De democratische betekenis van de ondernemingsraad en de rol van de bestuurder

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "De democratische betekenis van de ondernemingsraad en de rol van de bestuurder"

Transcriptie

1 I De democratische betekenis van de ondernemingsraad en de rol van de bestuurder Frans Vink Medezeggenschap van werknemers in ondernemingsbeleid is vooral een kwestie van hoe mensen met elkaar omgaan vanuit verschillende machtsposities. Daarover kun je afspraken maken. Maar de belangrijkste voorwaarde is een democratische mentaliteit. Wetgeving is in dit soort zaken altijd een wat onbeholpen instrument. Een cirkelzaag bij schrijnwerk als het ware. Toch kan wetgeving een belangrijke functie vervullen, door in het rechtsgevoel economische democratie te ontwikkelen tot een culturele traditie. Als we zover zijn, is het niet meer: medezeggenschap moet, maar: medezeggenschap hoort. Dan is er ruimte voor duizend verschillende bloemen op dit veld. In mijn meest optimistische ogenblikken denk ik wel eens dat het hier en daar al zover is. Dit schreef ik 25 jaar geleden toen de in 1979 grondig vernieuwde Wet op de ondernemingsraden vijf jaar in werking was. Kopgroep peloton staart Inmiddels is het functioneren van de ondernemingsraad in het algemeen een moeizame zaak gebleken. Zeker, er zijn succesverhalen en volgens het gemeenschappelijk gevoelen in ondernemingsland hoort de ondernemingsraad er helemaal bij. Zie het rapport De volwassen OR (Looise, Van het Kaar 1999). Maar wie de vele onderzoeksresultaten gevolgd heeft in de afgelopen 25 jaar, is ook telkens weer geconfronteerd met het beeld van een kopgroep van ondernemingsraden (circa 20%) die effectief functioneren, met duidelijke resultaten zowel in de kwaliteit van de beleidsvorming in de onderneming als in de arbeid en arbeidsverhoudingen. Voorts is er een groot peloton van matig functionerende ondernemingsraden (circa 50%) die af en toe resultaten behalen. En ten slotte komt er een groep achteraan van ondernemingsraden (circa 30%) die in feite niet functioneren, althans te weinig (kunnen) bijdragen aan ondernemingsbeleid en personeelsbelangen. 17

2 de democratische betekenis van de ondernemingsraad en de rol van de bestuurder Algemene factoren? De vraag rijst hoe het mogelijk is dat dezelfde wettelijke regels in de afzonderlijke ondernemingen zo verschillend kunnen uitwerken. Welke algemene factoren beïnvloeden het effectief functioneren van de ondernemingsraad? Er kan dan gewezen worden op verschillen in het functioneren van de onderneming. Grotere ondernemingen functioneren meer bureaucratisch, kleinere ondernemingen meer flexibel. Een onderneming in de bouwsector functioneert anders dan een ziekenhuis. Multinationale ondernemingen kennen een eigen problematiek. Ook ondernemingsraden gaan niet allemaal op gelijke wijze te werk. Er zijn verschillen in samenstelling (vakbondsinvloed; hoger personeel). Sommige leggen de nadruk op een controlerende taak, andere hebben een meer participatieve werkwijze. Sommige streven naar harmonie in het overleg, andere schuwen de confrontatie niet. Het laat zich denken dat deze (combinatie van) factoren bepalend kunnen zijn voor effectieve medezeggenschap. Uit onderzoek is dit echter niet gebleken. Zowel in de kopgroep, het peloton en de staart is geen van deze factoren in overwegende mate aanwezig. Opstelling van de bestuurder Tasten we dan na 60 jaar Wet op de ondernemingsraden nog geheel in duisternis over de betekenis van de ondernemingsraad? Dat is beslist niet het geval. Reeds in 1987 concludeerde het nog steeds toonaangevende onderzoek Ondernemingsraden, bestuurders en besluitvorming (Looise, De Lange en Heijink) dat de overheersende factor met betrekking tot het functioneren van de ondernemingsraad de opstelling van de bestuurder is. Resumerend, aldus het rapport, kan dus worden gesteld, dat vooral de wederzijdse opstelling van bestuurder en or de factor is die bepaalt, welke ruimte er is voor het functioneren van de or en in welke mate daar gebruik van wordt gemaakt. De opstelling van de bestuurder lijkt daarbij vooral te worden beïnvloed door de opstelling ten opzichte van de or en sociale wetgeving in het algemeen alsmede door de gedachte dat het overleg met de or een bijdrage levert aan het draagvlak van de genomen besluiten. Bij de or gaat het vooral om de wens een actief gebruik te maken van de door de wet geboden mogelijkheden, zowel met het oog op de belangen van de werknemers als de algemene gang van zaken in de organisatie. Bestuurder krijgt or die hij verdient? Natuurlijk kan men zich indenken dat door moderne ontwikkelingen in managementvoering en groeiende emancipatie van de werknemers in de afgelopen decen- 18

3 doel en resultaten, de effectieve or nia de wederzijdse opstelling van bestuurder en ondernemingsraad in het algemeen in positieve zin is verbeterd. Maar ik heb er in recente publicaties en onderzoek weinig van teruggevonden. Het rapport Gebruik, niet-gebruik of onderbenutting (Goodijk, Van Ees, Van Beurden; 2009) legt het initiatief vooral bij de ondernemingsraad. Ook het Kabinetsstandpunt Medezeggenschap 2009 (met overigens een aantal goed doordachte voorstellen) scheert langs het probleem heen. De driedeling kopgroep, peloton en staart lijkt nog altijd van toepassing, en de slogan De bestuurder krijgt de ondernemingsraad die hij verdient is nog niet uit de lucht. Cultuuromslag Zijn er mogelijkheden om indien nodig de wederzijdse opstelling tussen bestuurder en ondernemingsraad te verbeteren? In de eerste plaats denk ik daarbij in acute situaties aan een bemiddelaar, die het vertrouwen heeft van zowel bestuurder als ondernemingsraad. In mijn ervaring wordt deze hulp echter veelal te laat ingeroepen, waardoor een conflict bijna onvermijdelijk lijkt. Op de langere termijn vergt het probleem een cultuuromslag. Zoals ik hierboven al betoogde: van medezeggenschap moet naar medezeggenschap hoort. Dit betekent dat in de opleiding van managers niet alleen aandacht besteed wordt aan instrumentele medezeggenschap (versterking van het sociaal draagvlak; beheersing van ziekteverzuim; toepassing van sociale wetgeving, arboregels e.d.), maar ook en vooral aan wezenlijke medezeggenschap (tijdige betrokkenheid van personeel bij de bedrijfsvoering; betere besluitvorming door inbreng van personeel; aandacht voor belangenbehartiging van de verschillende stakeholders). In dit verband is het interessant te refereren aan het begrip procedurele rechtvaardigheid van Leventhal (New York, 1980). Het begrip is verder uitgewerkt door Klandermans (1999). Rechtvaardige besluitvorming Werknemers blijken het heel belangrijk te vinden dat besluiten die hen aangaan op een rechtvaardige manier tot stand komen. Dit wil zeggen dat betrokkenen gehoord worden, dat er tijdig correcte informatie wordt verstrekt en dat het besluit ter discussie kan staan, waarbij alternatieven niet bij voorbaat verworpen zijn. Als de besluitvorming anders verloopt, voelen werknemers zich minder betrokken, hebben zij minder vertrouwen in de leiding van de organisatie en zijn zij geneigd de genomen besluiten minder gemakkelijk te accepteren. Toegespitst op de medezeggenschapsstructuur blijken werknemers die vinden dat het overleg met de ondernemingsraad goed functioneert, positiever te zijn over de rechtvaardigheid van de 19

4 de democratische betekenis van de ondernemingsraad en de rol van de bestuurder besluitvorming dan werknemers die vinden dat het overleg met de ondernemingsraad slecht functioneert. Het lijkt dus van wezenlijk belang om te zorgen dat het overleg goed functioneert en dat dit voor iedereen duidelijk is. De bestuurder mag en kan zich daarbij niet verschuilen achter de ondernemer met het argument dat hij niet bevoegd is om bepaalde informatie te verstrekken of bepaalde besluiten te nemen. De wet legt immers alle overlegverplichtingen op de ondernemer en de bestuurder is wettelijk zijn vertegenwoordiger, zijn spreekbuis, zijn uitvoerder. Als de bestuurder zich verschuilt achter de ondernemer, bijvoorbeeld door te verwijzen naar de raad van bestuur, andere directieleden, de raad van commissarissen e.d., dan betekent dit in feite dat hij zelf de gevraagde actie weigert. Gelijkwaardige partijen Van ondernemerszijde kan mij worden tegengeworpen dat waar overleg gepleegd moet worden beide partijen een positieve instelling moeten laten zien. Dat is natuurlijk juist, maar dat gaat in al zijn volheid alleen maar op als er sprake is van een wezenlijke gelijkwaardigheid van partijen. Als de wolf overlegt pleegt met de schapen over een uitdunning van de kudde, dan kan men van de schapen geen positieve instelling verwachten (met excuus voor de vergelijking; ik kon haar niet weerstaan). Hoewel de wetgever de duidelijke intentie heeft uitgesproken dat het in de overlegvergadering gaat om gelijkwaardige partijen, zal men toch in de praktijk moeten toegeven dat ondanks ontslagbescherming en bepaalde faciliteiten de bestuurder het overleg ingaat met op z n minst een 1-0 voorsprong. Zijn surplus aan kennis en informatie wordt immers gesteund door het besef van de leden van de ondernemingsraad dat zij door hun arbeidscontract in een ondergeschikte positie verkeren. De verleiding van de bestuurder om hier indirect of zelfs onbewust gebruik van te maken is laten we eerlijk zijn altijd aanwezig. Ik ben dan ook van mening dat de gelijkwaardigheid van bestuurder en ondernemingsraad in het overleg wettelijk beter dient te worden ondersteund door te bepalen dat geen bestuurder wordt benoemd zonder de instemming van de ondernemingsraad. Voorts dient een bestuurder die niet langer het vertrouwen heeft van de ondernemingsraad vervangen te worden. Een dergelijke wettelijke bepaling heeft een belangrijke voorbeeldwerking en kan langdurige conflicten in de onderneming voorkómen. Regeling kan eenvoudig plaatsvinden in artikel 30, met inachtneming van artikel 23, leden 3, 4 en 5. Dit alles wil overigens niet zeggen dat de ondernemingsraad niet de plicht heeft om ook zélf zijn overlegpositie te versterken. Door scholing, raadpleging van adviseurs, een zo representatief mogelijke samenstelling van de raad en goed contact met de achterban. 20

5 doel en resultaten, de effectieve or Wettelijke steun in de rug Uiteraard zullen uit diverse ondernemingen stemmen klinken dat daar het medezeggenschapsoverleg in de praktijk al lang op gelijkwaardige wijze functioneert en dat er geen behoefte is aan aanvullende wettelijke regels. Ik neem onmiddellijk met veel genoegen aan dat dit juist is. Dit zijn stemmen uit de kopgroep en daar heeft men eigen afspraken en regels gemaakt die inmiddels behoren tot de ondernemingscultuur. Mijn zorg gaat echter uit naar de ondernemingsraadsleden in het grote peloton en de staart die nog altijd na 60 jaar wettelijke aansporing dagelijks moeten knokken om de erkenning dat medezeggenschapsactiviteiten op gelijkwaardige wijze bijdragen aan de kwaliteit van de onderneming. Zij verdienen een steun in de rug, met alle respect. 21

6 22

7 II Ondernemingsraad en corporate governance Pieter van Beurden & Rienk Goodijk Speelt de ondernemingsraad heden ten dage een wezenlijke rol in de strategische besluitvorming op het ondernemingsniveau? Heeft de or daadwerkelijk invloed op belangrijke ondernemingsbeslissingen? En waaruit blijkt dat dan? Het lijkt er dikwijls (zoals recentelijk bij ABN-AMRO) op, dat de or in het krachtenveld van corporate governance, met bestuurders, toezichthouders en aandeelhouders, nauwelijks een rol van betekenis speelt en dat zijn invloed op de strategie beperkt is. Toch zijn er voorbeelden dat de or zich wel degelijk laat horen en het spel, met wisselend succes, meespeelt. Begin 2008 presenteerde de Sociaal-Economische Raad naar aanleiding van de toegenomen invloed van aandeelhouders en hedgefunds in Nederlandse ondernemingen, haar advies inzake (herstel van) evenwichtig ondernemingbestuur. In dat advies ging het met name om de vraag of, en op welke wijze, de positie van de medezeggenschap binnen grote Nederlandse ondernemingen versterkt zou moeten worden. De SER concludeerde dat het in Nederland niet zozeer aan de wetgeving, maar veeleer aan onderbenutting ligt dat de medezeggenschap vaak onvoldoende positie krijgt in de corporate governance. Gewezen werd onder andere op het onvoldoende gebruikmaken van de advies- en beroepsbevoegdheden en van het recht van aanbeveling van commissarissen door de or en van de enquêtemogelijkheden door de vakbonden. Het hebben van wettelijke mogelijkheden is blijkbaar nog geen garantie voor het gebruik ervan, nog los van de vraag of het gebruik ook daadwerkelijk tot (meetbare) invloed leidt. En omgekeerd, echt invloed hebben blijkt niet alleen van wetgeving af te hangen; daarbij spelen ook andere factoren zoals de eigen opstelling van de or, een belangrijke rol. Sprake van onderbenutting? Eind 2008 heeft het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid besloten een onderzoek in te laten stellen naar de veronderstelde onderbenutting van strategische or-bevoegdheden binnen met name de grote, private ondernemingen. Doel van het onderzoek dat aan ons (Rijksuniversiteit Groningen en GITP) is toe- 23

8 ondernemingsraad en corporate governance gekend, was na te gaan in hoeverre er inderdaad sprake is van onderbenutting en welke redenen daaraan ten grondslag liggen. Onderbenutting is trouwens niet per definitie hetzelfde als weinig of niet-gebruik. Een or kan bewust bepaalde bevoegdheden weinig/niet gebruiken vanwege bijvoorbeeld (betere) alternatieven die wellicht meer invloed opleveren. Van onderbenutting is volgens ons pas sprake als het wél gebruikmaken van de bevoegdheid tot een versterking van de medezeggenschap had kunnen leiden. Het gaat er dus vooral om hoe de medezeggenschap in de praktijk daadwerkelijk omgaat met de verschillende bevoegdheden en mogelijkheden en welke invloed het gebruik daarvan oplevert. In het onderzoek is niet alleen gekeken naar de belangrijkste bevoegdheden op basis van de Wet op de ondernemingsraden (de WOR), maar ook naar een aantal andere bevoegdheden en mogelijkheden van de medezeggenschap: het (versterkte) recht van aanbeveling van commissarissen (op basis van de structuurregeling, Boek 2 Burgerlijk Wetboek), het betrokken zijn bij enquêteprocedures tegen vermeend wanbeleid, de mogelijkheid van spreken en gehoord worden in de aandeelhoudersvergadering, de vormgeving van Europees overleg (op basis van de Wet op de Europese ondernemingsraden) en andere, niet wettelijk geregelde mogelijkheden op basis van de eigen positionering en opstelling van de or. Op basis van dat onderzoek zullen we nagaan hoe het op dit moment staat met de rol van de or in de (strategische) besluitvorming op ondernemingsniveau. Maar voordat we daarover conclusies (kunnen) trekken, dienen we ons af te vragen wat de oorspronkelijke doelstelling ( functie ) van het fenomeen or ook al weer was en in hoeverre die functie gaandeweg, in de wetgeving en in de beleving, is veranderd. Waartoe is de or bedoeld? Oorspronkelijk werd de or geïntroduceerd als orgaan van (en in het belang van) de onderneming om samen met de werkgever/bestuurder de onderneming te helpen ontwikkelen in al haar doelstellingen. De bestuurder was tevens voorzitter van de or. Het overleg moest een gezamenlijk belang dienen. Met name in de beginperiode, net na de Tweede Wereldoorlog, lag het accent op samenwerking tot wederopbouw. In de jaren zestig en zeventig nam de polarisatie (en de erkenning van mogelijke belangentegenstellingen) toe, werden de formele bevoegdheden van de or versterkt en trad de verzelfstandiging van de or op. De bestuurder maakte niet langer deel uit van de or. Wel werd de or geacht nog steeds rekening te houden met het ondernemingsbelang. De laatste decennia, met name vanaf de jaren negentig, laten een andere dynamiek zien: de internationalisering en de complexiteit van ondernemingsstructuren nemen toe, de medezeggenschap wordt zakelijker (functioneler) en de behoefte 24

9 doel en resultaten, de effectieve or aan maatwerk en de belangstelling voor andere, meer directe vormen van participatie groeien (vergelijk o.a. ons onderzoek in 2005 en 2007). Vanuit werknemershoek overheersten aanvankelijk sterk ideologisch gekleurde motieven. De medezeggenschap werd beschouwd als een bijdrage aan de oplossing van het machtsvraagstuk binnen ondernemingen. Naast en tegenover het bedrijfsbelang, konden via de or de werknemersbelangen beter worden ingebracht. En de or kreeg een belangrijke emancipatiefunctie: werknemers werden via het or-werk mondiger, ontwikkelden zich en konden steeds beter hun zegje doen. Hoewel deze aspecten nog steeds hun waarde hebben, is de doelstelling/functie van de or geleidelijk aan wel wat veranderd. In de wetgeving is de dualistische taakstelling van de or en zijn de opsommingen van de formele bevoegdheden en de procedures gehandhaafd, maar is geleidelijk aan meer aandacht gekomen voor de procesbetrokkenheid van de or (bijvoorbeeld in art. 24, WOR) en maatwerkoplossingen (art. 32, WOR). Hoewel het omzetten van de WOR in een meer flexibele Wet medezeggenschap werknemers enkele jaren geleden nog een brug te ver bleek. De overlegpartners (bestuurder en or) hechten tegenwoordig meer waarde aan de rol van de or in het proces dan aan een procedurele medezeggenschap op basis van de WOR. Er wordt, ook door de werknemers zelf, steeds minder over democratische rechten en herstel van machtsevenwicht gesproken en meer over (functionele) betrokkenheid en invloed. De medezeggenschap moet bovendien iets opleveren, toegevoegde waarde hebben voor het personeel en de organisatie, en mag daarop beoordeeld worden. Maar ook betrokkenheid en invloed veronderstellen natuurlijk een zekere macht, macht op basis van wettelijke regelingen, eigen positie en deskundigheid van de or et cetera. Aan tafel komen Ondanks de verandering in opvattingen over (de functie van) medezeggenschap, naar een grotere en meer functionele procesbetrokkenheid, blijft de or volgens ons toch vooral een orgaan dat de opvattingen en belangen van de werknemers dient in te brengen, een verantwoorde belangenafweging moet maken (vanwege de dualistische taak in de WOR) en de (ook maatschappelijke) functie heeft om een bijdrage te leveren aan evenwichtig ondernemingsbestuur. Werknemers hebben, als belangrijkste stakeholder binnen de onderneming, recht op invloed op (een wezenlijke stem in) de (strategische) besluitvorming en kunnen daarmee gestalte geven aan hun verantwoordelijkheid voor rechtvaardige ( evenwichtige ) verhoudingen. Daarmee kan de or een belangrijke rol spelen in de democratische bewaking van de besturing van de onderneming, een countervailing power in corporate governance. 25

10 ondernemingsraad en corporate governance Figuur 1. Vanuit zijn verantwoordelijkheid weegt de or de werknemersbelangen af tegen het bedrijfsbelang en andere maatschappelijke belangen. Daarbij heeft de or o.i. ook een maatschappelijke taak die verder reikt dan de belangenbehartiging binnen de onderneming (vergelijk art. 28 WOR). Over het algemeen, zo is gebleken, houdt de or terdege rekening met het bedrijfsbelang. Maatschappelijke vraagstukken echter, en maatschappelijk verantwoord ondernemen, krijgen nog weinig aandacht binnen de or (vergelijk ook Goodijk, 1995). Op het ondernemingsniveau en bij corporate governance gaat het o.i. vooral, en steeds meer, om een bijdrage van de medezeggenschap aan goede checks and balances. Daarom dient de or zich zodanig te positioneren in het krachtenveld (van aandeelhouders en stakeholders), te kunnen meebewegen met de veranderingen en aan tafel te komen dat de opvattingen en belangen van de werknemers evenwichtig worden meegewogen in de (strategische) besluitvorming op het ondernemingsniveau. Dat veronderstelt naast een wettelijke basis en voldoende overlegruimte van de bestuurder, een eigen actieve opstelling van de or en het werken aan kwaliteit(sverbetering). Schematisch: De positionering en het daadwerkelijk aan tafel komen worden volgens ons belangrijker dan de formele bevoegdheden. En leiden eerder tot bijstellingen in de bestuursbesluiten. Het onderzoek naar de onderbenutting van or-bevoegdheden binnen grote ondernemingen lijkt deze nieuwe (?) functie van de or te bevestigen. 26

11 doel en resultaten, de effectieve or Mogelijkheden op basis van de WOR De WOR speelt nog steeds een belangrijke rol als het gaat om de beïnvloeding van het beleid, maar de daadwerkelijke invloed hangt vooral af van de invulling ervan in de praktijk, via een vroegtijdige procesbetrokkenheid, aanvullende afspraken, maatwerkoplossingen en het benutten van netwerken. Het onderzoek naar de (onder)benutting wijst in de eerste plaats uit dat or s van grote ondernemingen over het algemeen (redelijk) veel gebruikmaken van het adviesrecht (artikel 25 WOR). In de besluitvorming in het internationale krachtenveld blijkt het adviesrecht van de or over het algemeen echter van beperkte waarde. De daadwerkelijke invloed hangt wel sterk af van het moment en de wijze van betrokkenheid bij de voorbereiding van het voorgenomen besluit. Een vroegtijdige en gefaseerde betrokkenheid, met ook tussentijdse informele contacten, geeft meer houvast en mogelijkheden tot inhoudelijke beïnvloeding. Een uitsluitend formeel gebruik van het adviesrecht leidt er toe dat de or tamelijk laat aan tafel komt, op het moment dat de besluitvorming nagenoeg is afgerond en zijn invloed beperkt is. Van het beroepsrecht (artikel 26 WOR) wordt weinig gebruikgemaakt, maar dat wordt over het algemeen ook niet zo nodig geacht: de overlegpartijen komen er vaak zelf wel uit en zetten de onderlinge verhoudingen liever niet op scherp. Het beroepsrecht blijkt als het erom gaat vaak toch wel preventief te werken: onder druk van de beroepsmogelijkheid wordt alsnog een compromis gevonden. Ondanks het zeer beperkte gebruik van het beroepsrecht, lijkt op dit gebied eerder sprake van bewust niet-gebruik dan van onderbenutting. Wel toont het onderzoek onderbenutting aan bij andere mogelijkheden van de WOR, zoals het inhuren van externe deskundigen (artikel 16 WOR), de halfjaarlijkse beleidsbesprekingen in aanwezigheid van commissarissen (de zogeheten verschijnplicht, artikel 24 WOR) of het maken van afspraken over extra or-bevoegdheden middels de ondernemingsovereenkomst (artikel 32 WOR). Terwijl bijvoorbeeld de halfjaarlijkse bespreking van de gang van zaken (inclusief de te verwachten advies- en instemmingsaangelegenheden) mits goed voorbereid, juist een belangrijk instrument kan zijn om vroegtijdig aan tafel te komen. De relatie met de commissarissen Naast de WOR die de verschijnplicht van commissarissen in overlegvergaderingen regelt, voorziet de wettelijke regeling inzake de structuurvennootschappen (de structuurregeling) de or van een gewoon recht van aanbeveling van commissarissen en sinds 2004 van een versterkt aanbevelingsrecht voor een derde van de raad van commissarissen (artikel 158/268 lid 5-6, Boek 2 BW). 27

OR en governance Governance. Governance. Informatie en tips voor de OR. mr. Els Unger 13 december 2018

OR en governance Governance. Governance. Informatie en tips voor de OR. mr. Els Unger 13 december 2018 OR en governance Informatie en tips voor de OR mr. Els Unger 13 december 2018 1 Governance Wat is governance? Organisatie van zeggenschap (bestuur en toezicht) binnen onderneming Systeem van checks en

Nadere informatie

De rol van de OR bij goed bestuur. Ernst van Win

De rol van de OR bij goed bestuur. Ernst van Win De rol van de OR bij goed bestuur Ernst van Win Wat gaat er mis? Onderwerpen OR/Bestuurder/Toezichthouder (RvC/Rvt) Overleg met de bestuurder Overleg met de toezichthouder De werknemerscommissaris Belang

Nadere informatie

In vijf stappen naar een participatieve medezeggenschap

In vijf stappen naar een participatieve medezeggenschap In vijf stappen naar een participatieve medezeggenschap Als je als Ondernemingsraad wilt overstappen naar een vorm van participatieve medezeggenschap betekent dat een overgang van de traditionele werkwijze

Nadere informatie

Vestigen en verstevigen van de relatie tussen RvC en OR. Handreiking voor leden van Raden van Commissarissen en Raden van Toezicht

Vestigen en verstevigen van de relatie tussen RvC en OR. Handreiking voor leden van Raden van Commissarissen en Raden van Toezicht COMMISSIE BEVORDERING MEDEZEGGENSCHAP Vestigen en verstevigen van de relatie tussen RvC en OR Handreiking voor leden van Raden van Commissarissen en Raden van Toezicht SOCIAAL-ECONOMISCHE RAAD Bezuidenhoutseweg

Nadere informatie

Medezeggenschap in een verander(en)de onderneming

Medezeggenschap in een verander(en)de onderneming Medezeggenschap in een verander(en)de onderneming Rienk Goodijk Hoogleraar Rijksuniversiteit Groningen Senior-onderzoeker/consultant GITP 1. Introductie De medezeggenschap dient de zeggenschap zoveel mogelijk

Nadere informatie

Scoren met medezeggenschap. Joost van Mierlo 14 november 2018

Scoren met medezeggenschap. Joost van Mierlo 14 november 2018 Scoren met medezeggenschap Joost van Mierlo 14 november 2018 Medezeggenschap 2.0 Inleidende opmerkingen Waarom vernieuwing? Grenzen aan vernieuwing - vormgeving - inhoudelijk Flexibiliteit binnen en buiten

Nadere informatie

memo De Clercq Advocaten Notariaat

memo De Clercq Advocaten Notariaat De Clercq Advocaten Notariaat Aan: Avalex: Jack Kuin, Teun van Genderen Van: Ernst van Win, Renée van der Zwan CC: Datum: 3/24/2017 Betreft: De positie en de bevoegdheden van de OR-bestuurder binnen Avalex

Nadere informatie

Spiegelen met medezeggenschap in andere sectoren WMS congres 29 nov Danielle Haenen en Sophia Geelkerken

Spiegelen met medezeggenschap in andere sectoren WMS congres 29 nov Danielle Haenen en Sophia Geelkerken Spiegelen met medezeggenschap in andere sectoren WMS congres 29 nov. 2017 Danielle Haenen en Sophia Geelkerken Programma Korte kennismaking WOR WMS Drie thema s: Betrekken van verschillende stakeholders

Nadere informatie

Arbeidsverhoudingen zijn ook in te delen naar het niveau waarop ze zich afspelen: a) Landelijk niveau b) Bedrijfstakniveau c) Ondernemingsniveau

Arbeidsverhoudingen zijn ook in te delen naar het niveau waarop ze zich afspelen: a) Landelijk niveau b) Bedrijfstakniveau c) Ondernemingsniveau Inleiding vormen dat deel van het maatschappelijke leven waarin de onderlinge betrekkingen tussen werkgevers en werknemers centraal staan. De overheid vormt binnen dat relatiepatroon een uiterst belangrijke

Nadere informatie

Van start in de ondernemingsraad

Van start in de ondernemingsraad Van start in de ondernemingsraad Inleiding Dit stuk is een handreiking voor startende ondernemingsraden. De volgende onderwerpen komen aanbod: Na de verkiezingen Taakverdeling in de OR; Vaststellen van

Nadere informatie

Goede medezeggenschap en samenwerking OR en vakbonden

Goede medezeggenschap en samenwerking OR en vakbonden Goede medezeggenschap en samenwerking OR en vakbonden Versterking samenwerking OR en vakbonden Om de dialoog en samenwerking tussen vakbonden, vak- en beroepsorganisaties en OR en te versterken komen FNV,

Nadere informatie

Afspraken tussen ondernemer en OR

Afspraken tussen ondernemer en OR Bijlage B Afspraken tussen ondernemer en OR Algemeen Afspraken tussen ondernemer en OR (GOR en COR daaronder ook begrepen) kunnen op verschillende manieren gestalte krijgen. Ze kunnen mondeling worden

Nadere informatie

Ontwikkelingen in de relatie tussen OR en (voordrachts)commissarissen. Stand van zaken, 5 jaar na de herziening van de structuurregeling

Ontwikkelingen in de relatie tussen OR en (voordrachts)commissarissen. Stand van zaken, 5 jaar na de herziening van de structuurregeling Ontwikkelingen in de relatie tussen OR en (voordrachts)commissarissen Stand van zaken, 5 jaar na de herziening van de structuurregeling Notitie op basis van onderzoek tot nu toe Prof. dr. ir. Rienk Goodijk

Nadere informatie

Aanleiding MVO MODELCODE. 0&7 In&uitleiding. 6 Conflicten. 5 Structuur MVO in taken Mz. 1 Begrippenkader

Aanleiding MVO MODELCODE. 0&7 In&uitleiding. 6 Conflicten. 5 Structuur MVO in taken Mz. 1 Begrippenkader Aanleiding 6 Conflicten 0&7 In&uitleiding 5 Structuur MVO in taken Mz MVO MODELCODE 1 Begrippenkader 4 MVO jaarverslag 2 Verantwoordelijkheden MVO 3 MVO plan Adviesrecht Mz Onderzoeksopzet en -vraag A.

Nadere informatie

OR-secretatiaat:1 e verdieping, kamer M1.03 middengang vlakbij het restaurant Tel. 0115-688479. Beleidsplan zittingsperiode 2010-2014

OR-secretatiaat:1 e verdieping, kamer M1.03 middengang vlakbij het restaurant Tel. 0115-688479. Beleidsplan zittingsperiode 2010-2014 OR-secretatiaat:1 e verdieping, kamer M1.03 middengang vlakbij het restaurant Tel. 0115-688479 Beleidsplan zittingsperiode 2010-2014 Missie Wij zijn als afspiegeling van ZorgSaam een ondernemingsraad die

Nadere informatie

De WOR kent ook de bespreking algemene gang van zaken. Deze moet twee keer per jaar worden gehouden. Hierbij kijkt u terug op de resultaten van de

De WOR kent ook de bespreking algemene gang van zaken. Deze moet twee keer per jaar worden gehouden. Hierbij kijkt u terug op de resultaten van de BIJLAGE 1: DE ONDERNEMINGSRAAD De ondernemingsraad heeft een belangrijke rol bij het vormgeven van het arbeidsomstandighedenbeleid. Hun rechten (en plichten) staan beschreven in de wet op de ondernemingsraden

Nadere informatie

Samenwerkingsovereenkomst Vrijwilligersraad Stichting Surplus 1.0

Samenwerkingsovereenkomst Vrijwilligersraad Stichting Surplus 1.0 1 Samenwerkingsovereenkomst Vrijwilligersraad Stichting Surplus 1.0 Preambule Vrijwillig medewerkers in zorg en welzijn verrichten onbetaald en vrijwillig werkzaamheden in georganiseerd verband. Zij doen

Nadere informatie

Medezeggenschap 2.0. Walter Gouw, MZ Services 2 maart 2010

Medezeggenschap 2.0. Walter Gouw, MZ Services 2 maart 2010 Medezeggenschap 2.0 een gezamenlijk fundamenteel gesprek, een gezamenlijke verkenning over andere medezeggenschap, over passie, over de oorspronkelijke betekenis van MZ en over macht, succes en oude wijn

Nadere informatie

Medezeggenschap en organisatieontwikkeling. Vier scenario s in de praktijk. 'Medezeggenschap en organisatieontwikkeling'

Medezeggenschap en organisatieontwikkeling. Vier scenario s in de praktijk. 'Medezeggenschap en organisatieontwikkeling' Medezeggenschap en organisatieontwikkeling. Vier scenario s in de praktijk. 1 De rode draad in circus medezeggenschap Overzicht van ontwikkelingen in de praktijk oude en nieuwe artiesten oude en nieuwe

Nadere informatie

OR en interne werkverdeling

OR en interne werkverdeling 1 GITP OR en interne werkverdeling Nico Berghuis 11-10-2012 OR en interne werkverdeling Performa Workshop 11 oktober 2012 2 GITP OR en interne werkverdeling Nico Berghuis 11-10-2012 Even voorstellen >

Nadere informatie

De rechtspositie van OR-leden

De rechtspositie van OR-leden Bijlage D De rechtspositie van OR-leden Overwegingen Een goed functionerende OR is van belang voor het goed functioneren van de onderneming als geheel. Een belangrijke voorwaarde voor het goed functioneren

Nadere informatie

ALGEMEEN Z N GANGETJE? OR-Kompas 13 april 2017 Workshop over artikel 24-overleg

ALGEMEEN Z N GANGETJE? OR-Kompas 13 april 2017 Workshop over artikel 24-overleg ALGEMEEN Z N GANGETJE? OR-Kompas 13 april 2017 Workshop over artikel 24-overleg 1 WOR-artikel 24: Bespreking algemene gang van zaken (1) Lid 1: 2 In de overlegvergadering wordt ten minste tweemaal per

Nadere informatie

1.4 De moeizame relatie werknemersorganisaties en ondernemingsraad bij (primaire) arbeidsvoorwaarden

1.4 De moeizame relatie werknemersorganisaties en ondernemingsraad bij (primaire) arbeidsvoorwaarden Lijst van afkortingen Voorwoord 1 Inleiding 1.1 Inleiding 1.2 In den beginne, de kernen 1.3 De Wet op de ondernemingsraden 1.4 De moeizame relatie werknemersorganisaties en ondernemingsraad bij (primaire)

Nadere informatie

Scoren met medezeggenschap. 18 mei 2017 Joost van Mierlo

Scoren met medezeggenschap. 18 mei 2017 Joost van Mierlo Scoren met medezeggenschap 18 mei 2017 Joost van Mierlo De spelregels Onderwerpen: - inrichting medezeggenschap - artikel 24 WOR - artikel 25 WOR: - informatie en wezenlijke invloed - gefaseerde besluitvorming

Nadere informatie

Afspraken over de rol van de OR bij (I)MVO

Afspraken over de rol van de OR bij (I)MVO Bijlage C Afspraken over de rol van de OR bij (I)MVO 1. MVO als basiskenmerk van hedendaags ondernemen Wat is (I)MVO? Het thema van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) staat steeds dui-delijker

Nadere informatie

OR en geheimhouding COMMISSIE BEVORDERING MEDEZEGGENSCHAP. SOCIAAL-ECONOMISCHE RAAD Bezuidenhoutseweg 60 Postbus LK Den Haag

OR en geheimhouding COMMISSIE BEVORDERING MEDEZEGGENSCHAP. SOCIAAL-ECONOMISCHE RAAD Bezuidenhoutseweg 60 Postbus LK Den Haag COMMISSIE BEVORDERING MEDEZEGGENSCHAP OR en geheimhouding SOCIAAL-ECONOMISCHE RAAD Bezuidenhoutseweg 60 Postbus 90405 2509 LK Den Haag T 070 3499 499 E communicatie@ser.nl www.ser.nl Oktober 2014, Sociaal-Economische

Nadere informatie

29STE JAARGANG NUMMER

29STE JAARGANG NUMMER De waarde van werk 29STE JAARGANG NUMMER 1-2018 2007 11 JAAR 2018 HS Arbeidsvoorwaarden staat voor verbinding tussen CAO-partijen, sociale partners, werkgevers en vakbonden, bestuurders en ondernemingsraden.

Nadere informatie

Model Samenwerkingsovereenkomst organisatie en de vrijwilligersraad!

Model Samenwerkingsovereenkomst organisatie en de vrijwilligersraad! organisatie en de vrijwilligersraad Artikel 1. Begripsbepaling 1.1 De organisatie (Naam van de organisatie of instelling waarbinnen de vrijwilligersraad functioneert als zelfstandig orgaan). 1.2 De directie

Nadere informatie

Aan de voorzitter en de leden. van de Vaste Commissie voor Veiligheid en Justitie. van de Tweede Kamer der Staten-Generaal.

Aan de voorzitter en de leden. van de Vaste Commissie voor Veiligheid en Justitie. van de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Aan de voorzitter en de leden van de Vaste Commissie voor Veiligheid en Justitie van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Amsterdam, 14 oktober 2011 Referentie: B2011.51 Betreft:

Nadere informatie

REGLEMENT RAAD VAN BESTUUR KINDERRIJK Inclusief bijlage stroomschema besluitvorming

REGLEMENT RAAD VAN BESTUUR KINDERRIJK Inclusief bijlage stroomschema besluitvorming 1 Begripsbepaling REGLEMENT RAAD VAN BESTUUR KINDERRIJK Inclusief bijlage stroomschema besluitvorming 1.1 In dit reglement van de Raad van Bestuur wordt verstaan: a) KinderRijk: Stichting KinderRijk gevestigd

Nadere informatie

Zeggenschap Medezeggenschap Participatie. 29 november 2016

Zeggenschap Medezeggenschap Participatie. 29 november 2016 Zeggenschap Medezeggenschap Participatie 1 29 november 2016 SBI Formaat en medezeggenschap Historie Stand van de medezeggenschap nu Visies over medezeggenschap Een mogelijk antwoord (richting) Anders denken

Nadere informatie

Vernieuwing geeft méér waarde aan medezeggenschap

Vernieuwing geeft méér waarde aan medezeggenschap 10 Vernieuwing geeft méér waarde aan medezeggenschap Vernieuwing geeft méér waarde aan medezeggenschap Kim van der Hoeven 1. Inleiding Ontwikkelingen in maatschappij en samenleving denk met name aan de

Nadere informatie

Corporate governance code Caparis NV

Corporate governance code Caparis NV Corporate governance code Caparis NV De brancheorganisatie sociale werkgelegenheid en arbeidsintegratie Cedris heeft in het voorjaar van 2010 een branchecode aangenomen. In de inleiding van deze branchecode

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 34 494 Wijziging van de Wet op de ondernemingsraden in verband met de bevoegdheden van de ondernemingsraad inzake de beloningen van bestuurders

Nadere informatie

Conflictregeling Raad van Toezicht en directeur Stichting Allegoeds

Conflictregeling Raad van Toezicht en directeur Stichting Allegoeds Bijlage 2 artikel 4.2 Governance Code Allegoeds Conflictregeling Raad van Toezicht en directeur Stichting Allegoeds Preambule Conflicten tussen de directeur-bestuurder en de raad van toezicht kunnen verlammend

Nadere informatie

Visie op besturen en toezicht houden bij Goed Wonen Gemert

Visie op besturen en toezicht houden bij Goed Wonen Gemert Visie op besturen en toezicht houden bij Goed Wonen Gemert Inleiding Goed Wonen Gemert staat als corporatie midden in de samenleving en opereert vanuit haar missie: Wij zijn een maatschappij gedreven organisatie.

Nadere informatie

Totstandkomingsgeschiedenis Fusiegedragsregels

Totstandkomingsgeschiedenis Fusiegedragsregels 1 Inleiding 1.1 Algemeen Het SER-besluit Fusiegedragsregels is op 15 mei 1970 door de Sociaal-Economische Raad ( SER ) vastgesteld (inwerkingtreding op 19 juni 1970). De fusiegedragsregels zijn laatstelijk

Nadere informatie

Webinar OR-ondersteuning. 26 april 2019 Joost van Mierlo

Webinar OR-ondersteuning. 26 april 2019 Joost van Mierlo Webinar OR-ondersteuning 26 april 2019 Joost van Mierlo Agenda Raad van commissarissen - OR en RvC: Burgerlijk wetboek - OR en RvC: de WOR Adviesprocedure - voorfase - informatie Raad van commissarissen

Nadere informatie

drs. Marcel Reijnen en dr. mr. Steven Jellinghaus OR en strategische vraagstukken

drs. Marcel Reijnen en dr. mr. Steven Jellinghaus OR en strategische vraagstukken drs. Marcel Reijnen en dr. mr. Steven Jellinghaus OR en strategische vraagstukken VAKMEDIANET ALPHEN AAN DEN RIJN 2014 Samenstellers en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een zo betrouwbaar

Nadere informatie

Arbo en de rechten van de OR

Arbo en de rechten van de OR Arbo en de rechten van de OR In de Arbowet zijn verplichtingen voor de werkgever en plichten en rechten voor de werknemer vastgelegd. De achtergrondfilosofie van de Arbowet is eenvoudig: de werkgever moet

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Wolters Kluwer Nederland. Reglement intern toezicht. In werking

Stichting Pensioenfonds Wolters Kluwer Nederland. Reglement intern toezicht. In werking Stichting Pensioenfonds Wolters Kluwer Nederland Reglement intern toezicht In werking 01-01-2019 Artikel 1. Begripsbepalingen: De begripsbepalingen als opgenomen in artikel 1 van de statuten van het pensioenfonds

Nadere informatie

Drie raden balans tussen strategie en toezicht. WissemaGroup

Drie raden balans tussen strategie en toezicht. WissemaGroup Drie raden balans tussen strategie en toezicht 9 december 2015 Doelstellingen Achtergrond schetsen van de relaties in de gouden driehoek Ideeën presenteren voor de intensivering van de relaties in de gouden

Nadere informatie

REGLEMENT GEZAMENLIJKE VERGADERING VAN DE ONDERNEMINGSRAAD EN DE STUDENTENRAAD VAN DE TECHNISCHE UNIVERSITEIT DELFT

REGLEMENT GEZAMENLIJKE VERGADERING VAN DE ONDERNEMINGSRAAD EN DE STUDENTENRAAD VAN DE TECHNISCHE UNIVERSITEIT DELFT REGLEMENT GEZAMENLIJKE VERGADERING VAN DE ONDERNEMINGSRAAD EN DE STUDENTENRAAD VAN DE TECHNISCHE UNIVERSITEIT DELFT HOOFDSTUK 1 ALGEMENE BEPALINGEN Artikel 1.1 Begripsbepalingen In dit reglement wordt

Nadere informatie

Reglement Raad van Bestuur. Stichting Samenwerkende Zorgboeren Zuid

Reglement Raad van Bestuur. Stichting Samenwerkende Zorgboeren Zuid Reglement Raad van Bestuur Stichting Samenwerkende Zorgboeren Zuid De Raad van Bestuur van de Stichting Samenwerkende Zorgboeren Zuid heeft overeenkomstig de statuten, de Zorgbrede Governance Code 2010,

Nadere informatie

Samenwerkingsovereenkomst cliëntenraad en Bureau Beckers.

Samenwerkingsovereenkomst cliëntenraad en Bureau Beckers. Samenwerkingsovereenkomst cliëntenraad en B. Inleiding In de Wet Medezeggenschap Cliënten Zorginstellingen (WMCZ) wordt genoemd dat er tussen de cliëntenraad en B een samenwerkingsovereenkomst moet zijn.

Nadere informatie

Samenwerking OR met de preventiemedewerker is meer dan een wettelijk voorschrift.

Samenwerking OR met de preventiemedewerker is meer dan een wettelijk voorschrift. Samenwerking OR met de preventiemedewerker is meer dan een wettelijk voorschrift. Vrijwel alle organisaties hebben een preventiemedewerker, ook wel arbo-coordinator, manager Kwaliteit, Arbo en Milieu (KAM),

Nadere informatie

Achterbancontact: Wat valt er te leren van het bedrijfsleven?

Achterbancontact: Wat valt er te leren van het bedrijfsleven? Achterbancontact: Wat valt er te leren van het bedrijfsleven? 00-00-2009 pagina 1/x Afdeling Communicatie Programma Kennismaken SER en Medezeggenschap Contact met achterban Horen Geheimhouding Afronding

Nadere informatie

OR-SYLLABUS. Praktische handleiding voor (aspirant) ondernemingsraadleden

OR-SYLLABUS. Praktische handleiding voor (aspirant) ondernemingsraadleden OR-SYLLABUS Praktische handleiding voor (aspirant) ondernemingsraadleden Voorwoord Met deze syllabus willen we je graag ter introductie een handreiking bieden om wegwijs te raken in de regelgeving over

Nadere informatie

Samenvatting Rapport van bevindingen van de SER-commissie Evenwichtig Ondernemingsbestuur

Samenvatting Rapport van bevindingen van de SER-commissie Evenwichtig Ondernemingsbestuur 3 Samenvatting Rapport van bevindingen van de SER-commissie Evenwichtig Ondernemingsbestuur Dit rapport gaat over de positie van werknemers bij Nederlandse beursgenoteerde vennootschappen. Het is opgesteld

Nadere informatie

De rol van de ondernemingsraad bij het toezicht op het ondernemingsbestuur. Meike Bokhorst en Cor van Montfort

De rol van de ondernemingsraad bij het toezicht op het ondernemingsbestuur. Meike Bokhorst en Cor van Montfort De rol van de ondernemingsraad bij het toezicht op het ondernemingsbestuur. Meike Bokhorst en Cor van Montfort Verschenen in: ORstrategie en beleid, thema 24, Toezicht op het ondernemingsbestuur en de

Nadere informatie

Medewerkersbetrokkenheid en medezeggenschap bij bibliotheken. Ervaringen uit de praktijk

Medewerkersbetrokkenheid en medezeggenschap bij bibliotheken. Ervaringen uit de praktijk Medewerkersbetrokkenheid en medezeggenschap bij bibliotheken Ervaringen uit de praktijk BibliotheekWerk Bezoekadres Lange Voorhout 9-13 2514 EA Den Haag Postadres Postbus 556 2501 CN Den Haag T 070-376

Nadere informatie

REGLEMENT RAAD VAN BESTUUR KINDERRIJK

REGLEMENT RAAD VAN BESTUUR KINDERRIJK 1 Begripsbepaling REGLEMENT RAAD VAN BESTUUR KINDERRIJK 1.1 In dit reglement van de Raad van Bestuur wordt verstaan: a) Groep: de groep van rechtspersonen waarvan aan het hoofd staat en waarvan op de datum

Nadere informatie

Gevolgen voor de werkgelegenheid

Gevolgen voor de werkgelegenheid KRACHTIG ADVISEREN BIJ FUSIES EN OVERNAMES Met een divers team van organisatieadviseurs ondersteunen we ondernemingsraden bij het beoordelen van voorgenomen verkoop, fusies en overnames van bedrijven.

Nadere informatie

GOVERNANCE CODE WONINGCORPORATIES

GOVERNANCE CODE WONINGCORPORATIES GOVERNANCE CODE WONINGCORPORATIES November 2006 1 GOVERNANCE CODE WONINGCORPORATIES PRINCIPES I. Naleving en handhaving van de code Het bestuur 1 en de raad van commissarissen zijn verantwoordelijk voor

Nadere informatie

De wettelijke regeling van de pvt

De wettelijke regeling van de pvt 3 De wettelijke regeling van de pvt De wettelijke regels over rechten, verplichtingen, faciliteiten en bevoegdheden van de pvt in de WOR zijn ingewikkeld. Dat komt omdat in de WOR alleen de taken en bevoegdheden

Nadere informatie

BIJLAGE E: PROCEDURE ZELFEVALUATIE RAAD VAN TOEZICHT

BIJLAGE E: PROCEDURE ZELFEVALUATIE RAAD VAN TOEZICHT BIJLAGE E: PROCEDURE ZELFEVALUATIE RAAD VAN TOEZICHT In de zelfevaluatie Raad van Toezicht worden de volgende onderwerpen besproken, met behulp van een vragenlijst: De mate waarin de Raad van Toezicht

Nadere informatie

1 De meerwaarde van competentieontwikkeling

1 De meerwaarde van competentieontwikkeling 1 De meerwaarde van competentieontwikkeling Met competenties duiden we het geheel aan van kennis, vaardigheden en attituden die nodig zijn om een bepaalde functie te kunnen uitvoeren. Een competentie is

Nadere informatie

Waar kies je voor? Colofon: Dit is een uitgave van de Centrale Ondernemingsraad van Unilever in Nederland

Waar kies je voor? Colofon: Dit is een uitgave van de Centrale Ondernemingsraad van Unilever in Nederland Waar kies je voor? We leven in een dynamische tijd. De wereldeconomie staat voor uitdagingen die in tientallen jaren niet zo groot zijn geweest. Ook het bedrijfsleven moet zich voortdurend aanpassen aan

Nadere informatie

REGLEMENT VAN BESTUUR STICHTING OUDERENZORG NOORD-BEVELAND

REGLEMENT VAN BESTUUR STICHTING OUDERENZORG NOORD-BEVELAND REGLEMENT VAN BESTUUR STICHTING OUDERENZORG NOORD-BEVELAND Artikel 1 De bestuurstaak 1.1 Binnen de wettelijke en statutaire bestuurlijke verantwoordelijkheid van de raad van bestuur is deze in het bijzonder

Nadere informatie

Gids bij de overstap naar Centraal Beheer APF Medezeggenschap bij pensioenregelingen

Gids bij de overstap naar Centraal Beheer APF Medezeggenschap bij pensioenregelingen Gids bij de overstap naar Centraal Beheer APF Medezeggenschap bij pensioenregelingen Inhoudsopgave Voorwoord 5 1. Medezeggenschap bij pensioen 6 2. Bij wie ligt de medezeggenschap? 8 2.1 Grote ondernemingen:

Nadere informatie

Profielschets. Voorzitter Raad van Commissarissen. Beter Wonen Almelo. ERLY the consulting company Datum: november 2015 Adviseur: drs.

Profielschets. Voorzitter Raad van Commissarissen. Beter Wonen Almelo. ERLY the consulting company Datum: november 2015 Adviseur: drs. Profielschets Voorzitter Raad van Commissarissen Beter Wonen Almelo ERLY the consulting company Datum: november 2015 Adviseur: drs. Lilian Vos Beter Wonen Beter Wonen is een maatschappelijk gedreven en

Nadere informatie

Reglement, werkwijze en taakverdeling RVC

Reglement, werkwijze en taakverdeling RVC Reglement, werkwijze en taakverdeling RVC Artikel 1. Begripsbepalingen De RvC De vennootschap De Statuten De RvC van Commissarissen zoals bedoeld in artikel 16 e.v. van de statuten van Twente Milieu N.V

Nadere informatie

Conflictregeling RvT-RvB Gemiva-SVG Groep

Conflictregeling RvT-RvB Gemiva-SVG Groep Conflictregeling RvT-RvB Gemiva-SVG Groep Preambule Conflicten tussen de raad van bestuur en de raad van toezicht kunnen verlammend werken op de governance van een zorgorganisatie. De kwaliteit van de

Nadere informatie

Reglement Raad van Bestuur RSZK

Reglement Raad van Bestuur RSZK Reglement Raad van Bestuur RSZK Pagina 1 van 5 REGLEMENT RAAD VAN BESTUUR REGIONALE STICHTING ZORGCENTRA DE KEMPEN Inleiding De raad van bestuur RSZK volgt in het besturen de Governancecode Zorg 2017.

Nadere informatie

Van start in de PVT. Cursusprogramma

Van start in de PVT. Cursusprogramma Van start in de PVT Cursusprogramma Tweedaagse cursus Consultaat info@consultaat.nl T 073 6900334 Inleiding Dit tweedaagse programma is speciaal ontwikkeld voor een nieuw gekozen PVT. In de cursus komen

Nadere informatie

Advies goede medezeggenschap in het onderwijs (kort) 21 gedragsankers

Advies goede medezeggenschap in het onderwijs (kort) 21 gedragsankers Advies goede medezeggenschap in het onderwijs (kort) 21 gedragsankers Versie augustus 2014 Advies goede medezeggenschap Pagina 1 van 6 april 2014 Advies goede medezeggenschap de korte versie Inleiding

Nadere informatie

1 Inleiding 2 Het competentieprofiel voor de OR binnen LNV 3 Omschrijving van de competenties; definities en gedragsindicatoren

1 Inleiding 2 Het competentieprofiel voor de OR binnen LNV 3 Omschrijving van de competenties; definities en gedragsindicatoren OR - competentieprofiel LNV Camiel Schols SBI training & advies Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 Het competentieprofiel voor de OR binnen LNV 3 Omschrijving van de competenties; definities en gedragsindicatoren

Nadere informatie

Van de BV en de NV DOOR MR. P. VAN SCHILFGAARDE. Hoogleraar aan de Rijksuniversiteit te Groningen en Utrecht Advocaat te 's-gravenhage.

Van de BV en de NV DOOR MR. P. VAN SCHILFGAARDE. Hoogleraar aan de Rijksuniversiteit te Groningen en Utrecht Advocaat te 's-gravenhage. Van de BV en de NV DOOR MR. P. VAN SCHILFGAARDE Hoogleraar aan de Rijksuniversiteit te Groningen en Utrecht Advocaat te 's-gravenhage Negende druk De eerste t/m de vijfde druk van dit boek zijn verschenen

Nadere informatie

ONDERSTEUNINGSTRAJECT BEWUSTWORDING KANSEN RELIGIEUS ERFGOED VOOR DE TOEKOMST

ONDERSTEUNINGSTRAJECT BEWUSTWORDING KANSEN RELIGIEUS ERFGOED VOOR DE TOEKOMST Stimuland Vilsterseweg 11 7734 PD Vilsteren Tel (0529) 47 81 80 Fax (0529) 45 20 02 info@stimuland.nl www.stimuland.nl ONDERSTEUNINGSTRAJECT BEWUSTWORDING KANSEN RELIGIEUS ERFGOED VOOR DE TOEKOMST Eindrapportage

Nadere informatie

Ouderbeleid Stromenland

Ouderbeleid Stromenland Ouderbeleid Stromenland De wijze waarop ouders bij passend onderwijs worden betrokken verschilt per platform. Er is wel een gezamenlijk kader, dat in dit hoofdstuk wordt behandeld. De platforms zullen

Nadere informatie

Voorbeeld directiereglement bij het BV met Raad van Commissarissen-model

Voorbeeld directiereglement bij het BV met Raad van Commissarissen-model Voorbeeld directiereglement bij het BV met Raad van Commissarissen-model Begripsbepaling Artikel 0 In dit reglement wordt verstaan onder: 0.1 De vennootschap : De vennootschap voor XX in XX; 0.2 De statuten

Nadere informatie

INHOUD AFKORTINGEN / 13 VERKORT AANGEHAALDE WERKEN / 15

INHOUD AFKORTINGEN / 13 VERKORT AANGEHAALDE WERKEN / 15 INHOUD AFKORTINGEN / 13 VERKORT AANGEHAALDE WERKEN / 15 1. INLEIDING / 17 1 De vennootschap als rechtspersoon en deelrechtsorde / 17 2 Vennootschap en onderneming / 20 3 Organisatie en doelstelling / 24

Nadere informatie

Meerwaarde van medezeggenschap Rol en rechten tijdens marktwerking in de zorg. in de WOR of in de war

Meerwaarde van medezeggenschap Rol en rechten tijdens marktwerking in de zorg. in de WOR of in de war Meerwaarde van medezeggenschap Rol en rechten tijdens marktwerking in de zorg. in de WOR of in de war Marco Sikkel Doelstellingen training U bent bekend met de plaats van de OR in de onderneming. U kent

Nadere informatie

Organisatiewijziging. Wat betekent dit voor uw personeel? 22 november 2018 / Dymphy Schuurman & Sylvia Witkamp

Organisatiewijziging. Wat betekent dit voor uw personeel? 22 november 2018 / Dymphy Schuurman & Sylvia Witkamp Organisatiewijziging Wat betekent dit voor uw personeel? 22 november 2018 / Dymphy Schuurman & Sylvia Witkamp Programma Organisatiewijziging: - rol van de ondernemingsraad - rol van de vakorganisaties

Nadere informatie

De eerste 9 maanden Nieuw in de medezeggenschap

De eerste 9 maanden Nieuw in de medezeggenschap www.merlijnmedezeggenschap.nl De eerste 9 maanden Nieuw in de medezeggenschap Geschiedenis De basis en doel van medezeggenschap Van idee naar besluit De rechten De faciliteiten Geschiedenis van de WOR

Nadere informatie

Profielschets van de omvang en samenstelling van de Raad van Commissarissen en zijn leden

Profielschets van de omvang en samenstelling van de Raad van Commissarissen en zijn leden Bijlage a Profielschets van de omvang en samenstelling van de Raad van Commissarissen en zijn leden De functie van de Raad van Commissarissen. In deze profielschets wordt eerst ingegaan op de achtergronden

Nadere informatie

Het adviesrecht van de or

Het adviesrecht van de or FNV Bondgenoten Het adviesrecht van de or Een korte toelichting Wat is het adviesrecht? Voor een aantal belangrijke besluiten op financieel-economisch en organisatorisch terrein is de ondernemer verplicht

Nadere informatie

3 Wat betekent dit voor de medezeggenschap en de bestuurder?

3 Wat betekent dit voor de medezeggenschap en de bestuurder? 3 Wat betekent dit voor de medezeggenschap en de bestuurder? DE overheid bestaat niet. In dit boek gaat het niet alleen om de verschillende rijks-, provinciale en gemeentelijke overheden maar ook om de

Nadere informatie

Verplichtingen voor de werkgever en de werknemer in de arbeidsovereenkomst:

Verplichtingen voor de werkgever en de werknemer in de arbeidsovereenkomst: Samenvatting door een scholier 1168 woorden 3 januari 2003 5,5 69 keer beoordeeld Vak Methode M&O Percent Hoofdstuk 2 2.1 De arbeidsovereenkomst Arbeidsovereenkomst: Een afspraak tussen een werknemer en

Nadere informatie

Afspraken tussen ondernemingsraad en ondernemer over het achterbanberaad van de OR

Afspraken tussen ondernemingsraad en ondernemer over het achterbanberaad van de OR Bijlage C Afspraken tussen ondernemingsraad en ondernemer over het achterbanberaad van de OR 1 Inleiding Per 4 maart 1998 is de Wet op de ondernemingsraden (WOR) op diverse onderdelen gewijzigd. Een van

Nadere informatie

Graag retour naar de secretaris Paul Verkerk vóór 14 juli a.s. via p.verkerk@rudutrecht.nl

Graag retour naar de secretaris Paul Verkerk vóór 14 juli a.s. via p.verkerk@rudutrecht.nl Zelfevaluatie Aan het Dagelijks Bestuur van de RUD Utrecht Van: Saskia Borgers 7 juli 2015 Betreft: zelfevaluatie Dagelijks Bestuur RUD Utrecht Hierbij de vragenlijst zelfevaluatie Dagelijks Bestuur RUD

Nadere informatie

II. VOORSTELLEN VOOR HERZIENING

II. VOORSTELLEN VOOR HERZIENING II. VOORSTELLEN VOOR HERZIENING 2. VERSTEVIGING VAN RISICOMANAGEMENT Van belang is een goed samenspel tussen het bestuur, de raad van commissarissen en de auditcommissie, evenals goede communicatie met

Nadere informatie

Onderzoek naar ervaringen met ingekochte examens in het mbo

Onderzoek naar ervaringen met ingekochte examens in het mbo Onderzoek naar ervaringen met ingekochte examens in het mbo Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Wat zijn de ervaringen van mbo-scholen en examenleveranciers met ingekochte beroepsgerichte examens

Nadere informatie

SPD Bedrijfsadministratie. Correctiemodel CORPORATE GOVERNANCE 7 MAART UUR. SPD Bedrijfsadministratie B / 10

SPD Bedrijfsadministratie. Correctiemodel CORPORATE GOVERNANCE 7 MAART UUR. SPD Bedrijfsadministratie B / 10 SPD Bedrijfsadministratie Correctiemodel CORPORATE GOVERNANCE 7 MAART 2016 14.30-16.00 UUR SPD Bedrijfsadministratie B / 10 2015 NGO-ENS B / 10 Opgave 1 (19 punten) Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 (4 punten) Dit

Nadere informatie

Bijlage bij persbericht 8 van de SBI Formaat MonitOR 2015-2016 Thema: animo en draagvlak voor de OR

Bijlage bij persbericht 8 van de SBI Formaat MonitOR 2015-2016 Thema: animo en draagvlak voor de OR Bijlage bij persbericht 8 van de SBI Formaat MonitOR 2015-2016 Thema: animo en draagvlak voor de OR Het aantal leden dat een OR telt, wordt in beginsel bepaald door het aantal in de onderneming werkzame

Nadere informatie

Strategisch partnerschap

Strategisch partnerschap Strategisch partnerschap Wat is wijsheid? Over bestuur en toezicht in het semipublieke domein Boekpresentatie Rienk Goodijk, 1 juni 2017 Via transformatie naar een nieuw perspectief op governance? Van

Nadere informatie

De driehoek van bestuur, toezicht en medezeggenschap Drs. Frank Schreiner Presentatie BVMP 17 november 2014

De driehoek van bestuur, toezicht en medezeggenschap Drs. Frank Schreiner Presentatie BVMP 17 november 2014 De driehoek van bestuur, toezicht en medezeggenschap Drs. Frank Schreiner Presentatie BVMP 17 november 2014 1 Nodig: een sterke driehoek Toezicht Bestuur MZ Bewust van elkaars rol & positie Open, scherp

Nadere informatie

FUNCTIEPROFIEL LID RAAD VAN COMMISSARISSEN PROFIEL VASTGOED VELISON WONEN

FUNCTIEPROFIEL LID RAAD VAN COMMISSARISSEN PROFIEL VASTGOED VELISON WONEN FUNCTIEPROFIEL LID RAAD VAN COMMISSARISSEN PROFIEL VASTGOED VELISON WONEN Functie-eisen Algemene eisen Academisch niveau van denken en functioneren en inzicht in (strategische) bestuurlijke processen binnen

Nadere informatie

MEDEZEGGENSCHAPSSTATUUT VAN DE VERENIGING TOT STICHTING EN INSTANDHOUDING VAN SCHOLEN MET DE BIJBEL TE OVERWOUD BIJ LUNTEREN

MEDEZEGGENSCHAPSSTATUUT VAN DE VERENIGING TOT STICHTING EN INSTANDHOUDING VAN SCHOLEN MET DE BIJBEL TE OVERWOUD BIJ LUNTEREN MEDEZEGGENSCHAPSSTATUUT VAN DE VERENIGING TOT STICHTING EN INSTANDHOUDING VAN SCHOLEN MET DE BIJBEL TE OVERWOUD BIJ LUNTEREN Preambule Het bestuur van de bovengenoemde vereniging heeft overlegd met de

Nadere informatie

Functies van medezeggenschap

Functies van medezeggenschap Functies van medezeggenschap Medezeggenschap of participatie wordt vandaag de dag steeds meer gezien als functioneel voor de organisatie: de organisatie heeft er wat aan. We worden vaak gevraagd om mee

Nadere informatie

Input KPS-werkgroep PFG op wetsvoorstel versterking bestuur pensioenfondsen

Input KPS-werkgroep PFG op wetsvoorstel versterking bestuur pensioenfondsen Input KPS-werkgroep PFG op wetsvoorstel versterking bestuur pensioenfondsen 16 maart 2012 Input KPS Werkgroep PFG op wetsvoorstel versterking bestuur pensioenfondsen Pagina 1 Inhoud Inleiding... 3 Verantwoording

Nadere informatie

Het MNO heeft b.v. recent op de consultaties rond beloningen en de bekendmaking diversiteitsbeleid gereageerd. 2

Het MNO heeft b.v. recent op de consultaties rond beloningen en de bekendmaking diversiteitsbeleid gereageerd. 2 MNO en de rol van de medezeggenschap bij MVO 0.0 De Stichting MNO Het MultiNationale Ondernemingsradenoverleg (kort MNO) heeft als doelstelling het bevorderen van een professionele medezeggenschap bij

Nadere informatie

Reglement Cliëntenraad Stichting Eilandzorg Schouwen-Duiveland

Reglement Cliëntenraad Stichting Eilandzorg Schouwen-Duiveland Reglement Cliëntenraad Stichting Eilandzorg Schouwen-Duiveland Artikel 1 Begripsbepalingen 1.1 Cliënt: een natuurlijk persoon ten behoeve van wie de instelling werkzaam is. 1.2 Cliëntenraad: De op basis

Nadere informatie

Omgaan met een private equity investeerder

Omgaan met een private equity investeerder Omgaan met een private equity investeerder Vereniging van participatiemaatschappijen lanceert gedragscode Frank Schreiner Adviseur FNV Formaat In: Ondernemingsraad December 2008 1 Omgaan met een private

Nadere informatie

Overzicht van de samenhang van rechten cliëntenraad ondernemingsraad

Overzicht van de samenhang van rechten cliëntenraad ondernemingsraad BORBOLETA BV advies en interim management training & mediation Overzicht van de samenhang van rechten cliëntenraad ondernemingsraad Een onderneming in de zorgsector heeft in het overleg over tal van zaken

Nadere informatie

Reglement Raad van Bestuur. Stichting Biblionet Groningen

Reglement Raad van Bestuur. Stichting Biblionet Groningen Reglement Raad van Bestuur Stichting Biblionet Groningen Blad 2 Reglement Raad van Bestuur Stichting Biblionet Groningen, gevestigd te Groningen 1 De bestuurstaak 1.1 Ingevolge de statuten bestuurt de

Nadere informatie

Informatievoorziening en omgaan met stakeholders. maart 2013 regiobijeenkomst NVTK

Informatievoorziening en omgaan met stakeholders. maart 2013 regiobijeenkomst NVTK Informatievoorziening en omgaan met stakeholders maart 2013 regiobijeenkomst NVTK Programma Kennismaking- specifieke vragen Informatievoorziening en omgaan met stakeholders Lichte maaltijd Risicofactoren

Nadere informatie

2. Het Verantwoordingsorgaan bestaat uit drie personen. Het bestuur benoemt de leden van het Verantwoordingsorgaan.

2. Het Verantwoordingsorgaan bestaat uit drie personen. Het bestuur benoemt de leden van het Verantwoordingsorgaan. Stichting Pensioenfonds Hunter Douglas Reglement voor het Verantwoordingsorgaan 1. Het bestuur legt verantwoording af aan het Verantwoordingsorgaan over het beleid, de wijze waarop het beleid is uitgevoerd

Nadere informatie

Hoe kunnen we de financieringsbepalingen verduidelijken, ook voor de ondersteuning, en deze beter en explicieter vastleggen?

Hoe kunnen we de financieringsbepalingen verduidelijken, ook voor de ondersteuning, en deze beter en explicieter vastleggen? Kenmerk: WMCZ 2.0 Betreft: Ondersteuning voor Cliëntenraden geregeld in de WMCZ 2.0 Utrecht, zaterdag 10 oktober 2015 Geacht Cliëntenraadslid, beste heer of mevrouw, Hoe kunnen we de financieringsbepalingen

Nadere informatie

OR en bestuurder Wat is overleg eigenlijk? Overleg buiten de gebaande paden, omzeil de WOR. 7 juni 2018 JOhan Berends, OR-coach

OR en bestuurder Wat is overleg eigenlijk? Overleg buiten de gebaande paden, omzeil de WOR. 7 juni 2018 JOhan Berends, OR-coach OR en bestuurder Overleg buiten de gebaande paden, omzeil de WOR 7 juni 2018 JOhan Berends, ORcoach Wat is overleg eigenlijk? Overleg is een term die aangeeft dat personen of groeperingen van gedachten

Nadere informatie