Stereigenschappen uit waarnemingen van eclipsveranderlijken. Hendrik Vandenbruaene Volkssterrenwacht Beisbroek Feb 2011

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Stereigenschappen uit waarnemingen van eclipsveranderlijken. Hendrik Vandenbruaene Volkssterrenwacht Beisbroek Feb 2011"

Transcriptie

1 Stereigenschappen uit waarnemingen van eclipsveranderlijken Hendrik Vandenbruaene Volkssterrenwacht Beisbroek Feb 2011

2 Situering bedekkingsveranderlijken

3 Bedekkingsveranderlijken principe Dubbelstersystemen waarbij 2 nd component voor primaire component komt specifiek helderheidspatroon Soorten : EA : Algoltypes EB : Beta Lyrae types EW : W UMA types (opm : ook exoplaneten in transit geven gelijkaardige fenomenen)

4 EA : bvb Algol, RZ Cas Types Periodes constante helderheid in curve EB : Beta Lyrae Continu veranderende helderheidsverloop Sterren bijna in contact massa-overdracht EW : W UMa Sterren in contact, continu verandering in helderheid Korte periode < 1dag

5 Intermezzo : Veranderlijken waarnemen - visueel - CCD

6 Waarnemen : visueel Waarnemingsprogramma Trage sterren : max 1x per week Onregelmatige : frequenter Eclipsen e.d. : min Verrekijker, Telescoop Kan zeer basic zijn AAVSO kaartje Kiezen a.f.v. helderheid, beeldveld Sterhoppen vanuit Atlas Ster precies localiseren

7 Mag 5.2 Mag 6.1 Mag 6.5 Ster + vergelijkingsterren localiseren Helderheid schatten via interpolatie 1 ster uitzoeken beetje zwakker 1 ster uitzoeken beetje helderder Variabele inschatten op schaal van 10 stappen Nauwkeurigheid : 0.1 à 0.3 mag Datum, Tijd (UT), magnitude en magnitude vergelijkingssterren noteren

8 CCD-fotometrie Hogere nauwkeurigheid dan visueel Bvb detectie exoplaneten : enkele honderdsten delta-mag Maar typisch bij start leercurve rond 0.1 mag Terug vergelijken met referentiesterren V-filter om visueel te calibreren Opgelet calibratie Darks Flats (om helderheidsverschillen binnen beeldveld weg te werken) Lineair gebied CCD Minima eclipsveranderlijken : timing van belang, minder absolute calibratie

9 CCD fotometrie praktisch Mogelijkheid 1 Opmeten maximum intensiteit Gausscurve ster Vergelijken met referentiesterren Moet wel steeds perfect in lineair gebied CCD-camera zitten Mogelijkheid 2 praktisch meer gebruikt Apertuur fotometrie Intensiteit integreren van volledig sterbeeldje aftrekken van geïntegreerde intentsiteit ringvormig gebied errond. Calibreren met referentiesterren Maxim-DL / IRIS hebben mogelijkheid voor apertuur fotometrie

10 Stap1 : ref sterren data - AAVSO U,B,V magnitudes voor ref sterren

11 Stap 2 : apertuurfotometrie ijken Maxim DL stappen : - Information window actief zetten - Mode : Aperture kiezen - Calibrate << aanzetten Window ziet er zo uit - op ref ster staan - Magnitude intypen - Exposure intypen - Extract from image - Op ster klikken - Magnitude is geijkt Stap 3 : doelster aanklikken Magnitude wordt gegeven (rechts boven)

12 DSLR fotometrie : praktisch Bvb Canon DSLR Opname in RAW mode Belichten zo dat sterren niet oververzadigd zijn Maxim DL Debayeren via Convert Color Dan hierop R-extraheren via Split Tricolor R meting komt +/- overeen met V-magnitude Dan zelfde via Information window Aperture Calib Mag via een AAVSO kaart Apertuur ring kiezen Magnitude wordt gegeven

13 Theorie : Stergegevens uit de lichtcurves

14 Diameterbepaling 1 Uit lichtcurve : t t 4 3 t P t P 1 2 = = D + d 2πR D d 2πR 2 vergelijkingen 3 onbekenden (D, d en R) d/d te bepalen Bvb uit eigen waarnemingen Algol : T4-T1 = 451 min T3-T2 = 27 min D/d = 1.13 (lit D/d = 1.16) Dus Algol-sterren bijna even groot! Opm : in praktijk hoeken niet bruusk maar afgerond randverzwakking sterren

15 Diameterbepaling 2 Uit helderheidsverschillen (wet van Pogson) Delta m : primair en secundair Geometrie bedekkingen sterren Bvb Algol : delta m prim = 1.27 delta m sec = 0.06 D/d = 1.17 Pogson : Ipr 2.5log = mprim Ipr I1+ I 2 Ise 2.5log = mse I sec = 10 I1 Geometrie : Ipr = I11 Ise = I1 Samen : d D 2 = 1 d D 2 + I 2 Ipr (1 Ise) Ise = mse 0.4 mpr

16 Afstanden in het dubbelstersysteem D / 2 + d / 2 sinα = a 2α t4 t1 = 360 P hieruit : a D 1+ d / D = ( t4 t1) 2sin(180 ) P Vb Algol : t4-t1 = 451min P=68.8h = 4128min d/d = 1/1.13 = 0.88 a/d = +/- 2.8

17 Voorbeelden waarnemingen Beta Lyrae (Shelyak) Blote oogwaarnemingen 2006 Pover magnitude fasediagram Beta Lyrae (Hvdbruaene) 3,0 3,2 3,4 3,6 3,8 4,0 4,2 4,4 0,00 2,00 4,00 6,00 8,00 10,00 12,00 fase Eps Aurigae Zeer lange periode, 27 jaar, mag Momenteel in eclips

18 RZ Cas, waarnemingen RZ Cas, 7 nov 2009, Tielt Hvdbruaene magnitude tijd (UT)

19 RZ Cas, waarnemingen magnitude RZ Cas, 7 nov 2009 tijd (UT) magnitude RZ Cas, 25 nov 2009 tijd (UT) magnitude RZ Cas, 14 dec 2009 tijd (UT) Uit de grafieken : T4-T1 : 2.86 h T3-T2 : 0.36 h Hieruit kunnen we afleiden: D/d = 1.29 a/d = 2.88

20 Periodebepaling O-C Periode : nov 2009 (Hvdb) : (JVS Quasar) : (Lit Burnham) : Heeft te maken met massaoverdracht in het nauwe dubbelster-systeem

21 RZ Cas : DSLR-waarneming RZ Cas, 20 dec 2009 magnitude tijd (UT) 18 18, , , , mag vis canon Canon 350D 100mm lens, gevolgd op HEQ-5 Raw mode, 1 opname. Foutvlagbepaling op 6 metingen : 0.3 mag Opmeten met Maxim-DL Matig resultaat : hier en daar punt dat buiten vloeiende curve valt : hemel niet 100% stabiel bvb nevel, lichte sluier??

22 RZ Cas Sterrengids 2011

23 Algol Hemelkalender 2011

24 PowerPoint heeft het automatisch downloaden van deze externe afbeelding niet toegestaan om te voorkomen dat uw privacy in het gevaar komt. U kunt de afbeelding alsnog downloaden en weergeven door op de berichtenbalk op Opties te klikken en vervolgens Externe inhoud inschakelen te kiezen. Eps Aur : stand van zaken

25 Organisaties VVS Werkgroep veranderlijke sterren Werkgroepleider Hubert Hautecleir Website Excel software opmaken rapporten doorgeven in dbase ook dbase AAVSO

26 AAVSO American Association of Variable Star Observers Wereldwijde referentie Dbase, kaarten, rapporten Pro-Am VSX database

27 Literatuur JVS 1987, Sterrenkundige practica, deel2 C De Loore, G Mariën, Urania 1990, Een zoo van Dubbelsterren S De Jonge, d Van Hellemont, VVS 2003, Waarnemen Inleiding in de Praktische sterrenkunde H Vandenbruaene, JVS/VVS weekend 1993, Workshop Eclipsveranderlijken

Hendrik Vandenbruaene Volkssterrenwacht Beisbroek 16 dec 2009

Hendrik Vandenbruaene Volkssterrenwacht Beisbroek 16 dec 2009 Hendrik Vandenbruaene Volkssterrenwacht Beisbroek 16 dec 2009 Overzicht Inleiding Klassen variabelen Pulserende Cataclysmische Bedekkingsveranderlijken Waarnemen Visueel CCD Organisaties Inleiding Variabele

Nadere informatie

Hertzsprung-Russell diagram van open sterrenhopen. Hendrik Vandenbruaene Volkssterrenwacht Beisbroek Feb 2011

Hertzsprung-Russell diagram van open sterrenhopen. Hendrik Vandenbruaene Volkssterrenwacht Beisbroek Feb 2011 Hertzsprung-Russell diagram van open sterrenhopen Hendrik Vandenbruaene Volkssterrenwacht Beisbroek Feb 2011 Hoe het begon Ejnar Hertzsprung (EUR) Henry Norris Russell (USA) Vroege 20e eeuw Plot van Lichtkracht

Nadere informatie

HC-7i Exo-planeten. Wat houdt ons tegen om te geloven dat, net als onze zon, elke ster omringd is door planeten? Chr.

HC-7i Exo-planeten. Wat houdt ons tegen om te geloven dat, net als onze zon, elke ster omringd is door planeten? Chr. HC-7i Exo-planeten Wat houdt ons tegen om te geloven dat, net als onze zon, elke ster omringd is door planeten? Chr. Huygens, 1698 CE 1 NU EEN MAKKIE, MAAR OOIT BIJZONDER LASTIG Realiseer je wat je waarneemtechnisch

Nadere informatie

V339 DEL: Waarnemingen van een nova vanuit de lage landen

V339 DEL: Waarnemingen van een nova vanuit de lage landen V339 DEL: Waarnemingen van een nova vanuit de lage landen André van der Hoeven, Martijn Dekker, Hubert Hautecler en Paul Gerlach Figuur 1: Artist impression door Paul Gerlach van een dubbelsterpaar waaruit

Nadere informatie

Spectroscopie op StarNights Opnamen Een boeiende uitdaging voor amateurastronomen

Spectroscopie op StarNights Opnamen Een boeiende uitdaging voor amateurastronomen Spectroscopie op StarNights Opnamen 2016-2017 Een boeiende uitdaging voor amateurastronomen Hugo Van den Broeck WEGA Hugo Van den Broeck Bladzijde 2 O B A F G K M Hugo Van den Broeck Bladzijde 3 Spectroscoop:

Nadere informatie

Het waarnemen van de Eskimonevel vanuit GENT VISUEEL - FOTOGRAFISCH - SPECTROSCOPISCH

Het waarnemen van de Eskimonevel vanuit GENT VISUEEL - FOTOGRAFISCH - SPECTROSCOPISCH Het waarnemen van de Eskimonevel vanuit GENT VISUEEL - FOTOGRAFISCH - SPECTROSCOPISCH VISUEEL Gedurende de sterrenkijkdagen van 3 en 4 maart 2017 waren de weersomstandigheden niet denderend om het talrijk

Nadere informatie

Astronomische hulpmiddelen

Astronomische hulpmiddelen Inhoudsopgave Hulpmiddelen Magnitudes... blz. 2 Schijnbare magnitude... blz. 2 Absolute magnitude... blz. 3 Andere kleuren, andere magnitudes... blz. 3 Van B-V kleurindex tot temperatuur... blz. 4 De afstandsvergelijking...

Nadere informatie

PLANETENSTELSELS IN ONZE MELKWEG. Opgaven

PLANETENSTELSELS IN ONZE MELKWEG. Opgaven VOLKSSTERRENWACHT BEISBROEK VZW Zeeweg 96, 8200 Brugge - Tel. 050 39 05 66 www.beisbroek.be - E-mail: info@beisbroek.be PLANETENSTELSELS IN ONZE MELKWEG Opgaven Frank Tamsin en Jelle Dhaene De ster HR

Nadere informatie

OaCMS 3.0 Handleiding

OaCMS 3.0 Handleiding P a g e 1 OaCMS 3.0 Handleiding Inhoud Openen van OaCMS.xls in Excel... 1 Voorbereiding... 2 Waarnemingsprogramma... 2 Rapport... 3 Invoeren van waarnemingen... 3 Aanmaken van een waarnemingsrapport...

Nadere informatie

(c) Alle rechten voo. Cursus Praktische Sterrenkunde 2015 Deel 2

(c) Alle rechten voo. Cursus Praktische Sterrenkunde 2015 Deel 2 (c) Alle rechten voo Cursus Praktische Sterrenkunde 2015 Deel 2 Cursus Praktische Sterrenkunde LES 1: 18 November (Jan Vanautgaerden) Wat is er aan de (sterren)hemel te zien? Sterrenbeelden, Welke ster

Nadere informatie

De Gaia missie en wat wij ervan zullen merken. Datum:

De Gaia missie en wat wij ervan zullen merken. Datum: 16 DMPA-Nieuwsbode oktober 2016 Uitgave van de Dutch Minor Planet Association Nederlandse Vereniging van Waarnemers van Kleine Planeten www.dmpa.nl Aangesloten bij de KNVWS kvk 517.66.949 Datum: 21-10-2016

Nadere informatie

Het Seyfert sterrenstelsel NGC Hugo Van den Broeck

Het Seyfert sterrenstelsel NGC Hugo Van den Broeck Het Seyfert sterrenstelsel NGC 1068. Hugo Van den Broeck De Amerikaanse astronoom Carl Keenan Seyfert onderzocht in 1943 de kern van een aantal speciale sterrenstelsels. Hij vond dat de kern van een zeer

Nadere informatie

Oude liefde roest...niet. Variabele sterren. 1

Oude liefde roest...niet. Variabele sterren. 1 Variabele sterren. 1 Mijn apparatuur is in de jaren zo verfijnd dat mijn deepskyfoto s steeds beter worden, automatisch leg ik mijn "lat" hoger Maar bij mij zit nog wat anders in het vat dat al een langere

Nadere informatie

ALL SKY FOTO'S PROCEDURE

ALL SKY FOTO'S PROCEDURE ALL SKY FOTO'S Naast het meten van de zenitluminantie via foto s is het ook mogelijk om van elke locatie de hele hemel te meten. Dit gebeurt via een all sky foto, waarbij de gehele hemel in een locatie

Nadere informatie

Afstandsbepaling van M3 met behulp van RR Lyrae

Afstandsbepaling van M3 met behulp van RR Lyrae Sterrenkundig Practicum 2 9 juni 2006 afgedrukt Afstandsbepaling van M3 met behulp van RR Lyrae Saskia van den Broek 1, Jesse van de Sande 1 en Patric Stout 1 1 Sterrewacht Leiden, Postbus 9513, 2300 RA

Nadere informatie

Het visueel. waarnemen. van. faint fuzzies. Jan van Gastel 14 maart 2013

Het visueel. waarnemen. van. faint fuzzies. Jan van Gastel 14 maart 2013 Het visueel waarnemen van faint fuzzies Jan van Gastel 14 maart 2013 Wat bepaalt de zichtbaarheid van faint fuzzies? Kenmerken object (helderheid, grootte) Telescoop (aperture, vergroting) Contrast met

Nadere informatie

Hoe meten we STERAFSTANDEN?

Hoe meten we STERAFSTANDEN? Hoe meten we STERAFSTANDEN? Frits de Mul voor Cosmos Sterrenwacht nov 2013 Na start loopt presentatie automatisch door 1 Hoe meten we STERAFSTANDEN? 1. Afstandsmaten in het heelal 2. Soorten sterren 3.

Nadere informatie

Periodiek systeem voor amateurastronomen. Guido Gubbels

Periodiek systeem voor amateurastronomen. Guido Gubbels Periodiek systeem voor amateurastronomen Guido Gubbels Urania, WGAS, 27 sep 2018 Astronomie Sedert 1981 Visueel waarnemen Verenigingsleven 1981 - LVSW 1981 - VVS 1982 1995: JVS-VVS Triangulum 1989-2004:

Nadere informatie

Het HADS-project. Patrick Wils. Animatie: R.J. Buchler. 28 april 2012 Veranderlijke Sterrendag - Sterrenwacht Halley

Het HADS-project. Patrick Wils. Animatie: R.J. Buchler. 28 april 2012 Veranderlijke Sterrendag - Sterrenwacht Halley Het HADS-project Animatie: R.J. Buchler Patrick Wils 1 Het HADS-project Vanaf 2005 Waarnemingen van HADS door een klein aantal waarnemers (België, Spanje, Griekenland, USA) «Officieel» gestart in 2008

Nadere informatie

Met de Kijker op Jacht, Universum 4, 2004 Door Wouter Verheul

Met de Kijker op Jacht, Universum 4, 2004 Door Wouter Verheul Met de Kijker op Jacht, Universum 4, 2004 Door Wouter Verheul Nu de vakantie weer voorbij is, en de zomer op z'n einde loopt, zijn de Boogschutter en de Schorpioen met het centrum van de Melkweg onder

Nadere informatie

April - juni Erkenningsnummer: P Dit project wordt ondersteund binnen het Actieplan, een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap.

April - juni Erkenningsnummer: P Dit project wordt ondersteund binnen het Actieplan, een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap. ACG- I N F O B L A D Driemaandelijks tijdschrift, uitgegeven door de Astronomische Contact Groep vzw Verantwoordelijke uitgever: Carl Vandaele, Elverdingestraat 93, 8900 Ieper afgiftekantoor Ieper 1 April

Nadere informatie

naarmate de afstand groter wordt zijn objecten met of grotere afmeting of grotere helderheid nodig als standard rod of standard candle

naarmate de afstand groter wordt zijn objecten met of grotere afmeting of grotere helderheid nodig als standard rod of standard candle Melkwegstelsels Ruimtelijke verdeling en afstandsbepaling Afstands-ladder: verschillende technieken nodig voor verschillend afstandsbereik naarmate de afstand groter wordt zijn objecten met of grotere

Nadere informatie

Sterrenkunde met de verrekijker

Sterrenkunde met de verrekijker Sterrenkunde met de verrekijker Jan van Gastel Jan (juni van 2018) Gastel December 2009 Waarnemen van de sterrenhemel kan op veel manieren 1. Met het blote oog - de melkweg - sterrenbeelden - meteoren

Nadere informatie

Komeetfotografie Waarneemactie 46P/Wirtanen

Komeetfotografie Waarneemactie 46P/Wirtanen Komeetfotografie Waarneemactie 46P/Wirtanen Johan van Dorp & Jaap van t Leven Oss, 20 oktober 2018 Comet McNaught 2007 Nederlandse Kometen Vereniging Vereniging Werkgroep Astrofotografie Waarom moet U

Nadere informatie

Visueel waarnemen. De rol van achtergrondhelderheid, contrast, vergroting en aperture. Jan van Gastel. december, 2006

Visueel waarnemen. De rol van achtergrondhelderheid, contrast, vergroting en aperture. Jan van Gastel. december, 2006 Visueel waarnemen De rol van achtergrondhelderheid, contrast, vergroting en aperture Jan van Gastel december, 2006 Deepsky objecten Puntbronnen: sterren Uitgebreide objecten: galaxies, planetaire nevels

Nadere informatie

HC-7i&ii Exo-planeten. Wat houdt ons tegen om te geloven dat, net als onze zon, elke ster omringd is door planeten? Chr.

HC-7i&ii Exo-planeten. Wat houdt ons tegen om te geloven dat, net als onze zon, elke ster omringd is door planeten? Chr. HC-7i&ii Exo-planeten Wat houdt ons tegen om te geloven dat, net als onze zon, elke ster omringd is door planeten? Chr. Huygens, 1698 CE 1 DE EERSTE DETECTIES Zoektocht naar exo-planeten heeft meerdere

Nadere informatie

Beknopt verslag van de Zoneclips van 31 mei 2003 op Vlieland

Beknopt verslag van de Zoneclips van 31 mei 2003 op Vlieland Beknopt verslag van de Zoneclips van 31 mei 23 op Vlieland Zoneclips 31 mei 23 X134,198 ; Y59,266 (53 17'55"NB ; 5 4'31"OL) 2 25 18 16 2 Lichtsterkte m 14 12 8 6 4 2 4:37:46 4:42:46 4:47:47 4:52:47 4:57:47

Nadere informatie

Astrofotografie. Urania WGAS. 30 november Bart Delsaert

Astrofotografie. Urania WGAS. 30 november Bart Delsaert Astrofotografie Urania WGAS 30 november 2017 Bart Delsaert Inhoud Voorstelling Astrofotografie Deepsky vs Planeet-maan-zon Obstakels en oplossingen Mogelijkheden DSLR Voorstelling Bart Delsaert, Overijse

Nadere informatie

Eindpunt van een ster Project voor: middelbare scholieren (profielwerkstuk) Moeilijkheidsgraad: Categorie: Het verre heelal Tijdsinvestering: 80 uur

Eindpunt van een ster Project voor: middelbare scholieren (profielwerkstuk) Moeilijkheidsgraad: Categorie: Het verre heelal Tijdsinvestering: 80 uur Eindpunt van een ster Project voor: middelbare scholieren (profielwerkstuk) Moeilijkheidsgraad: Categorie: Het verre heelal Tijdsinvestering: 80 uur Inleiding Dit is een korte inleiding. Als je meer wilt

Nadere informatie

Bouw van een 200mmF4 newton-astrograaf.

Bouw van een 200mmF4 newton-astrograaf. Bouw van een 200mmF4 newton-astrograaf. Uitgangspunt is de spiegel van een Messier 200mm F 4 OTA. Van die OTA vond ik de mechanische eigenschappen onder de maat wat met deed besluiten daar een nieuw ota

Nadere informatie

HC-7i Exo-planeten. Wat houdt ons tegen om te geloven dat, net als onze zon, elke ster omringd is door planeten? Chr.

HC-7i Exo-planeten. Wat houdt ons tegen om te geloven dat, net als onze zon, elke ster omringd is door planeten? Chr. HC-7i Exo-planeten Wat houdt ons tegen om te geloven dat, net als onze zon, elke ster omringd is door planeten? Chr. Huygens, 1698 CE 1 DE EERSTE DETECTIES Zoektocht naar exo-planeten heeft meerdere keren

Nadere informatie

Het ontwerpen van een Newtontelescoop

Het ontwerpen van een Newtontelescoop Het ontwerpen van een Newtontelescoop grootte van de vangspiegel gerelateerde afmetingen Jan van Gastel februari 2002 elangrijkste dimensies D= doorsnee hoofdspiegel 29.90 52.30 L F = brandpuntsafstand

Nadere informatie

HDR- FOTOGRAFIE. Inleiding. Het digitale beeld - Bijlage

HDR- FOTOGRAFIE. Inleiding. Het digitale beeld - Bijlage HDR- FOTOGRAFIE Inleiding Wanneer je door de zoeker van je al dan niet spiegelreflex camera kijkt en een prachtige scène hebt waargenomen en vastgelegd, dan is er naderhand soms enige teleurstelling wanneer

Nadere informatie

NAMBIA NAMIBIË sterrenkunde, het perfecte alibi om ver op vakantie te gaan SQM-metingen: - Onguna Tamboti: SQM-meting 21,80 - Madisa: SQM-meting 21,42 - Madisa: SQM-meting 21,61 - Spitzkoppe: SQM-meting

Nadere informatie

Be sterren. Hugo Van den Broeck

Be sterren. Hugo Van den Broeck Be sterren Hugo Van den Broeck Op 23 augustus 1866 kondigde Angelo Secchi, de toenmalige directeur van de Vaticaanse sterrenwacht, aan dat hij de ster Gamma Cassiopeiae, ook gekend onder de naam Tsih of

Nadere informatie

Met de Kijker op Jacht, Universum 1, 2006 Door: Jeffrey Bout

Met de Kijker op Jacht, Universum 1, 2006 Door: Jeffrey Bout Met de Kijker op Jacht, Universum 1, 2006 Door: Jeffrey Bout Dag allemaal! Ook zo genoten van Mars eind vorig jaar? Wij wel! Mooie structuren waren er zichtbaar en sommigen hebben zelfs een heuse zandstorm

Nadere informatie

Hoe meten we STERAFSTANDEN?

Hoe meten we STERAFSTANDEN? Hoe meten we STERAFSTANDEN? (soorten sterren en afstanden) Frits de Mul Jan. 2017 www.demul.net/frits 1 Hoe meten we STERAFSTANDEN? (soorten sterren en afstanden) 1. Afstandsmaten in het heelal 2. Soorten

Nadere informatie

Visueel waarnemen. De rol van achtergrondhelderheid, vergroting en aperture. Jan van Gastel. augustus, 2006

Visueel waarnemen. De rol van achtergrondhelderheid, vergroting en aperture. Jan van Gastel. augustus, 2006 Visueel waarnemen De rol van achtergrondhelderheid, vergroting en aperture Jan van Gastel augustus, 2006 Deepsky objecten Puntbronnen: sterren Uitgebreide objecten: galaxies, planetaire nevels etc. Gerelateerde

Nadere informatie

Docentenhandleiding omvallend melkpak:

Docentenhandleiding omvallend melkpak: Docentenhandleiding omvallend melkpak: Nodig: Melkpak 0,5L, waarvan bovenkant is afgesneden. Water 0,7L Zand 0,7L, droog en fijn Maatcilinder 0,5L en maatbeker 1,0L Meetlint Kopie op papier van een geodriehoek,

Nadere informatie

Komeetfotografie met eenvoudige apparatuur, een verkorte versie.

Komeetfotografie met eenvoudige apparatuur, een verkorte versie. Komeetfotografie met eenvoudige apparatuur, een verkorte versie. Peter Bus Inleiding Het oorspronkelijke artikel voor het eerst gepubliceerd in 1985 is nu in verkorte vorm aangepast aan de in de loop der

Nadere informatie

Innovative Growing Solutions. Datalogger DL-1. software-versie: 1.xx. Uitgifte datum: 01-09-2015 HANDLEIDING WWW.TECHGROW.NL

Innovative Growing Solutions. Datalogger DL-1. software-versie: 1.xx. Uitgifte datum: 01-09-2015 HANDLEIDING WWW.TECHGROW.NL Innovative Growing Solutions Datalogger DL-1 software-versie: 1.xx Uitgifte datum: 01-09-2015 HANDLEIDING WWW.TECHGROW.NL DL-1 Datalogger gebruikershandleiding Bedankt voor het aanschaffen van de TechGrow

Nadere informatie

Sterrenbeelden en sterrensporen. Orionnevel

Sterrenbeelden en sterrensporen. Orionnevel Sterrenbeelden en sterrensporen. Orionnevel Je zet je camera op de M stand. ISO waarden zet je op 800. De sluitertijd op -25 Je camera blijft dan 25 seconden open staan. Je diafragma zet op als het kan

Nadere informatie

Kijk nooit met een telescoop zomaar naar de zon!!!

Kijk nooit met een telescoop zomaar naar de zon!!! Kijk nooit met een telescoop zomaar naar de zon!!! Een eenvoudige gids bij project sterren schitteren voor iedereen Wij beperken ons in eerste instantie tot de circumpolaire sterrenbeelden. Dat zijn de

Nadere informatie

Basiscursus astro-fotografie

Basiscursus astro-fotografie Basiscursus astro-fotografie Hoofdstuk 1: Astro-fotografie met DLSR camera Docent: Jan Vissers EDUCATIE-werkgroep Inleiding Inhoud van het hoofdstuk: Camera-instellingen Voorbeelden astro-fotografie met

Nadere informatie

Januari maart Erkenningsnummer: P Dit project wordt ondersteund binnen het Actieplan, een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap.

Januari maart Erkenningsnummer: P Dit project wordt ondersteund binnen het Actieplan, een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap. ACG- I N F O B L A D Driemaandelijks tijdschrift, uitgegeven door de Astronomische Contact Groep vzw Verantwoordelijke uitgever: Carl Vandaele, Elverdingestraat 93, 8900 Ieper afgiftekantoor Ieper 1 Januari

Nadere informatie

Sporen wij wel? Vereniging BWT Nederland

Sporen wij wel? Vereniging BWT Nederland Sporen wij wel? De positie van het BWT Commissie fundamentele verkenning Bouw (commissie. Dekker) Privaat wat kan, publiek wat moet Laat gemeenten niet meer toetsen aan technische voorschriften 10/12/2012

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Technische Natuurkunde Tentamen Golven & Optica 3AA70 Dinsdag 23 juni 2009 van 14.00 tot 17.00 uur Dit tentamen bestaat uit 4 vraagstukken en 5 pagina s met

Nadere informatie

Fotograferen en beeldbewerken van een totale zonsverduistering. A. van Kranenburg

Fotograferen en beeldbewerken van een totale zonsverduistering. A. van Kranenburg Fotograferen en beeldbewerken van een totale zonsverduistering A. van Kranenburg Zonsverduistering: meest spectaculaire astronomische bezienswaardigheid! Ik heb er 4 opgezocht over de hele wereld: - 11

Nadere informatie

Inleiding Astrofysica Tentamen 2009/2010: antwoorden

Inleiding Astrofysica Tentamen 2009/2010: antwoorden Inleiding Astrofysica Tentamen 2009/200: antwoorden December 2, 2009. Begrippen, vergelijkingen, astronomische getallen a. Zie Kutner 0.3 b. Zie Kutner 23.5 c. Zie Kutner 4.2.6 d. Zie Kutner 6.5 e. Zie

Nadere informatie

TENTAMEN INLEIDING ASTROFYSICA WOENSDAG 15 DECEMBER,

TENTAMEN INLEIDING ASTROFYSICA WOENSDAG 15 DECEMBER, Tentamen Inleiding Astrofysica Pagina 1 uit 8 TENTAMEN INLEIDING ASTROFYSICA WOENSDAG 15 DECEMBER, 14.00-17.00 LEES ONDERSTAANDE INFORMATIE GOED DOOR: DIT TENTAMEN OMVAT VIER OPGAVES OPGAVE 1: 2.0 PUNTEN

Nadere informatie

Bahtinov maskers als optische schuifmaat? Teus Tukker, Ferry Zijp

Bahtinov maskers als optische schuifmaat? Teus Tukker, Ferry Zijp Bahtinov maskers als optische schuifmaat? Teus Tukker, Ferry Zijp Onderwerpen Wie zijn wij? Kleine selectie van onze astrofoto s Geschiedenis van het Bahtinov masker Hoe ziet een sterafbeelding er rond

Nadere informatie

Keuzeopdracht natuurkunde voor 5/6vwo

Keuzeopdracht natuurkunde voor 5/6vwo Exoplaneten Keuzeopdracht natuurkunde voor 5/6vwo Een verdiepende keuzeopdracht over het waarnemen van exoplaneten Voorkennis: gravitatiekracht, cirkelbanen, spectra (afhankelijk van keuze) Inleiding Al

Nadere informatie

PROJECT 1: Kinematics of a four-bar mechanism

PROJECT 1: Kinematics of a four-bar mechanism KINEMATICA EN DYNAMICA VAN MECHANISMEN PROJECT 1: Kinematics of a four-bar mechanism Lien De Dijn en Celine Carbonez 3 e bachelor in de Ingenieurswetenschappen: Werktuigkunde-Elektrotechniek Prof. Dr.

Nadere informatie

Masterclass: advanced statistics. Bianca de Greef Sander van Kuijk Afdeling KEMTA

Masterclass: advanced statistics. Bianca de Greef Sander van Kuijk Afdeling KEMTA Masterclass: advanced statistics Bianca de Greef Sander van Kuijk Afdeling KEMTA Inhoud Masterclass Deel 1 (theorie): Achtergrond regressie Deel 2 (voorbeeld): Keuzes Output Model Model Dependent variable

Nadere informatie

CAMS Meteorennetwerk. Luc Gobin

CAMS Meteorennetwerk. Luc Gobin CAMS Meteorennetwerk Luc Gobin 28-09-2017 Principe van een simultane opname Richtpunten [Oberon Boechout] Waarnemingsplaats Quasar Oostende 10 km rijden Waarnemen anno 80 warm ingeduffeld tijdens specifieke

Nadere informatie

Inleiding Astrofysica College 3 10 oktober Ignas Snellen

Inleiding Astrofysica College 3 10 oktober Ignas Snellen Inleiding Astrofysica College 3 10 oktober 2016 15.45 17.30 Ignas Snellen Straling, energie en flux Astrofysica: licht, atomen en energie Zwartlichaamstralers (black body) Stralingswetten Een object dat

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Als je op een heldere nacht op een donkere plek naar de sterrenhemel kijkt, zie je honderden sterren. Als je vaker kijkt, valt het op dat sommige sterren zich verplaatsen langs

Nadere informatie

HOE VIND JE EXOPLANETEN?

HOE VIND JE EXOPLANETEN? LESBRIEF GEEF STERRENKUNDE DE RUIMTE! ZOEKTOCHT EXOPLANETEN Deze NOVAlab-oefening gaat over een van de manieren om planeten buiten ons zonnestelsel op te sporen. De oefening is geschikt voor de bovenbouw

Nadere informatie

Natuurkunde Olympiade 2018 UITWERKING

Natuurkunde Olympiade 2018 UITWERKING Natuurkunde Olympiade 2018 UITWERKING Onderdeel A: Blackbox Vanwege de vier restricties geldt dat er geen parallelle schakelingen gemeten kunnen worden. Tussen 2 aansluitpunten kan dus 1 weerstand dan

Nadere informatie

Lichtkracht = flux (4π D 2 ) Massa = (snelheid) 2 (baanstraal) / G. Diameter = hoekdiameter D. (Temperatuur) 4 = lichtkracht / oppervlakte / σ

Lichtkracht = flux (4π D 2 ) Massa = (snelheid) 2 (baanstraal) / G. Diameter = hoekdiameter D. (Temperatuur) 4 = lichtkracht / oppervlakte / σ Fundamentele meting: afstanden Lichtkracht = flux (4π D 2 ) Massa = (snelheid) 2 (baanstraal) / G (voor een baan om een ster) Diameter = hoekdiameter D (Temperatuur) 4 = lichtkracht / oppervlakte / σ AFSTANDEN

Nadere informatie

Astrofotografie: tips en trucs. 30 sept 2011 Vereniging Christiaan Huygens

Astrofotografie: tips en trucs. 30 sept 2011 Vereniging Christiaan Huygens Astrofotografie: tips en trucs 30 sept 2011 Vereniging Christiaan Huygens Hoe te beginnen? Hoe verder? Wat wil je fotograferen? Wat voor telescoop/montering gebruik je? Hoeveel tijd wil je investeren?

Nadere informatie

Configuratie Temperatuurlogger

Configuratie Temperatuurlogger Configuratie Temperatuurlogger Lascar 1 Tinbergenlaan 1 3401 MT IJsselstein Postbus 46 3400 AA IJsselstein T 030 281 44 11 F 030 281 44 44 E algemeen@spruyt-hillen.nl Configuratie temperatuurlogger EL-USB-2-LCD:

Nadere informatie

Praktische Sterrenkunde

Praktische Sterrenkunde Praktische Sterrenkunde Vandaag 1. Verkenning van de sterrenhemel 21 september 2015 Korte introductie Praktische Sterrenkunde Verkenning van de sterrenhemel Coördinaten t.o.v. de waarnemer: azimuth en

Nadere informatie

Vraag Antwoord Scores. Opmerking Voor elk fout of ontbrekend getal één scorepunt aftrekken tot een maximum van drie scorepunten.

Vraag Antwoord Scores. Opmerking Voor elk fout of ontbrekend getal één scorepunt aftrekken tot een maximum van drie scorepunten. Beoordelingsmodel VMBO KB 00-II Vraag Antwoord Scores Blikken stapelen maximumscore 3 aantal lagen a 3 4 5 6 7 8 9 totaal aantal blikken b 3 6 0 5 8 36 45 Voor elk fout ontbrekend getal één scorepunt aftrekken

Nadere informatie

Sterrenkunde practicumverslag De thuisproef

Sterrenkunde practicumverslag De thuisproef Sterrenkunde practicumverslag De thuisproef Door: Jiri Tik Djiang Oen 5814685 Sterrenkunde 1 Natuur- & Sterrenkunde December 07 0 Het bestuderen van sterren is al eeuwen oud. De Egyptenaren gebruikte de

Nadere informatie

Schijnbare helderheid, afstandsbepaling en absolute helderheid van sterren.

Schijnbare helderheid, afstandsbepaling en absolute helderheid van sterren. Schijnbare helderheid, afstandsbepaling en absolute helderheid van sterren. Helderheid van sterren: Magnitude als maat - een 2000 jaar oud idee, maar nog steeds in gebruik! Magnitude van sterren Als we

Nadere informatie

VIER JAAR HEMELHELDERHEID METINGEN IN UTRECHT

VIER JAAR HEMELHELDERHEID METINGEN IN UTRECHT VIER JAAR HEMELHELDERHEID METINGEN IN UTRECHT Er staat sinds augustus 2009 een meter om de nachtelijke hoeveelheid licht te meten op het dak van een woonboot in Utrecht. het is een SQM_EL van de firma

Nadere informatie

Beknopte handleiding SQ Vieuw software

Beknopte handleiding SQ Vieuw software Beknopte handleiding SQ Vieuw software Het startscherm met de verschillende opties: - Logger Set-up : het programmeren van de datalogger naar een gewenste configuratie - Download Data: het halen van data

Nadere informatie

Waarneming van de secundaire transit van WASP-103 b. 31 Maart Ewout Beukers, Frouke Kruijssen, Lennert Prins, Queeny van der Spek, Elger Vlieg

Waarneming van de secundaire transit van WASP-103 b. 31 Maart Ewout Beukers, Frouke Kruijssen, Lennert Prins, Queeny van der Spek, Elger Vlieg Waarneming van de secundaire transit van WASP-103 b 31 Maart 2014 Ewout Beukers, Frouke Kruijssen, Lennert Prins, Queeny van der Spek, Elger Vlieg Abstract Very Hot Jupiters spelen een belangrijke rol

Nadere informatie

Komeet Holmes verrast

Komeet Holmes verrast AMATEURS ACTIEF Gilbert Peeters en Alex Scholten Komeet Holmes verrast In de ochtenduren van 24 oktober meldden amateurs de onverwachte uitbarsting van de kort-periodieke komeet 17P/Holmes. Binnen enkele

Nadere informatie

Hertentamen Inleiding Astrofysica 19 December 2015,

Hertentamen Inleiding Astrofysica 19 December 2015, Hertentamen Inleiding Astrofysica 19 December 2015, 14.00-17.00 Let op lees onderstaande goed door! *) Dit tentamen omvat 4 opdrachten. De eerste opdracht bestaat uit tien individuele kennisvragen. Deze

Nadere informatie

Inleiding tot de Elektrotechniek. Inleidingspracticum

Inleiding tot de Elektrotechniek. Inleidingspracticum Inleiding tot de Elektrotechniek Inleidingspracticum 1 Overzicht Oscilloscoop Experimenteerbord Multimeter Functiegenerator 2 De Oscilloscoop: Algemene Werking v(tijd) tijd De oscilloscoop zal het periodieke

Nadere informatie

TE TAME I LEIDI G ASTROFYSICA WOE SDAG 6 FEBRUARI 2013,

TE TAME I LEIDI G ASTROFYSICA WOE SDAG 6 FEBRUARI 2013, TE TAME I LEIDI G ASTROFYSICA WOE SDAG 6 FEBRUARI 2013, 14.00-17.00 LEES O DERSTAA DE GOED DOOR: DIT TE TAME OMVAT VIER OPGAVES OPGAVE 1: 2.5 PU TE OPGAVE 2: 2.5 PU TE OPGAVE 3: 2.5 PU TE OPGAVE 4: 2.5

Nadere informatie

6,5. Werkstuk door een scholier 1826 woorden 27 november keer beoordeeld. Natuurkunde. De Dierenriem

6,5. Werkstuk door een scholier 1826 woorden 27 november keer beoordeeld. Natuurkunde. De Dierenriem Werkstuk door een scholier 1826 woorden 27 november 2001 6,5 79 keer beoordeeld Vak Natuurkunde De Dierenriem Er is veel onderzoek gedaan aan het ontstaan van de dierenriem. Eén van de theorieën wijst

Nadere informatie

Fotografie Basiskennis! 13 september 2005 Door Augustijn Buelens & Jeff Ceuppens

Fotografie Basiskennis! 13 september 2005 Door Augustijn Buelens & Jeff Ceuppens Fotografie Basiskennis! 13 september 2005 Door Augustijn Buelens & Jeff Ceuppens Fotografie de basiskennis! Waarom? Analoog of digitaal blijft gelijk! Basiskennis is onontbeerlijk! Beter inzicht in wat

Nadere informatie

Jeroen ter Huurne Algemeen Directeur Collin Crowdfund 30 april 2015

Jeroen ter Huurne Algemeen Directeur Collin Crowdfund 30 april 2015 PowerPoint heeft het automatisch downloaden van deze externe afbeelding niet toegestaan om om te voorkomen dat uw privacy in het gevaar komt. U kunt de afbeelding alsnog downloaden en weergeven door op

Nadere informatie

Smalbandfotografie met een DSLR. Maar is dat inderdaad zo?

Smalbandfotografie met een DSLR. Maar is dat inderdaad zo? Smalbandfotografie met een DSLR Is dat haalbaar?? Meest gehoorde reacties ; Is weinig zinvol. Want door de Bayermatrix wordt dit zodanig gehinderd dat het weinig zal opleveren. Door deze matrix zal slechts

Nadere informatie

HOOFDSTUK 3: Netwerkanalyse

HOOFDSTUK 3: Netwerkanalyse HOOFDSTUK 3: Netwerkanalyse 1. Netwerkanalyse situering analyseren van het netwerk = achterhalen van werking, gegeven de opbouw 2 methoden manuele methode = reductie tot Thévenin- of Norton-circuit zeer

Nadere informatie

Inleveren opdrachten en eisen verslag

Inleveren opdrachten en eisen verslag PLANETENSTELSELS - COMPUTERPRACTICUM 3 Inleveren opdrachten en eisen verslag Integraal onderdeel van het college Planetenstelsels zijn de computer practica en werkcolleges. In deze korte handleiding hebben

Nadere informatie

HDR: de digitale Ansel Adams

HDR: de digitale Ansel Adams HDR: de digitale Ansel Adams In bepaalde (vaak Duitse) fotokringen is een nieuwe trend gaande: HDR-fotografie. HDR staat voor High Dynamic Range: een groot dynamisch bereik. HDR is de digitale tegenhanger

Nadere informatie

maksutov telescoop Maksutov telescoop

maksutov telescoop Maksutov telescoop maksutov telescoop Maksutov telescoop Deze blogpost gaat over de techniek van de Maksutov telescoop via een review van de National Geographic 90/1250 goto telescoop. Lenzen of spiegel? Grofweg onderscheiden

Nadere informatie

Meten en experimenteren

Meten en experimenteren Meten en experimenteren Statistische verwerking van gegevens Een korte inleiding 3 oktober 006 Deel I Toevallige veranderlijken Steekproef Beschrijving van gegevens Histogram Gemiddelde en standaarddeviatie

Nadere informatie

Voorbeeld B.V. THERMOGRAFISCH RAPPORT

Voorbeeld B.V. THERMOGRAFISCH RAPPORT Voorbeeld B.V. THERMOGRAFISCH RAPPORT Auteursrecht Het auteursrecht van dit document berust bij Raak Energie advies gevestigd te s Hertogenbosch. Ontvangers dienen schriftelijke toestemming te hebben van

Nadere informatie

Deel 1. Wat is HDR fotografie?.

Deel 1. Wat is HDR fotografie?. Deel 1. Wat is HDR fotografie?. Inleiding. Met het intrede van de digitale fotografie is ook de beeldbewerkingsoftware in een stroomversnelling geraakt. Eén van de meest recente ontwikkelingen is de High

Nadere informatie

Hoe een hoepelzonnewijzer correct opstellen? (Willy Ory)

Hoe een hoepelzonnewijzer correct opstellen? (Willy Ory) Hoe een hoepelzonnewijzer correct opstellen? (Willy Ory) Heel wat tuinzonnewijzers staan slecht opgesteld. Dikwijls zijn zulke ornamenten gekocht in tuincentra of ergens in het buitenland tijdens een vakantietrip,

Nadere informatie

Close-up Techniek avond. Filmen met fotocamera

Close-up Techniek avond. Filmen met fotocamera Close-up Techniek avond Filmen met fotocamera Beelden van toen 35 mm kleinbeeld film 8 mm film Geschiedenis Camcorder 1995 Digitale video band 1983 Analoge Videoband 2000 Flash memory Traditioneel Alternatieve

Nadere informatie

Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Excel Beginners 2013. 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: mei 2013

Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Excel Beginners 2013. 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: mei 2013 Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Excel Beginners 2013 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: mei 2013 ISBN: 978-90-817910-8-3 Dit boek is gedrukt op een papiersoort

Nadere informatie

HOVO cursus Kosmologie

HOVO cursus Kosmologie HOVO cursus Kosmologie Voorjaar 2011 prof.dr. Paul Groot dr. Gijs Nelemans Afdeling Sterrenkunde, Radboud Universiteit Nijmegen HOVO cursus Kosmologie Overzicht van de cursus: 17/1 Groot Historische inleiding

Nadere informatie

Gevorderde onderwerpen

Gevorderde onderwerpen Hoofdstuk 5 Gevorderde onderwerpen Doelstellingen 1. Weten wat M-cirkels voorstellen en de functie ervan begrijpen 2. Bodediagram van een algemene transfertfunctie kunnen tekenen 3. Begrijpen dat een regelaar

Nadere informatie

voor hoge resolutie astrofotografie

voor hoge resolutie astrofotografie voor hoge resolutie astrofotografie 1: hoe komt de kleurinformatie tot stand bij digitale fotografie 2: bouw van de camera 3: resultaten Hoe komt de kleurinformatie tot stand? De pixels van een ccd zijn

Nadere informatie

Astronomische Technieken Hovo Cursus Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU)

Astronomische Technieken Hovo Cursus Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU) Astronomische Technieken Hovo Cursus 2010 Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU) Opbouw van de cursus 15/3: 22/3: 12/4: 19/4: 26/4: 3/5: - Berichten uit de ruimte - Ontvangers op Aarde Paul Groot

Nadere informatie

Kleurencode van weerstanden.

Kleurencode van weerstanden. Kleurencode van weerstanden. x1 x2 x3 n t TC R = x1 x2 (x3) 10 n +/- t% +/- TC 1 Kleurencode van weerstanden. R = x1 x2 (x3) 10 n +/- t [%] +/- TC [ppm] x n t TC x n t TC zilver - -2 10 goud - -1 5 Zwart

Nadere informatie

Uitwerkingen Tentamen Optica

Uitwerkingen Tentamen Optica Uitwerkingen Tentamen Optica februari 006 De volgende uitwerkingen zijn mogelijke manieren van oplossen, maar niet noodzakelijk de enige. Opgave a) Voor geluidsgolven geldt net als voor lichtgolven n m

Nadere informatie

MONITORING OPSTELLING

MONITORING OPSTELLING MONITORING OPSTELLING De meters hangen aan de zijkant van een woonboot in Utrecht. Utrecht ligt in het midden van het land en is een stad van 300.000 inwoners. De locatie is aangegeven op een DSMP kaart

Nadere informatie

Wateranalyse. NANOCOLOR Spectrofotometer met geïntegreerde troebelheidcontrole. Maximale meetzekerheid MACHEREY-NAGEL. www.mn-net.

Wateranalyse. NANOCOLOR Spectrofotometer met geïntegreerde troebelheidcontrole. Maximale meetzekerheid MACHEREY-NAGEL. www.mn-net. Wateranalyse NANOCOLOR Spectrofotometer met geïntegreerde troebelheidcontrole Maximale meetzekerheid MACHEREY-NAGEL Automatische troebelheidcontrole Troebelheid een bron van meetfouten in de fotometrie

Nadere informatie

Snel aan de slag met de Mini Squirrel datalogger

Snel aan de slag met de Mini Squirrel datalogger Snel aan de slag met de Mini Squirrel datalogger Datalogger type: MS47 MS47 Mini Squirrel datalogger is een datalogger voor het controleren van het binnenklimaat op de volgende parameters: Relatieve vochtigheid,

Nadere informatie

Visueel waarnemen: de zichtbaarheid van uitgebreide deepskyobjecten (door Jan van Gastel)

Visueel waarnemen: de zichtbaarheid van uitgebreide deepskyobjecten (door Jan van Gastel) Visueel waarnemen: de zichtbaarheid van uitgebreide deepskyobjecten (door Jan van Gastel) 1. Inleiding In het eerste artikel over de zichtbaarheid van deepskyobjecten hebben we vooral gesproken over de

Nadere informatie

4) Geef een naam aan de meteruitgang, in ons voorbeeld is dit Elektriciteitsmeter. Klik vervolgens op de knop Voltooien.

4) Geef een naam aan de meteruitgang, in ons voorbeeld is dit Elektriciteitsmeter. Klik vervolgens op de knop Voltooien. Configuratie meters In de System manager heeft men de mogelijkheid om meters te configureren. Dit kunnen energie, water en gasmeters zijn. De enige voorwaarde die aan deze meters gekoppeld zijn is dat

Nadere informatie

STERREN EN MELKWEGSTELSELS

STERREN EN MELKWEGSTELSELS STERREN EN MELKWEGSTELSELS 5. Piet van der Kruit Kapteyn Astronomical Institute University of Groningen the Netherlands Voorjaar 2007 Outline Differentiële rotatie Massavedeling Ons Melkwegstelsel ontleent

Nadere informatie

Basiscursus Sterrenkunde. Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 22 Mei 2019

Basiscursus Sterrenkunde. Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 22 Mei 2019 Basiscursus Sterrenkunde Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 22 Mei 2019 Inhoud van de les Zijn er nog vragen n.a.v. de vorige les? Deze les: Komeet Wirtanen Sterrenhemel waarnemen Telescopen Komeet Wirtanen

Nadere informatie