Sociale Zaken & Werk. De Marne & Winsum

Transcriptie

1 Sociale Zaken & Werk De Marne & Winsum Beleidsplan

2 Inhoudsopgave Voorwoord 04 INLEIDING Overwegingen van dit beleidsplan Kaderstellende keuzes Beleidsterreinen verbonden Wat wil Sozawe bereiken ARBEIDSMARKTBELEID Inleiding Definitie van arbeidsmarktbeleid Ontwikkelingen op de regionale arbeidsmarkt Analyse van de lokale situatie Onderkant van de arbeidsmarkt Gemeente als belangrijke speler op de regionale arbeidsmarkt Discrepanties tussen de partijen Gemeentelijke verantwoordelijkheid voor arbeidsmarktbeleid Voorwaarden op opzet en deelname Beïnvloeding en regievoering Conclusie Nieuw beleid Doel regionaal arbeidsmarktbeleid ARMOEDEBELEID Inleiding Minimabeleid als onderdeel van het armoedebeleid Gemeentelijk beleidskader Relatie met andere beleidsterreinen De rol van maatschappelijke organisaties Meetbare doelstellingen Ontwikkelingen regionaal en lokaal Conclusie Nieuw beleid BESTAANDE REGELINGEN STIMULEREN Inleiding Actief opsporen van rechthebbenden Actieve gezamenlijke benadering Informatie via maatschappelijke organisaties Samenwerking met maatschappelijke organisaties Vernieuwen van het bestaande informatiemateriaal Gebruik van het internet Directe informatie Vereenvoudigen van de bestaande aanvraagformulieren Uitbreiden pakket collectieve verzekering Schuldhulpverlening Conclusie Nieuw beleid 28 SAMENVATTING 29 Beleidsplan Afdeling Sociale Zaken en Werk De Marne & Winsum 2

3 BIJLAGEN: B 1. Analyse van de lokale situatie: tabellen 35 B 2 Landelijke ontwikkelingen Inleiding 37 B 2.1 Publieke dienstverlening 37 B 2.2 Algemene ontwikkelingen 38 B Regionaal arbeidsmarktbeleid 38 B Bestuurlijk akkoord SZW-VNG 39 B Aantal bijstandsuitkeringen flink gedaald 40 B Inning van partneralimentatie 40 B Digitaal klantdossier 41 B 2.3 Arbeidsmarktontwikkelingen 41 B WSW 41 B Participatiebudget 42 B Scholingsplicht voor alleenstaande ouders in de WWB 42 B Experiment: alleenstaande ouders aan werk te helpen 43 B Werkleerplicht (arbeidsmarkt) 43 B Stimulering arbeidsparticipatie 44 B Participatieplaatsen 44 B 2.4 Ontwikkelingen armoedebestrijding 44 B Kwijtschelding 44 B Algemene bijstand voor 65-plussers naar SVB 45 B Kinderen doen mee 45 B Decentralisering langdurigheidtoeslag en categoriale bijstand 45 B Verordening langdurigheidtoeslag 46 B Geen beslag op langdurigheidtoeslag 46 B Participatie en ontwikkeling 46 B Schuldhulpverlening 46 Beleidsplan Afdeling Sociale Zaken en Werk De Marne & Winsum 3

4 Voorwoord Het Sozawe beleidsplan 2009/2010 is op twee pijlers gebouwd. De eerste pijler betreft het ontwikkelen van integraal gemeentelijk beleid op het gebied van arbeidsmarktvraagstukken. De tweede pijler heeft betrekking op de armoedevraagstukken. Voor beide beleidsterreinen zijn er doelstellingen voor de komende jaren geformuleerd. In de inleiding worden de kaders, de overwegingen en de keuzes geschetst, waarbinnen dit beleidsplan geschreven is. Het doel van arbeidsmarktbeleid (hoofdstuk 1), is heldere gemeentelijke regievoering om op de ontwikkelingen in de lokale/regionale arbeidsmarkt in te spelen. Met als subdoelen: uitstroom uit de bijstand, mobiliteit van de beroepsbevolking, verhoging participatiegraad en de vermindering van schooluitval. Belangrijk verschil met de huidige situatie is, dat niet alleen wordt uitgegaan van de WWB-populatie, maar van de hele beroepsbevolking. In hoofdstuk 2, Armoedebeleid, wordt ingegaan op een samenhangend beleid gericht op armoede, schuldhulpverlening en inkomensondersteuning, waar mogelijk in samenhang met het bevorderen van arbeidsparticipatie. De gemeentelijke overheid is door de korte afstand naar de burgers bij uitstek in staat de individuele problemen van haar inwoners te onderkennen. Dit impliceert een integrale benadering van diverse beleidsvelden als sociale zaken, welzijn en zorg. Kennis mbt het economische en maatschappelijk perspectief van inwoners, is daarbij van essentieel belang. Op basis van de samenstelling van de huidige (beroeps)bevolking kunnen een aantal conclusies getrokken worden. In hoofdstuk 3, Bestaande regelingen stimuleren, worden de mogelijkheden beschreven van de gemeente bij het leveren van maatwerk in het ondersteunen van inwoners met financiële problemen. Inkomensafhankelijke regelingen zoals de bijzondere bijstand en de kwijtschelding van lokale heffingen zijn bedoeld om huishoudens met een lager inkomen financieel tegemoet te komen. Op verschillende manieren kunnen personen, die recht hebben op een bepaalde regeling, worden opgespoord. De omvang van dit beleidsplan is door de hoeveelheid gegevens, die als onderbouwing gebruikt zijn om de voorgestelde beleidskeuzes te verduidelijken, behoorlijk te noemen. In de samenvatting wordt daarom in 6 pagina s op hoofdlijnen, de inhoud, de lokale achtergronden en de concrete doelstellingen van dit beleidsplan, weergegeven. In de bijlagen, staan naast de tabellen over de opbouw en de samenstelling van de bevolking, ook de landelijke ontwikkelingen. Deze ontwikkelingen zijn de uitgangspunten van dit beleidsplan voor de komende jaren. Beleidsplan Afdeling Sociale Zaken en Werk De Marne & Winsum 4

5 Inleiding Het programma sociale zaken en werk, naast het voorzien in een (tijdelijk) inkomen, een breder perspectief, dan slechts het ondersteunen naar werk of het maatschappelijk participeren van burger met een WWB uitkering. Als gevolg van vergrijzing, ontgroening, economische vooruitgang richt het kabinetsbeleid zich op verhoging van de participatiegraad. Onder de noemer iedereen doet mee wordt er van gemeenten (incl. Sozawe) verwacht daar invulling aan te geven. In de afgelopen jaren heeft er een wijziging plaatsgevonden in de klantbenadering binnen de afdeling Sozawe. Het rechtmatigheidaspect is meer verweven in de dienstverlening en in de uitvoering wordt meer doelmatig gehandeld, waardoor de focus van de organisatie nu meer ligt op participatie in de samenleving. Werk staat voorop en als dat (nog) niet lukt biedt Sozawe een financieel vangnet. De afdeling Sozawe, het samenwerkingsverband van De Marne en Winsum, heeft de interne organisatie aangepast om een dienstverlening te kunnen bieden, die aansluit op de visie: de klant centraal. Vanuit het principe ken de klant, worden de wettelijke taken t.a.v. uitstroombevordering, instroombeperking, inkomensvoorziening en inkomensondersteuning uitgevoerd. Met de veranderende rol van de gemeenten, het Rijk decentraliseert immers steeds meer bevoegdheden en budgetten, wordt de beslisvrijheid van gemeenten vergroot. De gemeenten kunnen in toenemende mate, eigen specifiek beleid bepalen voor hun burgers, omdat de gemeente dicht bij de burger staat. Deze tendens komt tot uitdrukking in wetgeving op het terrein van WWB, WI, WMO maar ook de WSW. Wetten die niet los van elkaar staan, maar samenhangen en elkaar op het niveau van de dagelijkse uitvoeringspraktijk vaak overlappen. Beleid Sozawe: Re-integratie, Inkomensvoorziening, Inkomensondersteuning, Inburgering Doelstellingen: Aantal WWBafhankelijke inwoners naar beneden Voorzieningen mbt minima toegankelijker maken Intergemeentelijke aanpak arbeidsmarkt: samenwerking met keten en netwerkpartners Samenwerking met andere afdelingen gemeentelijke organisatie Inwoners/klantgroepen WWB bestand: 15 % 45 % 40 % direct bemiddelbaar op termijn bemiddelbaar amper tot niet bemiddelbaar - NUGGERS - Kinderen arme gezinnen - Inwoners op minimum inkomen Uitvoering van beleid Doelgroep aanpak: - Alleenstaande ouders - Pardonners - Jongeren tot 27 jaar ers Sozawe: ontwikkeling van de dienstverlening Gezamenlijke gemeentelijke beleidsformulering en uitvoering De taken en verantwoordelijkheden voor de uitvoering van alle landelijke ontwikkelingen ten aanzien van armoedebestrijding, participatatiebudget, vorming centrum jeugd & Beleidsplan Afdeling Sociale Zaken en Werk De Marne & Winsum 5

6 gezin, modernisering WSW, werk/leerplicht etc. biedt mogelijkheden te kijken vanuit een breder perspectief op basis van integrale beleidsvorming en uitvoering. De taak van de afdeling Sozawe voor de toekomst, is dan ook om meer samenhang te zoeken. Door de focus te verleggen van interne organisatieontwikkeling naar de ontwikkeling van integraal beleid en ketendienstverlening, worden de wettelijke taken van Sozawe verankerd en in samenhang met andere voorzieningen aangeboden. De afdeling Sozawe zal zich meer gaan richten op interne en externe afstemming en coördinatie van beleid. Zo ontstaat meer inzicht in probleemgebieden van (groepen) inwoners, omdat meerdere inwoners bekend zijn bij verschillende afdelingen/instanties. Het doel van Sozawe voor de komende jaren ligt op het vergroten van de regiefunctie en het creëren van een sluitende keten van gemeentelijke voorzieningen voor onder andere, kwetsbare burgers in onze lokale samenleving. 0.1 Overwegingen van dit beleidsplan Om invulling te geven aan de landelijke ontwikkelingen ten aanzien van armoedebestrijding, participatatiebudget, vorming van het centrum jeugd & gezin, modernisering WSW, werk/leerplicht etc. is de gemeente aan zet. De taken en verantwoordelijkheden voor de uitvoering van alle landelijke ontwikkelingen, biedt gemeenten de mogelijkheid te kijken vanuit een breder perspectief op basis van integrale beleidsvorming en uitvoering i.p.v. uitvoering van beleid per afdeling, zonder onderlinge samenhang te organiseren. Vanuit interne afstemming en coördinatie van beleid, is het mogelijk om een eigen gemeentebrede visie te formuleren op dienstverlening aan burgers en deze te vertalen naar gemeentebrede doelstellingen, die in één programmabegroting terug zijn te vinden. Integrale beleidsvorming en uitvoering vergroot de regiefunctie van de gemeente vanwege de éénduidigheid. Dit biedt ruimte en de mogelijk om een betere gesprekspartner/opdrachtgever te zijn naar lokaal/regionaal/landelijk georganiseerde publiek-maatschappelijke instanties. De gemeentelijke organisatie heeft, door de diversiteit in de uitvoering van wet en regelgeving, meerdere relaties met burgers. Vaak hebben afdelingen met hun beleidsterreinen daarbij verschillende belangen. Onderstaand schema geeft de verschillende rollen van zowel de burger als de gemeentelijke organisatie aan. Inwoner Handhaving Burger gemeente Client Werknemer Ondersteuning Ontwikkeling Kortom; gemeentelijke doelstellingen en nieuwe voorstellen, worden efficiënter in samenhang benaderd en effectiever beoordeeld met de vragen: wat dit betekent voor alle beleidsterreinen? en wat zou de burger daarvan moeten merken?, op het gebied van: welzijnsbeleid, armoedebeleid, arbeidsmarktbeleid, werkgelegenheid- en economisch beleid, jeugd- en ouderenbeleid, onderwijsbeleid, huisvestingsbeleid, Beleidsplan Afdeling Sociale Zaken en Werk De Marne & Winsum 6

7 recreatie- en toerismebeleid, verkeer- en vervoersbeleid, veiligheidsbeleid, sport en cultuurbeleid, P&O/HRM beleid, ruimtelijke ordening en financieel beleid. 0.2 Kaderstellende keuzes Voor de afdeling Sozawe worden er, bij de verbinding van beleid met uitvoering, keuzes gemaakt. Keuzes, die invloed hebben op het voorzieningen niveau van inwoners: Ligt bij het aanvragen van inkomensondersteuning het initiatief bij de burger (eigen verantwoordelijkheid) of biedt de gemeente deze proactief aan? Hoe groot is het gemeentelijke armoedebudget? En wat wordt gemeente breed ingezet of kwijtgescholden en wat zijn de verwachtingen voor de toekomst? Ligt de nadruk op betaalde materiële ondersteuning of op immateriële ondersteuning? Wat zijn de effecten van verstrekking en zorg en hulpverlening? Welke inkomensgrens en eigen bijdrage (draagkracht) worden gehanteerd? Zijn er doelgroepen of problemen waarvoor (extra) voorzieningen noodzakelijk zijn? Met welke andere gemeentelijke beleidsterreinen moet het armoedebeleid worden afgestemd? Voert de gemeente preventief en/of curatief beleid voor mensen met (dreigende) schulden? Voor welke periode geldt het beleid? Welke meetbare doelstellingen worden geformuleerd? Kiest de gemeente voor keuzevrijheid van de burger, of bepaalt de gemeente voor welke kosten burgers een vergoeding kunnen krijgen? Hoe gaat de gemeente om met particuliere initiatieven, zoals voedselbanken, fondsen e.d.? Hoe gaat de gemeente om met de concentratie van armoede in bepaalde wijken en/of buurten? De gemaakte keuzes geven handvaten om in de toekomst op gedetailleerd voorzieningenniveau afwegingen te maken, passende regelingen te ontwerpen en vorm te geven aan de uitvoering. Dit beleidsplan biedt nog niet aan alle kaders richting, maar biedt wel een eerste aanzet om armoedebeleid in een breder perspectief te zien, dan alleen financiële ondersteuning en dat vooral gericht op de WWB populatie. De verwachting is dat het armoedebeleid aan het eind van et eerste kwartaal 2009 voorgelegd kan worden. Het Sozawe beleidsplan 2009/2010 is daarom op twee pijlers gebouwd. De eerste pijler betreft het ontwikkelen van integraal gemeentelijk beleid op het gebied van arbeidsmarktvraagstukken om daarmee de gemeentelijke regierol te verstevigen. De tweede pijler heeft betrekking op de armoedevraagstukken. Door meer en beter samen te werken met externe maatschappelijke organisaties ontstaat een beter beeld op de vragen en probleemsituatie van onze burgers. 0.3 Beleidsterreinen verbonden In het arbeidsmarktbeleidsplan wordt geschetst hoe de afdeling Sozawe invulling geeft aan effectieve arbeidstoeleiding van burgers die niet in eigen inkomen kunnen voorzien door middel van werk. Ook de onderlinge relaties met externe dienstverleners zoals het CWI/UWV, onderwijs, werkgevers en andere gemeenten in het kader van regionaal arbeidsmarktbeleid, komen hierin aan bod. In het armoedebeleidsonderdeel wordt geschetst op welke wijze de afdeling Sozawe invulling geeft aan financiële ondersteuning aan burgers met weinig arbeidsperspectief of een inkomen hebben iets boven het sociaal minimum. Naast financiële ondersteuning Beleidsplan Afdeling Sociale Zaken en Werk De Marne & Winsum 7

8 i.h.k.v. de WWB heeft de afdeling Sozawe tot taak, het voorkomen van sociale uitsluiting en het bieden van schuldhulpverlening aan alle inwoners van de gemeente. Voor het realiseren van duurzame resultaten, zowel op het gebied van arbeidsparticipatie en maatschappelijke participatie, als op het gebied van armoedebestrijding voor kwetsbare burgers in onze gemeenten zijn de kwaliteit van de eigen infrastructuur en de kwaliteit van de samenwerkingsverbanden, cruciale succesfactoren. De afdeling Sozawe heeft de afgelopen jaren geïnvesteerd in de kwaliteit van de eigen organisatie. Voor de komende jaren ligt de nadruk voor de afdeling Sozawe op het versterken van samenwerkingsverbanden om van daaruit meer zicht te krijgen op probleemvelden in de lokale samenleving en zonodig samengestelde dienstverlening en voorzieningen te bieden. 0.4 Wat wil Sozawe bereiken Gemeenten hebben in de afgelopen jaren binnen het arbeidsmarkt- en reïntegratiebeleid, verschillende nieuwe taken en verantwoordelijkheden gekregen. De Wet Werk en Bijstand, in 2004 geïntroduceerd met als motto 'werk boven inkomen', maakt gemeenten financieel verantwoordelijk voor de kosten van uitkeringen en re-integratie. De omslag van uitkeringsverstrekking naar activering (gecombineerd met de introductie van de WMO en overheveling van AWBZ-activiteiten op dit terrein) geeft de gemeente verantwoordelijkheden voor de maatschappelijke participatie van haar burgers. Deze participatie kan daarnaast ook bestaan uit inkomensondersteunende maatregelen. In veel gemeenten hebben politiek en bestuur dan ook ambities geformuleerd, die niet beperkt blijven tot re-integratie. Ook het stimuleren van de lokale economie en het verbeteren van de aansluiting van onderwijs en scholing op de arbeidsmarkt worden hierbij betrokken. Daarbij speelt uiteraard mee, dat het financiële belang van gemeenten bij een effectief arbeidsmarkt- en re-integratiebeleid sterk is toegenomen. De samenhangende doelstellingen van de afdeling Sozawe voor 2009 en 2010 zijn: Alle WWB gerechtigden, inburgeraars en nuggers op traject; gesplitst naar zorg en activering, maatschappelijke participatie (40% van de klanten per gemeente) en re-integratie, arbeidsparticipatie (60% per gemeente). Invulling geven aan het participatieakkoord; landelijk WWB-ers en nuggers aan het werk in Dat betekent voor De Marne en Winsum een daling van het bestand van 8% in 2008; 5% in 2009 en 5% in Rechthebbende WWB klanten een uitkering toekennen binnen 4 weken. 25% meer-gebruik van alle burgers met een inkomen tot 110% van het sociaal minimum bereiken met de huidige inkomensondersteunende voorzieningen; participatiefonds, computerregeling, tegemoetkoming voor kinderen die voor het eerst naar het voorgezet onderwijs gaan. Niet-gebruik van landelijke en lokale regelingen tegengaan door een proactieve benadering. Aansluiten op doelgroepenbeleid van het kabinet t.a.v. pardonners, kinderen in arme gezinnen, jongeren tot 27 jaar, alleenstaande ouders, 65 plussers, nuggers. Interne gemeentelijke afstemming en coördinatie met andere beleidsvelden op gebeid van wonen, werk en inkomen, zorg, onderwijs en economische zaken om beter zicht te krijgen op problematiek en mogelijkheden van de doelgroepen. Samenwerking met maatschappelijke organisaties verbeteren/vergroten om doelgroepen beter te bereiken en dienstverlening op elkaar aan te sluiten. Vorming van netwerkorganisatie. Primair uitgaan van bestaande voorzieningen en deze beter op elkaar afstemmen. Beleidsplan Afdeling Sociale Zaken en Werk De Marne & Winsum 8

9 HOOFDSTUK 1 ARBEIDSMARKTBELEID Inleiding Het huidige kabinet streeft er naar om mensen extra aan het werk te helpen. Het rijk heeft daarover een bestuursakkoord gesloten met de VNG: Samen aan de slag. Daarin is afgesproken dat de gemeenten zich inzetten voor de ontwikkeling van regionaal arbeidsmarktbeleid. Ter ondersteuning van de doelstelling om extra mensen aan het werk te helpen is in het akkoord opgenomen dat gemeenten streven naar de specifieke doelstelling om bijstandsgerechtigden en niet-uitkeringsgerechtigde werklozen aan het werk te helpen. De VNG heeft dit vervolgens uitgewerkt in de notitie Ruimte voor de regio. Centraal in deze notitie staat de doelstelling dat er overal in Nederland regionaal arbeidsmarktbeleid wordt gevoerd dat aansluit op de natuurlijke schaal van de lokale arbeidsmarkt. Landelijk zijn 50 á 60 gemeenten gevraagd om daarin een voortrekkersrol te willen vervullen. In de provincie Groningen zijn inmiddels 3 initiatieven gestart: Groningen-stad, Veendam en Appingedam/Delfzijl/Loppersum. 1.1 Definitie van arbeidsmarktbeleid De arbeidsmarkt is het samenhangend geheel van vraag naar en aanbod van betaalde arbeid. Het doel van arbeidsmarktbeleid is het beïnvloeden van alle factoren die een optimale werking van de arbeidsmarkt mogelijk maken. Kortom gericht op het bij elkaar brengen van de vraag naar betaalde arbeid (banen) en het aanbod van arbeidsvermogen/loonwaarde (beroepsbevolking). Het begrip markt kent naast een kwantitatieve en kwalitatieve dimensie ook de aspecten van tijd en plaats. De vraag naar arbeid kan ingevuld worden indien er op het juiste moment op de juiste plaats voldoende gekwalificeerd aanbod aanwezig is. Of omgekeerd geredeneerd: de werkzoekende vindt een betaalde arbeidsplaats indien hij/zij zich op het juiste moment en op de juiste plaats aanbiedt met de juiste kwalificaties. Voor de ontwikkeling van regionaal arbeidsmarktbeleid is het van belang om de deelnemers op die regionale markt bijeen te brengen, waarbij de gemeenten de regie in handen nemen. 1.2 Ontwikkelingen op de regionale arbeidsmarkt Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt zijn in rap tempo gewijzigd. Nog steeds vinden bedrijfssluitingen plaats en komen op die manier werknemers op straat te staan. Maar door de maatschappelijke ontwikkeling van vergrijzing en ontgroening, is tevens de tendens ontstaan dat bedrijven en instellingen steeds moeilijker aan goed gekwalificeerd personeel komen. De vraag naar personeel is op dit moment groter dan het aanbod. Er is op onze regionale arbeidsmarkt ook sprake van een mismatch tussen vraag en aanbod. De oorzaak daarvan is vaak gelegen in de scholing: de aansluiting tussen scholing en arbeidsmarkt is niet goed, het aantal voortijdig schoolverlaters is groot en het kwalificatieniveau van de werkenden en werkzoekenden is niet voldoende. Sozawe stemt haar individuele klantgerichte re-integratiebeleid op de ontwikkelingen af. Kwantitatieve en kwalitatieve discrepanties op de arbeidsmarkt vragen om maatregelen die gericht zijn op het verhogen van de arbeidsparticipatie (meer mensen moeten meedoen) en op het verhogen van het kwalificatieniveau van degenen die werk zoeken of aan het werk zijn. Daarvoor is het nodig dat overheid, onderwijs en werkgevers op het niveau van de regionale arbeidsmarkt afspraken met elkaar maken. Beleidsplan Afdeling Sociale Zaken en Werk De Marne & Winsum 9

10 Bedrijven zijn zich bewust van deze ontwikkelingen en zijn steeds meer bereid om te investeren in zowel eigen als nieuw personeel. Dit bleek ook op de vervolgconferentie over Integraal Arbeidsmarktbeleid in onze regio op 31 januari Bedrijven en instellingen gaven aan te willen investeren in leerwerkbanen, stageplaatsen en trajecten. Om daarmee het zittende personeel te scholen en ze daardoor de kans te geven om op een hoger kwalificatieniveau te komen en dan nieuw personeel op te leiden om op de vrij gekomen plekken in te stromen. 1.3 Analyse van de lokale situatie In de Noordelijke Arbeidsmarkt Verkenning 2008 (Universiteit Groningen) en de arbeidsmarktanalyse van CWI worden een aantal groeisectoren benoemd voor de Noord Groningse regio: Zorg en Zakelijke dienstverlening. Specifiek voor de Eemsdelta regio, zijn dat daarnaast de sectoren: Industrie, Bouw, Metaal en Schoonmaak. Om een goed beeld te krijgen van de huidige stand van zaken op de noordelijke arbeidsmarkt en specifiek in onze regio, is informatie verzameld. Deze informatie is ook van belang om gezamenlijk met de partners, doelstellingen te kunnen formuleren voor de komende jaren. In deze tabel, wordt de totale beroepsbevolking opgedeeld in de diverse groepen die wel en niet beschikbaar zijn, en niet deelnemen aan de reguliere arbeidsmarkt. Tabel opbouw en samenstelling bevolking DOELGROEPEN DE MARNE WINSUM EEMSMOND BEDUM Inwonertal Beroepsbevolking NWW Jongeren jaar (niet naar school) (184) (289) ZW WAO WIA Wajong WW WSW WWB Bron: CBS per 1/ Bron: CWI per mei Bron: Kengetallen CWI Winsum juli Bron: Ministerie SZW (aantal geïndiceerde inwoners per 1/1-2007) Onderkant van de arbeidsmarkt In de Atlas voor gemeenten wordt ook gebruik gemaakt van CBS en SZW bronnen om inzicht te geven in de onderkant van de arbeidsmarkt. De samenstelling van Beleidsplan Afdeling Sociale Zaken en Werk De Marne & Winsum 10

11 de onderkant van de arbeidsmarkt bestaat uit WWB, Wajong, WAO, WW, WSW, maar is exclusief NUGgers (Niet Uitkerings Gerechtigden). Tabel percentage onderkant arbeidsmarkt Gemeenten onderkant van Absoluut Waarvan WWB de arbeidsmarkt * De Marne 15,1% Winsum 11,2% Eemsmond 17% Bedum 12,7% *onderkant van de arbeidsmarkt als percentage van de potentiële beroepsbevolking Een tabel met een uitgebreid overzicht van de opbouw en samenstelling van de bevolking, is opgenomen in bijlage 1. Daarin wordt het aantal inwoners, afgezet tegen het aantal lage inkomens en het gemiddelde besteedbare inkomen per huishouden. Daarnaast worden het aantal werkzoekenden zonder baan, de leeftijdsopbouw, herkomst, burgerlijke staat, huishoudens, deelname onderwijs, bedrijfsvestigingen en sociale zekerheid, onderling vergeleken en afgezet tegen het gemiddelde van Groninger gemeenten. 1.4 Gemeente als belangrijke speler op de regionale arbeidsmarkt Lokaal arbeidsmarktbeleid: kan dat wel? De gemeentelijke arbeidsmarkt is geen eiland. Inwoners pendelen van woonplaats naar werklocatie en er worden banen bezet door forensen van buiten de gemeente. Ook de bedrijven en instellingen blijven niet altijd op dezelfde plek. De gemeente is zelf geen partij op de arbeidsmarkt, behalve als één van de grotere werkgevers. Op het vestigingsbeleid van bedrijven en op de keuzes die bedrijven en instellingen maken bij de werving en selectie van medewerkers heeft de gemeente alleen indirect invloed. Hetzelfde geldt in feite voor de keuzes die werknemers maken: de gemeente kan niet meer dan proberen om die keuzes te beïnvloeden en werkzoekenden te stimuleren en te ondersteunen. Maar lokaal arbeidsmarktbeleid is wel degelijk mogelijk. De gemeente kan zorgen voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat, kan betere randvoorwaarden voor de lokale economie scheppen, kan de kwalificaties van de (werkzoekende) inwoners vergroten en beter afstemmen op de vraag op de arbeidsmarkt en kan vraag en arbeid op andere (nieuwe) manieren bij elkaar brengen. Het gaat daarbij om het benoemen van de onderlinge afhankelijkheden en het creëren van een wederzijds voordeel. Re-integratie & participatie Arbeidsmarkt: lokaal/regionaal Economie: lokaal/regionaal Onderwijs: lokaal/regionaal Beleidsplan Afdeling Sociale Zaken en Werk De Marne & Winsum 11

12 In de meeste gemeenten houden afzonderlijke afdelingen zich bezig met terreinen als economische zaken, onderwijs en re-iïntegratie en maatschappelijke participatie. Elke afdeling werkt daarbij veelal vanuit een verschillend perspectief en met eigen taak- en doelstellingen. Maar de gemeente is ook één organisatie en heeft inmiddels in het spel rond de arbeidsmarkt veel kaarten in handen. Door daar gebruik van te maken kan de gemeente betere resultaten boeken. Dat vereist goed samenspel tussen de afdelingen: integraal arbeidsmarktbeleid. 1.5 Discrepanties tussen de partijen Wanneer gesproken wordt over de discrepanties op de arbeidsmarkt, gaat het over mismatches tussen vraag en aanbod: het arbeidsaanbod in de gemeente sluit niet goed aan bij de vraag en ondanks onvervulde vacatures blijft een deel van de mensen toch langdurig werkloos. Het is opvallend, dat er vaak ook tussen de partijen rond de arbeidsmarkt flinke mismatches zijn: bedrijven die niets zeggen te hebben aan het CWI, een sociale dienst die de taal van de bedrijven niet spreekt, een CWI dat volgens gemeentelijke casemanagers de harde kern van de WWB'ers weinig te bieden heeft, de moeizame relatie tussen het onderwijsveld en het bedrijfsleven. Het UWV, die (nieuwe) WW gerechtigden, vaak amper ziet en begeleidt. Onderwijs dat niet afgestemd is op de regionale arbeidsmarktontwikkelingen of een verkokert aanbod biedt in plaats van samenwerkingsgericht te opereren. Voor het gemeentelijke arbeidsmarktbeleid liggen hier kansen. De partijen hebben elkaar hard nodig, maar weten elkaar in de praktijk - ook op lokaal niveau - onvoldoende te vinden. Netwerken van belangen Vanuit het perspectief van re-integratie wordt meestal hoopvol gekeken naar de bedrijven en instellingen in de gemeente: hoeveel werkzoekenden kunnen daar geplaatst worden? En naar het onderwijs: kan dat het aantal jongeren zonder startkwalificatie niet beperken? En als de opleidingen en kwalificaties beter aansluiten op wat de arbeidsmarkt vraagt, dan zullen meer mensen direct een baan kunnen vinden. Het onderwijsveld heeft daar uiteraard ook belang bij. Het succes op de arbeidsmarkt vergroot de aantrekkelijkheid van een opleiding. Daarvoor is goede aansluiting bij de beroepspraktijk nodig. De bedrijven en instellingen kunnen bijdragen aan de actualiteit en de inhoud van het onderwijs, leerlingen moeten stage kunnen lopen en docenten willen bijblijven op hun vakgebied. Samenwerken loont Bedrijven en instellingen in de gemeente, zijn er niet primair om mensen aan werk te helpen. Succesvol ondernemerschap draagt bij aan de lokale economie en de werkgelegenheid, maar daarvoor moet de ondernemer zijn eigen keuzes kunnen maken. De bedrijven en instellingen hebben echter wel degelijk belangen waarvoor ze de gemeente nodig hebben: niet alleen voor het realiseren van voorzieningen (bedrijventerrein, winkelcentrum) en randvoorwaarden (veiligheid, aantrekkelijkheid van de gemeente voor recreanten et cetera), maar ook voor de arbeidsmarkt. Bedrijven hebben, zeker in tijden van hoogconjunctuur, mensen met de juiste kwalificaties nodig. Zij hebben er belang bij om samen te werken met het re-integratieveld en met het onderwijsveld. Gemeenten die de taal van het bedrijfsleven spreken en hun belangen en problemen begrijpen, kunnen daar hun voordeel mee doen. 1.6 Gemeentelijke verantwoordelijkheid voor arbeidsmarktbeleid Met de invoering van de WWB per 1 januari 2004 hebben de gemeenten meer vrijheid en meer verantwoordelijkheid gekregen voor het vorm en inhoud geven van het gemeentelijke arbeidsmarktbeleid. De gemeenten hebben daarnaast met de invoering Beleidsplan Afdeling Sociale Zaken en Werk De Marne & Winsum 12

13 van deze wet een groter financieel belang bij een uitstroom van personen vanuit een uitkeringssituatie naar betaalde arbeid. Het ministerie van SZW en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) hebben medio 2004 een gezamenlijke beleidsagenda gemeentelijk arbeidsmarktbeleid opgesteld. VNG en SZW spreken hierin af dat zij uit hoofde van sociale en economische overwegingen een bijdrage willen leveren aan een succesvolle ontwikkeling van het gemeentelijke arbeidsmarktbeleid. VNG en SZW willen vooral de regionale component van het gemeentelijke arbeidsmarktbeleid benadrukken en zowel op lokaal als op landelijk niveau meer samenhang brengen tussen de beleidsterreinen werk en inkomen enerzijds en onderwijs, economie en zorg anderzijds (gewenste ontkokering). Verder geeft de gezamenlijke beleidsagenda aan dat VNG en SZW de totstandkoming van gewenste samenwerking tussen alle betrokken actoren op het terrein van werk en inkomen (vooral tussen gemeenten, bedrijfsleven, onderwijs- en scholingsinstellingen, CWI en UWV) te willen bevorderen Voorwaarden voor opzet en deelname Met de invoering van de WWB staan gemeenten voor de taak een gemeentelijk arbeidsmarktbeleid op te zetten. Dat levert direct de vraag op hoe gemeenten eigenlijk op een effectieve wijze de arbeidsmarkt kunnen beïnvloeden. Wil een gemeente effectief opereren op de arbeidsmarkt dan moet aan drie voorwaarden zijn voldaan: 1. Integraal Integrale aanpak tussen de beleidsterreinen ruimtelijke ordening/economische zaken, sociale zaken en onderwijs. Dwarsverbanden met andere beleidsterreinen zoals welzijn/zorg en openbare orde/veiligheid zijn ook wenselijk. De meerwaarde van arbeidsmarktbeleid als apart te onderscheiden beleidsterrein zit juist in de integrale aanpak. 2. Regionaal Werknemers zijn mobiel en "hun" arbeidsmarkt bevindt zich in de regio. Werkgevers werven hun personeel niet alleen in de plaats waar het bedrijf is gevestigd, maar in de regio. Gemeenten hebben in hun eentje nauwelijks een onderhandelingspositie; samenwerkende gemeenten hebben dat wel. Ook onderwijs en opleidingen zijn in het algemeen regionaal georganiseerd. Ook afspraken met het onderwijs zullen moeten worden gemaakt in regionaal verband. Hetzelfde geldt voor het CWI en het UWV. 3. Middellange termijn Voor het opleiden van mensen is tijd nodig. Daarom moet arbeidsmarktbeleid inspelen op de verwachte toekomstige vraag naar arbeidskrachten. Daarbij kan ook rekening worden gehouden met gewenste economische ontwikkelingen en met de verwachte demografische ontwikkelingen. Voor een effectief arbeidsmarktbeleid zal dus ook "vooruitgedacht" moeten worden Beïnvloeding en regievoering Om een sluitende keten te organiseren rond regionaal arbeidsmarktbeleid wil Sozawe als gemeentelijke afdeling naar een gezamenlijke aanpak toe met alle partijen. Dit beleidsplan vormt samen met het bestuursakkoord Eemsdelta, het kader voor de verdere ontwikkeling van het arbeidsmarktbeleid in de regio. De afgelopen jaren zijn al veel goede initiatieven gestart en opgezet, denk daarbij aan het Vacatureservicepunt. Veel initiatieven bleken echter (te) sterk gebonden aan personen. Met het vertrek van deze personen stokte regelmatig het initiatief en de voortgang. De gemeentelijke afdelingen Sozawe van de 4 gemeenten en hun ketenpartners hebben daarom de wens uitgesproken de goede initiatieven en projecten te borgen in een bredere structuur van arbeidsmarktbeleid, zodat zaken doorgang kunnen vinden als bepaalde centrale figuren andere carrière mogelijkheden kiezen. Een organisatiestructuur die minder Beleidsplan Afdeling Sociale Zaken en Werk De Marne & Winsum 13

14 persoonsafhankelijk en meer georganiseerd is. Hoewel mensen natuurlijk altijd de kern en het elan van het arbeidsmarktbeleid zullen blijven vormen. Er zijn vele partijen in de regio betrokken bij het regionale arbeidsmarktbeleid, zoals in het overzicht is te zien. Die partijen zijn te verdelen in netwerkpartners en ketenpartners. Daardoor zijn er verschillen in de onderlinge relaties en de rollen: opdrachtgever, (on)afhankelijk van, financier, uitvoeringsverantwoordelijk en deelnemer. Vacature Servicepunt Reintegratie bedrijven SW bedrijf Ability. Afdelingen EZ en RO CWI UWV SOZAWE afdelingen 4 gemeenten Afdelingen Welzijn, Zorgloket en Onderwijs ge Regionaal bedrijfsleven (voorbereidend) beroepsonderwijs Region. Meld- en Coördinatiepunt voortijdig schoolverlaten In deze complexiteit aan partijen, initiatieven en belangen, Kan de gemeente de regie gaan voeren. Maar Sozawe wil wel graag dat bovenstaande partijen zich allen verantwoordelijk voelen en betrokken zijn bij het beleid. Daarom stelt Sozawe een structuur voor waarin alle partijen een rol vervullen. Daarbij laat Sozawe wel nadrukkelijk de verantwoordelijkheid bij de bestaande uitvoeringsorganisaties liggen. Sozawe stelt voor daarbij te kiezen voor een praktische insteek in de keten van Werk en Inkomen, waarbij de vraaggerichte benadering voorop staat. 1.7 Conclusie De afdeling Sozawe heeft de afgelopen jaren geïnvesteerd in de ontwikkeling van de interne organisatie. Vanuit de visie de klant centraal is een beter beeld ontstaan van het bijstandsbestand van Sozawe. Binnen De Beurs zijn initiatieven ontwikkeld met de ketenpartners om (werk)processen op elkaar aan te sluiten met als doel de wettelijke taak t.a.v. re-integratie adequater uit te voeren. De afdeling Sozawe voorziet daarin met een individueel traject gericht op re-integratie of de toeleiding naar re-integratie dmv een zorg en activeringstraject. Klanten van Sozawe worden begeleid naar arbeidsparticipatie en/of maatschappelijke participatie, met als doel uitstroom uit de bijstand. De onderlinge samenhang/afstemming tussen diverse beleidsterreinen is gering als gevolg van het ontbreken van een gemeenschappelijke visie. Deze benadering biedt weinig mogelijkheden om de dynamiek op de arbeidsmarkt adequaat te beïnvloeden. Samenwerking is nodig met interne afdelingen binnen de eigen gemeente maar ook een intensieve samenwerking met andere gemeenten en andere publieke en private organisaties om de gemeentelijke regie te vergroten waardoor meer invloed wordt verkregen op de dynamiek van de arbeidsmarkt. Belangrijk verschil met de huidige situatie is dat niet alleen wordt uitgegaan van de WWB populatie maar van de gehele beroepsbevolking. Beleidsplan Afdeling Sociale Zaken en Werk De Marne & Winsum 14

15 Het doel is heldere gemeentelijke regievoering om op de ontwikkelingen in de lokale/regionale arbeidsmarkt in te spelen met als gevolg o.a. uitstroom uit de bijstand, mobiliteit van de beroepsbevolking, verhoging participatiegraad en de vermindering van schooluitval. 1.8 Nieuw beleid Binnen het arbeidsmarkt- en re-integratiebeleid hebben gemeenten sinds een aantal jaren nieuwe taken en verantwoordelijkheden. Met goed samenspel tussen de sectoren economie, onderwijs en sociale zaken (c.q. werk en inkomen) en een juiste betrokkenheid van externe partijen (bedrijven, onderwijsinstellingen), kan de gemeente daarbij betere resultaten boeken. Dit samenspel is zowel vereist op beleidsniveau als in de uitvoering. Het arbeidsmarktbeleid gaat verder dan de eigen gemeentegrenzen. Ook de doelgroep betreft niet alleen bijstandsgerechtigden maar alle inwoners in de gemeente die willen en kunnen participeren in brede zin. Het gaat hier om participatie dat ruimer opgevat kan worden dan regulier werk alleen. Dit ligt meer in de lijn van de ambities van het kabinet zoals verwoord in het actieprogramma iedereen doet mee en in de rol die de gemeente in toenemende mate heeft om te zorgen voor alle burgers die niet actief zijn Doelen regionaal arbeidsmarktbeleid Het doel van de gemeenten en ketenpartners is om een bijdrage te leveren aan een goed functionerende regionale arbeidsmarkt. Daarvoor is het volgens ons nodig om resultaatgerichte samenwerking te zoeken en de volgende doelstellingen uit te werken. 1. Er gaan meer mensen aan het werk. De participatiegraad van de beroepsbevolking moet omhoog. Het is niet acceptabel dat in onze regio, waar de werkgelegenheid groeit, zoveel mensen niet meedoen op de arbeidsmarkt. Dat betekent dat Sozawe, naast intensieve WWB-re-integratie: a. Niet-uitkeringsgerechtigden wil stimuleren om aan het werk te gaan; b. Alle groepen uitkeringsgerechtigden zoveel mogelijk kansen wil bieden om een baan te vinden en te houden; ook de mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt krijgen een kans. 2. Het opleidingsniveau van de beroepsbevolking neemt toe. Om te kunnen voldoen aan de eisen die de arbeidsmarkt stelt, zullen werkzoekenden en werknemers moeten werken aan hun kwalificaties. Dat betekent dat Sozawe: a. Samen met werkgevers investeren in opleidingen en in werkleerbanen. b. Met behulp van Eerder Verworven Competenties (EVC) de kwaliteiten van niet werkende werkzoekenden (WWB, WW en Nug) in kaart brengen en op die wijze kijken wat nog ontbreekt om de aansluiting met de vraag op de arbeidsmarkt te realiseren. c. Werkenden, scholieren en werkzoekenden stimuleren om en ondersteunen bij het behalen van een startkwalificatie. 3. Jongeren kiezen voor beroepsopleidingen waarvoor ze in de regio de meeste kans hebben op een baan. Dat wil Sozawe onder andere bereiken door het vroegtijdig schoolverlaten tegen te gaan. De diverse partijen, die een rol hebben op de regionale arbeidsmarkt, zullen voor de komende jaren bovengenoemde doelen uit moeten werken in specifieke meetbare doelstellingen. Voor de keten van Werk en Inkomen zal dit het ketenjaarplan zijn. Beleidsplan Afdeling Sociale Zaken en Werk De Marne & Winsum 15

16 Vanuit de gemeenten De Marne en Winsum wordt daarom ook aansluiting gezocht bij het arbeidsmarktbeleid van de ISD Noord-Oost, om gericht projecten en acties te ontwikkelen voor de diverse doelgroepen. Sozawe ontwikkelt zich de komende jaren tot een netwerkorganisatie, die in staat is met diverse externe organisaties de doelstellingen te bereiken ten aanzien van re-integratie als onderdeel van een breder arbeidsmarktbeleid. De relatie met de gemeente Groningen blijft daarnaast bestaan, omdat zowel De Marne als Winsum, qua werkgelegenheid op de stedelijke economie georiënteerd zijn. Daarnaast zal Sozawe zich gaan richten op integrale beleidsontwikkeling en uitvoering waarbij gewerkt wordt vanuit een gemeenschappelijke visie op inwoners waarbij een complex van elkaar beïnvloedende factoren die de knelpunten op de arbeidsmarkt veroorzaken in samenhang worden opgelost. Dit vraagt om gemeentelijk samenhangend beleid op de gebieden sociale zaken, welzijn, jeugd, onderwijs, economische zaken, huisvesting, ruimtelijke ordening, verkeer en vervoer om een aantrekkelijk woon-, leef en werkklimaat te creëren als basis voor (regionaal) arbeidsmarktbeleid. Beleidsplan Afdeling Sociale Zaken en Werk De Marne & Winsum 16

17 HOOFDSTUK 2 ARMOEDEBELEID Inleiding Het landelijke armoedebeleid is continu in beweging. Niet alleen vanwege politieke ontwikkelingen, zoals de invoering van de WMO, de WIA en de Wet Inburgering, maar ook vanwege de realiteit van alledag: het aantal burgers met problematische schulden neemt toe, het aantal kinderen dat in armoede opgroeit neemt toe, ook het beroep op voedselbanken stijgt. Nederland telt bijvoorbeeld ongeveer 1,5 miljoen functioneel analfabeten (laaggeletterden). Hiervan kunnen velen wel enigszins lezen en schrijven, maar zij hebben dermate beperkte vaardigheden dat dit hun persoonlijk en maatschappelijk functioneren ernstig belemmert. Deze groep heeft een verhoogd risico om in een situatie te belanden van sociale uitsluiting. Al deze ontwikkelingen hebben directe gevolgen voor het gemeentelijke armoedebeleid. De centrale vraag hierbij is steeds hoe kwetsbare inwoners ondersteund kunnen worden om te participeren in de samenleving. Wat is armoede? Armoede is een complex verschijnsel met veelal samenhangende dimensies (inkomen, maatschappelijke participatie, opleidingsniveau, gezondheid, (verminderd) gevoel van eigenwaarde, zelfredzaamheid, wonen en leefomgeving), waarin toekomstperspectief een belangrijk onderscheidend kenmerk is, vooral in situaties waarin niet of nauwelijks uitzicht is op werk of verandering van leefsituatie. Armoede in deze brede zin is sociale uitsluiting. Armoede in enge zin wordt beschouwd als een tekort aan financiële middelen. 2.1 Minimabeleid als onderdeel van het armoedebeleid Landelijk en lokaal staat de bestrijding van armoede duidelijk op de politieke agenda. In het regeerakkoord wordt ingezet op het verruimen van de mogelijkheden voor het voeren van een gericht armoedebeleid, schuldhulpverlening en inkomensondersteuning, waar mogelijk in samenhang met het bevorderen van arbeidsparticipatie. Het kabinet heeft gekozen voor onderstaande doelstellingen, welke gefundeerd zijn op doelstellingen als het stimuleren van participatie en de toegankelijkheid van voorzieningen: bevorderen van participatie door werkaanvaarding, scholing en/of maatschappelijke zinvolle onbeloonde activiteiten; bestrijden van armoede en bevorderen van participatie onder kinderen en jongeren; tegengaan van niet-gebruik van inkomensvoorzieningen en; aanpak van problematische schulden. De economische recessie van de afgelopen jaren heeft ertoe geleid dat meer mensen in hun persoonlijke levenssfeer geconfronteerd zijn met economische tegenslag. Het gevolg hiervan is dat sommige mensen moeilijker rond kunnen komen en er een groep is die om uiteenlopende redenen een beroep doet op diverse gemeentelijke voorzieningen. Er bestaat een brede politieke consensus over wat het beste medicijn is tegen armoede: werk. Betaalde arbeid, die gefundeerd is op goed onderwijs en scholing. Betaalde arbeid kan voorzien in een inkomen boven het sociaal minimum en verschaft daarnaast een vorm van maatschappelijke participatie (meedoen). Met het gunstig economisch klimaat neemt het perspectief voor velen toe. De inzet van het kabinet is om met verschillende partijen de vaardigheden en leefsituatie van mensen met een risico op armoede te verbeteren, zodat zij in staat zijn om de komende jaren hun eigen verantwoordelijkheid op te pakken en de nieuwe kansen op de arbeidsmarkt te benutten. De gemeentelijke overheid is, door de korte afstand naar de burgers, bij uitstek in staat de individuele problemen van haar inwoners te onderkennen. Dat biedt gemeenten de mogelijkheid om maatwerk te leveren. Dit vraagt wel om een sluitende keten van voorzieningen. In het brede speelveld van eigen gemeentelijke middelen, de inzet van Beleidsplan Afdeling Sociale Zaken en Werk De Marne & Winsum 17

18 particuliere (charitatieve) organisaties en andere semi-overheidsorganisaties van maatschappelijk werk en gezondheidszorg, is een sterke regiefunctie vanuit de gemeente belangrijk. Dit impliceert een integrale benadering van diverse beleidsvelden als sociale zaken (inclusief leerplicht), welzijn en zorg. 2.2 Gemeentelijk beleidskader Algemeen generiek inkomensbeleid, vaststellen van het sociaal minimum, is de verantwoordelijkheid van het Rijk. Door bijzondere omstandigheden kan zich de situatie voordoen dat deze uitkeringsnorm niet volledig toereikend is om bepaalde noodzakelijke uitgaven te doen. Op dat moment speelt de gemeente een eigen rol en kan besluiten bijzondere bijstand te verstrekken en daarbij maatwerk te leveren. Alleen aan chronische zieken, gehandicapten en ouderen mogen gemeenten binnen de kaders van bijzondere bijstand vaste bedragen verstrekken, de zgn. categoriale regeling. Categoriale regelingen voor andere doelgroepen zijn niet mogelijk, dit geldt ook voor regelingen die niet onder de bijzondere bijstand vallen en bijvoorbeeld gefinancierd worden uit eigen gemeentelijke middelen. Hiervoor gelden dezelfde voorwaarden en beperkingen als die voor het coveren van categoriaal beleid. Particuliere fondsen en organisaties zijn niet aan deze regels gebonden. Categoriale bijstand is met de invoering van de WWB grotendeels afgeschaft omdat deze het landelijke inkomensbeleid doorkruisen en armoedeval moet voorkomen. Werk moet lonend blijven. Bijzondere bijstand heeft hierdoor een maatwerkfunctie gekregen. Gemeenten hebben nog wel speelruimte met betrekking tot andere categoriale voorzieningen: Kwijtschelding van gemeentelijke belastingen en heffingen. Voorzieningen voor maatschappelijke participatie. De berekening van de draagkracht en het hanteren van een drempelbedrag. Categoriaal beleid voor chronische zieken, gehandicapten en ouderen. Gemeenten moeten dus merendeels maatwerk leveren. Het is echter wel mogelijk om beleidsregels op te stellen voor de uitvoering van bijzondere bijstand. Hiermee wordt bewerkstelligd dat de beoordeling van de persoonlijke omstandigheden en de kosten die kunnen worden vergoed tot op bepaalde hoogte worden gestandaardiseerd. Dit bevordert de rechtsgelijkheid, rechtszekerheid en de doelmatigheid van de uitvoering. 2.3 Relatie met andere beleidsterreinen Armoede is meer dan een financieel probleem. De meeste kwetsbare burgers zijn personen met cumulatie van armoederisico s, zoals combinatie van slechte arbeidsmarktpositie, problematische schulden, laag opleidingsniveau, verslaving en gezondheidsproblemen. Uitsluitend financiële ondersteuning is voor de meest kwetsbare burgers niet genoeg. Binnen het kader van het gemeentelijke armoedebeleid hebben gemeenten de mogelijkheid om (eventueel gekoppeld aan activering) maatwerk te leveren. De gemeente is als geen ander in staat de regie over de keten te voeren en om witte vlekken, overlap en aansluitingsproblemen te signaleren. Het is dus belangrijk dat armoedebeleid beleidsmatig en op uitvoerend niveau wordt afgestemd met andere taken van de gemeente. In deze paragraaf worden een aantal aanpalende beleidsterreinen genoemd en de wijze waarop daarmee afstemming kan plaats vinden. WMO en gezondheidsbeleid. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de invulling en de uitvoering van de WMO. Individuele voorzieningen kunnen een grote kostenpost zijn voor burgers. Denk bijvoorbeeld aan de kosten voor thuiszorg, mantelzorg, aangepast vervoer of woningaanpassing. Andere relaties tussen WMO Beleidsplan Afdeling Sociale Zaken en Werk De Marne & Winsum 18

19 en armoedebeleid zijn te vinden in de loketfunctie, leefbaarheid in wijken, op preventie gerichte ondersteuning van jeugdigen en hun ouders, maatschappelijke opvang en het tegengaan van sociaal economische gezondheidsverschillen. In veel gevallen treft het beleid dezelfde doelgroepen. De keuzes die gemeenten maken bij de uitvoering van de WMO hebben dus veel invloed op de positie van de minima. WMO en vrijwilligersbeleid. In de WMO is er veel ruimte voor vrijwilligerswerk ingeruimd. De gemeente heeft belang bij goed draaiende vrijwilligersorganisatie. Door goede ondersteuning van deze organisaties door een Steunpunt Vrijwilligerswerk, kan dit de verbanden in de lokale samenleving versterken. Vrijwilligers en non-profit organisaties kunnen ook ruimte maken voor participatie van inwoners door het scheppen van geschikte vrijwilligersbanen. Het vrijwilligerswerk kan aantrekkelijker worden door creëren van seniorenbanen. Door vrijwilligerswerk ook onderdeel te maken van een re-integratietraject, gericht op werk, is naast het versterken van het vrijwilligersveld, ook een verbetering op termijn, van inwoners die op een sociaal minimum moeten leven. Voorkomen van vroegtijdig schooluitval. Voortijdige schoolverlaters lopen een verhoogd risico niet tot de arbeidsmarkt door te kunnen dringen. Voorkomen moet worden dat jongeren zonder startkwalificatie hun opleiding beëindigen. Kinderen met een leer- of taalachterstand hebben meer moeite met het onderwijs, belanden in lagere schooltypen en hebben een verhoogd risico op uitval en daardoor op een armoedesituatie. Participatie. Het kabinet wil de komende periode de sociale samenhang versterken. Arbeidsparticipatie (betaald werk) of maatschappelijke participatie (onbetaald werk) is hierbij het sleutelbegrip. Deelname aan de arbeidsmarkt stelt mensen in staat in hun eigen inkomen te voorzien, biedt mogelijkheden voor integratie en emancipatie en geeft burgers het gevoel van eigen waarde. Betaald werk is bovendien de meest effectieve en duurzame manier van armoede bestrijding. Mensen die zich inzetten voor een sportvereniging, voor de leefbaarheid van de buurt of die als mantelzorger actief zijn, leveren evenzeer een onmisbare bijdrage aan de sociale samenhang (maatschappelijke participatie). Inburgering oud- nieuwkomers. Oud en nieuwkomers vormen een kwetsbare groep. Voorlichting over geldzaken en inkomensondersteuning en hulp bij aanvragen kan door de gemeente worden ingebouwd in alle inburgeractiviteiten van de gemeente en uitvoerende instanties. Jeugdbeleid. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het bevorderen van het welzijn van hun jeugdige burgers. In het kader van preventief lokaal jeugdbeleid gebeurt dit onder anderen door voorzieningen en activiteiten te bieden op het gebied van scholing, cultuur en vrije tijdsbesteding. Speciale aandacht is nodig voor jeugdigen waar het niet zo goed mee gaat, bijvoorbeeld als gevolg van opvoed- en opgroeiproblemen in gezinnen, waarbij een slechte financiële situatie vaak mede de oorzaak is van maatschappelijk isolement. Het landelijke beleid jeugd en gezin beoogt een brede aanpak van zorg en bescherming voor kinderen, jongeren en gezinnen. Volwasseneducatie. In Nederland kunnen ongeveer 1,5 miljoen volwassenen niet of nauwelijks lezen en schrijven. Zij hebben een verhoogd risico in een situatie te belanden van sociale uitsluiting. De gemeenten De Marne en Winsum formuleren daarom gemeentelijk brede doelstellingen, gebaseerd op integrale beleidsontwikkeling en uitvoering, en toetsen gemeentelijke beleidsplannen op de effecten daarvan voor mensen met een laag inkomen. Er zijn diverse organisaties die mee willen en kunnen praten over effectief beleid. Daaronder zijn wettelijke adviesorganen zoals de WWB CliëntenRaad, maar ook kerken en organisaties zoals Humanitas en de arme kant. De gemeenten De Marne en Winsum versterken hun regie- en opdrachtgeverrol, door zich te ontwikkelen als een netwerkorganisatie en organisaties uit te nodigen voor lokale sociale conferenties. Beleidsplan Afdeling Sociale Zaken en Werk De Marne & Winsum 19