Plangebied Dorpeldijk/Heldamweg

Transcriptie

1 -NOTITIE 674 Plangebied Dorpeldijk/Heldamweg Gemeente Woerden Een inventariserend archeologisch onderzoek Archeologisch Adviesbureau R A A P

2 Colofon Opdrachtgever: Gebr. J.M.S. de Groot Beheer B.V. Titel: Plangebied Dorpeldijk/Heldamweg, gemeente Woerden; een inventariserend archeologisch onderzoek Status: eindversie Datum: mei 2004 Auteur: drs. B. Jansen Bestandsnaam: L:\QXPress\Notities\2004\WOGR\NO674-WOGR.qxd Projectcode: WOGR Projectleider: drs. B. Jansen Projectmedewerker: drs. M.S. Jordanov, drs. A. Müller & drs. J.W. de Kort ARCHIS-waarnemingsnummer: Autorisatie: drs. A.J. Tol ISSN: Archeologisch Adviesbureau B.V. telefoon: Zeeburgerdijk 54 telefax: AE Amsterdam Postbus BH Amsterdam Archeologisch Adviesbureau B.V., 2004 Archeologisch Adviesbureau B.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen.

3 Samenvatting In opdracht van Gebr. J.M.S. de Groot Beheer B.V. heeft Archeologisch Adviesbureau in april 2004 een inventariserend archeologisch onderzoek uitgevoerd in verband met de geplande bouw van kassen en 2 woningen in de gemeente Woerden. Doel van dit onderzoek was eventueel aanwezige archeologische resten op te sporen en, voorzover mogelijk, een eerste indruk te geven van de kwaliteit (gaafheid en conservering), aard, datering, omvang en diepteligging ervan. Het plangebied maakt deel uit van een gebied voor herlokalisering van een aantal glastuinbouw-bedrijven in verband met de aanleg van de VINEX-locatie Leidsche Rijn. In 2001 is in het kader van dit herlokaliseringsproject reeds een inventariserend archeologisch onderzoek uitgevoerd (De Jager & Jansen, 2001) in het grootste deel van onderhavig plangebied. Onderhavig onderzoek was noodzakelijk aangezien een deel van het plangebied, gelegen ten oosten van de Heldamweg, nog niet was onderzocht. Op basis van het bureauonderzoek bestond de verwachting dat op dit perceel archeologische vindplaatsen uit de Late IJzertijd t/m Middeleeuwen aanwezig kunnen zijn. Tijdens het karterend booronderzoek zijn hiervoor geen aanwijzingen aangetroffen. In het midden van dit perceel is een geul aangetroffen die mogelijk in de Romeinse tijd open heeft gelegen. Op het perceel direct ten westen van de Heldamweg zijn tijdens het onderzoek in 2001 aanwijzingen aangetroffen voor de aanwezigheid van de via militaris, de weg die deel uitmaakte van de noordgrens van het Romeinse Rijk. Het noodzakelijke aanvullend booronderzoek kon in 2001 niet uitgevoerd. In het kader van onderhavig onderzoek is op dit perceel een specifiek booronderzoek naar de resten van deze weg uitgevoerd. Hierbij is komen vast te staan dat de weg inderdaad door dit deel van het plangebied loopt en dat deze goed bewaard is gebleven in de bodem. Daarnaast zijn op het perceel ten westen van de Heldamweg in verschillende boringen fragmenten bot en houtskool aangetroffen. Het is niet duidelijk of deze indicatoren verband houden met de Romeinse weg of dat het restanten van laatmiddeleeuwse menselijke activiteit betreffen. Langs de Romeinse weg hebben op strategische posities wachtposten gestaan. Het westelijke deelgebied betreft vermoedelijk een dergelijke strategische positie aangezien het nabij het punt ligt waar twee bevaarbare geulen bij elkaar kwamen. De resten van wachtposten en andere aan de noordgrens van het Romeinse Rijk gerelateerde vindplaatsen zijn met booronderzoek nauwelijks in kaart te brengen. Hierdoor kunnen op basis van de nu beschikbare informatie geen uitspraken worden gedaan over de aan- of afwezigheid ervan. [3]

4 De via militaris is een zeer waardevol archeologisch element en delen van deze weg zijn als archeologisch monument van zeer hoge archeologische waarde op de Archeologische Monumenten Kaart (AMK) van de provincie Utrecht opgenomen. Voor het in 2001 reeds in kaart gebrachte deel van de weg is geadviseerd om dit eveneens op de AMK op te nemen als monument van zeer hoge archeologische waarde. Aangezien de conservering van het tijdens onderhavig onderzoek aangetroffen deel van de weg vergelijkbaar is met het in 2001 gekarteerde deel ten oosten van de Heldamweg, wordt voor dit deel hetzelfde advies gegeven. Dit advies voor houdt in dat voor de zone waar de Romeinse weg aanwezig is, gestreefd dient te worden naar behoud van de aanwezige archeologische waarden. Voor de zone ten zuiden en een zone van 50 m ten noorden van het wegtracé wordt geadviseerd om een karterend archeologisch onderzoek (in de vorm van zoeksleuven) uit te voeren om vast te stellen of er aan de noordgrens van het Romeinse Rijk gerelateerde vindplaatsen aanwezig zijn. [4]

5 1 Inleiding 1.1 Kader en doelstelling In opdracht van Gebr. J.M.S. de Groot Beheer B.V. heeft Archeologisch Adviesbureau in april 2004 een inventariserend archeologisch onderzoek uitgevoerd in verband met de geplande nieuwbouw van kassen en 2 woningen in de gemeente Woerden. Het plangebied maakt deel uit van een gebied voor herlokalisering van een aantal glastuinbouw-bedrijven in verband met de aanleg van de VINEX-locatie Leidsche Rijn. In 2001 is in het kader van dit herlokaliseringsproject reeds een inventariserend archeologisch onderzoek uitgevoerd (De Jager & Jansen, 2001). Hierbij is het grootste deel van het plangebied reeds onderzocht. Onderhavig onderzoek heeft betrekking op de delen die in 2001 niet (voldoende) zijn onderzocht. Het betreft een perceel direct ten oosten van de Heldamweg dat in 2001 buiten het onderzoeksgebied viel en een perceel in de hoek tussen de Heldamweg en de Harmelerwaard waarvan de toenmalige eigenaar geen toestemming voor het uitvoeren van vervolg onderzoek verleende. Het onderzoek diende te worden uitgevoerd omdat realisatie van de plannen zou kunnen leiden tot aantasting of vernietiging van mogelijk aanwezige archeologische resten. Doel van het onderzoek was het opsporen van deze resten en, indien mogelijk, een eerste indruk geven van de kwaliteit (gaafheid en conservering), aard, datering, omvang en diepteligging ervan. 1.2 Plangebied en archeologische verwachting Het plangebied (12,6 ha) bevindt zich in de Harmelerwaard en ligt zowel ten oosten als ten westen van de Heldamweg. Het gebied staat afgebeeld op kaartblad 31G van de topografische kaart van Nederland (schaal 1:25.000); de centrumcoördinaat is / Van dit plangebied zijn voor onderhavig onderzoek twee delen onderzocht. Het perceel ten oosten van de Heldamweg (2,2 ha; in deze notitie verder aangeduid als het oostelijke deelgebied) en een zone in de hoek tussen de Heldamweg in het oosten en de Harmelerwaard in het zuiden (in deze notitie verder aangeduid als het westelijke deelgebied). Ten tijde van het onderzoek waren beide deelgebieden in gebruik als grasland. Voor het oostelijke deelgebied geldt een hoge archeologische verwachting voor vindplaatsen uit de IJzertijd t/m Late Middeleeuwen (zie 2.2). In het westelijke deelgebied zijn zeer waarschijnlijk resten van de via militaris, de militaire weg langs de noordgrens van het Romeinse Rijk, aanwezig en mogelijk daaraan gerelateerde vindplaatsen (aanleg kaden, wachtposten, etc.). [5]

6 1.3 Onderzoeksopzet en richtlijnen Het onderzoek bestond uit een bureauonderzoek en een veldonderzoek. Het veldonderzoek is beperkt gebleven tot een karterend booronderzoek (oostelijke deelgebied) en een specifiek booronderzoek naar de via militaris (westelijke deelgebied). Het inventariserend archeologisch onderzoek is uitgevoerd volgens de hiervoor geldende normen en richtlijnen die zijn vastgelegd in het Handboek ROB-specificaties (Brinkkemper e.a., 1998). Archeologisch Adviesbureau en de door toegepaste procedures zijn goedgekeurd door het College voor de Archeologische Kwaliteit (CvAK), de instelling die het beheer heeft over de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA; Voorbereidingscommissie Kwaliteitszorg Archeologie, 2001). Zie tabel 1 voor de dateringen van de in deze notitie genoemde archeologische perioden. Enkele vaktermen worden achter in deze notitie beschreven (zie verklarende woordenlijst). [6]

7 2 Bureauonderzoek 2.1 Methoden Voorafgaand aan het veldonderzoek is een bureauonderzoek uitgevoerd om na te gaan of er reeds archeologische vondsten uit het plangebied geregistreerd staan en om ten behoeve van het veldwerk de landschappelijke (geologische en bodemkundige) kenmerken alsmede de gespecificeerde archeologische verwachting te bepalen. In het kader van het bureauonderzoek zijn verschillende bronnen geraadpleegd (zie literatuurlijst). Om inzicht te krijgen in het voorkomen van archeologische vindplaatsen in of nabij het plangebied is het ARCHeologisch Informatie Systeem (ARCHIS) van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB) te Amersfoort geraadpleegd. Daarnaast is contact gezocht met dhr M. Scheer (amateurarcheoloog uit Woerden). Dhr. M. Scheer bleek niet in de omgeving van het gebied actief te zijn, noch op de hoogte te zijn van in het gebied actieve amateurarcheologen. 2.2 Resultaten Geologie en geomorfologie Het plangebied bevindt zich op de zuidflank van de stroomgordel van de Oude Rijn, direct en westen van het punt waar de Heldamstroomgordel samenkomt met de Oude Rijn stroomgordel. Beide stroomgordels zijn tot na de Romeinse tijd actief geweest. Met het afdammen van de Kromme Rijn bij Wijk bij Duurstede in 1122 na Chr. (Berendsen, 1982) kwam definitief een einde aan de activiteit van de Oude Rijn. De Heldamstroomgordel is vermoedelijk al eerder inactief geworden (mondelinge mededeling dhr. E.P. Graafstal, Archeologische Dienst van de gemeente Utrecht). Op basis van het in 2001 reeds onderzochte deel van het plangebied is een gedetailleerd beeld van de bodemopbouw verkregen. Deze bestaat, in het uiterste zuiden, uit oeverafzettingen (zavel en lichte klei) van de Oude Rijn op komafzettingen (zware klei en veen). Circa 75 m ten noorden van de Harmelerwaard bestaat de bodem uit afwisselend oever- op beddingafzettingen (zand) en restgeulafzettingen (humeuze klei) op beddingzand. Van de restgeul die in het zuiden van het plangebied is aangetroffen, wordt vermoed dat deze in de Romeinse tijd watervoerend is en waarschijnlijk bevaarbaar is geweest. [7]

8 Archeologie De Oude Rijn- en Heldamstroomgordel maken deel uit van de noordgrens van het Romeinse Rijk. Deze grens werd gevormd door de geulen van deze riviersystemen. Langs de zuidzijde van de geulen stonden op min of meer regelmatig afstand castella (forten). Resten van castella zijn ondermeer aangetroffen in Utrecht, De Meern en Woerden. De castella waren onderling verbonden door een militaire weg, de via militaris. In de afgelopen jaren zijn langs deze weg verschillende wachtposten opgegraven (Graafstal, mondelinge mededeling). Daarnaast zijn in de Leidsche Rijn en in Woerden verschillende Romeinse scheepswrakken aangetroffen. In ARCHIS staan 4 waarnemingen van de via militaris vermeld uit de directe omgeving van het plangebied (ARCHIS-waarnemingsnummers , , en ). Dit betreft de locaties waar de Romeinse weg tijdens booronderzoek is aangetroffen. ARCHIS-waarnemingsnummer heeft betrekking op het westelijke deelgebied. Op basis van de resultaten van het karterend booronderzoek werd hier de Romeinse weg vermoed. Voor het booronderzoek naar de resten van de weg werd echter geen toestemming verkregen. Direct ten oosten van het westelijke deelgebied bestaat de weg uit een opgeworpen weglichaam met een grindverharding. Aan de noordzijde lijkt de weg een bescherming te hebben van biezenmatten (De Jager & Jansen, 2001). Mogelijk werd hiermee getracht het risico op schade aan de weg door overstromingen van de Rijn te beperken. Na de Romeinse tijd is het plangebied lange tijd onbewoond geweest. Pas vanaf de tweede helft van de 11e eeuw werd het weer ontgonnen. Het was de periode van de grote cope-ontginningen die het enorme Stichts-Hollandse veengebied openlegden. De ontginningsbasis van het plangebied was de Leidsche Rijn. Dit water was toen niet meer dan een wetering die zorgde voor de afvoer van polderwater dat door middel van talrijke evenwijdige sloten aan het achterliggende gebied werd onttrokken. Het huidige verkavelingspatroon dateert nog uit die tijd (Graafstal, 1998; Storm van Leeuwen, 1985: 13, 34 en 35). De Leidsche Rijn werd in 1385 gevormd door reeds bestaande weteringen met elkaar te verbinden. Tussen 1663 en 1665 werd de Leidsche Rijn als trekvaart ingericht, in welke hoedanigheid zij tot in de 19e eeuw heeft gefunctioneerd. Uit de directe nabijheid van het oostelijke deelgebied zijn vondsten bekend uit de (Late) IJzertijd en/of Romeinse tijd (ARCHIS- waarnemingsnummers en ) en de Late Middeleeuwen ARCHIS- waarnemingsnummer ). Vanaf de Late Middeleeuwen is op grote schaal rivierklei afgegraven ten behoeve van de baksteen-industrie. Door dit zogenaamde aftichelen is naar verwachting een belangrijk deel van de archeologische resten op de Oude Rijn stroomgordel verdwenen. Uit de bestudeerde bronnen en de gegevens van het in 2001 uitgevoerde onderzoek blijkt niet eenduidig of in onderhavige deelgebieden klei is afgegraven ten behoeve van de baksteenindustrie. [8]

9 Archeologische verwachting Voor het westelijke deelgebied geldt een hoge archeologische verwachting voor resten van de via militaris en daaraan gerelateerde vindplaatsen (wachtposten, nederzettingen, kaden, etc.). Daarnaast kunnen in het gebied (andere) bewoningssporen uit de IJzertijd t/m Late Middeleeuwen voorkomen. Deze verwachting geldt eveneens voor het oostelijke deelgebied. Deze verwachting geldt indien de bodem onverstoord is gebleven. Indien blijkt dat de bodem in de deelgebieden (deels) is afgegraven, is het mogelijk dat alleen delen van dieper ingegraven grondsporen nog in de bodem aanwezig zijn. De resten van vindplaatsen op afgetichelde percelen zijn met booronderzoek nauwelijks in kaart te brengen. [9]

10 3 Veldonderzoek 3.1 Methoden Het veldonderzoek bestond uit een karterend booronderzoek in het oostelijke deelgebied en een specifiek booronderzoek naar de via militaris in het westelijke deelgebied. Voor de kartering zijn in het oostelijke deelgebied 15 boringen in 2 zuid-noord georiënteerde raaien gezet. De afstand tussen de boringen in de raaien bedroeg 50 m. De afstand tussen de raaien onderling bedroeg 40 m (figuur 1: boringen 1 t/m 15). De boringen binnen een raai versprongen ten opzichte van die in de naastgelegen raai, waardoor een systeem van gelijkbenige driehoeken ontstond. De gehanteerde methode wordt geschikt geacht voor het opsporen van de meeste in dit gebied te verwachten (vondstrijke) nederzettingsterreinen uit de periode IJzertijd t/m Late Middeleeuwen met een diameter van minimaal 50 meter (Tol e.a., 2004). Deze methode is niet geschikt om vondstarme nederzettingen, graven, verkavelingspatronen en andere zeer lokale archeologische resten in kaart te brengen. Het opgeboorde materiaal is in het veld gecontroleerd op de aanwezigheid van archeologische indicatoren (zoals houtskool, vuursteen, aardewerk, metaal, bot, verbrande leem en fosfaatvlekken). Er zijn geen monsters genomen. Voor het booronderzoek naar de via militaris zijn 14 boringen in één zuid-noord georiënteerde raai gezet (figuur 2: boringen 16 t/m 29). De afstand tussen de boringen in deze raai varieerde van 2,5 tot 25 m. Naast archeologische indicatoren zijn de boorkernen met name geïnspecteerd op het voorkomen van zogenaamde weg-indicatoren. Onder weg-indicatoren vallen alle materialen die eventueel gebruikt zijn bij de aanleg en onderhoudt van de weg: - grind; - hout; - biezematten; - schelpen (lagen); - (dakpan) puin. Er is geboord tot maximaal 4 m -Mv met een Edelmanboor met een diameter van 7 cm en een gutsboor met een diameter van 3 cm. De boringen zijn beschreven onder andere conform NEN 5104 (Nederlands Normalisatie-instituut, 1989) en met meetlinten ingemeten (x- en y-waarden). Van de onderzochte percelen zijn de slootkanten en andere bodemontsluitingen (zoals molshopen) geïnspecteerd op het voorkomen van archeologisch materiaal. [10]

11 3.2 Resultaten Geologie Op basis van de resultaten van het booronderzoek in beide deelgebieden is het beeld van de geologie verfijnd en aangepast (figuur 1). Voorafgaande aan het veldonderzoek werd de aanwezigheid van een brede restgeul in het zuiden van het oostelijke deelgebied vermoed (De jager & Jansen, 2001). In de boringen zijn hiervoor echter geen aanwijzingen gevonden. Wel blijkt dat in de zone rond de boringen 4 en 12 een restgeul aanwezig is. Op basis van onderhavig onderzoek kan niet worden vastgesteld wat de datering van deze geul is. Gezien de oriëntatie van deze geul (min of meer noord-zuid) lijkt het een restgeul van de Oude Rijn stroomgordel te zijn, die zich ter hoogte van de boerderij aan de Harmelerwaard 19 bij een oost-west georiënteerde restgeul (van de Heldamstroomgordel?) voegt. Indien dit daadwerkelijk het punt betreft waar de hoofdgeulen van de Heldamstroomgordel en de Oude Rijn stroomgordel in de Romeinse tijd samenkwamen, dan betreft dit vanuit militair oogpunt een zeer belangrijke locatie. In dat geval bestaat een redelijke kans dat in de directe omgeving een wachtpost of toren heeft gestaan. Dergelijke wachttorens of posten zijn voor zover bekend uit de opgravingen klein en relatief vondstarm. Hierdoor zijn ze met booronderzoek niet of nauwelijks te traceren. In het uiterste noorden van het oostelijke deelgebied is in boring 8 nog een restgeul aangetroffen. De oriëntatie van deze geul lijkt min of meer oost-west. Aan het maaiveld zijn de restgeulen niet meer als lager gelegen delen zichtbaar. Dit is mogelijk deels te wijten aan kleiwinning van de hoger gelegen oeverwallen ten behoeve van de baksteenindustrie en door egalisatie van de het gebied. Archeologie In het oostelijke deelgebied zijn geen aanwijzingen voor de aanwezigheid van archeologische vindplaatsen aangetroffen. Het oppervlak van het perceel is opvallend vlak, hetgeen een aanwijzing kan zijn dat het gebied is afgegraven of geëgaliseerd. Het maaiveld van het noordelijke deel van het perceel bevindt zich circa 30 cm lager, hetgeen duidt op afgraven van dit deel van het perceel. Tijdens het booronderzoek kon niet met zekerheid worden vastgesteld of in het hele deelgebied klei is afgegraven. Indien klei is gewonnen, kan dit een oorzaak zijn voor de afwezigheid van archeologische indicatoren op dit perceel. In het westelijke deelgebied is vastgesteld dat de via militaris, goed bewaard, in de bodem aanwezig is. In de boringen zijn van de weg-indicatoren uitsluitend grind en puinfragmenten aangetroffen. Vermoedelijk bestaat de weg in dit deel van het tracé uit een opgeworpen kleilichaam waarop een grindverharding was aangebracht. Het vermoeden van een opgeworpen kleilichaam als basis van de weg is gebaseerd op het feit dat ten noorden van de weg zandige oeverafzettingen direct onder de bouwvoor zijn aangetroffen, terwijl ten zuiden van de weg klei aanwezig is. Dit duidt op duidelijk verschillende sedimentologische omstandigheden aan weerszijden van de weg. De aanwezigheid van een dijkje kan de oorzaak zijn van deze verschillen in afzettingsmilieus. [11]

12 In de boringen 19 en 28 (figuur 2) is vanaf de basis van de bouwvoor tot circa 0,85 m -Mv een grote hoeveelheid grind aangetroffen. Verondersteld wordt dat dit het restant van de oorspronkelijk wegverharding betreft. Op basis van de afstand tussen deze boringen lijkt de weg circa 5 à 6 m breed te zijn geweest, hetgeen overeenkomt met de wegbreedte zoals deze uit opgravingen bekend is. Daarnaast zijn in boringen 16, 17, 18, 20, 27 en 29 enkele fragmenten grind aangetroffen vanaf de bouwvoor tot maximaal 1,7 -Mv. Hierbij valt op dat in boring 16 tussen 0,9 en 1,25 m -Mv een grote hoeveelheid grind is aangetroffen. Daarnaast is in de boringen 17, 18, 28 en 29 vanaf 1,0 m -Mv een laag zand met grind aangetroffen. Tijdens het booronderzoek kon niet eenduidig worden vastgesteld of het een onder natuurlijke omstandigheden afgezette laag betreft of een (deels) antropogene oorsprong kent. Mogelijk houdt deze laag verband met de Romeinse weg en dit duidt mogelijk op de aanwezigheid van een oudere (verspoelde) fase van de weg. Op basis van een grindniveau direct onder de bouwvoor en een tweede niveau op circa 1,0 m - Mv kan voorzichtig worden geconcludeerd dat resten van twee fasen van de via militaris aanwezig zijn. Bij een archeologische opgraving circa 500 m ten oosten van de Heldamweg zijn eveneens meerdere fasen van de weg aangetroffen (Graafstal, mondelinge mededeling). Naast de weg-indicatoren zijn in verschillende boringen fragmenten bot en houtskool aangetroffen. Het is onduidelijk of deze indicatoren verband houden met de Romeinse weg (of daaraan gerelateerd vindplaatsen) of dat het resten uit de Late Middeleeuwen betreffen. [12]

13 4 Conclusies en aanbevelingen 4.1 Conclusies Hoewel voorafgaande aan het veldonderzoek voor het oostelijke deelgebied een hoge archeologische verwachting gold voor vindplaatsen uit de IJzertijd t/m Middeleeuwen, zijn hiervoor in de boringen geen aanwijzingen aangetroffen. Het is onduidelijk gebleven of in het hele deelgebied kleiwinning heeft plaatsgevonden. In overeenstemming met wat verwacht werd op basis van het eerder uitgevoerd onderzoek is in het westelijk deelgebied de via militaris goed bewaard in de bodem aanwezig. Het weglichaam bestaat uit een opgeworpen kleilichaam waarop een grindverharding is aangebracht. Aan de zuidzijde van de weg zijn aanwijzingen aangetroffen voor de aanwezigheid van een mogelijk oudere fase van de weg. Het aangetroffen deel van de weg bevindt zich op of nabij het punt waar de geulen van de Heldamstroomgordel en de Oude Rijn in de Romeinse tijd vermoedelijk samenkwamen. Vanuit militair oogpunt een strategische locatie; de kans is groot dat in de directe omgeving een wachttoren of post heeft gestaan. Daarnaast kunnen op overgang van de oever naar de geul aanlegkades of beschoeiingen aanwezig zijn. Sporen van dergelijke vindplaatsen kunnen met booronderzoek nauwelijks in kaart worden gebracht. Zowel ten zuiden als in een zone van circa 50 m ten noorden van het wegtracé zijn in de boringen archeologische indicatoren aangetroffen waarvan niet vaststaat of ze verband houden met de Romeinse weg of van menselijke activiteiten in de Middeleeuwen en/of later (figuur 3). Aangezien de zone waar de Romeinse weg is aangetroffen en waar mogelijk aan de Romeinse noordgrens gerelateerde vindplaatsen aanwezig zijn, samenvalt met het gebied waar de bouw van 2 woningen gepland is, bestaat hier grote kans op schade aan de aanwezige archeologische resten bij het realiseren van de bouwplannen. 4.2 Aanbevelingen Met betrekking tot het oostelijke deelgebied wordt geen vervolg onderzoek aanbevolen. Aangezien de via militaris een archeologisch element is van zeer grote archeologische waarde wordt geadviseerd om te streven naar behoud van de resten van deze weg in de bodem. Mocht behoudt in situ niet mogelijk blijken, dan dient de opbouw van de weg in het plangebied op enkele plaatsen nauwkeurig gedocumenteerd te worden door middel van een inventariserend archeologisch onderzoek in [13]

14 de vorm van proefsleuven. Voor de zone waar aan weg gerelateerde vindplaatsen aanwezig kunnen zijn, wordt aanbevolen om de aanwezigheid door middel van een inventariserend archeologisch onderzoek in de vorm van zoeksleuven vast te stellen. Het zoeksleuven onderzoek dient uitsluitsel te geven over de behoudenswaardigheid van (delen van) deze zone. Met betrekking tot de bevindingen van onderhavig onderzoek dient contact opgenomen te worden met de provinciaal archeoloog van Utrecht (drs. R. Kok). [14]

15 Literatuur Berendsen, H.J.A., De genese van het landschap in het zuiden van de provincie Utrecht. Utrechtse Geografische Studies 25. Rijksuniversiteit Utrecht, Utrecht. Brinkkemper, O., e.a. (redactie), Handboek ROB-specificaties. Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek, Amersfoort. Graafstal, E.P., Vleuten-De Meern; Veldhuizen. In: D.H. Kok, J.P. ter Brugge, S.G. van Dockum & F. Vogelzang (red.); Archeologische Kroniek Provincie Utrecht : Utrecht. Jager, D. de & B. Jansen, Herinrichtingsgebied Harmelerwaard, gemeente Woerden; een Aanvullende Archeologische Inventarisatie en kartering Romeinse weg. -rapport 676. Stichting, Amsterdam. Nederlands Normalisatie-instituut, Nederlandse Norm NEN 5104, Classificatie van onverharde grondmonsters. Nederlands Normalisatieinstituut, Delft. Storm van Leeuwen, J.A., Van Oude Rijn tot Leidsche Rijn. De afwatering van de gronden in en rondom Vleuten-De Meern in de loop der tijden. Historische Vereniging Vleuten-De Meern-Haarzuilens/Waterschap Leidsche Rijn. Tol, A.J., J.W.H.P. Verhagen, A. Borsboom & M. Verbruggen, Prospectief boren; een studie naar betrouwbaarheid en toepasbaarheid van booronderzoek in de prospectiearcheologie. -rapport Archeologisch Adviesbureau, Amsterdam. Voorbereidingscommissie Kwaliteitszorg Archeologie, Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie. Eindrapport van de Voorbereidingscommissie Kwaliteitszorg Archeologie. Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, Den Haag. Gebruikte afkortingen ARCHIS Mv ROB ARCHeologisch Informatie Systeem maaiveld Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek [15]

16 Verklarende woordenlijst aftichelen antropogeen castellum cope-ontginning in situ stroomgordel Afgraven van klei voor de kleiverwerkende industrie (tichelwerk). Ten gevolge van menselijk handelen (door mensen gemaakt/ veroorzaakt). Romeins legerkamp. Ontginningen uitgevoerd in opdracht van een Heer of Bisschop, specifiek voor het Noordhollands-Utrechts veengebied. De maximale lengte van de kavels is ongeveer 1250 m. Achtergebleven op exact de plaats waar de laatste gebruiker het heeft gedeponeerd, weggegooid of verloren. Het geheel van rivieroeverwal-, rivierbedding- en kronkelwaardafzettingen, al dan niet met restgeul(en). Overzicht van figuren en tabellen Figuur 1. Figuur 2. Figuur 3. Tabel 1. Boorpuntenkaart op geologische ondergrond. Profiel boorraai A-A. Resultaten inventariserend archeologisch onderzoek - detail westelijke deelgebied. Archeologische tijdschaal. Periode Datering Nieuwe tijd heden Late Middeleeuwen na Chr. Vroege Middeleeuwen na Chr. Romeinse tijd 12 voor na Chr. IJzertijd voor Chr. Bronstijd voor Chr. Neolithicum (nieuwe steentijd) voor Chr. Mesolithicum (midden steentijd) voor Chr. Paleolithicum (oude steentijd) voor Chr. Tabel 1. Archeologische tijdschaal. [16]

17 Plangebied Dorpeldijk/Heldamweg, gemeente Woerden; een inventariserend archeologisch onderzoek [17] Heldamweg Harmelerwaard Figuur 1. Boorpuntenkaart op geologische ondergrond. Figuur m 1: JAS1/wogr_bp_tot Plangebied Dorpeldijk / Heldamweg, gemeente Woerden Boorpuntenkaart op geologische ondergrond legenda geologie boringen bekende vindplaatsen overig oever- op komafzettingen boring ARCHIS-melding zone vervolg onderzoek oever- op beddingafzettingne (<1,2 m -Mv) 12 boornummer ARCHIS-nummer afgegraven oever- op beddingafzettingen (>1,2 m) boring (De Jager & Jansen 2001) ligging via militaris grens plangebied restegulafzettingen grens deelgebied

18 Figuur 2. Profiel boorraai A-A. [18]

19 Heldamweg 23 A' A Harmelerwaard JAS1/wogr_bp_uitsnede m :1.000 Plangebied Dorpeldijk / Heldamweg, gemeente Woerden Resultaten inventariserend archeologisch onderzoek Detail westelijke deelgebied legenda boringen zonder archeologische indicatoren geologie oever- op komafzettingen overig A A' boorraai met raailetters met 1 archeologische indicator restegulafzettingen grens plangebied 5 met 2 of 3 archeologische indicatoren hoeveelheid grind bekende vindplaatsen ARCHIS-melding grens deelgebied met advies voor vervolgonderzoek 12 boornummer ARCHIS-nummer boring (De Jager & Jansen 2001) ligging via militaris 2004 Figuur 3. Resultaten inventariserend archeologisch onderzoek - detail westelijke deelgebied. [19]