UIAJt)ept. Biologie. erleg rond gevensvan. rz Ic en. rvslis in paling. oman & Marc Florus. ..a UClIII.' "Id ~ElW;VVb.\I. R.2000.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "UIAJt)ept. Biologie. erleg rond gevensvan. rz Ic en. rvslis in paling. oman & Marc Florus. ..a UClIII.' "Id ~ElW;VVb.\I. R.2000."

Transcriptie

1 UIAJt)ept. Biologie erleg rond gevensvan rz Ic en rvslis in paling oman & Marc Florus..a UClIII.' 2000."Id ~ElW;VVb.\I. R

2 Resultaten van een overleg rond gemeenschappelijke gegevens van waterb.odemonderzoek en bioaccumulatieanalyses in paling Rapport IBW.Wb.V.R Januari 2000 Claude Belpaire 1, Ward De Cooman 2 & Marc Florus 3 I Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer 2 UlAlDept. Biologie 3 AMINAUAfdeling Water 1. Inleiding 3 2. Bepaling van micropouuenten 3 3. Metingen van slib en paling in Vlaanderen 4 4. Beschrijving van de resultaten BSAF Resultaten Organische micropolluenten Anorganische micropolluenten 8 S. Conclusies 9 6. Mogelijk actieprogramma Referenties Bijlagen 11

3 1. Inleiding Naarmate de waterkwaliteit in onze waterlopen langzaam verbetert en onze rivieren weer leefbaar worden voor vissen zullen meer en meer vragen rijzen rond bioaccumulatie van toxische stoffen, ecotoxicologische risico's en de consumeerbaarheid van vis uit onze wateren. Naar aanleiding van de recente metingen van persistente polluenten zoals PCB's, organochloorpesticiden en zware metalen in vis (paling) uit Vlaamse oppervlaktewaters werd de vraag gesteld naar de relaties tussen waterbodemkwaliteit en bioaccumulatie in biota. Deze nota beoogt een korte preliminaire analyse te zijn van de verbanden tussen de beschikbare gegevens van polluentconcentraties in de twee compartimenten slib en biota. Anderzijds worden hier ook enige suggesties geformuleerd voor verder onderzoek en acties. 2. Bepaling van micropolluenten Oppervlaktewaterverontreiniging kan gemeten worden door de polluenten te meten in water, slib en biota. Voor organische micropolluenten zoals PCB's en organochloorpesticiden zijn metingen in water zeer moeilijk omwille van de lage wateroplosbaarheid van deze stoffen. Bepaling van deze polluenten in de compartimenten waterbodem en biota worden daarom meer toegepast, weliswaar onder bepaalde voorwaarden. Zo zijn bij slibanalyses de bezinkingssnelheid op de meetplaats, de bemonsteringstechniek, de homogeniteit van de polluentverspreiding, de TOC (Total Organic Carbon) waarde en de partikelgrootte van het slib belangrijke factoren bij de interpretatie van de metingen. Analyses in biota gebeuren het best in paling dewelke omwille van zijn hoog vetgehalte, zijn voedings- en levenswijze en zijn sedentair gedrag een geschikte bioindicator vormt. Randvoorwaarden zijn hier de beschikbaarheid van voldoende niet-migrerende palingen van de geschikte lengte in de juiste periode. Door de polluentconcentraties in slib en biota te vergelijken kon de geschiktheid van aquatische organismen als biomonitor gevalideerd worden. Deze verhouding is de BSAF waarde (Biota Sediment Accumulation Factor) en is de verhouding van de polluentconcentratie in vis (uitgedrukt op vetbasis) en in slib (uitgedrukt op basis van totaal organische koolstof). Volgens De Boer en Brinkman (1994) die de PCB gehaltes bestudeerden in paling en slib van verschillende locaties in Maas en Rijn, blijkt de BSAF voor PCB's te variëren tussen 1 en 5. Een studie (van der Ost et al, 1988) van de PCB's in slib, plankton, mollusken, Crustacea en paling in een zoetwater meer in Nederland heeft aangetoond dat ondanks lage concentraties in het slib significante hoeveelheden aangetroffen werden in plankton, macro-invertebraten en paling. Het meer (Nieuwemeer) werd gedurende dertig jaar gecontamineerd via de verbinding met het Amsterdams grachtensysteem. BSAF waarden voor PCB's werden weergegeven (Tabel 1) en zijn verschillend voor de verschillende PCB congeneren. Tabel 1: Mediaan BSAF (paling/slib) volgens van der Ost et al. (1988) PCB PCB PCB PCB PCB PCB Van de ast et al. (1996) vergeleek BSAF's voor organochloorstoffen in 6 zoetwater sites in Nederland. De BSAF waarden waren laag voor HCH's, drin en heptachloorpesticiden en zeer laag voor dioxines en furanen. Verder bleken vetconcentraties van PCB's, DDT's, HCB, dioxines en furanen correlaties te vertonen met de gehaltes in het slib, hetgeen laat vermoeden dat slib een belangrijke bron is voor deze stoffen. De BSAF waarden voor PCB's, -2-

4 OOT's en HCB blijken hoog te zijn hetgeen suggereert dat opstapeling van deze stoffen in paling via biomagnificatie (bio accumulatie doorheen de voedselketen) gebeurt. Van der Ost et al. (1991) geven relaties tussen concentraties in slib en palingstalen voor totaal PCB, OCP en PAH. Tabel 2: Concentraties van totaal PCB, OCP en PAH in slib (TOC basis) en paling (vetbasis) van 2 Amsterdamse meren (in ng/g) (Van der Ost et al, 1991) Slib Paling Ratio PCB Nieuwemeer OCP PAH PCB Gaasperplas OCP PAH Metingen van slib en paling in Vlaanderen. Momenteel zijn er gegevens bekend van de kwaliteit van de bodem van 530 meetplaatsen op onbevaarbare en bevaarbare waterlopen van 1995 tot heden (Gegevens studie AMINAUAfdeling Water, AWZ, VMM). Van 52 meetplaatsen gelegen op stromende waters, kanalen, polderwaterlopen en stilstaande waters zijn er polluentmetingen in paling beschikbaar van 1994 tot heden (Gegevens IBW en AMINAUAfdeling Bos en Groen). Uit de vergelijking van het meetplaatsenbestand blijkt dat 11 meetplaatsen als gemeenschappelijk aan beide meetnetten kunnen beschouwd worden. De exacte bemonsteringspositie van deze meetplaatsen voor slib en paling zijn echter niet identiek maar maximaal 2.5 km van elkaar verwijderd, en ook de bemonsteringsdatum van beide compartimenten kan variëren. Foutl Verwijzingsbron niet gevonden. geeft de exacte omschrijving van datum en plaats van de gemeenschappelijke meetpunten voor slib en paling en Figuur 1 situeert deze meetpunten in Vlaanderen. Meestal gaat het om waterlopen met een verontreinigingsdruk van industriële aard. Tabel 3: Plaats en datum van de gemeenschappelijke meetpunten voor slib en paling. Codering Meetplaats X Y Datum 1 GK276 Ringvaart Gent, Evergem Slib M1 Monding Ringvaart in Paling kanaal Gent-Terneuzen 2 GK278 Moervaart, Desteldonk Slib M2 Moervaart, Rodenhuize Paling BZ087 Schelde Doel Slib M3 Schelde, Doel Paling BZ088 Zandvliet Slib M4 Schelde-Rijnkanaal, Paling Antwerpen 5 OY035 IJse, Hoeilaart Slib M5 IJse, Overijse Paling OY034 Laan Slib M6 Laan, Overijse Paling

5 7 GN040 Kanaal Bocholt Herentals Slib Herentals M7 Kanaal Bocholt-Herentals, Paling Sluis Herentals 8 KN032 Witte Nete, Dessel Slib M8 Witte Nete, Dessel Paling MA064 Kanaal Bocholt Herentals, Slib Neerpelt M9 Kanaal Bocholt-Herentals, Paling Overpelt (fabriek) Dommel,Overpelt Slib M10 Dommel, Overpelt Paling MA046 Warmbeek, Achel Slib M11 Warmbeek, Achel Paling M9 MA064 MA046 M11.~ M2 ~~ GK276 ~ % / DY035 M5 Kilometers Figuur 1: Situering van de gemeenschappelijke meetpunten voor waterbodem en paling In Tabel 4 zijn de polluenten opgenomen die zowel in het slib als in paling gemeten werden. -4-

6 Tabel 4: Gemeten polluenten in waterbodem en paling Polychlooribiphenylen PCB 28. PCB 52. PCB 101. PCB 118. PCB 138. PCB153. PCB 180 Hexachloorcyclohexanen a-hch. y-hch (Lindaan) Cyclodienen (drins) Dieldrin. Aldrin, Endrin Polychloorbenzenen Hexachlorobenzene (HCB) Chloro-ethanen p.p'-ddd (TOE), p,p'-ddt. p,p'-dde Zware metalen Kwik, Cadmium, Lood 4. Beschrijving van de resultaten 4.1 B8AF Met de 11 gemeenschappelijke punten van het waterbodemonderzoek en het onderzoek naar bioaccumulatie bij palingen wordt verder gewerkt voor de verdere uitwerking van deze nota, namelijk het berekenen van bioaccumulatiefactoren (BSAF) of de verhouding concentratie in paling op concentratie in waterbodem. De bepaling van de BSAF's bestaat uit het vergelijken van PCB's (PCB28. PCB52, PCB101, PCB118, PCB138), enkele OCp's (DOE, 000, DDT, HCB, aldrin. dieldrin, endrin) en drie zware metalen (cadmium, kwik en lood): BSAF=[p]/[w] Met [p]= concentratie van polluent in paling in nglg vet [w]= concentratie van polluent in waterbodem in nglg TOC Voor zware metalen worden de BSAF waarden berekend op basis van de palingconcentraties uitgedrukt in nglg lichaamsgewicht. Waterbodemgegevens zijn uitgedrukt in mglkg OS of ~g/kg worden naar nglg TOC OS en moeten omgerekend [cl ~g/kg OS 7 [cl ~g/kg OS X 1/[TOC] mg C/kg OS 7 [c]~oc] ~g/mg C 7 10 [c]/[toc] nglg TOC Het resultaat van deze onbenoemde waarde moet als volgt geïnterpreteerd worden: hoe hoger BSAF hoe meerlhoe gemakkelijker bioaccumulatie in palingen. 4.2 Resultaten Tabellen met resultaten en omgerekende resultaten worden in bijlage gegeven: Tabel 5: analyseresultaten van de verschillende polluenten in de waterbodems van de 11 lokaties Tabel 6: analyseresultaten van de verschillende polluenten in vet van paling van de 11 lokaties Tabel 7: berekende BSAF in de 11 lokaties -5-

7 4.3 Organische micropolluenten u. et en al co N N 10 0 ~ M 10 co.c.c.c u u u :c :c :c :c :c a. a. a. u u u U a. li a. a. a. co co M 0... polluent oe oe W 0 I- u u oe oe l!! lil 0 0 E a. a. a. m a. a. a. E lil Cl Figuur 2: B5AF voor de verschillende organische micropolluenten (PCB? =som van de zeven gemeten congeneren) Uit deze gegevens blijkt de variabiliteit hoog te zijn (zie ook Figuur 4 en tabellen in bijlage). Variabiliteit kan te wijten zijn aan het feit dat de polluenten in slib en paling niet op hetzelfde tijdstip gemeten werden. Verder kan de ruimtelijke variatie (afwijking van 2.5 km) van de staalnamepunten een invloed hebben op de uiteindelijke globale variabiliteit van de dataset. Toch is het mogelijk het volgende uit de figuur en tabellen te besluiten: Lindaan (y-hch) blijkt het best te accumuleren in palingvet t.o.v. de andere organische polluenten Daarna volgen p,p'-dde en p,p'-ddd, en hoger gechloreerde PCB's (PCB101 tot PCB180) De drins, HCB alsook PCB28 en PCB52 worden relatief minder geaccumuleerd t.o.v. de andere polluenten Uit de figuur zou men kunnen vermoeden dat de relatie tussen de PCB's onderling blijkt af te hangen van de graad van het aantal chloorverbindingen. Hoe hoger het chloorgetal, hoe beter de accumulatie. Nochtans kan men een lichte daling waarnemen bij PCB180. Deze conclusie wijst in de richting van wat in de literatuur wordt gevonden (zie Tabel 1). Bij de DDT-derivaten zou men uit de figuur, met deze gegevens, kunnen afleiden dat het aantal Cl-atomen het accumulatie gedrag beïnvloed. Zo blijkt dat p,p'-dde (dichloordifenyldichlooretheen) relatief beter accumuleert dan p,p'-ddd (dichloordifenyldichloorethaan) en dan p,p'-ddt (dichloordifenyltrichloorethaan). Tenslotte valt het hoge verschil tussen de B5AF voor a-hch en y-hch op. OP basis van deze beschikbare gegevens besluit men dat y-hch of lindaan beter accumuleert dan a-hch

8 4.4 Anorganische micropolluenten m cd hl pb polluent Figuur 3: BSAF voor de verschillende anorganische micropolluenten Terug moet men rekening houden met de hoge variabiliteit, mogelijk te wijten aan ruimtelijke en temporele variabiliteit. Uit deze gegevens blijkt wel dat kwik (Hg) veel beter accumuleert dan cadmium (Cd). Lood (Pb) wordt bijna niet geaccumuleerd door paling vanuit slib, en heeft dan ook een zeer lage BSAF. Vergelijking met de accumulatiefactoren van de andere organische polluenten is minder relevant gezien de verschillende berekeningswijze

9 5. Conclusies Er zijn nog te weinig gegevens om statistisch verantwoordde conclusies te kunnen trekken. Uit de resultaten blijken lindaan en PCB's het hoogste risico (voor accumulatie) te vormen voor het ecosysteem en hogere organismen in het bijzonder (via biomagnificatie). Deze stoffen accumuleren namelijk het best in palingvet (hoogste B5AF's). Vervolgens accumuleren -in mindere mate- DDT-derivaten gevolgd door de drins. Wat de zware metalen betreft is het vooral kwik dat relatief beter accumuleert in palingvet dan cadmium of lood. Met deze gegevens, aangevuld met literatuurgegevens en analyseresultaten uit nieuwe meetcampagnes zou eventueel de maximaal toegelaten concentratie in een waterbodem kunnen vastgesteld worden. Maximaal toegelaten concentraties in paling of maximaal dagelijkse opname van gecontamineerde paling (acceptable daily intake: ADI) kunnen hiervoor gebruikt worden. Maar daarvoor zijn meer gegevens nodig en moeten de afwijkingen statistisch onderbouwd worden. Omgekeerd zou men ook vanuit een waterbodemanalyse het risico voor paling kunnen bepalen. Onderzoek rond risico-analyse/risico-evaluatie staat duidelijk nog in zijn kinderschoenen. Maar het afstemmen van meetcampagnes levert resultaten uit verschillende compartimenten van het waterecosysteem op, dat een risico-evaluatie mogelijk maakt (zie mogelijke actiepunten). Bij deze risico-analyse zal verder onderzoek rond fysischchemische, biochemische, ecotoxicologische en humaan toxicologische eigenschappen van polluent en/of dier noodzakelijk zijn. -8-

10 6. Mogelijk actieprogramma ~ W Korte intensieve meetcampagne in paling IBW voorstel 2000: Polluentcampagne in oalina Opvolging van metingen in biota op langere termijn - Vismeetnet IBW Middellanae termiin evoluties 0 Opvolging van metingen in waterbodem (Triade) Waterbodemmeetnet VMM ~ 2000 W Gecoördineerd meetnet slib/biota (relaties leggen tussen Overleg Q slib en biota concentraties) VMMIIBW/UIAIAMINAL Z 0 Case studies: Studie naar bioaccumulatie: polluenten in VITO/IBW slib/water/invertebraten/vis MBP 2000? Case studie naar andere milieugevaarlijke stoffen in slib? en vissen Ontwikkelina van oolluent accumulatie indicatoren (PAl) Mira? Normeringswerkgroep instellen: MBPActie 36 - Wettelijke toleranteniveaus in paling (Kwaliteitsdoelstellingen - Ecotoxicologisch onderbouwde normen van waterbodems) Q (bodem/water/biota) MBPActie 37 Ui (Impulsprogramma..J "Milieugevaarlijke stoffen") W m MBPActie 52 (Kwaliteitsdoelstellingen voor oppervlaktewater) Afbakening en sanering van zwarte punten (prioritair te ti) saneren waters) W Bronaericht voorkominasbeleid en controle i= 0 Informatie / Regulatie waar nodig (hengelaars, c( watergebruikers en -beheerders) 7. Referenties _Boer, J. de and Brinkman, U.A.T., The use of fish as biomonitors for the determination of contamination of the aquatic environment by persistent organochlorine compounds. Trends in Analytical Chemistry, 13 (9) : _van der Oost, R, Heida, H. and Opperhuizen, A., Polychlorinated biphenyl congeners in sediments, plankton, molluscs, crustaceans, and eel in a fresh water lake: implications of using reference chemicais and indicator organisms in bioaccumulation studies. Arch. Environ. Contam. Toxicol. 17 : _ van der Oost, R, Heida, H., Opperhuizen, A. and Vermeulen, N., Interrelationship between bioaccumulation of organic trace pollutants (PCBs, organochlorine pesticides and PAHs) and MFO induction in fish. Comp. Biochem. Physiol. 100 C : _ van der Oost, R, Opperhuizen, A., Satumalay, K., Heida, H. and Vermeulen, N., Biomonitoring of aquatic pollution with feral eel (Anguilla anguilla) I. Bioaccumulation: biotasediment ratios of PCBs, OCPs, PCDDs and PCDFs. Aquatic Toxicology 35:

11 8. Bijlagen u- < en 20 ld 15 ï I co N co co M 0... N M 10 co.0.0 j; j; j; j; j;.0 u u c. c. u u u u u ~ c. c. c. c. c. C C C C C C "Q "Q "Q (ij äi c CD '0 polluent al.r::..r::. W 0 I- U u u 0 0.r::..r::. J: J!! 111 E c. c. c. (ij c. c. c. E 111 Cl Figuur 4: BSAF voor de verschillende organische micropolluenten (PCB7 =som van de zeven gemeten congeneren) met standaarddeviaties u < en ld cd hg pb polluent Figuur 5: BSAF voor de verschillende anorganische micropolluenten met standaarddeviatie - 10-

12 Tabel 8: analyseresultaten van de verschillende polluenten in de waterbodems van de 11 lokaties

13 Ig/lsQI[1.S 5860,0-1,00-1, ,00-1,00-1,00-1,00-1,00-1, ,0 3,00 3,00 8,00 5,00 12,00 14,00 8,00 53, ,0-1,00-1,00-1,00-1,00-1,00-1,00-1,00-1, ,4-1,00-1,00 1,00-1,00 3,00 3,00 2,00 9, ,5-1,00-1,00-1,00-1,00 4,00 5,00 4,00 13, ,0 5,00 10,00 10,00 7,00 13,00 14,00 8,00 67, ,0 4,00 7,00 7,00 6,00 9,00 9,00 6,00 48, ,0-1,00-1,00-1,00-1,00 1,00 2,00 1,00 4, ,0-1,00-1,00 3,00-1,00 6,00 11,00 12,00 32, ,6-1,00-1,00-1,00-1,00-1,00-1,00-1,00-1, ,0-1,00-1,00-1,00-1,00 2,00 2,00 1,00 5,00 Toe, s.-pcb28 s""pcb52 s...pcb~.o,1" s...pc~118 s...pc~:t3.,~ mg/kg OS nglg Toe ng/g'toe ng/g TOe'ng/g TOC' ng/gtêt.e ng Doel,. 5860,0 85,32 85,32 85,32 85,32 85,32 85,32 85,32 85,32 ~nc(vli~t 53000,0 56,60 56,60 150,94 94,34 226,42 264,15 150, ,00 Ov.e.qlelt, 15081,0 33,15 33,15 33,15 33,15 33,15 33,15 33,15 33,15 T~r1anen 17981,4 27,81 27,81 55,61 27,81 166,84 166,84 111,23 500,52 Hoeilaart 31322,5 15,96 15,96 15,96 15,96 127,70 159,63 127,70 415,04 Everge!'T ,0 204,92 409,84 409,84 286,89 532,79 573,77 327, ,90 Desteldonk 19900,0 201,01 351,76 351,76 301,51 452,26 452,26 301, ,06 Herentals 1030,0 485,44 485,44 485,44 485,44 970, ,75 970, ,50 Oesl:!el 12761,0 39,18 39,18 235,09 39,18 470,18 862,00 940, ,64 Hamont-Achel 7540,6 66,31 66,31 66,31 66,31 66,31 66,31 66,31 66,31 anaalkiàn Herentals naar Bocholt Neerpelt 8680,0 57,60 57,60 57,60 57,60 230,41 230,41 115,21 576,04 helft van de waarde wordt verder gebruikt BSAF paling_slib.xls Page 1

14 5860,0-1,00-1,00-1,00-1,00-1,00-1,00-1, ,0-1,00-1,00 2,00-1,00-1,00-1,00 2, ,0-1,00-1,00-1,00-1,00-1,00-1,00-1, ,4-1,00-1,00-1,00 1,00-1,00-1,00 2, ,5-1,00-1,00-1,00 1,00-1,00-1,00-1, ,0-1,00-1,00-1,00-1,00-1,00 2,00-1, ,0-1,00-1,00-1,00-1,00-1,00-1,00 4, ,0-1,00 1,00-1,00-1,00-1,00-1,00 1, ,0-1,00-1,00-1,00-1,00-1,00-1,00 2, ,6-1,00-1,00-1,00-1,00-1,00-1,00-1, ,0-1,00-1,00-1,00-1,00-1,00-1,00-1,00 Tpe ",'.~_alfaheh s_a, mg/kg,ds og/g Toe 'ng/g'\toc ' ng/g'.:roc-'" rlïg/gllè~ 5860,0 85,32 85,32 85,32 85,32 85,32 85,32 85, ,0 9,43 9,43 37,74 9,43 9,43 9,43 37, ,0 33,15 33,15 33,15 33,15 33,15 33,15 33, ,4 27,81 27,81 27,81 55,61 27,81 27,81 111, ,5 15,96 15,96 15,96 31,93 15,96 15,96 15, ,0 20,49 20,49 20,49 20,49 20,49 81,97 20, ,0 25,13 25,13 25,13 25,13 25,13 25,13 201, ,0 485,44 970,87 485,44 485,44 485,44 485,44 970, ,0 39,18 39,18 39,18 39,18 39,18 39,18 156, ,6 66,31 66,31 66,31 66,31 66,31 66,31 66,31 '~tflhereotals naar Bocholt Neerpelt 8680,0 57,60 57,60 57,60 57,60 57,60 57,60 57,60 helft van de waarde wordt verder gebruikt BSAF paling_slib.xls Page 2

15 Gemeente Doel zandvliet Overpölt Tertanen Hoeilaart Evergem Desteldonk Herentals Dessel Hamont-Achel Neerpelt.~ $"Wg/kg 5860,0-1,00-1,00 1,30 0,24 66, ,0 2,00-1,00 3,40 0,88 66, ,0-1,00-1,00 1,38-0,01 23, ,4 4,00-1,00 0,30 0,57 21, ,5 3,00-1,00 0,50 0,12 39, ,0-1,00-1,00 1,20 0,25 52, ,0 6,00 2,00 1,20 1,24 47, ,0-1,00-1,00 0,60 0,04 11, ,0-1,00-1,00 0,50 0,05 13, ,6-1,00-1,00 1,50-0,02-10, ,0-1,00-1,00 2,10 0,16 59,00 TOC~J)pddesJ).J?~d~ s..:;.çd }f;.:\,;>::,::s_'1jj~:.. ~.f' ~~r~.=, mg/kg'ds ng/g TOC ng/g TOCngfg TOC~.. 1 ngfg4fq.c" :~ng'fgtrqb 5860,0 85,32 85, , , , ,0 37,74 9, , , , ,0 33,15 33, ,87 331, , ,4 222,45 27, , , , ,5 95,78 15, , , , ,0 20,49 20, , , , ,0 301,51 100, , , , ,0 485,44 485, , , , ,0 39,18 39, , , , ,6 66,31 66, , , , ,0 57,60 57, , , ,02 BSAF paling_slib.xls Page 3

16 Tabel 9: analyseresultaten van de verschillende polluenten in vet van paling van de 11 lokaties -12-

17 , ,93 602, , ,33 253,60 511, , , , , ,40 17,55 34,45 32, , , i~ , ,33 252,23 348, , ,70 399,70 435, BSAF paling_slib.xls Page 1

18 1555,03 884, ,60 65,93 0,05 409,63 1,77 925,57 419, ,97 11,83 27,63 66,43 31,73 209,50 102,87 662,50 42,17 4,17 184,50 0, , , ,67 95,03 3,97 105,90 0,05 103,35 38,20 336,00 23,95 0,05 127,85 0, ,68 447, ,38 45,57 0,28 750,74 0,75 865,10 325, ,70 29,90 19,35 452,23 8, ,80 812, ,88 60,13 13,75 186,33 18,14 616,97 242, ,53 21,27 17,65 220,10 14,98 521,84 182, ,14 27,80 27,03 84,00 6,83 873,33 432, ,40 67,00 19,05 173,60 16,05 BSAF paling_slib.xls Page 2

19 97,80 3,4p 0,50 305,60 170, ,43 23,37 13,30 146,70 115,30 5 1,10 0,33 2,40 293,67 68, ,17 0,05 0,55 127,93 32, ,80 1,45 9,00 103,10 102, ,70 50,55 3,71 550,31 313, ,63 212,17 0,05 292,30 0, ,23 88,33 0,05 292,15 26, ,10 116,50 0,05 319,63 14, ,63 47,17 0,05 196,20 19, ,93 69,87 0,05 219,70 29,00 45 B5AF paling_slib.xls Page 3

20 B5AF paling_slib.xls Page 4

21 Tabel 10: berekende BSAF in de 11 lokaties - 13-

22 , , , , ,7000 4,4333 7, ,9333 5, , , , , , , , , , , , ,6037 0,4418 0,0783 0,2242 0,5370 0,3383 0,3696 p_pcb28 : concentratie in paling s_pcb28: concentratie in slib baf: bioaccumulatie factor (ng/g vet) (ng/g TOe) (onbenoemd) BSAF paling_slib.xls Page 1

23 , , , ,44 222, ,51 17, , , , ,02 73, ,6 114, , , , , , , , , , , , ,6037 4,7884 1,4970 1,0416 7,9993 1,0994 1,6080 1,8619 0,9643 1,8759 1,7218 5,9736 pj>cb28 : concentratie in paling s_pcb28: concentratie in slib baf: bioaccumulatie factor BSAF paling_slib.xls Page 2

24 , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,6037 p.j)cb28 : concentratie in paling s_pcb28: concentratie in slib baf: bioaccumulatie factor B5AF paling_slib.xls Page 3

25 , , , , ,1836 0,6515 1, ,3438 2,1581 1,6638 1,7526 1,2668 0,6480 2,8609 5, , , , , , , , , , , ,7000 p_pcb28 : concentratie in paling s_pcb28: concentratie in slib baf: bioaccumulatie factor B5AF paling_slib.xls Page 4

26 , , , , , , , , , , , , , , ,6037 7,0664 2,6882 1, ,4461 2,0328 1,9236 2,7808 2;0323 6,4375 6, ,5078 p_pcb28 : concentratie in paling s_pcb28: concentratie in slib baf: bioaccumulatie factor B8AF paling_slib.xls Page 5

27 , , , ,51 104, , , , ,02 348, ,6 435, , , , , , , , , , , , ,4147 p_pcb28 : concentratie in paling s_pcb28: concentratie in slib baf: bioaccumulatie factor BSAF paling_slib.xls Page 6

28 , , , , , ,0330 2, ,5667 6, , , ,0670 0, ,3500 1, ,6800 1, ,1000 1, ,8000 0, ,9667 6, ,8400 2, ,3333 p-pcb28 : concentratie in paling s_pcb28: concentratie in slib baf: bioaccumulatie factor BSAF paling_slib.xls Page 7

29 , , , ,44 166, ,51 159, , , , ,02 862, ,6 66, , ,2250 3,5039 6, ,1298 0,6474 2,0508 1,9128 1,1087 0,7157 7,8700 3,7903 p_pcb28 : concentratie in paling s_pcb28: concentratie in slib baf: bioaccumulatie factor B5AF paling_slib.xls Page 8

30 , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,2074 p_pcb28 : concentratie in paling s_pcb28: concentratie in slib baf: bioaccumulatie factor BSAF paling_slib.xls Page 9

31 , , , , ,3640 2,7759 3, ,1310 0,2991 1,3662 1,0791 0,8373 0,2575 2,7468 3, , , , , , , , , , , ,4000 p_pcb28 : concentratie in paling s_pcb28: concentratie in slib baf: bioaccumulatie factor BSAF paling_slib.xls Page 10

32 , , , ,44 500, ,51 415, , , , , , ,6 66, , ,8342 1,7667 2, , ,9823 0, ,6092 0,0500 0,8096 0,0500 1,6856 0,7450 1,6213 8,3333 1, ,1375 0, , ,7968 6,8333 5, ,0500 p_pcb28 : concentratie in paling s_pcb28: concentratie in slib baf: bioaccumulatie factor BSAF paling_slib.xls Page 11

33 , , , , ,3242 9, , , , , , , , , ,6037 0,0207 3,3637 0,0015 0,0009 0,0016 0,0364 0,3317 0,0374 0,3824 0,1031 0, , ,4333 1,1000 1, , , , , , , ,9333 p_pcb28 : concentratie in paling s_pcb28: concentratie in slib bat: bioaccumulatie factor BSAF paling_slib.xls Page 12

34 , , , , ,3242 9, , , , , , , , , ,6037 1,1462 3, , ,3667 0,0332 0,3333 0,0420 0,0500 4,7485 1,4500 3, ,5500 3, ,1667 0, ,3250 1, ,5000 0, ,1667 0, ,8667 p_pcb28 : concentratie in paling s_pcb28: concentratie in slib baf: bioaccumulatie factor B5AF paling_slib.xls Page 13

35 , , , , ,3242 9, , , , , , , , , ,6037 0,0398 2,4769 0,0101 0,0018 0,0908 0,6167 8,4442 0,1819 2,9733 0,7113 1, , , , , , , , , , , ,0000 p_pcb28: concentratie in paling s_pcb28: concentratie in slib baf: bioaccumulatie factor BSAF paling_slib.xls Page 14

36 , , , , , , , , , , , , , , ,6037 0,7727 0,3136 1,2718 3,4177 1,5003 2,2238 1,1900 0,1239 0,5428 0,4193 1,1631 0, ,6333 4,1667 3,9667 0,0500 0, , , , , ,0500 p_pcb28 : concentratie in paling s_pcb28: concentratie in slib baf: bioaccumulatie factor B5AF paling_slib.xls Page 15

37 58~ , , , , ,3242 9, , , , , , , , , ,6037 0, ,6333 2, ,4333 0, ,5000 0, ,9000 0, ,8500 0, ,7400 0, ,2333 0, ,3250 0, ,1000 0, ,0000 0, ,6000 PJ>cb28 : concentratie in paling sj>cb28: concentratie in slib baf: bioaccumulatie factor B5AF paling_slib.xls Page 16

38 , , , , ,3242 9, , , , , , , , , ,6037 4,8009 7,0419 5,5649 3,8085 8, , ,9989 0,1919 5,6174 1,2668 3,0137 p_pcb28 : concentratie in paling s_pcb28: concentratie in slib baf: bioaccumulatie factor B5AF paling_slib.xls Page 17

39 , , , , , ,3000 2,4000 0,5500 9,0000 3,7100 0,0500 0,0500 0,0500 0,0500 0, ,3242 9, , , , , , , , , ,6037 p_pcb28 : concentratie in paling s_pcb28: concentratie in slib baf: bioaccumulatie factor B8AF paling_slib.xls Page 18

40 , , , , , ,6000 1, ,7000 0, ,6667 0, ,9333 0, ,1000 0, ,3100 0, ,3000 0, ,1500 0, ,6333 0, ,2000 0, ,7000 p_pcb28 : concentratie in paling s_pcb28: concentratie in slib baf: bioaccumulatie factor BSAF paling_slib.xls Page 19

41 , , , , , , , , , , , , , , ,6037 3,5816 3,8875 8,8576 0,5751 1, ,8551 0,9695 0;6018 8,1577 2,9589 3,8140 p_pcb28 : concentratie in paling s_pcb28: concentratie in slib baf: bioaccumulatie factor B5AF paling_slib.xls Page 20

42 , , , , , , , , , ,4800 0, , , , , , , , , , , , , , , ,6037 p_pcb28 : concentratie in paling s_pcb28: concentratie in slib baf: bioaccumulatie factor B5AF paling_slib.xls Page 21

43 , , , , ,9944 3,0555 2,0802 0,2904 6, ,2978 0,0002 0,0272 0,0918 0,2991 0,5034 p_pcb28 : concentratie in paling s_pcb28: concentratie in slib baf: bioaccumulatie factor B8AF oalina slib.xls Page 22

Vlaanderen is milieu. Kwaliteit van de waterbodem VLAAMSE MILIEUMAATSCHAPPIJ.

Vlaanderen is milieu. Kwaliteit van de waterbodem VLAAMSE MILIEUMAATSCHAPPIJ. Vlaanderen is milieu Kwaliteit van de waterbodem 2015 VLAAMSE MILIEUMAATSCHAPPIJ www.vmm.be \\\\\\ KWALITEIT VAN DE WATERBODEM IN 2015 \\\\\ DOCUMENTBESCHRIJVING Titel Kwaliteit van de waterbodem in 2015

Nadere informatie

Tabel 1 van 4. Organische parameters - niet aromatisch S minerale olie (florisil clean-up) mg/kg ds 59 51

Tabel 1 van 4. Organische parameters - niet aromatisch S minerale olie (florisil clean-up) mg/kg ds 59 51 Tabel 1 van 4 Monsterreferenties monster-3 = uw monsterreferentie nr. 3 monster-4 = uw monsterreferentie nr. 4 Opgegeven bemonsteringsdatum : 20/02/2015 20/02/2015 Ontvangstdatum opdracht : 20/02/2015

Nadere informatie

Hoge Gezondheidsraad Zelfbestuursstraat 4 B-1070 BRUSSEL

Hoge Gezondheidsraad Zelfbestuursstraat 4 B-1070 BRUSSEL Hoge Gezondheidsraad Zelfbestuursstraat 4 B-1070 BRUSSEL ADVIES VAN DE HOGE GEZONDHEIDSRAAD SCHATTING VAN DE INNAME VAN PCB S DOOR SPORTVISSERS EN HET HIERAAN GEBONDEN GEZONDHEIDSRISICO (HGR 7747 Uitgebracht

Nadere informatie

Antwerpen, postdatum. Beste mevrouw XXX,

Antwerpen, postdatum. Beste mevrouw XXX, Antwerpen, postdatum Beste mevrouw XXX, Je hebt meegewerkt aan het onderzoek naar persistente organische polluenten (POP s) in moedermelk gecoördineerd door de Wereldgezondheidsorganisatie, waarvoor dank.

Nadere informatie

Opdrachtverificatiecode : TXJO-VQIJ-YEPT-JGGA : 3 tabel(len) + 1 oliechromatogram(men) + 2 bijlage(n)

Opdrachtverificatiecode : TXJO-VQIJ-YEPT-JGGA : 3 tabel(len) + 1 oliechromatogram(men) + 2 bijlage(n) NIPA Milieutechniek b.v T.a.v. de heer J. van der Stroom Landweerstraat-Zuid 109 5349 AK OSS Uw kenmerk : 11945-Huissensche Waarden te Huissen Ons kenmerk : Project 348033 Validatieref. : 348033_certificaat_v1

Nadere informatie

Belasting van het oppervlaktewater met zuurstofbindende stoffen en nutriënten

Belasting van het oppervlaktewater met zuurstofbindende stoffen en nutriënten 21 3.12 KWALITEIT OPPERVLAKTEWATER P Belasting van het oppervlaktewater met zuurstofbindende stoffen en nutriënten belasting oppervlaktewater (2=1) 12 P landbouw N landbouw P huishoudens N huishoudens

Nadere informatie

Vlaamse Milieumaatschappij Meetstrategie voor Prioritaire Stoffen die kunnen accumuleren in biota en/of sediment

Vlaamse Milieumaatschappij Meetstrategie voor Prioritaire Stoffen die kunnen accumuleren in biota en/of sediment Meetstrategie voor Prioritaire Stoffen die kunnen accumuleren in biota en/of sediment Europees kader voor biotamonitoring Het kader voor biotamonitoring in Vlaanderen is de nieuwe Europese Dochterrichtlijn

Nadere informatie

6.1 Bodemonderzoek Haven Hedel

6.1 Bodemonderzoek Haven Hedel 6.1 Bodemonderzoek Haven Hedel MEMO Aan Niba projecten BV Van Toon van Mierlo Kopie - Datum 5 januari 2009 Betreft Bodemkwaliteit Haven Hedel en Hedelse Benedenwaarden Projectnummer 2880 In het kader van

Nadere informatie

Reinhilde Weltens. Hilda Witters. Guy Geukens Jef Maes Bernard Roosen Clea Vangenechten Vic Vangheel Geert Goemans Geert Huyskens.

Reinhilde Weltens. Hilda Witters. Guy Geukens Jef Maes Bernard Roosen Clea Vangenechten Vic Vangheel Geert Goemans Geert Huyskens. Eindverslag Wetenschappelijke onderbouwing voor de normering van polluenten in Vlaamse oppervlaktewateren en selectie van ecologische en ecotoxicologische indicatoren voor de waterkwaliteit R. Weltens,,

Nadere informatie

Werkt kwaliteitsbaggeren ook voor de chemische toestand van de KRW? Wat is de chemische toestand?

Werkt kwaliteitsbaggeren ook voor de chemische toestand van de KRW? Wat is de chemische toestand? Werkt kwaliteitsbaggeren ook voor de chemische toestand van de KRW? Dr. Jaap Postma Wat is de chemische toestand? Er zijn meerdere beschermingsdoelen voor oppervlaktewater i) Normen voor microverontreinigingen

Nadere informatie

Waterbodem- en palingpolluentenmeetnet: de waterbodemsanering

Waterbodem- en palingpolluentenmeetnet: de waterbodemsanering C. Belpaire 1, W. De Cooman 2, G. Goemans 1, T. Onkelinx 1 en P. Quataert 1 1 Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 2 Vlaamse Milieumaatschappij Waterbodem- en palingpolluentenmeetnet: een tandem voor

Nadere informatie

Bijlage V bij het VLAREBO-besluit van 14 december Bijlage V. Waarden voor vrij gebruik van bodemmaterialen

Bijlage V bij het VLAREBO-besluit van 14 december Bijlage V. Waarden voor vrij gebruik van bodemmaterialen Bijlage 2 bij het besluit van de Vlaamse Regering van tot wijziging van het besluit van de Vlaamse Regering van 1 juni 1995 houdende algemene en sectorale bepalingen inzake milieuhygiëne, het VLAREBO-besluit

Nadere informatie

Validatierapport. Uitvoering onderzoek Onderzoeksleider : W. Broer datum: paraaf: Start : september 2003 Afronding : oktober 2003.

Validatierapport. Uitvoering onderzoek Onderzoeksleider : W. Broer datum: paraaf: Start : september 2003 Afronding : oktober 2003. Validatierapport Onderzoeksrapport: validatie van conserveringstermijn van chloorbenzenen, organochloor bestrijdingsmiddelen en polychloorbifenylen in slib/waterbodem, klei, veen en zand. =. Uitvoering

Nadere informatie

Kwaliteit oppervlaktewater, 2009

Kwaliteit oppervlaktewater, 2009 Indicator 6 maart 2012 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De meeste waterlichamen voldoen

Nadere informatie

Werkdocument Kd-waarden van zware metalen in zoetwatersediment[riza nr.96.180.x]

Werkdocument Kd-waarden van zware metalen in zoetwatersediment[riza nr.96.180.x] Ministerie van Verkeer en WalersUai Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat Rijksinstituut voor Integraal Zoetwaterbeheer en Afvalwaterbehandeling RIZA doorkiesnummer 0320 298498 Werkdocument Kd-waarden van

Nadere informatie

Biomerkers van blootstelling. Analyse van covariabelen

Biomerkers van blootstelling. Analyse van covariabelen Biomerkers van blootstelling Analyse van covariabelen De analyse van covariabelen heeft 2 doelstellingen: 1. Significante covariabelen selecteren om na te gaan welke factoren bijdragen tot de variabiliteit

Nadere informatie

IMARES Wageningen UR. Update BCF s in Sedisoil. Michiel kotterman en Martine van den Heuvel-Greve. Rapport C142/10

IMARES Wageningen UR. Update BCF s in Sedisoil. Michiel kotterman en Martine van den Heuvel-Greve. Rapport C142/10 Update BCF s in Sedisoil Michiel kotterman en Martine van den Heuvel-Greve Rapport C142/10 IMARES Wageningen UR (IMARES - Institute for Marine Resources & Ecosystem Studies) Opdrachtgever: RWS T.a.v. Dhr.

Nadere informatie

Wat doen we met de bagger en wat betekent dit voor de bodemkwaliteit? Verspreiding op aanliggend perceel versus weilanddepot

Wat doen we met de bagger en wat betekent dit voor de bodemkwaliteit? Verspreiding op aanliggend perceel versus weilanddepot Wat doen we met de bagger en wat betekent dit voor de bodemkwaliteit? Verspreiding op aanliggend perceel versus weilanddepot Joop Harmsen, Rene Rietra, Bert Jan Groenenberg, Antonie van der Toorn, en Hans

Nadere informatie

Voorblad. 1 Naam en adres gegevens. Voorstel afval- of reststof bestemd voor covergistingsmateriaal opnemen in Bijlage Aa

Voorblad. 1 Naam en adres gegevens. Voorstel afval- of reststof bestemd voor covergistingsmateriaal opnemen in Bijlage Aa Voorblad Voorstel afval- of reststof bestemd voor covergistingsmateriaal opnemen in Bijlage Aa Vul de vragen in. Gebruik hierbij het Protocol Beoordeling Stoffen Meststoffenwet versie 3.2. Heeft u op dit

Nadere informatie

Organochloorbestrijdingsmiddelen en lood en cadmium in wild

Organochloorbestrijdingsmiddelen en lood en cadmium in wild Organochloorbestrijdingsmiddelen en lood en cadmium in wild K.M. Jonker S.J.M. Ottink H.P.G.M. Bos I. ten Broeke KEURINGSDIENST VAN WAREN OOST AFDELING SIGNALERING SECTOR: LABORATORIUM Postbus 202 7200

Nadere informatie

Bijlage E Goede chemische toestand oppervlaktewateren

Bijlage E Goede chemische toestand oppervlaktewateren Bijlage E Goede chemische toestand............................................................... Tabel 1 voor de goede chemische toestand van oppervlaktewaterlichamen (prioritaire stoffen) Prioritaire

Nadere informatie

Validatie rapport conserveringstermijnen OCB, PCB en CB in afvalwater. ing. J. Meijer, M. Jonker en diverse analisten OMEGAM Laboratoria BV

Validatie rapport conserveringstermijnen OCB, PCB en CB in afvalwater. ing. J. Meijer, M. Jonker en diverse analisten OMEGAM Laboratoria BV Validatie van conserveringstermijnen in Afvalwater Houdbaarheid van OCB, PCB en CB (chloorbenzenen) Ons kenmerk Validatie rapport conserveringstermijnen OCB, PCB en CB in afvalwater Datum juli 2009 Uitvoerders

Nadere informatie

MIRA 2011 VERSPREIDING VAN ZWARE METALEN. Emissie van zware metalen naar lucht.

MIRA 2011 VERSPREIDING VAN ZWARE METALEN. Emissie van zware metalen naar lucht. MIRA 211 VERPREIDING VAN ZWARE METALEN Emissie van zware metalen naar lucht P index emissie lucht (1995=1) 12 1 8 6 4 2 1995 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21* doel 21 * voorlopige cijfers Doel (niet) gehaald

Nadere informatie

Chemische kwaliteit van baggerspecie in de Beneden-Zeeschelde

Chemische kwaliteit van baggerspecie in de Beneden-Zeeschelde Vlaanderen is milieu Chemische kwaliteit van baggerspecie in de Beneden-Zeeschelde campagne 2016 VLAAMSE MILIEUMAATSCHAPPIJ www.vmm.be DOCUMENTBESCHRIJVING Titel Jaarlijks waterbodemonderzoek in de Beneden-Zeeschelde:

Nadere informatie

Evaluatie van de chemische verontreiniging van de Noordzee en schatting van de pollutie afkomstig van het land

Evaluatie van de chemische verontreiniging van de Noordzee en schatting van de pollutie afkomstig van het land Evaluatie van de chemische verontreiniging van de Noordzee en schatting van de pollutie afkomstig van het land Prof. Dr. W. Baeyens (VUB) medewerkers: K. Parmentier, N. Brion, M. Leermakers, S. De Galan

Nadere informatie

SAMENVATTING Technische mengsels van vetoplosbare polychloorbifenylen (PCBs) zijn gebruikt als vloeistof in transformatoren, condensatoren en als

SAMENVATTING Technische mengsels van vetoplosbare polychloorbifenylen (PCBs) zijn gebruikt als vloeistof in transformatoren, condensatoren en als 109 SAMENVATTING Technische mengsels van vetoplosbare polychloorbifenylen (PCBs) zijn gebruikt als vloeistof in transformatoren, condensatoren en als brandvertragers, vanwege hun thermostabiliteit, chemische

Nadere informatie

Het Vlaamse palingpolluentenmeetnet, :

Het Vlaamse palingpolluentenmeetnet, : Het Vlaamse palingpolluentenmeetnet, 1994-2001: gehalten aan polychloorbifenylen, organochloorpesticiden en zware metalen in paling G. Goemans, C. Belpaire, M. Raemaekers en M. Guns Juli 2003 IBW.Wb.V.R.2003.99

Nadere informatie

MIRA-T Kwaliteit oppervlaktewater. Belasting van het oppervlaktewater met zuurstofbindende stoffen en nutriënten DPSIR

MIRA-T Kwaliteit oppervlaktewater. Belasting van het oppervlaktewater met zuurstofbindende stoffen en nutriënten DPSIR Belasting van het oppervlaktewater met zuurstofbindende stoffen en nutriënten belasting oppervlaktewater (1995=100) 120 100 80 60 40 P landbouw N landbouw N huishoudens P huishoudens CZV huishoudens N

Nadere informatie

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.: Locatie(s) waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Zuiderwagenplein 2 8224 AD Lelystad Nederland 1. Be, Co, Hg, Sb, As, Cd, Cu, Cr, Mo, Ni, Pb, Se, Sn, Ti, V, Zn, Al, Fe, Mn

Nadere informatie

Interaktie tussen koper in oppervlaktewater, de structuur van microbiële levensgemeenschappen en histamine concentraties in eetbare kreeftachtigen

Interaktie tussen koper in oppervlaktewater, de structuur van microbiële levensgemeenschappen en histamine concentraties in eetbare kreeftachtigen 15 Samenvatting Interaktie tussen koper in oppervlaktewater, de structuur van microbiële levensgemeenschappen en histamine concentraties in eetbare kreeftachtigen Vervuiling van oppervlaktewater, vooral

Nadere informatie

Luchtkwaliteit in het Vlaamse Gewest

Luchtkwaliteit in het Vlaamse Gewest Luchtkwaliteit in het Vlaamse Gewest Overzicht presentatie Luchtkwaliteit getoetst aan de normen Impact van deze luchtkwaliteit op onze gezondheid Bespreking van stikstofdioxide en fijn stof De nieuwste

Nadere informatie

INTERREG IIIB. Opdrachthouders. Voorstudies uitgevoerd in het kader van :

INTERREG IIIB. Opdrachthouders. Voorstudies uitgevoerd in het kader van : Ontwikkeling van een intergetijdengebied in Hedwige- en Prosperpolder: Impact van de bodemkwaliteit in de Prosperpolder op de werking van het geplande intergetijdengebied. Opdrachthouders Voorstudies uitgevoerd

Nadere informatie

Onderzoeksgroep Ecosysteembeheer (ECOBE), Universiteit Antwerpen, Universiteitsplein 1, 2610 Wilrijk, Belgium 2

Onderzoeksgroep Ecosysteembeheer (ECOBE), Universiteit Antwerpen, Universiteitsplein 1, 2610 Wilrijk, Belgium 2 Risicobeoordeling tot op de bodem: de Triademethode voor brakke en zoute wateren Kristine De Schamphelaere 1,2, Johannes Teuchies 2, Lieven Bervoets 2, Tom Ysebaert 1, Ronny Blust 2 en Patrick Meire 1

Nadere informatie

Waterbodemonderzoek (1)

Waterbodemonderzoek (1) Waterbodemonderzoek (1) Schutssluis Sluissloot Inspectie civieltechnisch gedeelte sluis. In opdracht van de gemeente Zaanstad heeft Witteveen+Bos, Raadgevend ingenieurs b.v. te Deventer een indicatief

Nadere informatie

Homogeen meetnet. Resultaten en beoordeling

Homogeen meetnet. Resultaten en beoordeling Homogeen meetnet Resultaten 2011-2013 en beoordeling Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Een balans van de waterkwaliteit... 5 2.1. Organische vervuiling en eutrofiëring... 5 2.2. Toxische vervuiling...

Nadere informatie

Tabellen met achtergrondwaarden en maximale waarden voor grond en baggerspecie uit bijlage B, hoofdstuk 4 van de Regeling bodemkwaliteit.

Tabellen met achtergrondwaarden en maximale waarden voor grond en baggerspecie uit bijlage B, hoofdstuk 4 van de Regeling bodemkwaliteit. Tabellen met achtergrond en maximale voor grond en baggerspecie uit bijlage B, hoofdstuk 4 van de Regeling bodemkwaliteit. Tabel 1 geeft de norm voor toepassen van grond of baggerspecie op of in de bodem,

Nadere informatie

#22. Verontreiniging door bestrijdingsmiddelen Maarten Hens 1

#22. Verontreiniging door bestrijdingsmiddelen Maarten Hens 1 Verontreiniging door bestrijdingsmiddelen Maarten Hens 1 Een kwart van de onderzochte palingen bevat sterk afwijkende concentraties van de organochloorverbindingen lindaan, dieldrin en hexachloorbenzeen.

Nadere informatie

Interventiewaarden en maximale waarden gebruiksklassen landbodem en waterbodem

Interventiewaarden en maximale waarden gebruiksklassen landbodem en waterbodem Interventiewaarden en maximale waarden gebruiksklassen landbodem en waterbodem Interventiewaarden Gebruikswaarden landbodem Gebruikswaarden waterbodem Stof Grond Grondwater Waterbodem Achtergrondwaarde

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35907 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Yang Liu Title: Quantifying the toxicity of mixtures of metals and metal-based

Nadere informatie

MaximumPermisibleConcentrationsfor. polychlorinated biphenyls. Bezoekadres: Rijnstraat8 DenHaag. Postadres: Postbus GX DenHaag

MaximumPermisibleConcentrationsfor. polychlorinated biphenyls. Bezoekadres: Rijnstraat8 DenHaag. Postadres: Postbus GX DenHaag Bezoekadres: Rijnstraat8 DenHaag Postadres: Postbus30947 2500 GX DenHaag Telefoon:070-3393034 Fax:070-3391342 polychlorinated biphenyls MaximumPermisibleConcentrationsfor 1 PCBs zijn verbindingen die bestaan

Nadere informatie

Samenvatting resultaten luchtkwaliteit in Genk-Zuid en omgeving

Samenvatting resultaten luchtkwaliteit in Genk-Zuid en omgeving Samenvatting: resultaten luchtkwaliteit in Genk-Zuid en omgeving Stuurgroep Genk-Zuid 27 juni 213 Meetplaatsen De VMM meet de luchtkwaliteit in Genk-Zuid op verschillende meetplaatsen. Tabel 1 geeft informatie

Nadere informatie

Biomonitoring bij jongeren

Biomonitoring bij jongeren Biomonitoring bij jongeren Onderzoek naar milieu en gezondheid in de Gentse kanaalzone Groepsresultaten In deze brochure vind je de belangrijkste resultaten van de humane biomonitoring uitgevoerd in de

Nadere informatie

VLAAMS HUMAAN BIOMONITORINGS- PROGRAMMA

VLAAMS HUMAAN BIOMONITORINGS- PROGRAMMA VLAAMS HUMAAN BIOMONITORINGS- PROGRAMMA GROEPSRESULTATEN Humane biomonitoring bij jongeren in Genk-Zuid Het Steunpunt Milieu en Gezondheid onderzocht in opdracht van de Vlaamse overheid of wonen nabij

Nadere informatie

WETENSCHAPPELIJK COMITE VAN HET FEDERAAL AGENTSCHAP VOOR DE VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN

WETENSCHAPPELIJK COMITE VAN HET FEDERAAL AGENTSCHAP VOOR DE VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN 1 WETENSCHAPPELIJK COMITE VAN HET FEDERAAL AGENTSCHAP VOOR DE VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN ADVIES 13-2007 Betreft : Ontwerp van koninklijk besluit betreffende het in de handel brengen en het gebruik

Nadere informatie

Vestiging IJmuiden Vestiging Yerseke Vestiging Texel Postbus 68 Postbus 77 Postbus 167

Vestiging IJmuiden Vestiging Yerseke Vestiging Texel Postbus 68 Postbus 77 Postbus 167 Wageningen IMARES Institute for Marine Resources & Ecosystem Studies Vestiging IJmuiden Vestiging Yerseke Vestiging Texel Postbus 68 Postbus 77 Postbus 167 1970 AB IJmuiden 4400 AB Yerseke 1790 AD Den

Nadere informatie

Monitoring en normering van milieugevaarlijke stoffen in paling: bruikbaarheid en relevantie voor het milieubeleid

Monitoring en normering van milieugevaarlijke stoffen in paling: bruikbaarheid en relevantie voor het milieubeleid C. Belpaire en G. Goemans Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Monitoring en normering van milieugevaarlijke stoffen in paling: bruikbaarheid en relevantie voor het

Nadere informatie

Samenvatting: Resultaten luchtkwaliteit in Genk-Zuid en omgeving. Stuurgroep Genk-Zuid 21 januari 2016

Samenvatting: Resultaten luchtkwaliteit in Genk-Zuid en omgeving. Stuurgroep Genk-Zuid 21 januari 2016 Samenvatting: Resultaten luchtkwaliteit in Genk-Zuid en omgeving. Stuurgroep Genk-Zuid 21 januari 2016 1 MEETPLAATSEN De VMM meet de luchtkwaliteit in Genk-Zuid op verschillende meetplaatsen. Tabel 1 geeft

Nadere informatie

Op woensdag 3 juli 2018 is er een onderzoeksrapport van het RIVM verschenen: Verkenning milieueffecten rubbergranulaat bij kunstgrasvelden.

Op woensdag 3 juli 2018 is er een onderzoeksrapport van het RIVM verschenen: Verkenning milieueffecten rubbergranulaat bij kunstgrasvelden. Datum: 04-06-2018 Betreft: Wie: RIVM onderzoek vervuiling door SBR-infill Ewout Timmerman (beleidsadviseur sport) Op woensdag 3 juli 2018 is er een onderzoeksrapport van het RIVM verschenen: Verkenning

Nadere informatie

Visbestandsopnames op het spaarbekken Kluizen I ( 2001).

Visbestandsopnames op het spaarbekken Kluizen I ( 2001). Visbestandsopnames op het spaarbekken Kluizen I ( 00). Gerlinde Van Thuyne Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer Duboislaan 4 B-50 Hoeilaart-Groenendaal Werkdocument juni 00 IBW.Wb.V.IR.00.4 . Inleiding

Nadere informatie

2.7. Verontreiningingen in door de mens geconsumeerde vissoorten (D9)

2.7. Verontreiningingen in door de mens geconsumeerde vissoorten (D9) 2.7. Verontreiningingen in door de mens geconsumeerde vissoorten (D9) Karien De Cauwer en Valérie Vromman Alle vis-, week- en schaaldierstalen uit de Belgische vismijnen die afkomstig zijn uit de zuidelijke

Nadere informatie

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Voorstel voor een VERORDENING VAN DE RAAD

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Voorstel voor een VERORDENING VAN DE RAAD COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, 31.5.2006 COM(2006) 252 definitief Voorstel voor een VERORDENING VAN DE RAAD tot wijziging van bijlage V bij Verordening (EG) nr. 850/2004 van het Europees

Nadere informatie

Tabel 1 van 2 14,1 19,6

Tabel 1 van 2 14,1 19,6 Tabel 1 van 2 Monsterreferenties monster-11 = uw monsterreferentie nr. 11 monster-12 = uw monsterreferentie nr. 12 Opgegeven bemonsteringsdatum : 20/02/2015 20/02/2015 Ontvangstdatum opdracht : 20/02/2015

Nadere informatie

Nota. Betreft : Samenvatting statistische analyse waterkwaliteit. Inhoudstafel. Datum: 19/12/17 0. INLEIDING STATISTISCHE ANALYSE...

Nota. Betreft : Samenvatting statistische analyse waterkwaliteit. Inhoudstafel. Datum: 19/12/17 0. INLEIDING STATISTISCHE ANALYSE... Nota Datum: 19/12/17 Aan: VLM Auteur: TFR Nazicht: MVR Documentref: I/NO/11504/17.375/TFR Betreft : Samenvatting statistische analyse waterkwaliteit Inhoudstafel 0. INLEIDING... 2 1. STATISTISCHE ANALYSE...

Nadere informatie

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Resultaten dioxines en PCB s tot april 2018 /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Nadere informatie

Vlaanderen is milieu. Jaarverslag Water 2016 syntheserapport VLAAMSE MILIEUMAATSCHAPPIJ.

Vlaanderen is milieu. Jaarverslag Water 2016 syntheserapport VLAAMSE MILIEUMAATSCHAPPIJ. Vlaanderen is milieu Jaarverslag Water 2016 syntheserapport VLAAMSE MILIEUMAATSCHAPPIJ www.vmm.be DOCUMENTBESCHRIJVING Titel Jaarverslag water 2016 Samenstellers Afdeling Rapportering Water, VMM Inhoud

Nadere informatie

Haven van Harlingen. Rob Berbee

Haven van Harlingen. Rob Berbee Rob Berbee Inhoud 1. Uitgangssituatie: rapportage ToxiCowatch 2. Bemonsteringscampagne RWS 3. Resultaten + interpretatie 4. Conclusies en verdere vervolg 2 RWS ONGECLASSIFICEERD 1 Uitgangssituatie rapportage

Nadere informatie

D chemische kwaliteit van baggerspecie in de Westerschelde en in de Zeeschelde. Campagne

D chemische kwaliteit van baggerspecie in de Westerschelde en in de Zeeschelde. Campagne D chemische kwaliteit van baggerspecie in de Westerschelde en in de Zeeschelde Campagne 16-23 96571 De Chemische kwaliteit van baggerspecie in de Westerschelde en in de Zeeschelde Campagne 16-23 Vlaamse

Nadere informatie

Hoe proper is onze zee?

Hoe proper is onze zee? Hoe proper is onze zee? Colin Janssen Medewerking van M. Claessens en P. Roose Laboratorium voor Milieutoxicologie en Aquatische Ecologie Universiteit Gent Vervuiling een vlag die vele ladingen dekt? Vele

Nadere informatie

Ecotoxicologisch onderzoek Hollandse IJssel paling 2006-2010, vangstjaar 2007

Ecotoxicologisch onderzoek Hollandse IJssel paling 2006-2010, vangstjaar 2007 Ecotoxicologisch onderzoek Hollandse IJssel paling 2006-2010, vangstjaar 2007 M. Hoek-van Nieuwenhuizen Rapport C094/07 Vestiging IJmuiden Opdrachtgever: Mw. J. van Mertodirjo en dhr. H. van Bommel Rijkswaterstaat

Nadere informatie

MIRA 2012 Verspreiding van POP s

MIRA 2012 Verspreiding van POP s MIRA 212 Verspreiding van POP s Emissie van dioxines naar lucht dioxine-emissie (g TEQ) 6 5 4 overige** energie huishoudens 3 2 1 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211* * voorlopige cijfers ** overige: landbouw

Nadere informatie

MINISTERIËLE BESCHIKKING

MINISTERIËLE BESCHIKKING MINISTERIËLE BESCHIKKING met algemene werking van de 24ste september 1999 als bedoeld in artikel 3, zevende lid, van de Warenlandsverordening (P.B. 1997, no. 334), ter uitvoering van artikel 21, eerste

Nadere informatie

Bijlage 1: Normering Regeling bodemkwaliteit (inclusief gewijzigde normen per april 2009)

Bijlage 1: Normering Regeling bodemkwaliteit (inclusief gewijzigde normen per april 2009) Bijlage 1: Normering Regeling bodemkwaliteit (inclusief gewijzigde normen per april 2009) Marmos. Bodemmanagement Normen per stof voor standaardbodem (25% lutum en 10% organische stof), in mg/kgds stofnaam

Nadere informatie

Een slibstort is geen bos! Prof. Dirk Avonts, Universiteit Gent. Hof ter Schelde. 3 april 2014

Een slibstort is geen bos! Prof. Dirk Avonts, Universiteit Gent. Hof ter Schelde. 3 april 2014 Een slibstort is geen bos! Prof. Dirk Avonts, Universiteit Gent. Hof ter Schelde. 3 april 2014 Scheldeslijk is rijk aan... Zware metalen. Cadmium, Zink, Kwik, Arsenicum. PCB s en dioxine-achtige stoffen.

Nadere informatie

Verontreiniging door zware metalen

Verontreiniging door zware metalen Verontreiniging door zware metalen Bart Vandecasteele 1, Jan Scheirs 3, Geert Goemans 1, Nathalie Cools 1, Tom Dauwe 2, Lieven Bervoets 2, Toon Van Daele 4 Het aantal natuurgebieden in het bodemregister

Nadere informatie

Ecologische Monitoring Kustverdedigingsproject Oostende. (t 0 -situatie, fase 3) AANVULLENDE STUDIE:

Ecologische Monitoring Kustverdedigingsproject Oostende. (t 0 -situatie, fase 3) AANVULLENDE STUDIE: Ecologische Monitoring Kustverdedigingsproject Oostende (t 0 -situatie, fase 3) AANVULLENDE STUDIE: KWANTIFICERING EN KWALIFICERING VAN ORGANISCH MATERIAAL IN MARIENE SEDIMENTEN: HUN ONDERLINGE RELATIES

Nadere informatie

Fysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater 2015

Fysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater 2015 Vlaanderen is milieu Fysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater 2015 VLAAMSE MILIEUMAATSCHAPPIJ www.vmm.be DOCUMENTBESCHRIJVING Titel Fysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater 2015 Samenstellers Afdeling

Nadere informatie

Samenvatting van de belangrijkste wetenschappelijke inzichten

Samenvatting van de belangrijkste wetenschappelijke inzichten (/Zoeken) Samenvatting van de belangrijkste wetenschappelijke inzichten wetenschappelijk comité CurieuzeNeuzen Vlaanderen, Universiteit Antwerpen Vlaamse Milieumaatschappij VITO et citizen-scienceproject

Nadere informatie

Vis eten: Gezonde vis of vieze vis?

Vis eten: Gezonde vis of vieze vis? Vis eten: Gezonde vis of vieze vis? Isabelle Sioen Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde Universiteit Gent Overzicht van de presentatie Gezonde aspecten van vis eten Keerzijde van de medaille: contaminanten

Nadere informatie

Waterkwaliteit KRW, 2015

Waterkwaliteit KRW, 2015 Indicator 12 januari 2016 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De meeste waterlichamen voldoen

Nadere informatie

Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD

Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD EUROPESE COMMISSIE Brussel, 9.1.2015 COM(2014) 749 final 2014/0358 (NLE) Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD tot aanvaarding van de wijziging van het Protocol van 1998 bij het Verdrag van 1979 betreffende

Nadere informatie

Plastic in de oceaan, een publiek debat

Plastic in de oceaan, een publiek debat Plastic in de oceaan, een publiek debat Waarom is plastic vervuiling een probleem? Ronny Blust Professor Milieufysiologie en Toxicologie Universiteit Antwerpen JPI Oceans- Ephemare project 1 Het probleem

Nadere informatie

Natuurkwaliteit van macrofauna in oppervlaktewater,

Natuurkwaliteit van macrofauna in oppervlaktewater, Natuurkwaliteit van macrofauna in oppervlaktewater, 1991 2008 Indicator 15 juli 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt

Nadere informatie

VLAAMS HUMAAN BIOMONITORINGS- PROGRAMMA

VLAAMS HUMAAN BIOMONITORINGS- PROGRAMMA VLAAMS HUMAAN BIOMONITORINGS- PROGRAMMA GROEPSRESULTATEN Vlaamse referentiepopulatie 2007-2011 Het Steunpunt Milieu en Gezondheid onderzocht in opdracht van de Vlaamse overheid de aanwezigheid van vervuilende

Nadere informatie

Jaarlijks waterbodemonderzoek in de Beneden-Zeeschelde

Jaarlijks waterbodemonderzoek in de Beneden-Zeeschelde Jaarlijks waterbodemonderzoek in de Beneden-Zeeschelde Chemische Kwaliteit van baggerspecie in de Beneden-Zeeschelde - campagne 2011 DOCUMENTBESCHRIJVING Titel Jaarlijks waterbodemonderzoek in de Beneden-Zeeschelde:

Nadere informatie

Natuurkwaliteit van macrofauna in oppervlaktewater,

Natuurkwaliteit van macrofauna in oppervlaktewater, Natuurkwaliteit van macrofauna in oppervlaktewater, 1991 2010 Indicator 27 november 2012 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens

Nadere informatie

2 De zuivering van afvalwater Typen bedrijfsafvalwater De zuivering in vogelvlucht Afsluiting 21

2 De zuivering van afvalwater Typen bedrijfsafvalwater De zuivering in vogelvlucht Afsluiting 21 Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Waterverontreiniging: aard en omvang 9 1.1 Oorzaken van de waterverontreiniging 9 1.2 Om welke stoffen gaat het? 10 1.3 Kengetallen van waterverontreiniging 12 1.4 Afsluiting

Nadere informatie

Tabel 1 van 2. AP04 : Organisch onderzoek - niet aromatisch A minerale olie mg/kg ds 53 36

Tabel 1 van 2. AP04 : Organisch onderzoek - niet aromatisch A minerale olie mg/kg ds 53 36 Tabel 1 van 2 Monsterreferenties monster-1 = uw monsterreferentie nr. 1 monster-2 = uw monsterreferentie nr. 2 Opgegeven bemonsteringsdatum : 20/02/2015 20/02/2015 Ontvangstdatum opdracht : 20/02/2015

Nadere informatie

Kennisvraag: Wat zijn de fysisch chemische effecten van de wateroverlast voor de maand juni in vergelijking met andere jaren?

Kennisvraag: Wat zijn de fysisch chemische effecten van de wateroverlast voor de maand juni in vergelijking met andere jaren? Juni 2016 in vergelijking tot voorgaande jaren Kennisvraag: Wat zijn de fysisch chemische effecten van de wateroverlast voor de maand juni in vergelijking met andere jaren? Antwoord: Er zijn in verschillende

Nadere informatie

Aanvullend onderzoek Hollandse IJssel paling 2004-2010, vangstjaar 2009. Relatie met verontreinigde waterbodem en zwevend stof

Aanvullend onderzoek Hollandse IJssel paling 2004-2010, vangstjaar 2009. Relatie met verontreinigde waterbodem en zwevend stof Aanvullend onderzoek Hollandse IJssel paling 2004-2010, vangstjaar 2009. Relatie met verontreinigde waterbodem en zwevend stof M. Hoek-van Nieuwenhuizen Rapport C115/09 Opdrachtgever: Mevr. S. Ciarelli

Nadere informatie

Luchtkwaliteit en lozingen in de lucht in het Vlaamse Gewest Koen Toté

Luchtkwaliteit en lozingen in de lucht in het Vlaamse Gewest Koen Toté Luchtkwaliteit en lozingen in de lucht in het Vlaamse Gewest Koen Toté Overzicht presentatie Waarom luchtmetingen in Vlaanderen? Evolutie van de laatste decennia Toetsen van de luchtkwaliteit aan de heersende

Nadere informatie

Hoe gaat het met de luchtkwaliteit in Vlaanderen?

Hoe gaat het met de luchtkwaliteit in Vlaanderen? Hoe gaat het met de luchtkwaliteit in Vlaanderen? Amsterdam, 30 mei 2013 Christine Matheeussen Overzicht 1. Welke stoffen meet de VMM? 2. Toetsing aan Europese regelgeving 3. Inzoomen op NO 2 PM 4. Besluit

Nadere informatie

Verwerkingsmogelijkheden baggerspecie De Dommel

Verwerkingsmogelijkheden baggerspecie De Dommel Verwerkingsmogelijkheden baggerspecie De Dommel Verwerkingsmogelijkheden baggerspecie De Dommel Opgesteld door Fokkerstraat 5, 3833 LD LEUSDEN tel: 033-46 20 141 contactpersoon: Annette Bouwman gecontroleerd

Nadere informatie

Grondwaterstandindicator freatisch grondwater Juli 2014

Grondwaterstandindicator freatisch grondwater Juli 2014 Grondwaterstandindicator freatisch grondwater Juli 2014 De grondwaterstandindicator geeft een beeld van de huidige stijghoogte van het grondwater ten opzichte van het verleden. De analyse van de stijghoogtegegevens

Nadere informatie

H. Walthaus E. Brand, A. Wintersen, L.R.M. de Poorter. 2 Huidige milieukundige eisen aan anorganische en overige organische meststoffen...

H. Walthaus E. Brand, A. Wintersen, L.R.M. de Poorter. 2 Huidige milieukundige eisen aan anorganische en overige organische meststoffen... Aan: Van: H. Walthaus E. Brand, A. Wintersen, L.R.M. de Poorter. Betreft: Briefrapport: Milieuhygiënische basis van het bestaande meststoffenbeleid Datum: 15-05-2007 Inhoud Samenvatting...3 1 Inleiding...4

Nadere informatie

Hoge ruimtelijke resolutie luchtkwaliteitsmodellering Frans Fierens Vlaamse Milieumaatschappij - IRCEL. GreenAir Workshop, 12 juni 2018

Hoge ruimtelijke resolutie luchtkwaliteitsmodellering Frans Fierens Vlaamse Milieumaatschappij - IRCEL. GreenAir Workshop, 12 juni 2018 Hoge ruimtelijke resolutie luchtkwaliteitsmodellering Frans Fierens Vlaamse Milieumaatschappij - IRCEL GreenAir Workshop, 12 juni 2018 Hoge ruimtelijke resolutie luchtkwaliteitsmodellering Van alleen meten

Nadere informatie

Nader onderzoek Kanaal door Walcheren

Nader onderzoek Kanaal door Walcheren Ministerie van Verkeer en Waterstaat opq Nader onderzoek Kanaal door Walcheren Onderzoek actuele humane risico s februari 2004 Nader onderzoek Kanaal door Walcheren Onderzoek actuele humane risico s Februari

Nadere informatie

ES1609/002 VLA 5496 Vlaams Brabant

ES1609/002 VLA 5496 Vlaams Brabant Envirosoil NV T.a.v. Koen Batsleer Siemenslaan 13 B-82 Oostkamp BELGIË Analysecertificaat Datum: 12-Oct-216 Hierbij ontvangt u de resultaten van het navolgende laboratoriumonderzoek. Certificaatnummer/Versie

Nadere informatie

Lijst met pakketten voor een laboratorium als vermeld in artikel 6, 5, e):

Lijst met pakketten voor een laboratorium als vermeld in artikel 6, 5, e): VLAREL bijlage 3 Lijst met pakketten voor een laboratorium als vermeld in artikel 6, 5, e): MA MA.1 MA.2 MA.3 MA.4 MA.5 MA.6 MA.7 MA.7.1 MA.7.2 monsternemingen van afvalstoffen en andere materialen en

Nadere informatie

omgevingsdienst HAAGLANDEN Beschikking Wet bodembescherming - geval van bodemverontreiniging

omgevingsdienst HAAGLANDEN Beschikking Wet bodembescherming - geval van bodemverontreiniging Zaaknummer Ons Kenmerk Datum 00499226 ODH-2017-00121209 2 2 NOV. 2017 omgevingsdienst Bezoekadres Zuid-Hollandplein 1 2596 AW Den Haag Postadres Postbus 14060 2501 GB Den Haag T (070) 21 899 02 E vergunningen@odh.nl

Nadere informatie

Rapport februari 1997

Rapport februari 1997 Project 7031611 Monitoring vlees, organen en vetten in het kader van Nationale Plannen Projectleider: A.H. Roos Rapport 97.02 februari 1997 RESULTATEN ONDERZOEK ORGANOCHLOORBESTRIJDINGSMIDDELEN, CHLOORBIFENYLEN

Nadere informatie

Ter onderbouwing van het advies aan de minister van VWS zijn daarnaast de volgende specifieke vragen geformuleerd:

Ter onderbouwing van het advies aan de minister van VWS zijn daarnaast de volgende specifieke vragen geformuleerd: > Retouradres Postbus 43006 3540 AA Utrecht Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Advies van de directeur bureau Risicobeoordeling & Catharijnesingel 59 3511 GG Utrecht Postbus 43006 3540

Nadere informatie

INTERPRETATIE LUCHT- EN DEPOSITIEMETINGEN VMM IN GENK-ZUID EN OMGEVING

INTERPRETATIE LUCHT- EN DEPOSITIEMETINGEN VMM IN GENK-ZUID EN OMGEVING (SAMENGEVATTE) VOLKSGEZONDHEIDSKUNDIGE INTERPRETATIE LUCHT- EN DEPOSITIEMETINGEN VMM IN GENK-ZUID EN OMGEVING Stuurgroep Genk-Zuid, januari 2017 VMM-MEETPOSTEN GENK-ZUID Benaming meetpost Adres Gebied

Nadere informatie

Vraag nr. 26 van 7 november 2003 van de heer JOHAN MALCORPS. afwijkingen zoals Parkinson en ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder).

Vraag nr. 26 van 7 november 2003 van de heer JOHAN MALCORPS. afwijkingen zoals Parkinson en ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder). Vraag nr. 26 van 7 november 2003 van de heer JOHAN MALCORPS Hormoonverstorende stoffen Milieu en gezondheid Er verschijnen steeds meer wetenschappelijke studies waarin de band gelegd wordt tussen toxische

Nadere informatie

Emergente Vegetatie in relatie tot nutriëntenconcentraties in het sediment

Emergente Vegetatie in relatie tot nutriëntenconcentraties in het sediment Emergente Vegetatie in relatie tot nutriëntenconcentraties in het sediment Bart van der Aa 840515-001-004 Capita Selecta Aquatic Ecology Januari 2010 Wageningen Universiteit Inhoud 1 Inleiding... 1 2 Methode...

Nadere informatie

Uitdagingen bij de opbouw van massabalansen voor het beheer van ecosysteemdiensten. Dirk Vrebos, Jan Staes & Patrick Meire

Uitdagingen bij de opbouw van massabalansen voor het beheer van ecosysteemdiensten. Dirk Vrebos, Jan Staes & Patrick Meire Uitdagingen bij de opbouw van massabalansen voor het beheer van ecosysteemdiensten. Dirk Vrebos, Jan Staes & Patrick Meire Inleiding De vraag naar waterkwaliteitsverbetering in Vlaanderen blijft hoog.

Nadere informatie

Standaard stoffenpakket bij milieuhygiënisch (water)bodemonderzoek vastgesteld

Standaard stoffenpakket bij milieuhygiënisch (water)bodemonderzoek vastgesteld Standaard stoffenpakket bij milieuhygiënisch (water)bodemonderzoek vastgesteld In november 2007 is in NEN- en SIKB-kader gezamenlijk het standaardpakket voor het analyseren van stoffen bij milieuhygiënisch

Nadere informatie

Luchtkwaliteit in het Vlaamse Gewest. Koen Toté - VMM

Luchtkwaliteit in het Vlaamse Gewest. Koen Toté - VMM Luchtkwaliteit in het Vlaamse Gewest Koen Toté - VMM Overzicht presentatie Luchtkwaliteit 2017 getoetst aan de normen Impact van deze luchtkwaliteit op onze gezondheid Bespreking van fijn stof en stikstofdioxide

Nadere informatie

Hierbij doen wij u de resultaten toekomen van het aanvullend bodemonderzoek naar bestrijdingsmiddelen op het perceel aan de Puikman 4 te Castricum.

Hierbij doen wij u de resultaten toekomen van het aanvullend bodemonderzoek naar bestrijdingsmiddelen op het perceel aan de Puikman 4 te Castricum. Comeniusstraat 7, Alkmaar Postbus 9230 1800 GE Alkmaar DK3 Bouwmanagement B.V. T.a.v. de heer D. Krom Zeestraat 33 1942 AK BEVERWIJK Tel [072] 507 4950 Fax [072] 507 4979 www.hbadvies.nl info@hbadvies.nl

Nadere informatie

Vermesting van regionaal water,

Vermesting van regionaal water, Indicator 20 april 2016 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De vermesting van het regionale

Nadere informatie

Blootstellingsonderzoek Noorderkempen BONK

Blootstellingsonderzoek Noorderkempen BONK Resultaten Blootstellingsonderzoek Noorderkempen BONK - 18 juni 2006 - Cadmiumbesmetting is groter dan gedacht (HBvL)? Cadmiumbelasting is duidelijk gedaald dus niet groter Een hogere belasting wordt ook

Nadere informatie