Handleiding voor de leerkracht

Transcriptie

1 Handleiding voor de leerkracht

2 Colofon Het project is een project van de Projectgroep Milieu & Gezondheid op School, een samenwerking van de Vlaamse Logo s, het VIGeZ en het Vlaams Agentschap Zorg & Gezondheid. Samenstelling projectgroep Dieter Deplancke, Kim De Bus, Sara Reekmans, Stefanie Vanhoutte, Nel Van lent (Vlaamse Logo s), Mart Verlaek (VIGeZ), Sara Benoy (Vlaams Agentschap Zorg & Gezondheid). Het overnemen of kopiëren van tekstgedeelten van deze handleiding voor verder educatief gebruik is toegestaan mits bronvermelding. Voor andere doeleinden blijven alle rechten behouden en mag niets overgenomen of gekopieerd worden op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke, voorafgaande en schriftelijke toestemming van de samenstellers. 2010

3 Het project Gezonde lucht op school! Waarom? Omdat leren in een gezonde klasomgeving een hoop voordelen heeft. Leerlingen en leerkrachten voelen zich beter in een klas vol zuurstof, ze zijn meer gemotiveerd en ervaren minder gezondheidsklachten. Bovendien is er ook een direct verband tussen de leerprestaties en de kwaliteit van het binnenmilieu in de klas. REDEN TE MEER DUS OM ERAAN TE WERKEN! Je school ontving de In de kortfi lm op deze DVD overtuigt het hoofdpersonage Claire de klas om te werken aan een gezonde binnenlucht in de klas. Ze doet dit met behulp van de toolkit die zij speciaal hiervoor ontwikkelde. Deze heb je nu in handen. Je bent dus al overtuigd om het binnenmilieu in je klas aan te pakken om te komen tot gezonde lucht. kan uitgevoerd worden in elke graad en in elke studierichting van het secundair onderwijs. Het project bestaat uit de project-dvd, de toolkit (de box met alle materialen) en de affi che (het raamcontract). De en de affi che(s) kreeg je via het Logo van je regio. Enkel de kit moet na gebruik terug naar het Logo. Afspraken hierover kunnen regiogebonden zijn. Voor meer informatie kan je terecht bij jouw Logo. VERDER IN DEZE HANDLEIDING > in het schoolgezondheidsbeleid > zet stappen vooruit met de VOET (VakOverschrijdende EindTermen) > praktische info bij de projectmaterialen > durf verder kijken! Veel plezier! Nog veel meer informatie op de projectsite De moeite waard om een kijkje te nemen!

4 in het schoolgezondheidsbeleid Gezonde binnenlucht in de klas zorgt voor een goede leer- en werkomgeving. Het comfort, de gezondheid en het welzijn voor iedereen op school stijgen. Om te komen tot gezonde binnenlucht op school op lange termijn is het belangrijk het thema op te nemen als actiepunt binnen het schoolgezondheidsbeleid. De matrix hieronder geeft aan hoe je kan inpassen in het gezondheidsbeleid op school. INDIVIDUELE LEERLING EDUCATIE KLAS SCHOOL OMGEVING Het belang van gezonde binnenlucht in de klas bespreken adhv de of een klasgesprek. De op een personeels-vergadering bekijken. Het thema wordt opgenomen in de externe communicatiekanalen (nieuwsbrief, website). De gebruiken. Themales aan de hand van de klasworkshop. Gezonde binnenlucht opnemen in een nieuwe of bestaande projectgroep. Een projectweek of projectdag organiseren. Het thema - mogelijk samen met andere gezondheidsacties - in de kijker zetten op de opendeurdag of het schoolfeest. In kaart brengen en (waar mogelijk) optimaliseren van de ventilatievoorzieningen in de school. Ouders betrekken bij het optimaliseren van de ventilatievoorzieningen (waar mogelijk). Enkel gebruik maken van gezonde schoolmaterialen en schoonmaakproducten. Het lokaal bestuur motiveren om mee te ondersteunen (bv. aankoop CO2-meter). Afspraken maken met de leerlingen om de klas voldoende te ventileren. Afspraken maken met het leerkrachtenteam in verband met verluchten. Elke leerling en de leerkracht zet zijn/haar naam onder de afspraken op het air@ school-raamcontract en komt deze na. Algemene afspraken in de leefregels opnemen. Gemaakte afspraken voor ventilatie zijn een voorbeeld voor andere locaties (thuis, jeugdlokalen, ). Gezonde binnenlucht als rode draad door verschillende vakken of specifieke themales. Bewust worden dat gedragsverandering positieve effecten kan hebben. STRUCTURELE MAATREGELEN AFSPRAKEN Er is extra aandacht voor gezonde binnenlucht in de klassen met leerlingen die astma of een allergie hebben. Voor kinderen of leerkrachten met astma en allergie is er speciale aandacht bij het opmaken van afspraken. Aandacht hebben voor het thema op de ouderraad. De CO2-meter, de raamstopper en de ventilatiewekker uit de kit gebruiken. De leerlingen krijgen (volgens beurtrol) de verantwoordelijkheid om te ventileren Afspraken maken met het schoonmaakteam om te kiezen voor producten die de kwaliteit van de binnenlucht niet negatief beïnvloeden. Gezond binnenmilieu opnemen in de renovatienota.

5 zet stappen vooruit met de VOET Het project motiveert je school om te werken aan gezonde binnenlucht in de klas. Dit thema past binnen vakken die een link hebben met leefmilieu en gezondheid (bv. wetenschappen). Gezonde binnenlucht is hoe dan ook in elke klas belangrijk. Een vakoverschrijdende aanpak is dus zeker aangewezen. Met als project op school en de activiteiten en leerdoelstellingen ervan, wordt gewerkt aan de eindtermen binnen de gemeenschappelijke stam, leren leren en verschillende contexten van de VOET (VakOverschrijdende EindTermen) van het Secundair onderwijs. Stam Cruciaal is dat het thema breed wordt aanpakt. Binnen verschillende contexten, passend binnen het schoolgezondheidsbeleid, zet leerlingen aan bepaalde competenties verder te ontwikkelen. De klemtoon kan hier gelegd worden op samenwerken, kritisch denken en verantwoordelijkheid. Daarnaast is er ook aandacht voor communicatief vermogen, initiatief, een open en constructieve houding. Contexten wil gezondheidsrisico s vermijden en het welzijn van de leerlingen verbeteren door de leefomgeving in de klas te optimaliseren. Deze preventieve aanpak past perfect binnen de verschillende contexten van de nieuwe vakoverschrijdende eindtermen. Het project air@school sluit sterk aan bij context 4: Omgeving en duurzame ontwikkeling. Voornamelijk voor volgende eindtermen: > De leerlingen participeren aan milieubeleid en milieuzorg op school (4.1.) > De leerlingen zoeken naar duurzame oplossingen om de lokale en globale leefomgeving te beïnvloeden en te verbeteren (4.4.)

6 Daarnaast geeft het ook invulling aan context 1: Lichamelijke gezondheid en veiligheid. > De leerlingen leren het eigen lichaam kennen en reageren adequaat op lichaamssignalen (1.2.) > De leerlingen participeren aan gezondheids- en veiligheidsbeleid op school (1.10.) context 5: Politiek-juridische samenleving > De leerlingen passen inspraak, participatie en besluitvorming toe in reële schoolse situaties (5.2.) Leren Leren Het project werkt aan vaardigheden en zet aan tot attitudeverandering. Ook met Leren Leren zijn er dus aanknopingspunten. Leerlingen leren informatie te verwerken. Het project zet hen aan het probleem van ongezonde binnenlucht aan te pakken en oplossingsgericht te denken. Dit leerproces zal leiden tot een zekere gedragsverandering. Meer achtergrond bij deze eindtermen en op welke manier deze worden ingevuld, is na te lezen op de projectsite

7 Praktische informatie bij de projectmaterialen Het project is meer dan enkel de DVD, er is een volledig pakket aan materialen. Ga pas aan de slag in de klas als je alle materialen ter beschikking hebt. De DOELSTELLING Het project voorstellen en draagvlak creëren voor het thema Gezonde Binnenlucht bij directie, leerkrachten en leerlingen. WAT? Het boegbeeld van het project, Sien Eggers, kruipt in de huid van Claire. Ze valt binnen in de klas van haar zoon waar ze de school-kit komt voorstellen. Met behulp van de verschillende materialen en posters overtuigt ze op een ludieke manier de klas van het belang van een gezonde binnenlucht en motiveert ze hen hierover een raamcontract op te stellen. HOE GEBRUIKEN? 1. Directie: Bekijk de DVD, bezorg hem aan je leerkrachten of toon hem op een personeelsvergadering zodat elke leerkracht op de hoogte is. 2. Leerkrachten: Wil je met het thema aan de slag? Contacteer het Logo van je regio om de toolkit te ontlenen en posters aan te vragen. Met het volledige pakket kan je aan de slag in je klas. De kortfi lm aan je leerlingen tonen is een goede start.

8 ai sc ho ol! Poster met raamcontract = NGGJ 99F O 99J? DOELSTELLING Leerlingen en leerkrachten maken afspraken die zichtbaar worden opgehangen. WAT? Het raamcontract is een poster om in je klas op te hangen. Op de poster is plaats voorzien voor de afspraken die je met de leerlingen maakt om de klas te ventileren. Als leerkracht ga je met je leerlingen het engagement aan om samen de gemaakte afspraken na te komen. V.U. VIGeZ vzw 2010, Projectgroep Milieu&Gezondheid op School. - Vorm: Handtekeningen BDIILFKH LQGG HOE GEBRUIKEN? 1. Neem na het bekijken van de kortfi lm de tijd om dit thema te bespreken met de leerlingen. Laat elke leerling zijn/haar inbreng doen en maak afspraken. 2. Schrijf deze afspraken op de voorziene plaats van de poster. Ernaast kan iedereen zijn/haar naam schrijven. Hang de poster op een zichtbare plaats. Enkele voorbeelden van afspraken (ook op maar laat vooral de leerlingen zelf creatief zijn: - frisse lucht, daar gaan we voor! - tijdens de pauzes zetten we ramen open - tijdens de lessen zetten we ramen geregeld op een kier - elke week houdt iemand anders een oogje in het zeil - tegen te veel CO2, zeggen wij nee - CO2 op rood, de raamstopper helpt ons uit de nood - we need some air! - geen muf lokaal! Wel een frisse keet! - air@school is cool - lucht is muf, leerling duf; open glas, slimme klas - we zullen niet in slaap vallen als het raam open staat - is het te koud om een raam te openen, dan zetten we de deur op een kier - we zijn tegen muffe lucht Tip: Omdat afspraken maken een essentieel onderdeel is van dit project, is het aan te raden dat dit met de klastitularis gebeurt. Claire

9 DOELSTELLING Hulpmiddelen om het belang van gezonde binnenlucht in de klas onder de aandacht te houden. WAT? De toolbox bevat alle uitvindingen van Claire om je klas gezond te maken. INHOUD De handleiding, de CO 2 -meter, de DVD (extra exemplaar), twee blikken met frisse lucht in geval van nood, neusknijpers, twee raamstoppers en de ventilatiewekker. HOE GEBRUIKEN? DE RAAMSTOPPER Een raam openen is één ding, het open houden is iets anders. Met de raamstopper ertussen blijft het raam op een kier staan. DE VENTILATIEWEKKER Vergeet je af en toe te ventileren en te verluchten? De wekker helpt je eraan te herinneren. Geef in het begin van de les een kleine draai aan de ventilatiewekker. Op een onverwacht moment zal de wekker rinkelen: tijd om het raam te openen! Gebruik eventueel de raamstopper om het raam open te houden. Kijk ook eens op de CO 2 -meter (zie verder) om te zien hoe het met de luchtkwaliteit gesteld is.

10 DE CO2-METER Dit toestel toont hoe het in je klas is gesteld met de kwaliteit van de binnenlucht en informeert je over de nood aan ventilatie. De CO2concentratie is een indicator voor de binnenluchtkwaliteit en de mate van ventilatie. Meer weten: Zet de meter vooraan in de klas. Om het meten te starten druk je op de powerknop. Na een opwarmtijd van één minuut verschijnen de waardes en gaat er een lampje branden. Betekenis van de waarden Als het rode lichtje brandt, is de CO2-waarde 1400ppm. Er is onvoldoende ventilatie. Er is een reële kans op gezondheidklachten. Ook negatieve effecten op leerprestaties zijn te verwachten. Als het oranje lichtje brandt, is de CO2-waarde < 1400ppm en 1000ppm. Er wordt matig geventileerd. De luchtkwaliteit is tijdelijk aanvaardbaar maar het is nu wel aan te raden om op zoek te gaan naar een manier om de klas beter te ventileren. Op die manier vermijd je het ontstaan van gezondheidsklachten. Als het groene lichtje brandt, is de CO2-waarde < 1000ppm. Er is voldoende ventilatie. De luchtkwaliteit is acceptabel. Als het haalbaar is, streef je best naar een waarde van 800 ppm. Lager hoeft niet, want dan kan er onnodig energieverlies zijn. Goed om weten: Het toestel is niet goedkoop. We vertrouwen er dan ook op dat je zorgvuldig met het toestel omgaat en het op een correcte manier gebruikt. DE AIRSHOT IN DE BLIKKEN LUCHT EN NEUSKNIJPERS Deze gadgets zijn nonsens-projectmaterialen. Ze benadrukken op een ludieke manier het belang van frisse lucht in klas, zetten de leerlingen aan het denken en kunnen op die manier gebruikt worden tijdens een klasactiviteit. Zoek naar andere creatieve manieren om in de kijker te zetten.

11 durf verder kijken! Een kortfilm, een poster en leuke materialen zijn een goede aanzet om gezonde lucht op school in de kijker te plaatsen. Dit is echter maar een eerste stap. Als leerkracht in de klas, of als directie en leerkrachtenteam op school kies je zelf hoe diep je het thema wil uitspitten. Dit kan je bepalen volgens de mogelijkheden die er zijn in je school of de educatiemogelijkheden binnen je vakgebied. Hieronder een bondig overzicht van mogelijkheden, zij het zeer beknopt. Op de projectsite vind je meer achtergrondinfo en concrete invulling voor de gesprekken en opdrachten. Tip: Met het project werk je aan een gezonde binnenlucht. Dit kan een actiepunt zijn in het schoolgezondheidsbeleid en is ook een belangrijke stap om tot een gezond binnenmilieu op school te komen op lange termijn.

12 Handtekeningen In de klas KLASGESPREKKEN a. het raamcontract Belangrijk: Dit klasgesprek vormt de basis voor het verdere project. Deze is zeker nodig als je het raamcontract wil ophangen in de klas. Neem zelf ook voldoende de tijd om het klasgesprek voor te bereiden. Doel: 1. Iedereen vertrouwd maken met het belang van gezonde binnenlucht. 2. Afspraken maken om op het raamcontract (de poster) te schrijven. Te bespreken items - Gezonde binnenlucht en voldoende zuurstof zijn noodzakelijk in de klas. Waarom? - Welke struikelblokken staan een goede ventilatie van de klas in de weg? - Welke mogelijkheden heb je om te ventileren? - Maak afspraken hoe je de klas kan ventileren en schrijf ze op het raamcontract. b. Binnenlucht & Buitenlucht Hoe gezond is ons (binnen) milieu? Bespreek welke factoren in onze leefomgeving voorkomen en hoe ze een positieve of negatieve invloed kunnen hebben op onze gezondheid. c. Welke keuzes maak je zelf om duurzaam om te gaan met onze leefomgeving én het risico op onze gezondheid te beperken? Er is momenteel een hele stroom aan informatie om bewust om te gaan met onze leefomgeving. Hoe kan je als individu een steentje bijdragen? Waarom vinden leerlingen dit belangrijk of waarom net niet? Wat is hiervoor de voornaamste reden? De leefomgeving of je gezondheid? Meer weten? Concrete aanpak van een klasgesprek en achtergrondinfo op

13 OPDRACHTEN IN GROEP OF INDIVIDUEEL a. Met de CO2-meter in de aanslag op zoek naar de goede situatie Plaats de CO2-meter in de klas en noteer geregeld de concentratie en de temperatuur. Bespreek nadien de resultaten. Tip: Plaats de resultaten in het schoolinfoblad. Je kan ze ook bespreken op een personeelsvergadering of oudercomité. b. Gezondheid & Milieu, vroeger en nu Hoe de mens omgaat met het milieu en z n eigen gezondheid is in de loop der jaren sterk veranderd. Ook de kennis was tot een eeuw geleden veel beperkter. Was het vroeger allemaal beter? Of net niet? Een boeiende zoektocht in het verleden en interessant om te bespreken in groep. c. Gezonde Binnenlucht als onderwerp van een mondelinge oefening, groepswerk of eindwerk. De thematiek van air@school is een dankbaar onderwerp om verder uit te spitten als basis voor een opdracht op individueel niveau of als groepswerk. Afhankelijk van de studierichting of van het vak kunnen andere accenten worden gelegd. d. Creatief omgaan met air@school Laat leerlingen hun creativiteit bot vieren rond het thema gezond binnen- of buitenmilieu in lessen zoals plastische opvoeding. Meer suggesties om de opdrachten uit te voeren, vind je op

14 Op school a. Gezond milieu binnen en buiten, als onderdeel van een bestaande projectgroep of motivatie om iets nieuws op te starten. Met een groepje gemotiveerde leerlingen kunnen ook op schoolniveau verschillende zaken worden gerealiseerd om gezonde binnenlucht in de klas te promoten. b. Een raamcontract voor leerkrachten Ook als leerkrachtenteam kan je onderling afspraken maken over ventileren. Zo wordt het project nog meer gedragen. Bespreek het onderwerp op een personeelsvergadering en hang het raamcontract met de afspraken en alle namen van de leerkrachten op een zichtbare plaats. Als dat geen voorbeeld is voor de leerlingen! c. in de kijker Werken aan gezonde binnenlucht in de klas, is iets om als school mee uit te pakken! Plaats artikels in het schoolinfoblad over acties en opdrachten die gebeuren naar aanleiding van Ook op een opendeurdag of schoolfeest kan er via een infostand of tentoonstelling de aandacht worden gevestigd op het project. d. of week Hebben verschillende klassen op school een raamcontract? Reden genoeg om het project op schoolniveau te tillen. Plan een projectdag of week met verschillende activiteiten die passen binnen het kader van Meer mogelijkheden en invulling van mogelijke acties op schoolniveau vind je op >> misschien had je het al door... maar er is dus een project-website:

15

16 Een project van de Projectgroep Milieu & Gezondheid op School. 2010