handleiding peereducators noord-holland

Transcriptie

1 handleiding peeredcators noord-holland

2

3 Peer Handleiding Noord-Holland Inhod Inleiding en projectachtergrond pag. 5 Projectdoelstellingen pag. 6 Methodiek pag. 7 Belangrijke informatie pag. 8 In de school pag. 9 Programma pag. 10 De lessen pag. 13 Troble-shooting pag. 22 Colofon pag. 24 3

4 4

5 Inleiding Je doet mee aan het project Gelijk = Gelijk? Jllie staan met z n drieën voor de klas en geven les aan basisschoolleerlingen over tolerantie, discriminatie en vooroordelen. Projectachtergrond Gelijk=Gelijk? is een project dat in eerste instantie is ontwikkeld voor stadsdeel Oost, voorheen stadsdeel Zeebrg in Amsterdam en wordt itgevoerd door Diversion, brea voor maatschappelijke innovatie. In schooljaar hebben 14 basisscholen it het voormalige Zeebrg deelgenomen aan dit project. Binnen het project worden de groepen 6, 7 of 8 van twee scholen it het stadsdeel die van elkaar verschillen in poplatie leerlingen aan elkaar gekoppeld. De leerlingen volgen gezamenlijk lessen, gegeven door peer edcators, over het belang van tolerantie en omgaan met verschillen. Het lesprogramma heeft een praktische, speelse opzet: zware onderwerpen als homofobie en discriminatie van joden en moslims worden door de peer edcators vertaald naar de leefwereld van de kinderen. Daarnaast wordt binnen het project jong brgerschap gestimleerd en direct in de praktijk gebracht. Het project is itgebreid geëvaleerd door A.G. Advies en Stichting Voorbeeld. Hier is het evalatierapport Gelijk=Gelijk? Onderzoek naar de effecten en aansliting van een antidiscriminatieprogramma op Zeebrgse basisscholen over verschenen. Op basis van dit rapport en gesprekken met scholen is het programma aangepast zodat het nog beter aanslit op de behoeften en wensen van het onderwijs. Een belangrijk advies was om het programma meer op maat aan te bieden aan scholen. Hierdoor bestaat het project Gelijk=Gelijk? n it een basisprogramma en aanvllende maatwerkopties die kosteloos knnen worden toegevoegd wanneer de school dat wil. 5

6 Doelstelling Projectdoelstellingen De doelstellingen van Gelijk = Gelijk? knnen als volgt worden geformleerd. Hoofddoelstelling Wat staat er in deze handleiding? Deze handleiding helpt je bij je voorbereiding op het lesgeven. In dit boekje vind je de belangrijkste dingen it je training terg, samen met handige tips voor het lesgeven en informatie over het lesmateriaal. Stimleren van jong brgerschap. Sbdoelstellingen Voorkomen en tegengaan van discriminatie, met specifieke aandacht voor discriminatie vanwege religie, cltrele achtergrond en seksele diversiteit. Vergroten van tolerantie/acceptatie van diversiteit. Bij het lezen zl je merken dat je veel dingen die genoemd worden, al weet. Zoals de leerlingen waar jllie mee te maken krijgen een heterogene groep vormen, geldt dat in feite ook voor de peer edcators die meedoen aan het project. Jij en je collega peer edcators verschillen misschien niet alleen in cltrele achtergrond, maar vaak ook in leeftijd, leservaring, opleidingsrichting en -nivea. Ds lees de handleiding goed door en haal er it wat voor jo nttig is! Bespreekbaar maken van en leren praten over bestaande vooroordelen en (andere) moeilijke onderwerpen. Het team van Gelijk = Gelijk? wenst je heel veel scces en plezier toe bij het lesgeven! Voorkomen en tegengaan van polarisatie tssen verschillende bevolkingsgroepen. Vergoten van kennis ten aanzien van mogelijkheden tot het melden van discriminatie. Een andere sbdoelstelling van het project is om stdenten en jongeren de mogelijkheid te geven om, als peer edcator, een concrete bijdrage te leveren aan de verbetering van de leefbaarheid en verdraagzaamheid. 6

7 Methodiek In Gelijk = Gelijk? wordt gewerkt met de peer edcation methodiek. In dit hoofdstk vind je een beschrijving van deze methodiek. Peer edcation Peer edcation betekent letterlijk leeftijdsgenotenonderwijs. De term wordt vaak gebrikt om voorlichting van jongeren aan jongeren te beschrijven. Maar ook als het gaat om gezondheidsbevorderingsprojecten voor oderen of allochtonen wordt gesproken over peer edcation. Peer edcation is een veel beproefde methodiek bij het overdragen van informatie, waarden en gedragingen. Mensen laten zich daarbij het makkelijkst beïnvloeden door mensen die dicht bij hen staan, zoals naasten, vrienden of kennissen. Ook lkt het peer edcators vaak (beter) om kinderen en jongeren aan te moedigen om biten de grenzen van hn normale leefwereld te kijken. Zij knnen vaak verrassend goed gevoelige of controversiële onderwerpen met jongeren bespreken en de jongeren helpen zich in standpnten van anderen te verplaatsen. Peer edcation kan op deze manier een belangrijke rol spelen in de manier waarop jongeren met een veranderende mlticltrele samenleving omgaan en zo vooroordelen verminderen. Een peer edcator is een rolmodel die gemakkelijk informatie en ervaringen kan vertalen naar de leefwereld van een bepaalde doelgroep en op die manier onderwerpen bespreekbaar maakt. Peer edcation wordt ingezet voor het overbrengen van kennis en ervaring. Doordat de boodschapper aanslit bij de leefwereld van de jongeren en daardoor als betrowbaar wordt gezien, zijn jongeren ook gevoeliger voor de boodschap en daarmee de inhod van de informatie. Het lkt peer edcators daarom soms gemakkelijker dan oders of docenten om voor een bepaald onderwerp interesse te wekken, om een schijnbaar gesloten groep open te breken en discssie los te maken, of om jongeren ertoe te bewegen zich in een bepaald thema te verdiepen. 7

8 Belangrijke Informatie Jij als peer edcator bent verantwoordelijk voor het verloop van de lessen. Mocht je onverwachts niet knnen dan wordt er van je verwacht dat je dit rim van te voren aangeeft. Zorg dat je altijd mondeling afmeldt bij Diversion en bij je collega peer edcators. Ds niet door middel van een mail of sms! In samenwerking met de planners van Diversion wordt er een vervanger voor je gezocht. Je knt Diversion bereiken op: Mochten er dingen veranderen (bijvoorbeeld roosters of tijden van de lessen), neem dan altijd direct contact op met Diversion. Wanneer je vragen hebt over de planning of wanneer je jezelf wilt inplannen neem dan contact op met Diversion. Zorg dat je altijd de telefoonnmmers van je collega peer edcators bij je hebt. Mocht je vertraagd zijn, zorg dan dat je collega peer edcators hiervan op de hoogte zijn. Ho Diversion wekelijks op de hoogte van het verloop van de lessen. Spreek met je collega peer edcators af wie, per mail of telefoon, verslag itbrengt aan Diversion. Mocht er iets voorvallen op de school, met de docenten, in de les of met je collega peer edcators, probeer dit dan eerst zelf op te lossen. Meld dit wel altijd aan Diversion. Mocht er iets voorvallen wat je zelf niet knt oplossen dan zal Diversion bemiddelen. Wanneer je vragen hebt over de inhod van het programma, de methodes en didactiek of heb je opmerkingen? Neem dan contact op met Diversion. Zorg dat je goed op de hoogte bent van de regels binnen de school waar jij lesgeeft. Kom op tijd! Zorg dat je altijd minimaal 15 minten voordat de les begint aanwezig bent op school, zodat je nog even met je mede peers of docenten knt overleggen. Het is vooral belangrijk dat je, voordat de les begint, even kortslit met de docenten wat jllie lesprogramma inhodt voor die dag. De docenten nemen actief deel aan de les en helpen jllie de les goed en ordelijk te laten verlopen. 8

9 In de school De doelgroep De doelgroep waaraan je les zlt geven zijn basisschoolleerlingen it groep 6, 7 of 8. Stijlen van lesgeven Er zijn veel verschillen in de manier van lesgeven op de diverse scholen waar jllie mee te maken zllen krijgen. Op de ene school wordt klassikaal lesgegeven, terwijl op een andere school leerlingen gewend zijn aan een grote mate van zelfstandigheid. Het is van belang dit pnt door te spreken met de docenten van de scholen. Het is echter niet de bedoeling dat de lessenserie per se in de stijl van de school(en) gegeven moet worden. Je informeert je over dit onderwerp met als doel je voorbereiding en lessen aan te passen aan de sitatie. Voorbeelden van gangbare regels: elkaars mening respecteren, op tijd komen, telefoons it, petten en mtsen af, jassen it, tassen op de grond, geen kawgom kawen, niet eten of drinken tijdens de les, één leerling tegelijk naar het toilet, niet binnen 10 minten na het begin of voor het einde van de les naar het toilet. Verder is het (vooral voor de vrowelijke peer edcators) zeer aan te raden om even na te denken over je kleding. Blote biken en lage decolletés leiden erg af en knnen er toe leiden dat je minder series genomen wordt. Gedragsregels Elke school heeft regels. Stel je op de hoogte van de basisregels van de school waar je naartoe gaat en zorg ervoor dat ook in jow lessen deze basisregels gehandhaafd worden. En ook niet onbelangrijk zorg ervoor dat jij je er zelf ook aan hodt. Als er een regel is waarvan je wilt afwijken, bespreek dit dan met de docent en vertel dit ook aan de leerlingen. Bijvoorbeeld: de leerlingen worden geacht docenten met aan te spreken en met jf of meester. Als jij daarvan af wilt wijken, kn je dit bij de introdctie waarin je jezelf voorstelt tegen de leerlingen zeggen. Je creëert hiermee didelijkheid en laat meteen merken dat je op de hoogte bent van de in de klas geldende regels. 9

10 Programma In dit hoofdstk vind je onder meer: De opzet van het programma. Hoe begin je de (eerste) les en hoe slit je deze af? Belangrijke informatie met betrekking tot je planning, voorbereiding en begeleiding. De lessen van Gelijk = Gelijk? dren zo n 60 tot 90 minten en hebben allemaal dezelfde opzet: Opzetfase Beeldvormingsfase Meningsvormende fase Verdiepingsfase Evalatie 1 Opzet Les 1 wordt gegeven door de leerkracht. Hierin wordt het project en de begrippen stereotype, vooroordelen en respect itgelegd. De peer edcators zijn niet aanwezig. Er is voor alle leerlingen een lesboekje ontwikkeld dat onder meer als naslagwerk gebrikt kan worden: de opdrachten, begrippen, achtergronden en informatie over bijvoorbeeld meldpnten voor discriminatie staan hierin beschreven. Les 2, 3 en 4 worden gegeven door de peer edcators. Daarin krijgen jllie de kans om nader kennis te maken met de leerlingen, spelen jllie het fotospel, het vooroordelenspel en vertel je je eigen verhaal. Ook komen de verschillen en overeenkomsten tssen pesten en discriminatie aan de orde en werken jllie met de leerlingen aan een plan dat discriminatie/ pesten bestrijdt. Les 5 wordt gegeven door de leerkracht. Jllie zijn hier ds niet bij aanwezig. De leerlingen krijgen de opdracht een poster te maken waarop hn plan zichtbaar wordt. Daarnaast kan de leerkracht er voor kiezen om (een of meer) leskaarten te behandelen. Deze leskaarten vormen een aanvlling op het lesprogramma. Ten slotte wijst de leerkracht de leerlingen op de verschillende meldpnten van discriminatie. 1 Deze lesopzet is naar het model van de didactiek van Discssiëren kn je leren 10

11 De eerste les De eerste les is best spannend. Zorg dat je de les heel goed voorbereid hebt met je collega-peer edcators: neem de les van te voren goed door, bespreek welke opdrachten jllie gaan doen en wie wat vertelt. Maak ook afspraken met elkaar over hoe je omgaat met moeilijke sitaties. Zorg dat je op de hoogte bent van de hisregels van de school en respecteer die regels. Neem de tijd om kennis te maken met de docenten. Zij kennen hn klas het beste en daarom zijn ze een belangrijke bron van informatie voor jllie. Vraag de docenten naar de leerlingen, de sfeer in de klas, wat het lesnivea is, of het een drkke of jist een rstige klas is. Vraag of er speciale dingen zijn waar je op moet letten. Vraag hoe zij in het algemeen omgaan met lastige sitaties: krijgen leerlingen straf, worden ze de les itgestrd? Maak ook afspraken over hoe de docenten zich opstellen tijdens de les. Geef de docenten een expliciete rol. In deze handleiding staat per les beschreven wat de rol van de docent is. Verder kn je heel goed een beroep doen op de docenten wanneer het neer komt op orde hoden. Zo hoden jllie meer tijd over voor lesgeven! achtergrond expliciet aan de orde door middel van een vooroordelenspel. Het is belangrijk, om dit spel zo goed mogelijk te laten verlopen, om zoveel mogelijk discssie over je achtergrond te vermijden tot aan deze les. Vertel ook iets persoonlijks over jezelf. Je doet aan het project mee als peer edcator en het idee is dat jij dichter bij de leerlingen staat dan de gewone docent. Het is lek om dat ook een beetje te laten merken. Vertel bijvoorbeeld niet alleen wat je stdeert of hoe od je bent, maar ook welke sport je doet of wat je favoriete film is. Geef de leerlingen de gelegenheid om vragen over jo te stellen. Laat alle leerlingen, als dit mogelijk is, een naambordje maken. Je knt ze dan gemakkelijker persoonlijk aanspreken. Introdceer het lesprogramma. Vertel wat jllie komen doen en wat er gaat geberen de komende weken. Leg didelijk it hoe lang het programma gaat dren en waar jllie naar toe gaan werken. En dan begin je. Het is vaak prettig om te beginnen met iets praktisch zoals het kennismakingsspel (hierover lees je meer in de iteenzetting van het lesmateriaal in de komende hoofdstkken). Zorg dat je op tijd in het klaslokaal bent Let tijdens het lesgeven goed op de tijd! en dat alle praktische voorbereidingen Een blokr (90 minten) lijkt misschien getroffen zijn. Zo voorkom je geklngel lang, maar veel peers hebben de ervaring tijdens de les. dat de tijd vliegt tijdens het lesgeven. Stel je didelijk voor. Schrijf jllie namen op het bord. Vertel iets over jezelf. Probeer echter je achtergrond nog even achter te hoden. Namelijk, in de tweede les komt je Slit iedere les af met een tergblik en een vooritblik. Ds, wat hebben jllie die dag gedaan en wat hebben de leerlingen geleerd? Wanneer is de volgende les en wat gaat er deze les geberen? 11

12 Neem nadat de les voorbij is even de tijd voor een korte evalatie met de docent en met je collega-peers. Wat ging er goed, wat ging minder? Hoe kn je dat volgende les verbeteren? Zijn er leerlingen die erg dominant zijn en hoe zorg je dat wat meer afwachtende leerlingen ook aan bod komen? Slit de les positief af. Dat is heel belangrijk voor een goede start van de volgende les. Planning, voorbereiding en begeleiding Zorg voor een goede voorbereiding. Hoe intensief je de lessen voorbereidt verschilt van persoon tot persoon, maar je zlt in ieder geval samen je aanpak moeten bepalen. Veel peer edcators gebriken het eind van de les om de volgende samen door te nemen en voor te bereiden: je kijkt terg op hoe het gegaan is en blikt vast voorit naar de volgende les. Zorg dat je van tevoren weet welke materialen je nodig hebt en regel dat die spllen aanwezig zijn. Vraag bij binnenkomst aan de docent of al het nodige aanwezig is. Doe een beroep op de docent. Hij of zij helpt onder meer met orde hoden, begeleidt de leerlingen bij het maken van de opdrachten en kan tips geven over lesgeven. 12

13 De lessen Les 1: docenten Onderwerp: itleg van begrippen en het project. Nodig: de lesboekjes en schrijfgerei. De eerste les wordt gegeven door de docenten zelf. Er zijn ds geen peer edcators aanwezig. Tijdens deze voorbereidende les wordt het project en de theoretische begrippen itgelegd. Les 2: peer edcators 90 minten Onderwerp: kennismaken en herkennen van verschillen tssen mensen. Nodig: de lesboekjes, schrijfgerei en de foto s die nodig zijn voor het fotospel; deze worden door Diversion aangeleverd bij de eerste les. Rol docent: helpt orde te hoden in de klas, helpt bij groepjes vormen en de leerlingen begeleiden bij de opdrachten. Opzetfase: 20 minten Jllie stellen jezelf voor. Het kennismakingsspel wordt gespeeld. Het kennismakingsspel Hieronder staat een lijst met vragen. Lees de vragen voor en nodig de leerlingen it om op te staan wanneer een feit betrekking heeft op die persoon. Doe zelf nog niet mee maar nodig wel de docent it om deel te nemen aan het spel. Ik ben niet gelovig. Ik ga elke week naar de moskee. Ik ga elke week naar een sportclb. Ik ho van voetbal. Ik ho van dansen. Ik ben wel eens in een kerk geweest. Ik ben wel eens in een synagoge geweest. Ik haal goede cijfers. Ik wil later naar de niversiteit. Ik ho van tv kijken. Ik ho van games. Ik zit vaak achter de compter. Ik ho van biten spelen. Zeg: En n wat moeilijker vragen. In deze klas wordt wel eens geroddeld. Er heeft wel eens iemand over mij geroddeld. Ik heb ervaringen met (digitaal) pesten. Ik vind het lek als iemand er anders itziet dan ik. Ik praat liever niet met iemand die anders is als ik. Neem na elke vraag even kort de tijd om te reageren. Geef telkens één of twee kinderen het woord om hn antwoord toe te lichten. NB: Jllie achtergrond komt in de tweede les aan bod ds probeer die nog even voor je te hoden. Ook als leerlingen hier direct naar vragen, geef dan aan dat dit onderdeel is van de volgende les. Fotospel Beeldvormingsfase: 20 minten Hang de 5 foto s op het bord. Ik ben een meisje. Ik ben een jongen. Ik ben in Nederland geboren. Mijn vader heeft een niet-nederlandse nationaliteit. Ik ben niet in Nederland geboren. Ik kom it een gezin met meer dan drie kinderen. Ik ben gelovig. Vraag de kinderen om de foto s feitelijk te beschrijven. Leg it: feitelijk beschrijven is een beschrijving geven op basis van wat je ziet en zeker weet. Leg het verschil tssen feit en mening als volgt it: Een feit: Iets wat je knt controleren. Het is zo, 13

14 en je knt er niet over discssiëren. Bijvoorbeeld: Ik heb een appel in mijn hand. De appel is groen. Een appel is gezond. Een appel is frit. Een ander feit is dat ik een spijkerbroek draag of... Een mening: Iets wat je vindt. Bijvoorbeeld ik vind appels lekker. Ik vind mijn broek mooi, etc. Rol docent: De docent kan onderstenen bij de itleg van feit en mening (afhankelijk van hoe goed de leerlingen bekend zijn met de begrippen). Meningsvormende fase: 15 minten NB: de definities staat in een kader in het lesboekje. Vraag de leerlingen om de definities aan te vllen met eigen voorbeelden. Leerlingen maken opdracht 2 it hn boekje. Hierbij moeten ze de foto s koppelen aan feitelijke itspraken. Oefen met de leerlingen door aan ze te Vraag de kinderen om in tweetallen hn vragen of ze willen beschrijven hoe jllie antwoorden kort it te wisselen. erit zien. De participatie van leerlingen kan hierbij gestimleerd worden door Als ze klaar zijn met de opdracht be- hen te vragen welke feiten zij knnen spreek je het klassikaal. Vraag de leer- noemen. Drven ze ook hn mening te lingen of ze over veel dingen hetzelfde geven? dachten? Vraag ze ook om dit toe te lichten. Stimleer interactie en zorg dat Vervolgens maken de leerlingen op- zoveel mogelijk verschillende leerlingen dracht 1 it hn boekje. Daarbij moeten aan het woord komen. ze een feitelijke beschrijving geven van de foto s, ze mogen ds niet hn mening Vertel een aantal persoonlijke dingen geven. over jezelf die gekoppeld knnen worden aan deze vragen. Kom terg op de Bespreek hierna de opdracht klassikaal. vragen van het kennismakingsspel en vertel iets meer dan dat. Vertel bijvoorbeeld waarom je niet van voetbal hodt of over je stdie. Leg it waarom je deze stdie hebt gekozen en hoe lang je al peer edcator bent. Afb. 1-7 foto s zoals in opdrachtenboekje leerlingen 14

15 Verdiepingsfase: 10 minten Vraag de kinderen naar de volgende opdracht (3) te kijken in hn werkboekje. Vraag hierbij de kinderen om de verhaaltjes koppelen aan de foto s. De leerlingen knnen een lijntje trekken tssen de cass en de persoon bij wie zij denken dat het verhaaltje hoort. Slot/Evalatie: 15 minten Wanneer de leerlingen klaar zijn met opdracht 3 bespreek je dit klassikaal. Zijn er verschillen? Waar komt dat door? Vraag de leerlingen: Waarom denk je dat het plaatje bij het verhaaltje hoort? Waarom wel/niet? Het gaat niet om de goede antwoorden. Zorg ervoor dat er consenss ontstaat over elk verhaal bij een foto. Benadrk dat dit een veronderstelling is en dat jllie ook niet weten hoe het precies zit. Vertel: Soms heb je een mening over iemand, zonder dat je de feiten kent. Daar gaan jllie in de volgende les meer over te weten komen. Vraag de leerlingen welk verhaal ze het lekst vonden en waarom. En vraag of de leerlingen zich herkenden in één van de verhaaltjes en of iemand daar iets meer over wil vertellen. Vraag of de mening van de leerlingen over de personen bij opdracht 2 is veranderd (zie vragen in de meningsvormende fase) n zij meer informatie over de personen hebben. Vraag wat de kinderen van de eerste les vonden en of ze zin hebben in de volgende les. Ter afsliting: vraag de leerlingen om vragen voor jllie te bedenken die zij in de volgende les aan jllie knnen stellen. Eventeel kan de leerkracht deze opdracht verder afmaken met de leerlingen, overleg dit met de docent. De opdracht staat in het lesboekje. Evaleer de les hierna nog even kort met de leerkracht. 15

16 Les 3: Peer edcators 90 minten Onderwerp: vooroordelen, overeenkomsten en verschillen tssen pesten en discriminatie. Nodig: voor ieder groepje een (kopie) van de feitenlijst voor het spelen van het vooroordelenspel, lesboekjes en schrijfgerei. Rol docent: helpt met groepjes maken en begeleidt de leerlingen bij het maken van de opdrachten. Opzetfase 15 minten Introdceer de les. joods, ik ben homosekseel en ik ben islamitisch. Een voorbeeld van een dergelijke feitenlijst vind je hieronder. Verdeel de groep in groepjes van maximaal 4 of 5 leerlingen. Vraag de leerlingen de feitenlijst in de te vllen. Bespreek het vooroordelenspel klassikaal. Laat de groepjes hn antwoord toelichten en onthl per feit, bij welke peer het hoort. Zorg dat ieder groepje evenveel aan het woord komt. Speel het vooroordelenspel met de leerlingen. Vooroordelenspel Het vooroordelenspel is bedoeld om de leerlingen te wijzen op hn eigen vooroordelen en om jllie achtergrond te bespreken met de leerlingen. Maak voordat de les van start gaat een lijst met feiten over jllie zelf. Noteer 3 feiten. Per persoon is ten minste 1 van deze feiten: ik ben Stel de leerlingen in de gelegenheid om vragen te stellen. Zeg na ieder onthld feit: Wil er iemand nog iets vragen? q Omcirkel de naam bij wie je denkt dat het feit hoort Ik ho van voetbal Peer 1 Peer 2 Peer 3 Ik heb 2 blonde zssen Peer 1 Peer 2 Peer 3 Ik spreek Italiaans Peer 1 Peer 2 Peer 3 Ik ben Joods Peer 1 Peer 2 Peer 3 Ik ben wel eens gepest Peer 1 Peer 2 Peer 3 Ik ben wel eens gefoilleerd Peer 1 Peer 2 Peer 3 Ik ben homosekseel Peer 1 Peer 2 Peer 3 Ik heb Poolse vooroders Peer 1 Peer 2 Peer 3 Mijn familie is Moslim Peer 1 Peer 2 Peer 3 16

17 Beeldvormingsfase 20 minten itleggen wat zij zien als pesten of discriminatie. Vertel om berten een verhaal over een persoonlijke ervaring met vooroordelen of discriminatie. Let op: Dit verhaal moet echt geberd zijn. Als je zélf niets hebt meegemaakt is er wellicht iemand in je omgeving die iets heeft meegemaakt. Stel leerlingen in de gelegenheid om vragen te stellen. (Ze hebben deze vragen voorbereid tijdens de vorige les). Rol docent: de docent kan helpen bij het maken van groepjes. Het is belangrijk ervoor te zorgen dat de groepen zo heterogeen mogelijk worden samengesteld. Daarnaast kan de docent rondlopen door de klas en leerlingen helpen bij het maken van de woordspin (door stimlerende en activeren vragen te stellen). Verdiepingsfase 35 minten Leerlingen maken opdracht 1 A t/m C it hn lesboekje. De leerlingen beantwoorden vragen bij jllie persoonlijke verhalen. Meningsvormende fase 15 minten De leerlingen maken opdracht 2 it hn opdrachtenboekje. Deel hiervoor de klas met hlp van de docent op in 4 groepjes. 2 groepen geef je de opdracht om gezamenlijk een woordspin te maken over pesten. De andere 2 groepen maken een woordspin over discriminatie. De bedoeling van de woordspin is dat leerlingen noteren wat zij denken dat pesten of discriminatie is. In de woordspin knnen zij alles opschrijven wat zij bij pesten of discriminatie vinden passen (definities, voorbeelden). Om de woordspin heen mogen ze eigen ervaring en voorbeelden noteren. De woordspin is terg te vinden in het lesboekje. Het is belangrijk dat jllie de leerlingen helpen bij het maken van een woordspin. Alle groepjes presenteren wat zij in hn woordspin hebben genoteerd. Tijdens de presentatie gaan de leerlingen voor de klas staan en laten zij de woordspin zien. De bedoeling is dat de leerlingen Vraag of elk groepje zijn woordspin wil presenteren. Geef na elke presentatie positieve feedback op de inpt van de kinderen. Bespreek vervolgens klassikaal wat volgens de leerlingen de overeenkomsten en verschillen tssen pesten en discriminatie zijn. Dit noteer je op het bord. Bijvoorbeeld in een tabel: Overeenkomsten tssen pesten & discri- pesten en discrimi- Verschillen tssen minatie natie Mensen die gepest Bij discriminatie stel of gediscrimineerd je iemand achter bijvoorbeeld vanwege worden, vinden dit niet lek zijn of haar hidskler Bij pesten of discriminatie behandel boden in de grond- Discriminatie is ver- je de ander niet met wet. respect Discriminatie is verboden in de grond- pestgedrag knnen De gevolgen van wet. zijn Veel kinderen op Enz. school worden gepest. 17

18 Probeer zo netraal/feitelijk mogelijk te formleren. Tijdens deze opdracht keer je terg naar het werkboekje en geef je de definities: Pesten: is het opzettelijk plagen van mensen. Iemand itschelden, slaan of negeren, iemand zich ellendig laten voelen. Discriminatie: betekent letterlijk het maken van onderscheid ; voortrekken en achterstellen. Lees de tekst met de kinderen in het lesboekje: De maatschappelijke definitie van discriminatie is het ongelijk behandelen van bepaalde mensen om wat ze geloven, om hn mening, hidskler of ras. Het tegenovergestelde is dat iedereen gelijk behandeld wordt. Om te bepalen of een gemaakt onderscheid discriminatie is, staat de volgende regel in artikel 1 van de Nederlandse grondwet. Leg, als daar behoefte aan is, ook it wat de grondwet is en wat het wetboek van strafrecht is. Grondwet: de hoogste en belangrijkste wet van een land. Wetboek van Strafrecht: is een boek met regels die aan de basis staan van het Nederlandse strafrecht. In dit wetboek staat wat strafbaar is: misdrijven en overtredingen in bijzondere wetten waarvoor je bijvoorbeeld naar de gevangenis moet. Alle definities zijn ook achter in het lesboekje van de leerlingen terg te vinden. Laat de tabel op het bord staan Na de klassikale bespreking knnen de leerlingen hn woordspin in het werkboekje aanpassen en verbeteren. Onjiste bewerkingen mogen worden doorgehaald. Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan. Volgens het Nederlandse Wetboek van Strafrecht mag het volgende niet: Aan de hand van de niewe informatie over pesten en discriminatie wordt n klassikaal besproken of de ervaring die jllie hebben verteld valt onder pesten of discriminatie. Hierbij kn je je eigen mening geven. Spreek vanit de ikboodschap en benadrk dat dit jow gevoel is. In het openbaar aanzetten tot haat tegen of discriminatie van mensen, of gewelddadig optreden tegen personen wegens hn ras, hn godsdienst of levensovertiging, hn geslacht of hn hetero- of homoseksele gerichtheid. In het openbaar mensen beledigen van een groep mensen wegens hn ras, hn godsdienst of levensovertiging of hn hetero- of homoseksele gerichtheid Vraag de leerlingen of hn mening is veranderd over pesten of discriminatie of misschien over jllie als peer edcators. Er kan een korte discssie ontstaan met de leerlingen. Vervolgens keren de leerlingen terg naar hn werkboek. In het werkboek maken zij opdracht 3 waarin ze mogen aangeven of zij wel eens gepest of gediscrimineerd zijn 18

19 Slot/ Evalatie: 5 minten Les 4: Peer Edcators +/ 60 minten Leerlingen maken opdracht 4 it hn lesboekje. De leerlingen nemen hier de tabel van het bord over. Zo ontstaat een overzicht van de overeenkomsten en verschillen tssen pesten en discriminatie. Vraag de kinderen wat ze het lekste onderdeel van deze les vonden. Onderwerp: Plannen maken. Nodig: lesboekje en schrijfgerei. Rol docent: helpt groepjes maken en helpt leerlingen bij het bedenken van een plan. Opzetfase 5 minten Blik terg op de voorgaande les. Evaleer na afloop van de les deze nog Leg de eindmanifestatie it. Leg it dat even kort met de leerkracht de leerlingen deze les een plan gaan maken wat er op is gericht om discriminatie en pesten te voorkomen. Dit plan mogen ze presenteren op de eindmanifestatie. Hiervoor worden hn oders, broers, zsjes en medeleerlingen itgenodigd. Iedereen die op de eindmanifestatie is mag stemmen op naar hn idee het beste plan. Het plan met de meeste stemmen dat wint en maakt kans om daadwerkelijk te worden itgevoerd! Aan het project Gelijk=Gelijk? doen namelijk nog meer scholen mee. Van elke school doet het winnende plan mee aan de eindstrijd. Een jry zal bepalen welk plan van alle plannen het beste is en zal worden itgevoerd. Om hn plan op de eindmanifestatie te presenteren maken de leerlingen tijdens de laatste les met hn jf/ meester een mooie poster. Beeldvormingfase 5 minten Herhaal met de leerlingen de definities discriminatie en pesten. Vraag de leerlingen naar de overeenkomsten en verschillen tssen beide begrippen. Dit doen ze zonder in hn boekje te kijken. Meningsvormende fase 10 minten Vraag de leerlingen de opdracht te ma- 19

20 ken it hn lesboekje. Het is de bedoeling dat ze nadenken over mogelijke oorzaken van discriminatie/ pesten. Verdiepingsfase 30 minten Bespreek de opdracht klassikaal. Maak daarbij gebrik van het woordclster hiernaast. Schrijf dit op een A2 papier of op het bord. Vraag de leerlingen het overzicht in hn lesboekje aan te vllen met de voorbeelden van het bord. Verdeel de klas in groepjes van 4, maximaal 5 leerlingen. Ieder groepje maakt een plan. Bespreek met de docent welke leerlingen het best samen in een groepje geplaatst knnen worden. q Woordclster Oorzaken van discriminatie Onbegrip: mensen kennen elkaar niet persoonlijk en knnen daardoor moeilijk begrip opbrengen voor elkaar leefwijze. Weinig kennis: door gebrek aan kennis (van elkaar) ontstaan vooroordelen en worden groepen menen over kam geschoren wat leidt tot ongelijke behandeling. Oorzaken van pesten Jaloezie: de pester is jaloers op iemand en gaat daarom diegene maar pesten. Opmerkelijk iterlijk: als iemand er anders itziet (rood haar, een bril) kan dit een reden zijn. Vraag de groepjes om te overleggen of ze een plan willen maken om pesten tegen te gaan of om discriminatie tegen te gaan. Als de leerlingen gekozen hebben vraag de groepjes om na te denken over manieren om pesten of discriminatie te voorkomen. Vertel: Jllie hebben net nagedacht over oorzaken van pesten en discriminatie. Kies een van de oorzaken en bedenk een manier om dit te voorkomen. Het is belangrijk dat jllie plan goed en niet al te moeilijk it te voeren is. NB: Het is niet gemakkelijk om een plan te bedenken. Begeleid de leerlingen hier ds goed bij en vraag hlp van de docent. Zorg dat het plan niet te groot is, een te lange looptijd heeft of te dr is. Ho ook rekening met de praktische itvoerbaarheid. Voorbeelden van een goed plan zijn: een theater voorstelling, een voetbaltoernooi, het itdelen van posters en flyers of een knstwerk maken. Voorbeelden van slecht itvoerbare plannen zijn: het oprichten van een brthis of een film maken. Aangeleerd: soms hebben mensen geleerd, van familie of vrienden, dat het OK is om anderen ongelijk te behandelen. Of soms hebben mensen gewoon ook niet geleerd dat het niet goed is om anderen ongelijk te behandelen. Enz. Onzeker: de pester zelf is onzeker en gaat pesten om dit te verbergen. Meeloopgedrag: pesten omdat anderen dat ook doen. 20

21 Slot/ Evalatie 5 minten Slit de les af. Vertel dat de leerlingen in de les van hn jf of meester een poster gaan maken waarin ze hn plan op een creatieve manier weergeven. Vertel dat dit de laatste les is die jllie geven voor het project maar dat jllie elkaar nog op de eindmanifestatie zien. Vraag de leerlingen of ze jllie lessen lek vonden? Slit de les positief af en wens de leerlingen scces met de voorbereidingen van de eindmanifestatie. Les 5: docenten Onderwerp: maken poster en eventeel behandelen leskaart(en). Nodig: posters op A2 formaat (worden aangeleverd door Diversion), materialen om de poster te beschrijven, beplakken en/ of beschilderen, lesboekjes. Rol docent: Deze les wordt verzorgd door de docent. De leerlingen maken een poster aan de hand van hn plan. Wanneer de posters af zijn worden ze door Diversion opgehaald. De posters krijgen een mooie plek op de eindmanifestatie. Tijdens de afslitende les kan de docent het programma verbreden door middel van het behandelen van een of meerdere leskaarten. De leskaarten worden bij aanvang van het project aangeleverd door Diversion. Ten slotte worden de verschillende meldpnten voor discriminatie doorgenomen met de leerlingen. Een overzicht van deze meldpnten staat ook achter in het lesboekje van de leerlingen. door Diversion aangeleverd). Indien de eindmanifestatie op een externe locatie plaats vindt draagt de docent zorg voor de aanwezigheid en begeleiding van de leerlingen. Op de eindmanifestatie presteren de groepjes hn plannen. Jllie zijn daarbij aanwezig en helpen de leerlingen waar nodig. Op de manifestatie zijn eventeel ook andere scholen aanwezig. De bezoekers van de eindmanifestatie (brtbewoners, oders, broers en zssen) stemmen op het beste plan waar iteindelijk een winnaar it rolt. Het groepje dat wint maakt kans op de hoofdprijs: de itvoering van hn plan! Aan het project nemen meerdere scholen deel. Een jry bekijkt alle winnende plannen en de iteindelijke winnaar mag onder begeleiding van het lokale jongerenwerk zijn plan itvoeren. De winnaar wordt na afloop van het project bekend gemaakt. Eindmanifestatie Onderwerp: leerlingen presenteren hn plannen. NB: eventele reiskosten van en naar de eindmanifestatie zijn voor rekening van de school. Rol docent: de itnodiging voor oders tijdig meegeven aan de leerlingen (itnodiging wordt 21

22 Trobleshooting Hoe ga je om met lastige leerlingen? Wat doe je als de klas niet meedoet? Als een leerling iets roept waar je het niet mee eens bent: dat mag. Het hoort bij het lesprogramma dat de leerlingen met elkaar en met jo in discssie gaan. Ga de discssie over een onderwerp dat je vervelend vindt nooit it de weg, want dan laat je merken dat jij je onzeker voelt. Zoek sten bij je collega-peers, laat hem of haar het overnemen als je denkt dat hij of zij beter met het onderwerp it de voeten kan. Laat de leerling in ieder geval itleggen waarom hij die mening heeft, en vraag of er meer leerlingen zijn die er ook zo over denken. En wie is het er niet mee eens? Je laat de leerlingen dan met elkaar in discssie gaan, ze weerleggen elkaars argmenten. Als een leerling echt onbeschoft wordt en jo of anderen beledigt is het een ander verhaal. Bij racistische opmerkingen bijvoorbeeld hoef je niet in discssie te gaan, maar mag je didelijk laten zien dat je dit gedrag niet accepteert. Doe hierbij een beroep op de docenten. Hod verder rekening met wat de docent verteld heeft over bestraffing: op sommige scholen wordt vaker en sneller straf gegeven dan op andere. In het iterste geval str je de leerling (na een waarschwing) de klas it. Leg dan it waarom de leerling niet welkom is in de les. Zorg dat je namen weet, zodat je leerlingen persoonlijk erbij knt betrekken. Geef een bert, vraag iemand persoonlijk om zijn of haar mening. Misschien is de stof te moeilijk of te gemakkelijk voor deze klas. Als de leerlingen het niet snappen of zich vervelen zllen ze afhaken. Kijk of het helpt als je het nivea aanpast. Als je twijfelt, vraag dan gewoon aan de leerlingen wat ze vinden. Misschien kn je de leerlingen op hn gemak stellen door even te stoppen met de les en over iets anders te praten. Je knt ze ook it hn tent lokken met een grapje of door een mening te verkondigen waarvan je denkt dat ze het er niet mee eens zijn. Soms lkt het gewoon niet om een klas in discssie te krijgen, wat je ook probeert. In zo n geval kn je dat maar het best accepteren en gewoon doorgaan met lesgeven. Wat doe je als het jist heel drk is en je de klas niet rstig krijgt? Heel belangrijk: probeer rstig te blijven en niet in paniek te raken. Vraag didelijk om stilte. Soms heb je een leerling die je de hele tijd te slim af probeert te zijn door moeilijke vragen te stellen. Laat je niet intimideren. Schaam je niet om te zeggen dat je iets niet weet, maar dat je het opzoekt en er de volgende keer op tergkomt. Vertrow op de docenten van de klassen. Doe expliciet een beroep op hen! Jllie werken immers samen naar de projectdoelstellingen toe. Je knt een bekende ode lerarentrc 22

23 proberen: zwijgen en de klas aanstaren. Wat als het niet klikt met je collega-peers? Als laatste redmiddel kn je je stem verheffen of individele leerlingen persoonlijk aanspreken op hn gedrag. Doe dit zoveel mogelijk met de ik-boodschap. Zeg: Ik vind het storend dat je door mij heen praat, omdat ik jllie graag iets meer wil vertellen over mijzelf. Maar niet: Jij bent storend en kletst de hele tijd voor mij heen. Behod een professionele afstand en word nooit persoonlijk. Wat als het niet klikt met de docenten? Als je samen voor een drkke groep staat moet je behoorlijk op elkaar ingespeeld zijn. Bij sommigen klikt het meteen, andere hebben even tijd nodig om aan elkaar te wennen. Het helpt om goed met elkaar te praten. Zoek it wat jllie sterke en zwakke pnten zijn en maak daar gebrik van. Vaak ontstaat er in de praktijk vanzelf een soort rolverdeling: de een is inhodelijk sterk en kan goed complexe sitaties itleggen, de ander kan de leerlingen goed enthosiasmeren bij discssies. Probeer een goede relatie met de docenten op te bowen. Hij of zij kent de groep goed en zal bepaalde dingen ds misschien beter knnen inschatten. Gebrik die kennis: neem zijn of haar adviezen series en stel vragen. Accepteer de regels van de school en stel die niet ter discssie. Als je het gevoel hebt dat de docent zich teveel in de les mengt of ingrijpt in sitaties waarin jij dat eigenlijk niet nodig vindt, bespreek dat dan na de les met hem of haar; niet tijdens de les! Leg it wat jij van hem of haar verwacht en vraag wat hij/zij daarvan vindt. Maak afspraken over hoe je verder gaat. Waarschijnlijk komen jllie er samen wel it. Meld dit altijd aan Diversion. Het is vaak fijn om je hart te lchten en belangrijk voor Diversion om te weten wat er speelt. Mochten zich herhaaldelijk problemen voordoen en heb je het gevoel dat een gesprek niet meer helpt, dan zal Diversion bemiddelen. Bedenk dat jllie rolmodellen voor de leerlingen zijn! Het is belangrijk dat jllie naar de leerlingen itstralen dat jllie elkaar respecteren en dat jllie op een goede manier samen over moeilijke onderwerpen knnen praten. Het is ds belangrijk dat je elkaar nooit afvalt in de klas! Trek zoveel mogelijk één lijn. Geef de leerlingen geen kans om jllie tegen elkaar it te spelen, want dat zllen ze zeker proberen. Als je collega-peers iets zeggen waar je het niet mee eens bent, spaar je kritiek op en bespreek het na de les met hem of haar. Als je merkt dat je collega-peers het moeilijk hebben met een opmerking van een leerling of wordt aangevallen in een discssie, neem je het altijd voor hem of haar op. Het is belangrijk om elkaar binnen de lessitatie altijd en onvoorwaardelijk te stenen. Als je vindt dat het toch moeizaam loopt, bespreek dat dan vooral met je collegapeers. Zoek samen oplossingen om de samenwerking te verbeteren. In de praktijk lkt dat bijna altijd. Als je er samen echt niet itkomt en herhaaldelijk tegen problemen aanloopt, is het verstandig om iemand erbij halen. Je knt dan contact opnemen met Diversion. 23

24 Colofon Gelijk=Gelijk? is een project van de provincie Noord Holland wordt itgevoerd door Diversion. ontwikkeld door Diversion en stichting Discssiëren Kn Je Leren projectidee en concept door Diversion tekst en redactie door Diversion en Discssiëren Kn Je Leren ontwerp door Jannemieke Oostra coverfoto door Herman Poppelaars drk door Platform P bijlagen: bij het lesprogramma van Gelijk=Gelijk? horen een leerlingenboekje, docentenhandleiding, peer edcators handleiding en leskaarten Diversion T (020) E info@diversion.nl I Contactpersoon: Saskia Selen Discssiëren Kn Je Leren T (020) en E info@discssierenknjeleren.nl I Contactpersoon: Chantal Deken, Tessa van Velzen