Geachte leden van het Drechtstedenbestuur,

Transcriptie

1 Gemeente Alblasserdam Adres Cortgene 2 Postbus AA Alblasserdam T: F: (078) I: Btw-nummen NL B01 Bankrekeningnummer: MPGR QR GD Aan het Drechtstedenbestuur de heer A.A.M. Brok Postbus AP Dordrecht Geachte leden van het Drechtstedenbestuur, Datum 7 april 2011 Betreft Bestuuriijke toekomst Alblasserdam, Inclusief twee bijlagen: Startnotitie bestuuriijke toekomst Alblasserdam Scenario's Op 22 februari 2011 heeft de gemeenteraad van Alblasserdam haar startnotitie bestuurlijke toekomst vastgesteld. Wij maken u als Drechtstedenbestuur in deze brief, graag deelgenoot van onze overdenkingen en beweegredenen om een discussie over de bestuurlijke toekomst van Alblasserdam te starten. In de recente gesprekken, zo ook die tussen de colleges binnen de Drechtsteden over het Toekomstperspectief Drechtsteden en in het Drechtstedenbestuur, hebben wij reeds aangegeven dat deze discussie in Alblasserdam intensief gevoerd gaat worden. Wij hebben over dit traject ook een aparte brief gestuurd aan de colleges van alle in de discussie genoemde gemeentes. Contactpersoon Sonja van der Stel E: s.vander.stel@drechtsteden.nl T: (078) Recente ontwikkelingen raken Alblasserdam Net als andere gemeenten wordt ook Alblasserdam door tal van ontwikkelingen geraakt. De economische crisis, de gevolgen van het kabinetsbeleid, ontwikkelingen in het lokaal bestuur en binnen de intergemeentelijke samenwerking en de veranderende Nederlandse volksaard zijn enkele voorbeelden van de huidige, roerige tijden. Als bestuur van een kleine gemeenschap is het daarom goed om te reflecteren. Om na te denken over waar je staat als dorp, als gemeente en waar je naar toe gaat. De gemeenteraad van Alblasserdam, en het college, hebben aangegeven dat zij het belangrijk vinden om nu gezamenlijk na te denken over de bestuurlijke toekomst van Alblasserdam. Alblasserdam is ervan overtuigd dat een proactieve en zelfbewuste houding en daarbij behorend gedrag eraan bijdraagt om ambities te verzilveren en een bestuurskrachtige gemeente te zijn. Dit wordt door bestuur en organisatie uitgedragen en is het uitgangspunt van de huidige Alblasserdamse werkwijze, als het bijvoorbeeld gaat om de samenwerking in de Drechtsteden en de omgang met andere gemeenten. De onlangs vastgestelde startnotitie is bedoeld als basis voor het voeren van die discussie. De afgelopen weken heeft de begeleidingsgroep gewerkt aan de verdere uitwerking van de startnotitie door mogelijke scenario's op te stellen Een dijk van een dorp!

2 Gemeente Alblasserdam voor de toekomst van Alblasserdam. Zowel de startnotitie als de scenario's treft u als bijlage bij deze brief aan. Bijeenkomst voor Informatie en Opinie op 12 april De begeleidingsgroep verzorgt op 12 april 2011 tijdens de openbare Bijeenkomst voor Informatie en Opinie (vanaf uur in het gemeentehuis van Alblasserdam) een inleiding op de scenario's voor de overige leden van de gemeenteraad, waarna er ruimte is voor debat. Centrale vraag is of de scenario's zoals omschreven, de scenario's zijn die de Raad wil onderzoeken en zo ja, of deze adequaat zijn omschreven. Ook de relatie met de actuele discussie rond het Toekomstperspectief in de Drechtsteden wordt daarbij vanzelfsprekend gelegd. In deze fase wordt nog niet de haalbaarheid van de scenario's onderzocht. Omschrijving scenario's Er zijn vijf scenario's beschreven, waarvan sommige meer of minder voor de hand liggen. Toch willen we deze zo open mogelijk bespreken, om vanuit én een bestuurlijk toekomstbeeld én een goede onderbouwing tot een verstandige keuze te komen. Binnen de beschreven scenario's zijn ook weer varianten denkbaar. In het kort zien de scenario's er als volgt uit: 1. Alblasserdam bliift Alblasserdam zoals het is Alblasserdam blijft in de toekomst een kleine, zelfstandige gemeente met een eigen bestuur en een eigen ambtelijk apparaat. Op lokale schaal worden projecten uitgevoerd die zichtbaar en tastbaar zijn voor de inwoners en ondernemers in de gemeente. Alblasserdam is deelnemer in de Drechtsteden om de uitvoering van gemeentegrensoverschrijdende prioriteiten waar te maken. 2. Alblasserdam: bestuurliik zelfstandig met ambtelijke regie Zes zelfstandige gemeenten zijn verenigd in de netwerkstad Drechtsteden. Eén ambtelijke organisatie ondersteunt zes zelfstandige besturen. De huidige samenwerking zoals we die nu kennen in de Drechtsteden is verder ontwikkeld. De Drechtsteden positioneren zich op de as Randstad/Zuidvleugel - Brabant/Antwerpen. 3. Alblasserdam in de Alblasserwaard De AlblasserwaardA/ijfheerenlanden bestaat uit één gemeente, zowel bestuurlijk als ambtelijk. De nieuwe gemeente is een mix van agrarisch en meer verstedelijkt gebied waarbij in oppervlakte het agrarisch gebied verreweg de grootste is. Een dijk van een dorp!

3 Gemeente Alblasserdam 4. Drechtsteden-Noord De gemeenten Alblasserdam, Papendrecht, Sliedrecht (en mogelijk Hardinxveld-Glessendam) fuseren tot één gemeente met één bestuur. De nieuwe gemeente kan binnen de Drechtsteden blijven samenwerken. 5. Alblasserdam als onderdeel van Drechtstad De gemeenten groeien, al dan niet stapsgewijs, toe naar een fusie tot één stad. De zelfstandige gemeente Alblasserdam houdt op te bestaan. In Drechtstad blijft de eigen identiteit en cultuur van iedere 'kern' behouden en wordt tegelijkertijd efficiënt samengewerkt op allerlei denkbare terreinen. Er is één ambtelijke organisatie en één bestuur. Vervolg Als naar aanleiding van de bijeenkomst van 12 april door de gemeenteraad wordt aangegeven dat de beschrijving van de scenario's volledig en juist is, dan gaat de begeleidingsgroep met leden vanuit de gemeenteraad en het college aan het werk om een voorzet te geven voor de "waardering" van de scenario's. Dit doet de groep op basis van de in de startnotitie omschreven criteria. De planning is om na de zomerperiode een openbaar debat te voeren met verschillende groepen uit de samenleving in en rond Alblasserdam om door te praten en te denken over de gewenste bestuurlijke toekomst voor Alblasserdam. Uiteindelijk maakt de gemeenteraad de keuze voor het gewenste scenario voor Alblasserdam waarna de haalbaarheid kan worden onderzocht. In die fase wordt het Drechtstedenbestuur, indien dit aan de orde is, gevraagd om een reactie/opvatting te geven over het gekozen voorkeursscenario. De komende maanden zullen we u hierover zorgvuldig informeren. Wij vertrouwen erop u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Met vriendelijke groet, De gemeenteraad en het college van Alblasserdam, Een dijk van een dorp!

4 Gemeente Alblasserdam Startnotitie discussie bestuurlijke toekomst van Alblasserdam 3 februari 2011 Bert Blase Burgemeester Rianne van den Berg Gemeentesecretaris Dorien Zandvliet Griffier

5 Inhoud 1. Inleiding 2. Achtergrond 3. Relevante ontwikkelingen 4. Afwegingenkader 5. Proces pagina 3 pagina 4 pagina 5 pagina 8 pagina 10

6 1. Inleiding Ontwikkelingen op het gebied van economie, maatschappij, natuur en milieu en natuurlijk politiek volgen elkaar In rap tempo op. Alblasserdam wordt door tal van ontwikkelingen geraakt. Soms deint het dorp mee op de rimpelingen en soms schudt het zelfs op zijn grondvesten. De wereldwijde economische crisis bijvoorbeeld heeft zijn weerslag op Alblasserdam, evenals de veranderende Nederlandse volksaard. Er gebeurt van alles in het samenwerkingsverband 'Drechtsteden' en met de Gemeenteraadsverkiezingen en de Tweede Kamerverkiezingen van 2010 zijn nieuwe bestuurders verkozen met soms nieuwe ideeën. Als bestuur van een kleine gemeenschap Is het in roerige tijden goed om te reflecteren. Om na te denken over waar je staat als dorp, als gemeente en waar je naar toe gaat. De gemeenteraad van Alblasserdam, alsmede het college, hebben aangegeven dat zij het belangrijk vinden om nu gezamenlijk na te denken over de bestuurlijke toekomst van Alblasserdam. Dit document is een startnotitie voor het voeren van precies die discussie. Hierin zullen we de achtergrond schetsen van het waarom van deze discussie en de relevante ontwikkelingen bespreken die nopen tot deze discussie en die misschien de uitkomsten van de discussie zullen beïnvloeden. Ook zal, omdat deze discussie fundamenteel is voor Alblasserdam en de discussie daarom zeer zorgvuldig gevoerd moet worden, een procesvoorstel worden gedaan en wordt een daarbij behorende planning gepresenteerd. -3-

7 2. Achtergrond De nieuwe raad van Alblasserdam, geïnstalleerd op 11 maart 2010, heeft zich tijdens een werkweekend bezonnen op de samenwerking in de Drechtsteden. Onderliggende, steeds terugkerende vraag daarbij bleek te zijn, waar Alblasserdam eigenlijk heengaat. De raad besloot hierop een werkgroep in te stellen die het proces zou begeleiden rondom de discussie die die vraag oproept. De raad wil deze discussie goed en zorgvuldig voeren, en hierin samen met het college optrekken. In 2007 is een soortgelijke discussie gevoerd. De bestuurlijke crisis noopte toen tot reflectie over de positie van Alblasserdam en een visie op de bestuurlijke toekomst. De uitkomst was dat raad en college samen besloten dat Alblasserdam de 'brug is naar de AlblassenA/aard in de Netweri^stad Drechtsteden'. Met andere woorden: Alblasserdam nam en neemt bewust, volmondig en eensgezind deel aan de Drechtsteden, en blijft, juist daardoor, een zelfstandige gemeente met een unieke identiteit. Zij brengt als gemeente haar eigen identiteit in de Drechtsteden in, heeft oog voor eigen kwetsbaarheid en vult deze aan met regionale expertise. Alblasserdam is ervan overtuigd dat een proactieve, zelfbewuste en op wederzijds vertrouwen gestoelde samenwerking binnen de Drechtsteden (in combinatie met samenwerking met de andere naaste buurgemeenten in de Alblasserwaard), bijdraagt om ambities te verzilveren en een bestuurskrachtige gemeente te zijn. Dit wordt door bestuur en organisatie uitgedragen en is het uitgangspunt van de huidige Alblasserdamse weri^wijze, als het bijvoorideeld gaat om de samenweri<lng in de Drechtsteden en de omgang met andere gemeenten. Is het daarom niet voorbarig om nu na te denken over een nieuwe toekomstvisie voor Alblasserdam? Is de stip aan de horizon die in 2007 is vastgesteld maar 3 jaar geldig? Dat zijn terechte vragen. Het belangrijkste antwoord is dat alle factoren die toen maakten dat die conclusie getrokken kon worden, aan verandering onderhevig zijn. Ontwikkelingen die in 2007 niet voorzien konden worden, spelen nu een belangrijke rol en zaken die toen leken vast te staan, staan op losse schroeven of zijn helemaal verdwenen. De raad vond daarom dat deze discussie juist nu gevoerd moet worden. Dat betekent overigens niet dat het doel van deze exercitie de herijking van de notitie uit 2007 is. De notitie zal als referentiekader gebruikt worden, maar de discussie wordt gevoerd vanuit de huidige Alblasserdamse situatie. Roerige tijden vinden nu plaats en wachten kan niet langer, anders ga je als raad en college achter de feiten aanlopen terwijl het juist van belang is om nu grip te houden en aan de voorkant mee te denken. Zoals bij ledere discussie die gevoerd wordt, staat de uitkomst niet vast. Er zijn alleriei conclusies denkbaar en zeker horen daar ook varianten onder die heel anders zijn dan wat in 2007 is bedacht. Dat is echter niet noodzakelijk. Het is heel goed denkbaar dat de uitkomst van deze discussie zal zijn dat er niets is veranderd aan de visie die raad en college hebben over de toekomst van Alblasserdam, ook in het licht van de huidige ontwikkelingen, of dat die visie alleen een vervolg of doorontwikkeling behoeft. Raad en college worden daarom uitgenodigd om een open discussie te voeren. -4-

8 3. Relevante ontwikkelingen In het bovenstaande is al genoemd dat er ontwikkelingen zijn die er nu voor zorgen dat de raad een discussie wil voeren over de bestuurlijke toekomst van Alblasserdam. Daarbij dient te worden opgemerkt dat bestuurlijke en sociale vraagstukken steeds minder eenduidig worden. Ontwikkelingen op sociaal, politiek en economisch gebied hangen veelal met elkaar samen, waardoor de oplossing voor veel problemen een complexe aangelegenheid wordt. Ook is het zo dat ontwikkelingen per definitie niet statisch zijn. Ontwikkelingen gaan door en de ene maand kan er iets aan de hand zijn, dat de andere maand al niet meer speelt of er kan iets gebeuren dat alles in een ander licht brengt. Dat in oogschouw nemend is hieronder getracht een aantal belangrijke ontwikkelingen in kaart te brengen. Landelijke ontwikkelingen 3.1.Globalisering Door het wegvallen van 'grenzen' (soms letterlijk, soms gevoelsmatig door toegenomen mobiliteit, media, interactie met andere culturen) is de samenleving opener en complexer geworden. Mensen zijn niet langer onderdeel van één strak omkaderde groep met eigen normen en waarden. Dit biedt kansen maar (voor een deel) ook onrust. Het leidt veelal tot een andere behoefte aan nabijheid, geborgenheid en identiteit. Deze ontwikkeling is al lang aan de gang Veranderende 'volksaard' Burgers zijn mondiger, roeren zich vaker en denken mee bij ontwikkelingen. Veel burgers willen tevens meer ruimte voor een eigen levensstijl en eisen aan de andere kant nadrukkelijkere grenzen voor de effecten van de levensstijl van een ander. Burgers zijn minder snel tevreden en er leeft tój velen een gevoel van wantrouwen/cynisme tegenover de politiek, of dat nu lokaal of landelijk is. Er worden dan ook andere en hogere eisen gesteld aan de overheid, ook aan de lokale. Daarbij is een samenleving aan het ontstaan die polariseert. Groepen burgers zijn het met elkaar oneens en laten dat weten. In het collegeprogramma van Alblasserdam wordt hier ook aandacht voor gevraagd in het hoofddossier 'meedoen'. 3.3 Overheid niet langer alleen aan het roer De tijd dat de overheid aan het roer zat is voorbij. Een gemeente die luistert naar haar burgers en met ze samenwerkt is een krachtigere overheid. Het versterken van de uitvoeringskracht bijvoorbeeld door het aangaan van externe coalities met (maatschappelijke) partners is voor alle partijen in Alblasserdam een belangrijk thema Exteme partners, zoals bijvoorbeeld woningcorporaties, groepen betrokken burgers of bedrijfsleven, brengen expertise en ervarir^ in die in de eigen ambtelijke organisatie ontbreekt en zij kunnen voor groter draagvlak zorgen. Tegelijkertijd kunnen deze partners aan de voorkant meedenken, meewerken en in bepaalde gevallen zelfs meebeslissen. Deze verschillende niveaus van burgerparticipatie komen ook hun positie ten goede Economische ontwikkelingen De wereldwijde economische crisis is bezig zijn weerslag te krijgen op Alblasserdam. Reeds bij aanvang van de nieuwe collegeperiode is duidelijk dat er zwaar weer op komst is en dat rijksbezuinigingen in Alblasserdam zullen leiden tot een forse aanvulleride en structurele bezuinigingstaakstelling. In deze collegeperiode zal rekening moeten worden gehouden met een bezuinigingstaakstelling vanuit het Rijk structureel vanaf 2012 voor een bedrag van tussen de 1,1 en de 2,1 miljoen op een totaal van 40 miljoen. De werkloosheid in de Drechtsteden neemt als gevolg van de crisis toe en ook daar zullen we een antwoord op moeten hebben. Daarbij heeft de economische crisis effecten op bijvoorbeeld de woningbouw en krijgen bedrijven het zwaar. Tenslotte neemt mede als gevolg van de economische crisis de aandacht voor duurzaamheid toe. Ook worden andere vormen van economie belangrijk. Gemeentes en regio's steken er veel energie in om hun gebied op de kaart te zetten en zo toeristen te trekken en daar ook geld aan te verdienen. Op die manier worden andere inkomstenbronnen aangeboord Politieke ontwikkelingen Zelden heeft de Nederiandse politiek zulke roerige tijden beleefd als de afgelopen 10 jaar. Gevestigde partijen hebben, sinds 2000, ingeleverd ten gunste van de nieuwe politiek van eerst de LPF van Pim Fortuijn en recent met name de PVV. Ook met de gemeenteraadsverkiezingen zien we een verschuiving; juist veel lokale partijen hebben het heel goed gedaan ten koste van de landelijke

9 partijen. Ontwikkelingen op beide niveaus hebben invloed op de bestuurlijke verhoudingen op lokaal niveau. Tegelijkertijd zien we, doordat de samenstelling van gemeenteraden en colleges is veranderd, een veranderende kijk op bijvoorbeeld samenwerking tussen gemeenten. 3.6 Plannen kabinet Rutte-Verhagen De Ingrijpende maatregelen in het regeerakkoord geven de gemeenten een grotere maatschappelijke rol. Jeugdzorg, zorg (delen van de AWBZ) en één regeling voor de onderkant van de arbeidsmarkt leiden tot een aanzienlijke verbreding van het takenpakket van de gemeenten. Veel gemeenten zullen elkaar moeten opzoeken om de uitbreiding van taken aan te kunnen. Verder komt er bijvoorbeeld één Randstadprovincie, wordt de WGRplus afgeschaft en mogen per terrein ten hoogste twee bestuurslagen betrokken zijn bij het zelfde onderwerp. Voorts komt het kabinet met voorstellen over vermindering van het aantal bestuurders en volksvertegenwoordigers. Gemeentelijke herindeling mag alleen van onderaf tot stand komen. Het is van belang om bij het bepalen van de keuze voor de bestuurlijke toekomst, hier rekening mee te houden. 3.7 Landelijke discussie over herinrichten openbaar bestuur Uit de discussie Thorbecke 2.0 die de VNO voerde kwam de resolutie 'het perspectief van gemeenten'. Belangrijke punten daarin waren dat een sterke gemeente als eerste overheid dicht bij de burgers moet staan, dat burgers en bedrijven een grotere rol moeten krijgen en dat het takenpakket van gemeenten moet worden versterkt, vooral wat betreft werk, zorg, jeugd, veiligheid en water. Met een groot deel van de resolutie werd op het VNG-congres door de leden Ingestemd, maar juist het hoofdstuk waarin een visie op de toekomst van het openbaar bestuur werd gegeven werd niet aangenomen. Met VNG-leden wordt nu juist daarover een discussie gevoerd. 3.8 Medlatlsering van de samenleving Internet en social media hebben de samenleving veranderd. Nieuws is bij ons op het moment dat het gebeurt, mensen van over de hele wereld houden contact met elkaar en op allerlei forums kan iedereen zijn mening geven over van alles. Of en hoe de overheid daar rekening mee moet houden is een vraag waarop nog geen eenduidig antwoord is gegeven. Ondertussen twitteren bestuurders, ambtenaren en burgers vrijelijk over alles wat ze bezighoudt en worden lokale overheden onder de loep genomen op nieuwsfora. Burgers hebben tevens, als onderdeel van deze ontwikkeling, steeds meer de behoefte aan moderne manieren van informatieoverdracht en dienstverlening, ook vanuit de lokale overheid. 3.9 Demografische ontwikkelingen De samenstelling van de Nederlandse bevolking verandert. Vergrijzing zorgt voor een in verhouding minder grote k)eroepsbevolking en waar sommige regio's nog hard groeien zien we in het noorden en zuiden van het land al problemen met betrekking tot een krimpende bevolking. Overheden en het bedrijfsleven moeten in die regio's hiermee om kunnen gaan. Hoe precies deze ontwikkelingen zullen gaan in onze regio is nog onduidelijk. Er wordt ook voor de Drechtsteden op een gegeven moment krimp ven^acht en ook in de Alblasserdamse samenleving worden de gevolgen van de vergrijzing zichtbaar. Dat laatste vraagt een andere dienstverlening van de overheid. Daartegenover staan echter Immigratiestromen en de blijvende aantrekkingskracht van het groene hart van de Randstad voor veel mensen. De verwachting is dan ook dat de Alblasserdamse bevolking voorlopig zal blijven groeien. Ontwikkelingen lokaal 3.10 Ontwikkelingen in de Drechtsteden De laatste tijd is de samenweri^ing binnen de Drechtsteden door verschillende instanties tegen het licht gehouden. Zo deed de commissie Meijdam een externe visitatie en heeft de commissie Scholten il van binnenuit de samenwerking bekeken. Hoewel er alleriei inhoudelijke aanbevelingen waren die uit al die onderzoeken zijn gekomen, staat de regionale samenwerking in principe niet ter discussie. De samenwerkende gemeenten zien de samenweri<ing als nuttig. Wel zijn er ontwikkelingen binnen de Drechtsteden die nopen tot reflectie. De gemeenteraadsveri^iezingen zorgen voor een natuuriijk moment, ook binnen de Drechtsteden. De wisseling van de wacht binnen de Drechtsteden naar aanleiding van de gemeenteraadsverkiezingen heeft gezorgd voor een gewijzigde stemming binnen het netwerk. Bij vooral 'nieuwelingen' in het netwerk zien we -6-

10 een verminderd gevoel van eigenaarschap en bij veel deelnemers aan het netwerk leeft in aansluiting daarop het idee dat het beheer en de controle in de Drechtsteden versterking behoeft. Er zijn verschillende politieke opvattingen over de samenwerking. Deze divergerende opvattingen in de regio zorgen ervoor dat nog niet uitgekristalliseerd is waar 'we' met het netwerk naartoe willen. Dat is een discussie die noodzakelijk is en volgens het Drechtstedenbestuur snel moet plaatsvinden. Daarom is een traject in gang gezet, waarin het Drechtstedenbestuur met in eerste instantie colleges, maar zeker ook met raden, in gesprek gaat over de koers van de Drechtsteden. Ook de Drechtsteden krijgen te maken met de economische crisis en een eventuele extra taakstelling van het nieuwe kabinet. De opbrengst van het Innovatie Programma Drechtsteden dat tenminste een deel van die bezuinigingen moest opbrengen lijkt vooralsnog onvoldoende. Het DSB heeft de opdracht gegeven naast de uitwerking van de businesscases te kijken naar wat verdergaande samenwerking oplevert. Voorts is de Drechtsteden gestart met een eigen traject richting een visie op zijn toekomst. De organisatie van de Drechtsteden denkt samen met het DSB na over een nieuwe koers. Op ambtelijk topniveau wordt hier n.a.v. de DSB/NDD conferentie van 30 september hard aan gewerkt. De komst van de nieuwe concerndirecteur bedrijfsvoering is een belangrijke in het op orde brengen van de basis, als voorwaarde voor verdere doorontwikkeling van het netwerk Ontwikkelingen ZHZ Op de schaal van Zuid-Holland-Zuld, het gebied dat bestaat uit de Hoekse Waard, de Drechtsteden en de AiblassenA^aard en Vijf heerenlanden, kennen we diverse gemeenschappelijke regelingen, waarin de gemeente Alblasserdam, samen met 18 andere gemeenten, deelneemt. Het betreft de (wettelijke) Veiligheldsregio, de omgevingsdienst (waarin ook de provincie deelneemt) en de GR Zuid- HollarKi-Zuid, met de GGD, Bureau leerplicht en voortijdig schoolverlaten (BLVS) en de Ambulancedienst. Deze gemeenschappelijke regelingen nemen overigens hun 'interne diensten' af bij het SCD, dat onderdeel is van de GR Drechtsteden. Zeker in het licht van de decentralisatie van Rijkstaken, die het kabinet heeft aangekondigd, wordt momenteel bezien hoe de toekomst van de GR Zuld-Holland-Zuid het beste kan worden vormgegeven. Er zijn wat dat betreft diverse mogelijkheden. In de afweging zullen inhoudelijke overwegingen (de samenhang in de inhoudelijke opgave van de deelnemende gemeenten) maar ook efficiencyargumenten een rol spelen. Er is een duidelijke samenhang met de doorontwikkeling van de GR Drechtsteden, die daarom ook een rol speelt in het afwegingskader. Het is de ven/vachting dat in de loop van 2011 meer duidelijk wordt over deze ontwikkeling Acties omliggende gemeenten Ondertussen zijn de afzonderiijke Drechtstedengemeenten ook bezig met om zich heen te kijken. Een groot gat in de financiën van de Volgerlanden noodzaken Zwijndrecht en Hendrik Ido Ambacht om te overwegen of bijvoorbeeld herindeling de oplossing van het probleem is, of dat er een andere oplossing is die bestuuriijke eenheid brengt. Ook Sliedrecht is voorzichtig met Hardinxveld- Giessendam in gesprek over eventuele samenwericing. De vraag is, als hier concrete acties uit voortkomen, wat de positie van Papendrecht en Alblasserdam dan is. De colleges van deze gemeenten zoeken elkaar actief op. Daarbij is de andere buurgemeente, het samenwerkingsvert3and De Waard, ook in ontwikkelir^. De gemeentelijke herindeling van die drie gemeenten staat op stapel, maar samenwerking met Alblasserdam is voor deze gemeenten niet uitgesloten.

11 4. Afwegingenkader Om de discussie op een goede manier te kunnen voeren heeft de Alblassersamse raad nagedacht over een afwegingenkader, ledere ontwikkeling die op Alblasserdam afkomt en ieder scenario dat als mogelijkheid wordt aangebcxlen moet ergens aan worden getoetst. Hoewel er natuurlijk geen vastomlijnd kader zal komen te liggen waar iedereen het over eens is en waarbinnen alle scenario's zullen moeten vallen, is de raad het er globaal over eens dat de volgende vijf criteria in ieder geval onder de loep moeten worden genomen bij de afweging tussen mogelijke scenario's. De kernvragen bij ieder criterium zijn hierbij ondersteunend. Als scenario's gewogen moeten worden, kunnen deze vragen gesteld worden om tot een oordeel te komen. Deze criteria geven daarnaast houvast als er belangrijke ontwikkelingen op Alblasserdam afkomen die de urgentie van dit vraagstuk nog verder verhogen. Uiteindelijk wordt per fractie bepaald hoe belangrijk de criteria zijn, dit is een politieke afweging die per fractie kan verschillen. Uiteraard wordt naast dit afwegingenkader rekening gehouden met (landelijke) wet- en regelgeving en zal bij ieder scenario worden gekeken naar de inpasbaarheid in kabinetsplannen met betrekking tot de bestuurlijke toekomst van Nederland. 1. Oog voor identiteit K^rnvr^gpn bij (jit pritgrium Is er, als voor dit scenario gekozen wordt, sprake van emotie bij de Alblasserdamse burgers? Vindt door de keuze voor dit scenario een (indien mogelijk objectief vast te stellen) onwenselijke verandering in de identiteit van de gemeenschap of het dorp plaats? Is er in dit scenario ruimte voor het dorp Alblasserdam? Met andere woorden: Blijft het dorp in een bepaalde vorm bestaan en kunnen de inwoners nog zeggen dat ze Alblasserdammer zijn? toelichtirtq Voor velen is de identiteit van Alblasserdam meer een gevoel dan een objectief gegeven. Voor iedereen is het in ieder geval helder dat Alblasserdam in ieder geval iets van een identiteit heeft. De discussie over die identiteit in 2007 uitgebreid gevoerd. Alblasserdam, zo werd geconcludeerd, is de brug naar de Alblasserwaard in de netwerkstad Drechtsteden. Het ene been is stevig verankerd in het lokale en eigene van de plattelandsgemeente; het andere been staat middenin een zich ontwikkelend netwerk met stedelijke kenmerken. Of en hoe een beslissing over de bestuurlijke toekomst de Alblasserdamse identiteit zal beïnvloeden is niet duidelijk. Dat heeft er vooral mee te maken dat die identiteit en het denken daarover raakt aan emoties en gevoelens van mensen. Hoewel het gemeenschappen en niet noodzakelijk gemeentes zijn die een identiteit hebben, zijn er scenario's met betrekking tot de bestuurlijke toekomst te bedenken die voor veel inwoners iets met die identiteit zullen doen, ook al is het niet objectief vast te stellen dat er iets in het dorp verandert. Daar moet te allen tijde oog voor zijn. Velen zouden het niet wenselijk vinden als een keuze met betrekking tot de bestuurlijke toekomst van Alblasserdam de identiteit zou aantasten. 2. Afstand bestuur-burger Kemvraaen bii dit criterium Blijft, bij de keuze voor dit scenario, het lokale bestuur bekend, zichtbaar en aanspreekbaar voor de Alblasserdamse burgers? Weten, in dit scenario, de lokale bestuurders wat er in de Alblasserdamse gemeenschap speelt? Toelichting Hoewel gelieerd aan het eerste criterium, is dit criterium toch opzichzelfstaand. De afstand tussen bestuur en burger heeft immers niet noodzakelijk iets te maken met de identiteit van het dorp, al is er duidelijk wel een verband en zelfs een overlap. Een bestuur dat op grote afstand staat van zijn burgers is niet wat de Alblasserdamse raad wil. Vooral voor participatie en binding van de gemeenschap Is dit criterium van belang. Het Alblasserdamse bestuur heeft altijd erg dicht op de gemeenschap gezeten en deze ook mede gevormd. De vraag: 'scheurt er niet iets in die gemeenschap, als er geen lokaal bestuur meer zou zijn in het dorp? is dan ook een zeer relevante in deze context. -8

12 3. Adequate omgang met gemeenschapsgelden Kernvragen bij dit criterium Wat levert dit scenario de Alblasserdamse gemeenschap (hetzij in financiële zin, hetzij in de zin van behoud van/ investeringen in zaken die van belang zijn) op en is dat in de ogen van bestuur én burgers voldoende? Is er in het scenario sprake van doelmatig en doeltreffend financieel beleid? In hoeverre draagt dit scenario bij tot een situatie waarin de gemeente Alblasserdam financieel gezond blijft? Toelichting Het geld datje als gemeentelijke overheid in handen hebt, is van de burger en dat moet je goed en weloverwogen uitgeven. Dit criterium betekent niet dat noodzakelijk moet worden gezocht naar de 'goedkoopste' oplossing voor Alblasserdam. Immers, veel dingen die van waarde zijn voor een samenleving of gemeenschap zijn of niet in geld uit te drukken, of kosten geld, maar leveren wat anders op. Wel moet, welk scenario ook gekozen wordt, duidelijke lijnen worden aangegeven met betrekking tot het uitgeven van gemeenschapsgelden. Een sober en doelmatig beleid is, wat er ook gebeurt,van groot belang. 4. Kwaliteit dienstverlening Kernvragen bil dit criterium Merken burgers of bedrijven dat er in ongunstige of gunstige zin iets verandert in de gemeentelijke dienstverlening in dit scenario? Kan in dit scenario de dienstverlening voldoende betrouwbaar en dichtbij de burgers en de bedrijven worden gerealiseerd? Toelichting Dat er toegewijde en toegeruste ambtenaren voor de burger werken, dat is volgens velen belangrijk. Het loket dichtbij en de service goed: de kwaliteit van de dienstverlening staat hoog in het vaandel en moet wat betreft de meeste raadsleden hoog in het vaandel blijven staan, welke toekomst er ook is weggelegd voor Alblasserdam. Dat houdt voor velen in dat wat betreft dienstverlening de burgers en zeker ook de Alblasserdamse bedrijven, eigenlijk niets mogen merken als er bestuurlijke verandering plaatsvindt. Immers, in alle scenario's hebben Alblasserdamse burgers en bedrijven evenveel recht op de maximale inspanning van hun lokale overheid om een zo adequaat mogelijke dienstveriening aan te bieden. 5. Invloed bestuurlijke drukte Kernvragen bij dit criterium Is er in dit scenario sprake van adequate en snelle besluitvormingsprocessen? Is er in dit scenario sprake van vermindering of tenminste handhaving van het huidige aantal bestuurslagen waar Alblasserdam mee te maken heeft? Hebben de onderscheiden bestuurslagen in dit scenario elk een toegevoegde waarde in het kader van de bestuurskracht? Toelichting Wat de toekomst van Alblasserdam ook moge zijn, er moet in ieder geval gekeken worden naar hoe in een eventueel scenario de bestuuriijke drukte zich houdt. Komen er meer bestuurslagen, moeten dezelfde ambtenaren en bestuurders in verschillende gremia dezelfde zaken bespreken, of weten we het juist te beperi^en tot een of twee bestuurslagen? Een stroperig systeem is niet wat Alblasserdam voor ogen staat in de afweging tussen de scenario's. Zo mogelijk moet daarom een scenario gekozen worden waarin efficiënt en doeltreffend besluitvorming plaats kan vinden. 9-

13 5. Proces 5.1. stappen Om deze discussie gedegen te voeren moeten zorgvuldig een aantal stappen worden gezet. Deze startnotitie is de eerste stap. 1. Startnotitie Deze startnotitie kan worden gezien als de aftrap van dit traject. 2. Verkennende Workshop raad en college Besloten workshop onder leiding van een externe deskundige waarin drie vragen aan de orde komen: 1. Welke scenario's zien we voor ons? 2. Wat is het afwegingenkader waarmee we gaan werken? 3. Welke informatie is verder nodig om een goede discussie hierover te voeren? Raad en college zullen actief deelnemen aan deze workshop. Het MT en concernstaf ondersteunen. Voorafgaand aan de workshop zal de startnotitie met een vertrouwelijke memo naar de raad gaan. Om deze discussie echt goed te kunnen voeren, moeten politici bulten vertrouwde kaders gaan denken, andere invalshoeken durven kiezen, anders zijn verkennende fase en eindfase niet verschillend. 3. Openbare discussie aan de hand van de startnotitie In de openbaarheid kunnen fracties hun mening geven over de startnotitie en het daarin aangegeven traject. Dit zal plaatsvinden in een reguliere raadsvergadering waar de startnotitie als ingekomen stuk op de agenda zal staan. 4. Bedenken scenario's Parallel aan de derde stap gaat de werkgroep aan de slag met mogelijke scenario's 5. Discussie over scenario's In een openbare Bijeenkomst voor Informatie en Opinie zal de raad in gesprek gaan over de scenario's die door de werkgroep zijn ingebracht. Centrale vraag is of dit de scenario's zijn waar we de discussie over gaan voeren. Over deze bijeenkomst zal actief worden gecommuniceerd naar de Alblasserdammers en zij worden uitdrukkelijk uitgenodigd om aan deze bijeenkomst deel te nemen. g. Advig? De werkgroep zal, ondersteund door de ambtelijke organisatie, komen tot een advies/ discussiedocument waarin de verschillende scenario's zullen worden getoetst aan de in deze startnotitie genoemde criteria 7. Discussie met de buroer. Er zal een avond in Landvast worden belegd waarin de raad met de Alblasserdamse burgers in gesprek gaat over het bij 6 genoemde document. 8. Slotdebat (eventueel besluitvorming) De raad zal zich aan het eind van het traject, iedereen gehoord hebbende, uitspreken over de toekomst van Alblasserdam. Welke vorm die uitspraak precies aan zal nemen, Is nog onbekend Planning Datum 14 december 2010 februari- maart 2011 mei-augustus september 2011 Activiteit 2. Veri^ennende workshop raad en college 4, Onderzoek scenario's door werkgroep 6. Advies 8. Slotdebat (eventueel besluitvorming) 10-

14 5.3 Deelnemers Raad en college zijn de belangrijkste spelers In deze discussie. Zij zullen gaan komen tot een bepaald standpunt. Van de ambtelijke organisatie en dan met name van het MT wordt ook een actief en proactief meedenken verwacht. Medewerkers zullen door hun afdelingshoofden goed worden geïnformeerd over de voortgang van dit traject. Ten slotte zijn de Alblasserdamse burgers en bedrijven van belang in deze discussie. Het gaat ook over de toekomst van hun dorp. 5.4 Organisatie Er is een voorbereidingsgroep, bestaande uit één raadslid per partij, een wethouder, de gemeentesecretaris, de burgemeester en de griffier. Zij zullen dit proces in goede banen leiden en houden. De gemeentesecretaris, de burgemeester en de griffier, zullen de lopende zaken in de gaten houden en zoveel mogelijk terugkoppelen naar de voorldereidingsgroep. De ambtelijke organisatie ondersteunt en geeft advies. Belangrijk is de 'blik van buiten'. In leder geval op 1 moment in het traject iemand van buiten inschakelen om te prikkelen en blikken te laten verschuiven. De burgemeester kan niet in alle gevallen de discussies voorzitten, omdat hij zelf een belangrijke speler is in dit traject. 5.5 Relatie andere trajecten Dit traject staat in verbinding met een aantal andere trajecten die lokaal en regionaal spelen. In de eerste plaats Is er natuurlijk het traject richting de perspectief nota De ombuigingstrajecten die richting die perspectief nota worden vormgegeven hangen samen met de discussie over de bestuurlijke toekomst. Dan is er het IPD (innovatieprogramma Drechtsteden). Daarvoor wordt, mede in relatie tot het programma Netwerkdemocratie een netwerkperspectief ontwikkeld. ZHZ Toekomstvisie Drechtsteden De gemeentesecretaris en de burgemeester zullen de samenhang tussen deze trajecten en het toekomsttraject Alblasserdam borgen door hun positie in het College van B&W, het Drechtstedenbestuur en de Netwerkdirectie Drechtsteden. 11 -

15 Gemeente Mblasserdam Beschrijving denkrichtingen/scenario's 23 maart 2011 Inleiding Op 22 februari 2011 is door de gemeenteraad van Alblasserdam de startnotitie bestuurlijke toekomst vastgesteld als een van de eerste opdrachten van de nieuwe gemeenteraad van deze bestuursperiode. Eind 2010 heeft de gemeenteraad zich bezonnen op de samenwerking in de Drechtsteden. Onderliggende, steeds terugkerende vraag daarbij bleek te zijn, waar Alblasserdam eigenlijk heengaat. De raad besloot hierop een begeleidingsgroep In te stellen die het proces begeleidt rondom de discussie die die vraag oproept. De raad wil deze discussie goed en zorgvuldig voeren, en hierin samen met het college optrekken. De begeleidingsgroep bestaat uit de heren Blase, Boele, De Gelder, De Gier, Van Lavieren, Van der Plaat, Veerman, Zwaan, mw. Van den Berg en mw. Zandvliet. De afgelopen weken heeft de begeleidingsgroep gewerkt aan de verdere uitwerking van de startnotitie door mogelijke scenario's op te stellen voor de toekomst van Alblasserdam. De begeleidingsgroep leidt op 12 april 2011 tijdens de BIO de scenario's in bij de overige leden van de gemeenteraad, waarna er ruimte is voor debat. Centrale vraag is of de scenario's zoals omschreven de goede scenario's zijn en zo ja, of deze adequaat zijn omschreven. Als vervolg op de BIO gaat de begeleidingsgroep aan de slag om een voorzet te geven voor de waardering van de scenario's. Beschrijving scenario's Het betreft een feitelijke opsomming in willekeurige volgorde, nog niet gewogen aan de hand van criteria. Van ieder scenario is een korte omschrijving opgenomen met daarbij een paar kengetallen. Kengetallen -> aantal inwoners -> gemeenten die deel uitmaken van het scenario -> grondgebied in km2 1, Alblasserdam blilft Alblasserdam zoals het is Alblasserdam blijft In de toekomst een kleine, zelfstandige gemeente met een eigen bestuur en een eigen ambtelijk apparaat. Op lokale schaal worden projecten uitgevoerd die zichtbaar en tastbaar zijn voor de inwoners en ondernemers in de gemeente. Alblasserdam is deelnemer in de Drechtsteden om de uitvoering van gemeentegrensoverschrijdende prioriteiten waar te maken en om gelijkluidende taken gezamenlijk en efficiënt op te pakken. Ten opzichte van scenario 2 Is dit een minder vergaande variant van samenwerking. De huidige samenwerking wordt geïntensiveerd. Aantal inwoners: Omvat de gemeente: Alblasserdam Grondgebied: 9,96 km2 2. Alblasserdam: bestuuriilk zelfstandig met ambtelijke regie Zes zelfstandige gemeenten zijn verenigd In de netwerkstad Drechtsteden. ledere gemeente heeft een eigen college en gemeenteraad en heeft een aantal coördinerend ambtenaren in dienst. Eén ambtelijke organisatie ondersteunt zes (of meerdere) zelfstandige besturen. De huidige samenwerking zoals we die nu kennen in de Drechtsteden is verder ontwikkeld. Er wordt gekozen voor een groeimodel waarin gefaseerd en mogelijk in verschillende snelheden, wordt samengewerkt op bijvoorbeeld beleid, dienstverlening en projectmanagement. Er zijn binnen dit scenario meerdere varianten mogelijk. Een dijk van een dorp!

16 Aantal Inwoners scenario: Onnvat de gemeente: Alblasserdann. Grondgebied: 9,96 km2 3. Alblasserdam In de Alblasserwaard De Alblasserwaard/Vijfheerenlanden bestaat uit een gemeente, zowel bestuurlijk als ambtelijk. De nieuwe gemeente Is een mix van agrarisch en meer verstedelijkt gebied waarbij in oppervlakte het agrarisch gebied verreweg de grootste is. Het gebied Is de link naar het Groene Hart en de verbinding naar de grotere steden in de omgeving zoals Dordrecht en Gorinchem. Alblasserdam blijft In dit scenario een brugfunctie vervullen tussen agrarisch en stedelijk gebied. Binnen dit scenario zijn meerdere varianten denkbaar. Een fusie tussen Alblasserdam en de gemeenten in de Alblasserwaard Is een variant op bovenstaande. De nieuwe gemeente Is lid van de Drechtsteden en verbindt zich daarmee aan het meer stedelijk profiel. Aan de Drechtsteden wordt een groene long toegevoegd. De nieuwe gemeente is de brug tussen de stad en het groene gebied. Ook een fusie tussen Alblasserdam en de gemeenten in de Alblasserwaard is een variatie van dit scenario. De nieuwe gemeente treedt uit de Drechtsteden en richt zich meer op de Alblasserwaard en het achterliggende Gelderse landschap. De gemeente Is een grote plattelandsgemeente met een groot oppervlak. Aantal inwoners: Omvat de volgende gemeenten: Alblasserdam, de nieuwe gemeente Molenwaard (Liesveld, Graafstroom, NIeuw-Lekkerland). Ook Hardinxveld-Giessendam zou hier onderdeel vanuit kunnen maken. Grondgebied: 136,49 km2 4. Drechtsteden-Noord De gemeenten Alblasserdam, Papendrecht, Slledrecht (en mogelijk Hardinxveld- Giessendam) fuseren tot een gemeente met een bestuur. De nieuwe gemeente kan binnen de Drechtsteden blijven samenwerken/intensiever gaan samenwerken of ervoor kiezen deels een zelfstandige organisatie in te richten. Hierbinnen zijn meerdere varianten denkbaar. Aantal inwoners: Omvat de volgende gemeenten: Alblasserdam, Papendrecht, Slledrecht Grondgebied: 34,76 km2 5. Alblasserdam als onderdeel van Drechtstad De gemeenten groeien, al dan niet stapsgewijs, toe naar een fusie tot een stad. De zelfstandige gemeente Alblasserdam houdt op te bestaan. In Drechtstad blijft de eigen identiteit en cultuur van iedere 'kern' behouden en wordt tegelijkertijd efficiënt samengewerkt op alleriei denkbare terreinen. Er is een ambtelijke organisatie en een bestuur. Het bestuur van de stad wordt gevormd door een burgemeester/voorzitter en circa zes wethouders. Zij leggen verantwoording af aan de Drechtstadraad (de gemeenteraad, in dit geval met 45 leden) waarin politieke partijen zijn gekozen. Hierbij zijn ook meerdere varianten denkbaar: bijvoorbeeld door het instellen van deelraden en/of wijkplatforms, waardoor de afstand tussen burger-bestuur klein blijft. Aantal inwoners: Omvat de gemeenten: Alblasserdam, Dordrecht, Hendrik-Ido-Ambacht, Papendrecht, Slledrecht en Zwijndrecht Grondgebied: 168,94 km2

17 Kengetallen per gemeente Gemeente Alblasserdam Dordrecht Graafstroom Hardinxveld- Giessendam Hend ri k-ido-ambacht Liesveld Nieuw-Lekkerland Papendrecht Sliedrecht Zederik Zwijnd recht Molenwaard De Drechtsteden Aantal inwoners Oppervlakte in km2 9,96 99,45 69,32 19,35 11,99 44,44 12,77 10, ,49 22,77 126,53 168,94