Het onleerbare geslacht. Jenny Audring Goede redenen voor foute taal

Transcriptie

1 Het onleerbare geslacht Jenny Audring Goede redenen voor foute taal Discover thediscover world atthe Leiden world University at Leiden University 1

2 Duits der Löffel - er die Gabel - sie das Messer - es 2

3 Nederlands de lepel - hij de vork - hij het mes - het (hij) Pas op, hij is scherp! 3

4 Nederlands Mag ik dit brood? - Deze? Was dit jouw glas? - Welke, die? Je hebt je bladmuziek laten liggen, kom je het van de week een keer halen? 4

5 Variatie dat meisje dat uh die daar achter het stuur zat 5

6 Slordig Ik stoor me aan het groeiend aantal slordigheidsfouten in de Volkskrant. Een willekeurige greep uit de krant woensdag 5 mei: een reparatieprogramma die het mankement verhelpt dat post vooral zoek raakt omdat het in de verkeerde (De Volkskrant 10 mei 2004) 6

7 Variatie Wij eten het ongeveer twee keer in de week. 7

8 Variatie Hij is gigantisch! 8

9 9

10 Fout? dat meisje dat uh die daar achter het stuur zat 10

11 Fout? 11

12 Fout? 12

13 Fout? toen heeft een meisje dat naast mij d'r tent had opgezet mij geholpen? 13

14 Fout? toen heeft een meisje dat naast mij z n tent had opgezet mij geholpen? 14

15 Fout? Je kan munt een paar dagen bewaren. Het blijft nog langer goed als je het in een vaasje zet.? 15

16 Variatie der die das er sie es de het hij zij het 16

17 Variatie de hij hij stinkt (de hond) hij is scherp (het mes) zij zij rookt (de vrouw) zij is thuis (het zusje) het het het doet pijn (het been) ik lust het niet (de vis) 17

18 Oplossing? de (m) hij hij stinkt (de hond) hij is scherp (het mes) de (v) zij zij rookt (de vrouw) zij is thuis (het zusje) het het het doet pijn (het been) ik lust het niet (de vis) 18

19 Maar! de-woorden: welke mannelijk, welke vrouwelijk? Slordig? Of systeem achter de fouten? 19

20 Though this be madness, yet there is method in it. (Shakespeare) 20

21 Maar (1): Mannelijk of vrouwelijk? week spatie training lever gevangenis trap hemel kool honing oever sneeuw groente boodschap 21

22 Maar (1): Mannelijk of vrouwelijk? week v(m) spatie v training v(m) lever v(m) gevangenis v trap m hemelm kool v(m) honing m oever m groente v sneeuw v(m) boodschap v 22

23 Maar (1): vrouwelijk??? Oh nee, ik ben een spatie vergeten! Kan ik r nog ff toevoegen??? Hebben we nog groente? - Nee, ik haal ze straks op de markt.?? Er ligt sneeuw, maar ze blijft vast niet liggen.?? Onze training is niet meer in de hal, ze is buiten. 23

24 Leerbaar? Hoe leer je het woordgeslacht? a) Interne logica he she it b) Duidelijke, herhaalde reminders Mein kleiner silberner Löffel, der 24

25 Leerbaar? a) Interne logica hij zij 25

26 Onleerbaar a) Interne logica? hij? zij? 26

27 Onleerbaar a) Interne logica? hij? zij? b) Reminders? De hij/hem 27

28 Onleerbaar de (m) de (v) hij zij 28

29 Maar (2) de-woorden: welke mannelijk, welke vrouwelijk? Slordig? Of systeem achter de fouten 29

30 Proefschrift 30

31 Het mes - hij de lepel - hij de vork - hij het mes - het (hij) Pas op, hij is scherp! 31

32 De vis - het Wij eten het ongeveer twee keer in de week. 32

33 De post - het een reparatieprogramma die het mankement verhelpt dat post vooral zoek raakt omdat het in de verkeerde 33

34 34

35 De kleding - het 35

36 De boerenkool - het 36

37 Systematisch? het > hij lijstje password formulier adres badeendje potje gedicht liedje citaat bord de > het materie suiker smokkelwaar alcohol honing wol benzine broccoli thee groente 37

38 Systematisch? Voorwerpen (telbaar) lijstje password formulier adres badeendje potje gedicht liedje citaat bord Stoffen (niet telbaar) materie suiker smokkelwaar alcohol honing wol benzine broccoli thee groente 38

39 Systematisch? Voorwerpen (telbaar) mes programma boek (grote) vis Stoffen (niet telbaar) kleding post boerenkool vis (als ingrediënt) 39

40 Systematisch Referent telbaar niet telbaar Vrouwelijke personen Overige zij hij het 40

41 Animacy Hierarchy Mannen Vrouwen > Dieren > Voorwerpen > Stoffen 41

42 Animacy Hierarchy Mannen Vrouwen > Dieren > Voorwerpen > Stoffen zij hij het 42

43 Opmerkelijk Slordig? Nee: opvallend systematisch (onbewust toegepast) Zelforganisatie Helder, logisch en onafhankelijk van een woordenboek Een kind kan de voornaamwoorden doen! Goede reden voor foute taal 43

44 En verder Niet besproken: andere variëteiten van het Nederlands Niet besproken: deze en die Ook niet: haar-ziekte Native speakers of written Dutch Spreektaalsysteem en schrijftaalsysteem door elkaar gebruikt Hierdoor: nog grotere mate aan variatie En vaak ook: onzekerheid 44

45 Toetje Verwarm de chocolade in 1-2 minuten in de magnetron op vol vermogen. Is de chocolade nog niet helemaal gesmolten? Even roeren en laten staan, dan smelt de chocolade vanzelf. Lukt het niet? Zet de chocolade dan nog 20 seconden in de magnetron. Roer de kardemom door de gesmolten chocolade. Doe de chocolade in een schaaltje. Serveer de noten, stukken peer en druiven op een apart bord, om aan tafel in de chocolade te dippen. 45

46 Bedankt! Discover thediscover world atthe Leiden world University at Leiden University 46