en gaan! Het frist wel lekker op en al zou ik me niet afdrogen, binnen 3 minuten ben je toch weer droog.

Transcriptie

1 Dag 1 Dit nieuwe avontuur begint om uur, want dan moet ik opstaan om op tijd het vliegtuig in Brussel te halen. Dit avontuur ga ik overigens ook alleen beginnen. Voor mijn opleiding tot Physician Assistant Anesthesiologie moet ik nog 1 stage doen en die gaat over moeders en kinderen. En wat is leuker dan om dat in Afrika te doen? Door een fantastische samenwerking met de Hogeschool Rotterdam, Lion Heart Foundation, Erasmus MC Rotterdam en het Magbenteh Community Hospital ga ik vandaag toch echt op reis, alleen zonder de back-up van Ton (anesthesioloog), mijn steun en toeverlaat. Na het gebruikelijke ritueel van dieren en andere aanverwante artikelen goed te hebben achter gelaten gaan we (mijn broer en ik) rond richting Brussel. Gelukkig onderweg geen files, dus we staan anderhalf uur later bij de Kiss & Ride op Zavetem. Inchecken was ook al geen probleem, dus het moest niet gekker worden, dacht ik zo. Ik had slechts 700 gram overgewicht en gezien het aantal spullen wat ik bij me had, viel dat alles mee. Nu heb ik het niet over mijn handbagage, want dat waren 2 rugzakken volgepropt. Op het laatste moment zou ik 3 kilo insuline (verpakt in 1 pakketje) meenemen voor iemand uit Sneek. Nou prima, totdat afgelopen woensdag de koerier voor me staat met VIER pakketjes, die in totaal bijna 8 kilo wegen. Ik was daar niet zo heel blij mee, dat begrijpen jullie. Uiteindelijk dus een heleboel spullen van mij in de handbagage (lees 2 rugzakken vol) en de insuline in de koffers. De weg naar de gate is wel lang, en met 1 rugzak op de rug en 1 op de buik lijkt het wel de vierdaagse. Daar aangekomen, ben ik één van de weinige blanken aan boord. Trouwens, de hele vleugel waar ik nu ben, zijn allemaal vliegtuigen die naar Afrika gaan. Een nog vreemdere eend in de bijt is een Aziatisch koppel, dat verwacht je ook niet zo op deze vlucht. Ook het vliegtuig vertrekt op tijd en ik kan alvast zeggen hulde aan Brussels Airlines!!!!!Wat een verademing is dat zèg! Aardig personeel, lekker eten, je hoeft niets bij te betalen, alcoholische drankjes zijn gratis, ijsje toe, ruime stoelen, alleen de film moet je met de rest van de passagiers delen. Zelfs de tussenstop in Gambia verdient de aandacht, aangezien de piloot, op een landingsbaan met aquaplanning, het vliegtuig zonder hupsen en bupsen aan de grond zette (in Freetown ook overigens). In Gambia wordt er getankt en hop, door naar Sierra Leone. Een half uur vroeger dan gepland landen we op de airport en al snel komen de koffers. Er staat altijd wel iemand om te helpen. Dit moet je natuurlijk ook betalen, maar ach, met twee koffers en 2x handbagage en warm weer met een hoge luchtvochtigheid, heb ik dit er graag voor over. De man die mij helpt, vertelt mij dat er een chauffeur buiten voor mij staat, dus ik ben helemaal opgelucht. Dit kan niet meer misgaan..dacht ik. De douane ben ik zo door, ik hoef gelukkig niets open te maken en samen met mijn hulpje loop ik naar buiten. Zoals gewoonlijk kom ik in een kakofonie van geluiden en een heeeeeleboel donkere mensen, maar mijn driver zie ik nergens. Nog geen probleem, dacht ik, want ze lijken hier allemaal op elkaar. Naarmate het steeds rustiger wordt op de luchthaven, word ik steeds onrustiger. Gelukkig was ik zo slim geweest om Erdi haar telefoonnummer te vragen, dus belt mijn hulpje haar op. Zij bleek niet zo het telefoonnummer van John (the driver) te hebben. Dat gaat ze opzoeken, dus even over 5 minuten

2 terugbellen. Bij het terugbellen blijkt mijn hulpje geen tegoed meer te hebben. Fijn, hij eerst opgewaardeerd en toen Erdi weer terug bellen. Nummer van John gekregen en die bleek dus al vertrokken te zijn. Hij was mij gewoon vergeten!!!! Sta ik daar, als enige Opoto tussen allemaal opdringerige Afrikanen. Natuurlijk maakt John linksomkeert en komt mij halen. Hij heeft drie Amerikaanse studenten bij zich die hem hadden verteld dat ze met z n vieren zouden komen, maar dat één van hen de vlucht had gemist, dus zijn ze maar met z n drieën. Op basis van dat verhaal, was John dus gaan rijden. Geen gekke gedachte. Door deze vertraging, konden we niet mee met de ferry, want die ging niet meer. Trouwe DD fans weten dat de oversteek met de ferry een avontuur op zich is. Ik had in Nederland al gehoord van Fred (zie eerste alinea) dat de Nieuwe Weg wel klaar was, dus ik maakte mij niet zoveel zorgen. Nou.de nieuwe weg is niet klaar!!! 2-en-een-half-uur over een hobbel de bobbel dirtroad en het werd al donker. Uit eindelijk was het dus pikke donker en kwamen we achter twee vrachtwagens te zitten, waarvan de achterste geen licht had. Inhalen was geen optie met al die dichte begroeiing langs de weg, dus het schoot echt niet op. En ik maar tegen die Amerikanen vertellen dat het wel goed ging komen. Na deze twee-en-een-half-uur EINDELIJK de asfalt weg!!!! JIPPIE!!!! Nu had ik de tijd om mijn nieren terug te vinden en weer op hun plek te zetten. Voor wie nog niet weet waar de term wandelende nieren vandaan komt Ga eens lekker naar Afrika!!!!! Als snel kwam ik er achter dat ik te vroeg had gejuicht, want ineens moeten we weer van de hoofdweg af, een stuk dirt road pakken. Omleiding..NEEEEEEEEE!!!! Toen we na een kwartiertje weer de hoofdroute te pakken hadden, begon ik weer te hopen, maar die hoop werd al snel de kop ingedrukt door de hemel die open brak met regen. Echt, we konden nog geen 50 meter voor ons zien. A. door de hevige regen val en B. doordat de ruitenwisserbladen zo slecht waren, dat die de troep op de ruit niet meenamen. Na 4 uur kwamen we dodelijk vermoeid aan in Makeni. Die Amerikanen waren er nog slechter aan toe dan ik, omdat zij ook nog eens de grote plas waren overgestoken. We werden hartelijk verwelkomd door Erdi, die expres de generator langer had laten draaien voor licht, water etc. Ik ben direct m n bed in gedoken, heb me nog een kwartier aan een blaffende hond geërgerd (als hij me maar niet gaat bijten) en ben toen in diepe slaap gevallen. Dag 2 Vanmorgen word ik wakker in het donker. Ik doe mijn handtest waarbij ik ongeveer mijn hand 10 cm voor mijn gezicht hou en als ik m dan nog niet kan zien, is het voor uur. Na op de tast gezocht te hebben naar mijn horloge, blijkt dit te kloppen, het is uur. Dus dan maar even omdraaien en verder slapen. Rond half 7 ga ik douchen en ow wat heb ik dat koude water (vooral bij het wassen van mijn haar) toch zo NIET gemist. Nou ja, ik zal het de komende 4 weken mee moeten doen, dus tanden op elkaar

3 en gaan! Het frist wel lekker op en al zou ik me niet afdrogen, binnen 3 minuten ben je toch weer droog. Rond een uur of half 8 ga ik David (de kabouter) maar eens verrassen. Erdi heeft aan niemand verteld dat ik zou komen, dus het zal mij benieuwen hoe ze gaan reageren. Zoals gewoonlijk is David in zijn keukentje bezig en ik wens hem goedemorgen. David kijkt me met grote ogen aan en valt mij om m n middel, de schat, zo klein is tie. De eerste 10 minuten is hij niet van mij af te slaan, want Kris is back. Hij vertelt enthousiast dat hij nog steeds kookt uit een Engelstalig kookboekje, wat ik 5 jaar geleden voor m heb gekocht. Als hij eindelijk bedaard is, gaat hij weer aan het werk, want het ontbijt moet op tafel. We ontbijten met z n achten, 5 Amerikanen (er waren er al 2 hier), allen student, maar niet allen medisch. 1 Duitse jongedame van de fysiotherapie (haar naam vergeet ik steeds) en 2 Hollanders om het stel compleet te maken (lees: Erdi en ik). Het brood hier is echt fantastisch, dus ik vraag David of hij de komende tijd extra broden voor mij mee wil nemen. Ze zijn gemaakt in de vorm van een lange pistolet, met de lengte van een half stokbrood, alleen dan een zachte korst. Vanuit Nederland had ik pindakaas en hagelslag meegenomen, dus Erdi valt hier gelijk op aan. Na het ontbijt gaan we naar de overdracht. Hier zal Erdi mij (opnieuw) introduceren. Tijdens de overdracht komen de verschillende verpleegafdelingen aan bod. De zwangere vrouw, de mannen, afdeling gynaecologie, en natuurlijk de kinderen. De casus die eruit springt is een dame die een myoom heeft laten verwijderen van 7 kilo!!!! In Nederland is dat het gewicht van een tweeling, hier is dat het gewicht van een vierling!!! Aangezien het myoom ook aan andere structuren vast zat is, waaronder het buisje wat tussen de nier en blaas zit, is deze helaas ook gesneuveld. De artsen ( Erdi en ABD (lees Ee Bi Di) hebben het kunnen repareren en de dame in kwestie heeft nu twee catheters, 1 in het buisje en 1 in de blaas. Beide catheters produceren gelukkig urine, zodat we weten dat beide nieren het doen. Verder zat ze rond de 3 liter bloedverlies en ook dat is een probleem, omdat bloed hier niet zo voorradig is. Conclusie van de overdracht was, dat mevrouw het naar omstandigheden prima doet. De volgende die ik ga verrassen na de overdracht is Bendu, de anesthesie assistent alhier. Als hij mij ziet, is hij als door de bliksem getroffen en daarna krijg ik een BIG HUG van hem. Hij is erg blij dat ik terug ben en staat constant te springen van blijdschap voor mijn neus. Ik heb wat medische spullen meegenomen en lever die gelijk bij hem af, zodat mij ene koffer ineens een 10 kilo lichter is. De volgende van het operatieteam kom ik tegen bij de afdeling opname en dat is Kaddy de operatieassistent. Ook hier hetzelfde ritueel en de patiënten kijken het schouwspel met een beetje vreemde ogen aan. Een local die blij is om een opoto te zien. Het moet niet gekker worden. Kaddy is gelukkig niet ziek, maar haar dochter wel, dus heeft ze haar maar meegenomen naar het werk. Na de nodige medicijnen wordt ze in de voorbereidingsruimte van de OK op een bed gelegd en daar verblijft ze heel de dag. Ik zie het al voor me in Nederland, dat je je zieke kind mee naar het werk neemt en daar dan ook nog de hele dag verblijft. Verder heb ik nog een ronde met Erdi meegelopen op de kinderafdeling. De meeste kinderen liggen daar in bed met de moeder en dan delen ze ook nog een ziekenhuis bed, dus vier personen in 1 bed. De meeste kinderen hebben malaria. Ik ga het de komende weken allemaal zien.

4 De rest van de dag heb ik een beetje geacclimatiseerd op het terrein van het ziekenhuis rondgelopen. Er is toch wel veel veranderd en gelukkig in het voordeel. Daar ga ik het de komende weken allemaal over hebben. In de namiddag gaan we met z n allen de stad in en ook hier zijn er veel dingen veranderd. Wow wat is het druk en wat is er een mooie weg naar het centrum van de stad. Een echte asfalt weg!!!! Geen hobbels en bobbels meer! We gaan eerst naar The Money Man die mijn euro s en de Amerikaanse dollars omwisselt voor Leones, de munteenheid van Sierra Leone. Ik ben in 1 klap Miljonair, hahahaha. Daarna snel de Leones weer uitgeven aan vooral water, want dat drink ik hier uit flessen, dat vind ik wel zo veilig. David zet een prima avondmaal op tafel, wat bestaat uit (natuurlijk) rijst, vlees, salade en een soort frietjes. s Avonds kijk ik nog met een half oog mee naar een film (The King s Speech) en doe verwoede pogingen om de mail te verzenden. Ik weet niet of het is gelukt, maar dat ga ik vanzelf merken. Dag 3 Vannacht werd ik wakker van een oorverdovende regenbui!!! Wow, zoveel regen heb ik nog nooit horen vallen. Daardoor is het wel een stuk koeler (lees: aangenamer) op mijn kamer. Rond een uur of half 7 sta ik, na een kleine worsteling met m n klamboe, weer naast m n bed. Na het ritueel met de koude douche, ga ik proberen of het internet s ochtends beter werkt, en dat blijkt ook zo te zijn. Rond een uur of 7 komt David met de boodschappen en hij heeft 2 broden extra voor mij meegenomen, de schat. Als iedereen aan het ontbijt zit, komen er nog wat regenbuien voorbij en ontstaat het idee om een dagje naar Yele te gaan, ongeveer anderhalf uur rijden, waarvan een half uur asfalt en 1 uur dirtroad met hier en daar hele diepe kuilen, inclusief het water wat met bakken uit de hemel komt vallen. 1 e stop is bij de supermarkt, om wat inkopen te doen voor Maria, omdat we daar ook zullen lunchen. Bij de ingang van de supermarkt staat iemand met een paraplu, omdat de drie stappen vanuit de auto naar de supermarkt voldoende is om volledig verzopen te zijn. Na de inkopen, op naar Yele en hoe dichter we bij Yele komen, hoe droger het wordt. In Yele zie ik twee oude bekenden, Maria en Don. Don runt nu de palmolie fabriek en we krijgen een rondleiding door iemand van het personeel. Het is verbazingwekkend wat Lion Heart hier allemaal voor elkaar heeft gekregen. Wat de palmolie betreft lijken de mogelijkheden eindeloos, maar de lokale bevolking (lees: boeren) kan niet zo goed het enthousiasme van de Nederlanders volgen. Niet zo gek, want de meeste mensen hebben niet eens de lagere school afgemaakt. Ook het feit dat je de ene keer meer krijgt voor je waar dan de andere keer, omdat de prijs van de olie ook daalt en stijgt, gaat bij de meeste mensen er niet in. Ze willen of dezelfde prijs krijgen of meer, maar niet minder, dat begrijpen ze dan weer wel. Alles draait om geld. Na de rondleiding gaan we naar Maria, die een heerlijke lunch heeft gemaakt voor ongeveer 12 mensen. Ongelooflijk wat ze allemaal uit dat kleine keukentje tovert. Op het terras kijken we uit over de rivier waar vele vrouwen en kinderen de was doen. Het blijft een fascinerend schouwspel.

5 Na de lunch gaan we naar het nieuwe ziekenhuis, wat Maria heeft ingericht. In eerste instantie zou ik voor mijn stage naar dit ziekenhuis gaan, maar aangezien het nog niet klaar was, er geen stroom was en ook geen arts om mij te begeleiden, ben ik naar Magbenteh uitgeweken. Het ziekenhuisje (slechts 1 gebouw) ziet er prachtig uit. Het is een zelfde soort ziekenhuis als waar ik nu ben alleen veel kleiner. Aan ruimte is hier geen gebrek, dus dit ziekenhuis kan net zo groot worden als Magbenteh. Na dit bezoekje en de enthousiaste verhalen van Maria, is er nog tijd voor een wandeling, voor we terug gaan naar Makeni. Met het weer, wat hier zomaar om kan slaan, is het beter om voor het donker thuis te zijn. Maria geeft als tip om even met de ferry de rivier over te steken.. Hoor ik daar het woord ferry?!?!?!?! Ik ken alleen de ferry die tussen Lungi en Freetown gaat en dat is al een belevenis op zich. Na vijf minuten lopen komen we bij de rivier aan en ik weet niet wat ik zie. En drijvend gevaarte van hout en verbonden aan twee dikke stalen draden. Degene op The Ferry moet de boot dus vooruit trekken aan een stalen draad. De tweede draad zorgt ervoor dat de boot (tis eigenlijk meer een vlot) niet met de sterke stroom van de rivier wordt meegetrokken. Echt onwijs leuk om te zien. Na een half uurtje wachten is de ferry eindelijk aan onze kant en wij stappen met ongeveer 15 mensen op het vlot. Vlak voordat we op het vlot willen stappen, horen we in eens SNAKE, SNAKE!! Ineens loopt er iemand met een heel groot kapmes naar de plek waar het lawaai vandaan komt en hakt resoluut de kop van de slang af. Hij blijkt nog giftig te zijn ook. Fijn, ook weer overleefd. Snel naar de overkant dan maar. Aangezien er nu veel mensen zijn we binnen vijf minuten aan de overkant. Wat een belevenis weer. Een half uurtje later komen we bij een klein dorpje aan, waar meteen een klein jongetje opvalt. Hij blijkt vier jaar te zijn en het lijkt erop dat het een dwergje is. Nog nooit gezien en Sierraleoons dwergje. Tis echt een schatje van een knulletje, maar je kan goed zien dat z n armen en benen niet goed zijn gegroeid. Als snel loopt het hele dorp uit om de Opoto s te zien. Binnen tien minuten hebben we met z n allen de grootste lol met een lekke fietsband die van de één naar de ander wordt gerold. Dan wordt het tijd om naar huis te gaan. Eerst een half uurtje terug lopen, met de ferry over (die lag gelukkig aan onze kant), Maria gedag gezegd en hop terug naar Makeni. s Avonds gaat iedereen nog Makeni in om te stappen, maar ik blijf liever gewoon achter in het ziekenhuis. Lekker m n foto s en deze blog geschreven. De generator gaat zo uit (22.00 uur) dus ik ga proberen dit verhaal nog op tijd te verzenden. Dag 4 Vandaag is het zondag dus we beginnen slowslow. Dat is the Afican way to say it. Alles zeggen ze dubbel. Kathrin (de Duitse fysiotherapeute) en ik zijn al vroeg op, maar de Amerikanen hebben nog steeds last van hun jetlag. Ze laten even hun neus zien en gaan dan weer naar bed. Tegen een uur of twaalf is iedereen eindelijk een beetje bij en we besluiten met z n zevenen (4 Amerikanen, een Française, een Duitse en een Nederlander) de stad in te gaan. Aangezien we

6 geen gebruik mogen maken van de auto (dan moet je minimaal een jaar in dit land werken, schijnt (?!?!?!)) moeten we ieder voor zich met de motortaxi mee. Ik krijg gelijk visioenen van onze patiënt van de vorige missie voor mijn ogen. Een jonge man die met de motortaxi meeging, ongeluk gekregen,, onderbeen op tig plaatsen gebroken en (doordat hij 3 dagen geen medische hulp had, behalve van de plaatselijke medicijnman die aarde in de wond had gegooid, want dat schijnt te helpen..) uiteindelijk een onderbeens amputatie moest ondergaan. Zeker nu in het regenseizoen is het hartstikke link. Maar ja, als ik toch naar de stad wil, moet het maar. Er is wel een checklist die je af moet werken om te kijken of de motorbestuurder veilig is. Hoe is je 1 e indruk van de man (vrouwen heb ik het nog niet zien doen), is hij niet dronken, draagt hij een helm (of is dat juist een vrijbrief om harder te rijden?) ziet de motor er goed uit (niet roestig), zitten er spiegels op, doen de lichten het, zitten er knipperlichten op, staat er op de motor ergens God is Great of Mothers permission, zitten er voetsteuntjes op, en zo kan ik nog wel even doorgaan met m n lijstje. Terwijl we staan te wachten komt er een taxibusje (soort Mitsubishi H 100) voorbij en vraagt of we meewillen. We moeten leones betalen voor 7 personen (5500 leones is 1 euro). Dat doen we dus niet. We willen leones betalen en anders gaan we toch met de motor, die ineens vanuit allerlei hoeken en gaten opduiken. De man van de taxi gaat al snel accoord en zo zitten we met z n allen in het busje, wat van binnen compleet is omgebouwd, op een manier dat er een heeeeeeeeleboel mensen mee kunnen rijden. Vier bankjes, die heel hard zijn en ook nog uit kunnen schuiven. Als je zou willen, kunnen er 20 mensen mee (origineel is de bus gebouwd voor 8 mensen). Aan de bovenkant van de voorruit hangen allemaal foto s van familieleden, dus ik denk dat we wel goed zitten. De taken zijn goed verdeeld, de ene man rijdt, de andere onderhandelt over de prijs. Onder begeleiding van de muziek van Bob Marley zijn we binnen 5 minuten in het centrum van de stad bij de clocktower, vroeger de Arc de Triomf. De laatste bestaat niet meer in zijn huidige vorm. De nieuwe boog, inclusief een klok, gesponsord door de plaatselijke telefoonaanbieder (Africell, of zoiets) staat compleet in de (houten) steigers. Ze wilden de nieuwe boog klaar hebben voor Independence Day, maar dat hebben ze niet gehaald, dus de dag erna zijn ze maar gestopt met bouwen, hahahahaha! Het eerste wat me opvalt is dat de weg naar het centrum nu geheel is geasfalteerd en het zeker 5x zo druk is dan 4 jaar geleden. Bepaalde winkels zijn weg, er zijn nu banken waar je zowaar geld kan halen en wellicht pinnen. Dat laatste weet ik niet zeker, want het is zondag, dus de bank is gesloten. Maar er zijn gelukkig ook genoeg dingen hetzelfde gebleven, zoals de markt en bepaalde houtbewerkingszaakjes. Hoe goed we ook ons best doen, uiteindelijk raken we elkaar een beetje kwijt. Kan eigenlijk niet want we zijn de enige opoto s in de stad, dus een bezienswaardigheid op zich. Overal waar we gaan is het Opoto, opoto Voor degene die het nog niet weten, dit komt van het woord O Porto, een Portugees heeft dit land ontdekt en men vond hem toen de tijd al een blank persoon. De r is een beetje uit het woord verdwenen, dus is het nu Opoto. Uiteindelijk gaat ieder voor zich een plan trekken, ik struin de stad af met 1 van de Amerikanen en hij heet Grant. Aardige gozer en hij is heel lang, dus bijna niet uit het oog te verliezen. We nemen na twee uur stadten allebei tegelijker tijd een motortaxi terug naar huis.

7 Eerst heel m n lijstje afgewerkt en ik vond iemand die aan 95% van de eisen voldeed, dus vooruit dan maar. Ik vond het doodeng om achterop te zitten, maar gelukkig heeft het vandaag niet zoveel geregend, dus de (asfalt)weg is goed droog. En geen hobbeldebobbel meer. Toch ben ik blij als ik 5 minuten later van dat ding af kan en met twee hele benen naar The Guesthouse (waar we slapen) kan lopen. Grant was ook blij, want hij heeft recentelijk een ernstig motorongeluk gehad, waarvan de littekens nog goed te zien zijn. De avond vul ik met deze blog schrijven en een beetje lezen. Alles slowslow want de luchtvochtigheid is killing hier. Morgen maar eens aan het werk, het zal mij benieuwen. Dag 5 Ik zal maar gelijk met de deur in huis vallen.ik heb vandaag mijn eerste bevalling bijna geheel zelfstandig gedaan!!!!! GAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAF JOH. Na de overdracht (ik sla de riedel van opstaan en ontbijt van nu af aan over) vraag ik aan Erdi waar ze mij wilt hebben, want er lopen meer studenten rond. Ik mag naar de vrouwen- c.q. kraamafdeling. We zijn nog geen stap binnen of er komt een hoogzwangere dame (tja, wat anders) binnen zetten die al sinds die nacht weeën heeft. Nou, zegt Erdi, die is dus voor jou. Ow, oké en ik tracht koortsachtig de lessen van de opleiding voor me te halen. Ik weet niet of het komt door de hitte of dat ik zó blij was dat ik mijn tentamens voor dit onderdeel had gehaald, maar de informatie wil niet zo naar boven komen. Dan maar gewoon gezond verstand gebruiken en een goede verloskundige (Mary). Je begint altijd met de openingszin how die bodie, of wel, how is the body of wel How are you. Nou, deze dame had duidelijk weeën en ondanks dat ze al 5 kinderen op de aarde had gezet, leek het er niet echt op dat ze ervaringsdeskundige was. We beginnen met 4 cm ontsluiting en 3 weeën per 10 minuten, dus dat gaat al lekker. Elk half uur tot een uur wordt alles gecontroleerd, natuurlijk ook het kind. We hebben hier niet van die mooie apparaten waarbij we weeën en de hartslag van het kind kunnen meten, dus dat doen we apart. De kracht van de wee meet je door een paar vingertoppen in de buurt van de navel te leggen. Het meten van de hartslag doe je met de voorloper van de huidige stethoscoop. Een soort houten toeter die op de buik van de moeder gaat en de andere kant van de toeter gaat tegen mijn oor. 140 slagen per minuut, dus dat is goed. Nee, ik ga niet 60 seconden tellen, zoals zoveel verpleegkundigen wel doen. Ik tel 15 seconden en doe dat getal x4. Het personeel alhier krijgt dit rekensommetje (nog steeds) niet voor elkaar. Ik heb het nog geprobeerd om hen te leren het dan 30 seconden te tellen en dan x2 (dat is over het algemeen makkelijker), maar nee, ze blijven stug 60 seconden tellen. Grappig is dat tussendoor, terwijl de dame in kwestie om haar moeder roept, de schoonmaak (mannelijk van geslacht) gewoon binnen komt zetten en de vloer schobt, terwijl er een compleet naakte dame ligt. Hij kijkt niet op of om. Schijnt heel normaal/natuurlijk hier te zijn. De moeder van de hoogzwangere dame vertelt dat ze 12 kinderen heeft gehad, waarvan er 6 zijn overleden aan malaria. Triest. Tegen een uur of twaalf zegt Mary dat het nu wel op gaat schieten, of ik nog een keer wil checken hoever de ontsluiting is. 8 cm, dus nog twee te gaan. Terwijl ik mijn handschoenen uit doe, kijkt

8 Mary mij bevreemd aan. Wat doe je nu?!!?. Eh.nou gewoon m n handschoenen uit Nou, doe maar heeeeeel snel nieuwe aan, want het kind komt eraan!!!!! Moeder begint ondertussen te gillen en terwijl ik snel in nieuwe handschoenen schiet, komt het hoofdje al naar buiten. Net op tijd om het op te vangen en het gezichtje, wat al snel volgt, schoon te maken. Navelstreng gecontroleerd: niet om de nek. Daarna hoofdje een kwartslag gedraaid en dan die vervelende schoudertjes nog. Op dat moment lijkt de moeder het een beetje op te geven, dus Mary en ik stimuleren de vrouw om te persen. Mary drukt de baby een beetje naar beneden en hopla, daar zijn de schouders en plop komt het hele lijfje en een golf van vruchtwater erachter aan. Kindje (tis een meisje) huilt, ademt, beweegt, maximale score. Na het meisje te hebben afgedroogd, hartje geluisterd en te hebben gewogen, wordt ze in de meest kleurrijke doek gelegd, die ik ooit heb gezien. De moeder is ondertussen de nageboorte kwijt, ze wordt schoongemaakt/afgedroogd met wat doeken, kleed zich aan en gaat naar haar bed toe en legt het kind aan de borst. Ongelooflijk. Wat een tegenstelling tot de Westerse wereld. Ik sta ondertussen nog helemaal te stuiteren van de adrenaline. Heb ik nou ECHT een kind op de wereld gezet?!?!? Eerst maar even lunchen en de zaak laten bezinken. Wat een onwijs gave ervaring is dit zèg!!!! In de loop van de middag loop ik nog een paar keer langs moeder en kind. Ze doen het allebei voortreffelijk. Voor een Afrikaans kind is ze zelfs aan de dikke kant, 2825 gram. Da s best netjes, dacht ik zo. Ondertussen komt er ook een dame met zwangerschapsvergiftiging binnen en op het bed ernaast ligt een hoogzwangere dame met hoge koorts, waarschijnlijk malaria of typhus. De bloeduitslagen zullen het uitwijzen. In de namiddag komen 2 Nederlandse meiden aan uit Freetown. Zij doen hun specialisatie ziekenhuisapotheker hier. Ze slapen bij mij in het huis, dus nu hebben we 2 Dutch Houses. Ik laat hen de omgeving een beetje zien en Erdi neemt hen mee naar het ziekenhuis. David maakt vandaag patat, de schat, handgesneden, dus het zal mij benieuwen hoe het vanavond smaakt. Als we na het eten met z n allen in de huiskamer zitten en de Nederlandse meiden (Eline en Lisanne) kennis maken met de rest van de internationale groep, komt Erdi rond uur binnen met de mededeling: Ik word gebeld voor een bevalling en of de andere dokter kan komen. Erdi moest even nadenken over deze zin, want zij heeft achterwacht, maar al snel valt het kwartje dat de verpleegkundige MIJ bedoeld. Ik spring op en ga snel naar de plaats des onheils er van uitgaande dat Erdi volgt. Binnen 5 minuten sta ik in de verloskamer en de verpleegkundige is opgelucht dat ik er ben. Ik schiet weer in een paar handschoenen, omdat de verpleegkundige het hoofdje staat tegen te houden. WOW, dat gaat snel!!! Terwijl ik in dezelfde positie als s ochtends sta, ga de deur weer open en ik ben blij met de gedachte dat Erdi dat is. Niets is minder waar. Als ik opkijk zie ik 1 fysiotherapeut (Kathrin), 1 Française (Clem) en een Amerikaanse student (Annie) geneeskunde in de deuropening. Terwijl het zweet me overal uit de poriën loopt (tis echt bloedje heet binnen), werken mijn hersenen als een razende. Oké, I can do this blijf ik tegen mezelf zeggen. Gelukkig voor mij, moeder en kind is de situatie exact hetzelfde als s ochtends, dus, hoofdje eruit, droogmaken gezicht, controleer navelstreng, hoofdje draaien. Maar

9 ja, wat moet ik met die schouders???? Lang geeft moeder mij niet om na te denken, want met een laatste wee, perst ze het hele kind naar buiten. Mijn 3 toeschouwers kijken met grote ogen naar wat ik aan het doen ben. Kathrin maakt als een gek foto s en ik beveel Annie om handschoenen aan te doen, omdat de verpleegkundige met de moeder/nageboorte bezig is. Dan controleren we samen het kind. Score maximaal, alleen een klein beetje vruchtwater in de neus, omdat zij (tis weer een meisje) zo explosief ter wereld kwam. Ik vraag aan de meiden of ze voor de zekerheid Erdi even willen halen. In de tussentijd begin ik te beseffen dat ik het nu echt helemaal alleen heb gedaan. Zo Cool!!!!!!!!! Als deze trend zich doorzet, heb ik straks meer bevallingen gedaan dan ruggeprikken, hahahahahahaha. Erdi staat al snel naast me en knikt goedkeurend. Alles goed gedaan. Daarna ga ik douchen en voor het eerst heb ik even geen hekel aan het koude water, want ik drijf ècht m n kleren uit. Met heel veel voldoening stap ik in bed en val lekker in slaap. Dag 6 The locals doe er alles aan om te zorgen dat ik mij thuis voel. David zet elke dag een oranje bord voor me klaar met m n eigen Hollandse beker die ik uit Nederland heb meegenomen. Zelfs mijn hoeslaken is oranje. Helemaal leuk!!!!! Vandaag is het operatiedag, dus daar heb ik helemaal zin in, ondanks de constant drukkende warmte die er is. Je kan het vergelijken met de dreiging van een onweersbui na een hete dag in Nederland. Nou, zo voelt het dus. In de OK is het overigens heerlijk koel, want de airco doet het nog steeds. Voor ik naar de OK ga, ga ik natuurlijk eerste naar mijn 2 baby s van gisteren en ze doen het hartstikke goed. Nu ze zijn opgedroogd hebben ze ook meer kleur gekregen (lees: donkere huidskleur). Ik luister nog even naar hart en longen en ook dat is een zeer geruststellend geluid. We beginnen om uur (want dan gaat de stroom aan) met het verwijderen van een prostaat. Ik ga m n eerste ruggenprik zetten en hij zit in 1 keer goed. Ton zou trots op mij zijn!!!!! ABD is helemaal gelukkig, de patiënt ligt perfect stil en voelt helemaal niets. Ook ik ben helemaal in de zevende hemel. De tweede patiënt heeft een navel breuk, dus dat wordt een anesthesie the African way, met alleen Ketamine (slaapmiddel). Aangezien dit Bendu zijn specialiteit is, laat ik hem alleen achter en loop even met de 1 e patiënt mee, om over te dragen. Terug op de OK zie ik een patiënt in ademnood met een zuurstofgehalte van 37% (het hoort boven de 95 te zijn). Ik schiet gelijk weer in mijn adrenalinemodus en zet een kap op het gezicht en ga beademen met de ballon. Voor ik dat wil gaan doen, gaat de dame in kwestie ineens overgeven, dus, hop, hoofd opzij en alles zoveel mogelijk wegzuigen. Na alle troep te hebben weggezogen, zuurstof gegeven en bijbeademd. Na een ong. 30 seconden zit ze gelukkig al richting de 90% (wat ik op dat moment heel acceptabel vind), maar het duurt wel een minuut of vijf voor ik haar echt op 100% heb en kan houden. Pffffff, dat was op het nippertje. Verder loopt het allemaal goed, alleen de patiënt ligt nog lang knock-out van de Ketamine. Ik luister nog goed naar haar longen en hoor dat ze helemaal boven in de longen toch een beetje water heeft binnen gekregen. Ik zeg tegen de zuster op de verpleegafdeling dat ze voorlopig nog

10 even aan het zuurstof moet, totdat ze goed wakker is. Het liefst hou ik haar de hele nacht aan het zuurstof, maar er is slechts 1 apparaat en die moet van de kinderafdeling worden gehaald. Ik moet dus een beetje schipperen. Daarna komt er nog een klein OK met een Afrikaanse anesthesie en daarna gaan we nog een prostaat verwijderen. Ook de tweede keer zit ik helemaal goed met mijn ruggenprik. De Amerikaanse studenten kijken met grote ogen wat ik allemaal aan het doen ben vandaag..enneh ik eigenlijk ook wel, HAHAHAHAHAHAHA. I totally ROCK, volgens de Amerikanen. Na de laatste OK ga ik nog even de patiënten langs en ze doen het allemaal goed, dus ik ben helemaal blij. De rest van de namiddag wordt gevuld met de voorbereiding voor het eten want er komen 10 gasten eten. Ik weet niet waar ze ineens allemaal vandaan komen, maar het gezelschap in the Guesthouse wordt steeds internationaler. Engeland, Oostenrijk, Uganda, alle nationaliteiten komen hier voorbij. Daarna lekker naar bed. Dag 7 Gisteravond laat begon het al een beetje te rommelen hier en dan bedoel ik onweer en niet mijn buik. Het bleef lang bij alleen maar wat lichtflitsen, maar tegen een uur of 4 in de morgen brak de hemel hier echt open. Als ik het op de buienradar had kunnen zien is zelfs de kleur paars niet voldoende om aan te geven hoeveel water hier valt. Zelfs de top van de heuvel, waar the Guesthouse aan de voet staat, is in nevel gehuld. Tijdens het ontbijt en later tijdens de overdracht en de rondes van de patiënten konden we elkaar niet verstaan door de hoeveelheid water die op de daken viel of door het gekraak van het onweer. Ik heb zelfs een vermoeden dat de bliksem ergens in de buurt is ingeslagen. In ieder geval niet in het ziekenhuis, want de stroom doet het nog. Tijdens de rondes blijkt dat onze patiënten het goed doen. 1 patiënt (waarbij de prostaat is verwijderd) is nog voor een heroperatie geweest, omdat de verpleging waarschijnlijk te weinig had gespoeld via de catheter. Er zaten vele bloedstolsels voor de tip van de catheter, zodat de urine er niet uit kon en de patiënt dus ook niet kon plassen. De stolsels moesten dus vannacht worden verwijderd. Ik had al een vermoeden dat er iets aan de hand was, want midden in de nacht ging ineens het licht in mijn kamer aan, wat betekent dat de generator aanstaat en dat gebeurt alleen maar als er spoedoperaties zijn. De rest van de dag gaat slow-slow en dat mag ook wel even na de hectiek van de afgelopen dagen. Ik ga maar alvast wat verslagen schrijven voor mijn opleiding, want dat moet, naast de DD s en het werk, ook nog gedaan worden. Nu zit ik dus heerlijk, oergezellig Nederlander te zijn met een kop thee en een stroopwafel, hier aan te werken. De temperatuur is eindelijk naar een aangename 24 graden gedaald. En terwijl wij Opotos er helemaal van genieten, doen de locals hun dikke jassen aan en mutsen op, omdat bij hun het gevoelsmatige vriespunt ligt op 25 graden en niet bij het nulpunt, zoals bij ons.

11 Bendu (de anesthesieassistent) heeft mij vandaag m n tweede injectie gegeven tegen hondsdolheid. Ik zag geen kans om dit voor mijn vertrek te regelen en na een recentelijk avontuur van mijn collega, die op een missie in haar been werd gebeten door een schurfterig hondje, heb ik het vaccin van de TravelClinic meegekregen. Bendu volgt nauwkeurig mijn instructies op en geeft mij de injectie met het vaccin. Zo, weer een beetje meer weerstand. Als ik nl. gebeten zou worden door hond, aap, mens of wat dan ook die besmet is met hondsdolheid (rabiës), moet ik binnen 24 uur behandeld worden en laat er nou in heel Sierra Leone niets te vinden zijn daarvoor. En hoe kom ik binnen 24 uur aan een vliegticket naar Europa om vervolgens een kliniek te vinden die de behandeling kan doen? Dus toen heb ik maar besloten om het vaccin zelf mee te nemen. Tegen een uur of drie in de middag is het dan eindelijk droog en gaan The Dutch girls even naar het centrum van Makeni. Helaas komt er geen busje voorbij zetten, dus we zijn gedwongen weer met de motortaxi mee te gaan. Gelukkig reden die gasten heel rustig. Ik geeft Lizanne en Eline een snelle tour van de stad, er worden wat dingetjes gekocht en gaan daarna snel terug naar huis, voordat het donker wordt. s Avonds geeft ABD nog een klinische les over tyfus, wat hier heel veel voorkomt. Een erg leuke en interessante les, maar voor de minder medisch onderlegden wellicht wat moeilijk te volgen. Tegen de tijd dat we klaar zijn met de les, loopt het al tegen negenen, dus nog maar een uurtje stroom en dan maar weer naar bed. Dag 8 Vandaag alweer een week weg van huis. Waar ik vorige week rond uur op weg was naar het vliegveld, sta ik nu naast mijn bed om voor de meiden van de Apotheek een programma te downloaden. Aangezien de meiden een Apple hebben en de Apotheek een computer heeft die onder Windows draait, is het handiger om het op mijn computer te downloaden. Het eerste wat opvalt als ik naar het ziekenhuis loop, is dat de locals hun winterjassen en gebreide mutsen weer hebben opgeborgen, omdat we weer rond de dertig graden zitten. Na de overdracht blijkt dat er nog geen patiënten zijn om te opereren, maar de ervaring leert dat dit elk moment kan veranderen. De patiënten die aan hun prostaat zijn geopereerd doen het hartstikke goed. Ze zitten opgewekt in een stoel naast het bed en eten, tijdens de overdracht, gewoon hun ontbijt op (of wat er voor door moet gaan). Als de rondes voorbij zijn, komt onze 1 e OK patiënt ons al tegemoet. Een oude man die echt sterft van de pijn in zijn buik, wordt in een rolstoel voortgeduwd. Snel opnemen, bloed afnemen en dan opereren. De insuline die ik heb meegesleept wordt vandaag opgehaald door een alleraardigste arts, die in een ziekenhuis werkt, 4 uur hier vandaan. De man is erg blij met zo n grote voorraad en bedankt mij hartelijk. Weer een goede daad gedaan. Ondertussen zijn er ook twee andere patiënten aangemeld. Twee dames, waarvan één haar baarmoeder moet inleveren en de ander een variant van een liesbreuk. Beide krijgen een ruggenprik

12 en de operaties verlopen lekker vlot. ABD vertelt dat vele vrouwen na hun 50 e hun baarmoeder inleveren, omdat men toch wel minimaal 6 kinderen ter wereld brengt, met uitschieters naar de 12. Na de dames komt onze zieke patiënt met zijn acute buik, zoals we dat in medische termen noemen. ABD denkt dat het tyfus is, dus kan hij de theorie van gisteren, gelijk in praktijk brengen, inclusief de geur die erbij hoort, die uit de buik komt zetten, als je hem openmaakt. Ik kan je vertellen, die lucht is niet om te harden!!!! Je gaat er echt kokhalzen en acuut op mondademhaling over. Ik zie nogal wat problemen, dus ga snel op zoek naar een beademingstube en een laryngoscoop. Dit laatste apparaatje heeft een lichtje, waarmee ik in de keel kan kijken en zo de beademingsbuis in de luchtpijp kan plaatsen. Terwijl ik driftig heen en weer loop om alles bij elkaar te zoeken, loop ik na een minuut of 10 weer de OK op, met de benodigde spullen. De man is ondertussen rustig op tafel en ik vraag aan Bendu wat hij als aan medicatie heeft gegeven. Bendu kijkt mij niet-begrijpend aan, en vertelt dat hij nog niets heeft gedaan. Dan beseft ABD dat de man is overleden, nog voor we iets hebben gedaan!!!! ABD en ik beginnen nog aan een reanimatiepoging, maar dat geven we al snel op. Ik kijk enigszins verbouwereerd naar de man op de tafel en geef dan officieel aan dat de man is overleden. De man wordt netjes afgedekt en terug naar de mannenafdeling gebracht. Terwijl het bed van de operatieafdeling naar buiten wordt gereden, gaan er direct al een aantal familieleden/vrienden van de man klaagzangen produceren. t Blijft indrukwekkend. Heel wat anders dan die nuchtere Hollanders. Als laatste komt er een 4 jarig meisje op tafel met dezelfde klachten als de oude man, dus ik schiet gelijk weer in de adrenalinemodus. Deze wil ik niet verliezen, in ieder geval niet NU! Het meisje krijgt haar medicatie tegen de pijn en om te slapen en ABD zet een mes in haar buik. De diagnose weet ik direct..tyfus! Kan niet missen!!!! Het meisje lijkt ook te stoppen met ademen en het enige wat Bendu doet is de kaak een beetje optillen. Overigens, wat hij doet is goed, maar niet voldoende!!! Ik zeg tegen Bendu dat ik het overneem en zet een kap met zuurstof op haar gezicht en begin haar voorzichtig bij te blazen. Dat werkt gelukkig vrij snel en dan dient het volgende probleem zich aan, het infuus loopt niet goed, zodat de medicatie niet aankomt in haar lichaam. Ik laat Bendu een nieuw infuus zetten en aansluiten, terwijl ik de ademweg goed in de gaten houd. Na een kwartier (en niet vergeten in een enorme stank lucht) zijn we eindelijk op orde. Het meisje (ze heeft een groot gat in haar darmen) overleeft de OK in ieder geval wel. Morgen zien we verder. Om half vijf loop ik even naar de Guesthouse om een kop thee te drinken. Als ik 1 stap binnen heb gezet breekt de hemel weer open en koelt het weer heerlijk af. De avond vul ik weer met deze blog schrijven en gezellig babbelen met de Nederlandse meiden. Ik mag hopen dat het meisje de volgende morgen haalt. Duimt iedereen mee?!?!?!?! Dag 9 Als ik rond een uur of 6 wakker wordt van een jammerlijke klaagzang, weet ik hoe laat het is. Niet vanwege de schemer, maar dat het meisje van gisteren het niet heeft gered. Ik baal er van, maar ik weet dat dit maar heel weinig patiënten het redden die tyfus hebben.

13 Na de overdracht is er altijd nog wel een aankondiging of een voordracht. Gisteren was het onderwerp dat niemand tijdens zijn werk spullen mag verkopen. Na het werk mag dit dan weer wel. Verder moet je netjes gekleed komen en als je naar huis gaat moet je je afmelden bij het hoofd. Bovendien is er een medische bibliotheek, waar van af vandaag iedereen welkom is om boeken te lenen, zodat men weer meer knowhow heeft. De voordacht van vandaag wordt verzorgd door verpleegkundige Mary, waarmee ik mijn eerste bevalling heb gedaan. Zij is naar een college over HIV/AIDS geweest en vertelt nu haar verhaal. Het schijnen vooral de mannen te zijn die zich niet laten testen, omdat die het nut er niet van inzien. De vrouwen doen het wel. Zo langzamerhand begint de Afrikaanse bevolking wel te begrijpen hoe het zit met deze ziekte, hoe je het op kunt lopen en wat je er aan kan doen om het te voorkomen. Vandaag heb ik maar twee patiënten, de Duitse fysiotherapeute Kathrin en de Nederlandse apotheker Lizanne. Kathrin heeft malaria opgelopen en is daar hondsberoerd van. Zij krijgt van mij een infuus en daarna medicatie tegen de misselijkheid en het braken. Lizanne heeft een brandwond aan haar been opgelopen, doordat ze met daar been tegen de uitlaat van een motortaxi kwam. Met wat koelen en wat spullen uit de apotheek van het ziekenhuis, waar de meiden de sleutel van hebben, hebben we de brandwond snel verzorgd. De zon schijnt zelfs even vandaag, dus ik heb een half uurtje hiervan kunnen genieten, zowaar. Verder vul ik de dag met verslagen schrijven en wat boodschappen doen in Makeni. Tijdens het shoppen begin het weer te regenen, dus moest ik met de motortaxi terug naar het ziekenhuis. Ik was natuurlijk verzopen, maar was blij dat de motor niet onderuit was gegaan in dit slechte weer. De dag is dus slowslow en na een dag als gisteren is dat wel even welkom. Helaas voor de DD volgers minder avontuur, maar hé, het kan niet elke dag feest zijn.toch? s Avonds gaat de groep nog wat drinken in de stad, maar daar heb ik niet zo n behoefte aan, omdat je dan terug moet met de motortaxi (omdat Erdi dienst heeft en zij rijdt de auto)) en dat zie ik ècht niet zitten. Ook moet er iemand achterblijven voor Kathrin, dus dat vind ik geen probleem om die taak op mij te nemen. Dag 10 Aangezien de tropenarts (Erdi) dit weekend dienst heeft, kunnen we helaas niet op pad, dus moeten we ons dit weekend zelf vermaken. Volgend weekend staat er een tripje naar Freetown op het programma, waarbij we 1 dag de stad gaan bekijken en 1 dag naar het strand gaan, als het weer dit toelaat. Het weekend erop (als Erdi weer dienst heeft) willen we kijken of we de drivers zover kunnen krijgen of ze ons naar Kabala willen brengen, een stad in het noorden van het land. Dit is dan gelijk mijn laatste weekend alweer, want die maandag erop ga ik weer naar huis. De ochtenden in het weekend komen hier langzaam op gang, omdat iedereen, behalve John en ik, uitslaapt. Aan het begin van de middag gaan The Dutch Girls maar eens naar de stad.lopen, net als de rest van de bevolking. Onderweg hebben we natuurlijk veel bekijks, want welke opoto gaat er nou in

14 hemelsnaam lopen naar de stad. We krijgen veel aanbiedingen van motortaxi s onderweg, die wij vriendelijk afslaan. Eenmaal in de stad aangekomen bij de clock tower (ongeveer 3 kwartier later), ga ik op zoek naar The Money Man. Ik heb hier en daar meegekregen dat de AEX zakkende is en het qua dollar en Euro niet zo lekker gaat, dus stel mezelf in op een lagere koers. Dit nieuws schijnt de Money Man niet te hebben bereikt, dus ik sla maar gelijk groot in, voor de koers echt gaat dalen.. Eline en Lizanne proppen leones (= 200 euries) op de bodem van mijn rugzak, zodat het veilig is opgeborgen. Daarna lopen we door naar The Clubhouse, want Eline en Lizanne hebben ondertussen dorst gekregen. In mijn rugzak heb ik altijd water, muggenspray en een zaklantaarn zitten. Je weet nooit waar je terecht komt, dus het is maar beter om voorbereid te zijn. The Clubhouse is een modern restaurant waar je, naast lokale gerechten, ook Europese gerechten kunt krijgen als pizza, hamburgers, frietjes, clubsandwich, etc. En als er dan nog niets is dat je lekker vindt, dan maken ze gewoon iets wat je wel lekker vindt. We gaan lekker zitten aan een plastic tafeltje met vier dito stoelen, (een soort tuinset) inclusief een originele Heineken parasol. Dat verkopen ze hier ook (gebotteld in Nederland), in halve liters en niet eens duur. Ik bestel een Fanta, maar bij de eerste slok vind ik m eigenlijk al niet om te drinken. Na enig onderzoek, blijkt dat deze gemaakt ik is Algerije. Ik heb m maar laten staan. Na onze drankjes gaan we terug naar het ziekenhuis en besluiten op wat motortaxi s te wachten. Nou, met drie opoto s duurt dat niet lang. Ondertussen word ik wel steeds minder kieskeurig, als ik eerlijk ben, zeker als je weer een enorme regenbui op je kop krijgt. Wat ik alleen niet had verwacht, was, dat deze gasten een short-cut zouden nemen met een stuk dirtroad met veel kuilen. Maar goed, dat heb ik ook veer zonder kleerscheuren overleefd. Wat de regen betreft, ik heb nog nooit zoveel water gezien. Het kan hier uren regenen in hoeveelheden die de Nederlandse buienradar niet eens aan zou kunnen. De meest heftige kleur is geloof ik paars, nou, maakt daar hier maar zwart van. Als het hier nu regent, in de zin van een normale Hollandse regenbui, loop ik er al gewoon doorheen, omdat dat prima te doen is, zonder al te nat te worden. s Middags nog even met Erdi wat inkopen doen bij St. Mary s Supermarket. De Libanesen zijn een erg ondernemend volkje en hebben hier dan ook een prima supermarkt neergezet met lokale en Europese producten. Ik zie zelfs Hollandse Kermis, alleen betaal je daar wel, omgerekend 2,50 voor. Verder een variant op Ben& Jerry s ijs, Heinz tomatenketchup, Pringles, en zelfs een vriesafdeling met franse frietjes, hapjes, kip, vlees, etc. Ik hou het dit keer op 6 flessen water, want die zijn hier zowat niet aan te slepen. De avond wordt afgesloten met de film Mary Poppins. Zit je als Nederlander natuurlijk niet echt op te wachten, na de hype in Nederland, maar ach, als je hier zit, is het toch wel weer leuk. Dag 11 Om de regelmaat er maar in te houden, sta ik om uur op. Vroeg ontbijtje en dood de tijd wat met lezen. Net als vorig weekend, komt het allemaal wat traag op gang, dus ik besluit maar naar het ziekenhuis te gaan, om te kijken of daar wat te beleven is.

15 In het weekend nemen de verpleegkundigen de patiënten op, in tegenstelling tot door de weeks, dan doen de artsen dat in de Out Patient Department (OPD). Er blijkt genoeg te doen te zijn, dus ik neem samen met de pleeg en een tolk wat patiënten op. Naast het Creools, wat hier wordt gesproken, zijn er veel dialecten. Je kunt het vergelijken met Nederland, waar ook veel dialecten zijn. Ik kan een Fries, die z n eigen taal spreekt,ook niet verstaan. Varianten hier zijn Timni, Kuranko, Shabro, Limba en Mende. Zo kan het dus gebeuren dat we beginnen in het Engels, overgaan in het Creools en dan in Timni en vice versa. En wat er dan nog van de juiste informatie overblijft, is natuurlijk maar de vraag. Tis net zoiets als het spelletje De wereld rond waarbij 1 zin wordt gezegd en na 30x doorgefluisterd te zijn er een totaal andere zin ontstaat. Het Creools heeft gelukkig veel Engelse woorden die soms op een grappige manier zijn verdraaid. Vergelijkbaar met de Zuid-Afrikaanse taal en het Nederlands. Daar is een lift bijvoorbeeld een hijsbakkie (alsof dat ding nooit naar beneden komt, hahahaha). Mijn eerste patiënt is een dame van ongeveer 60 jaar. Zowel zij, als de kinderen weten niet hoe oud ze is, zoals zoveel mensen van haar generatie. Ze komt binnen met een berg aan klachten, hoofdpijn, pijn in de gewrichten, koorts, darmen die niet goed werken (obstipatie), poliep in haar neus, hoge bloeddruk, misselijkheid, eten wat terugkomt en zo kan ik nog wel even doorgaan. De klachten blijken al een maand te bestaan. De lessen van de opleiding in mijn achterhoofd hebbend, vraag ik uiteindelijk WAAROM ze NU naar het ziekenhuis is gekomen en dan nog wel op zondag? Pijn in de gewrichten blijkt het antwoord te zijn. Na doorvragen blijkt ze zelf ook wat zelfgemaakte kruiden ingenomen te hebben, dat doen mensen hier vaak. Verder heeft ze 10 kinderen op de wereld gezet, waarvan er nog 8 leven. Alle dingen bij elkaar genomen, denk ik dat deze dame malaria heeft, dus laten we haar opnemen. De hoge bloeddruk kan met de leeftijd te maken hebben, maar ook door de gewrichtspijn komen. Tis grappig hoe je denkwijze in de tropen wordt omgezet en dat normale klachten hier een andere diagnose hebben dan in het Westen (jullie zitten eigenlijk ten noorden van mij ). Mijn volgende patiënt is een meisje van 8 jaar die al gediagnosticeerd is met malaria, maar na ontslag in een ander ziekenhuis (10 mijlen hier vandaan) zich nog steeds niet goed voelt. De diagnose is dus een inkoppertje, maar gaan wel nog even alles na, of het toevallig niet wat anders kan zijn. Ze wordt opgenomen en volgens het malariaprotocol behandeld. Zo kom ik de dag dus lekker door en kan ik aan het eind van de dag toch met een tevreden gevoel naar bed. Het is zo leuk dat je hier zoveel kan doen als PA-er in opleiding. Ik word ook al de andere dokter genoemd. Helemaal cool. Dag 12 De één na de ander krijgt hier malaria, dus ik zit m een beetje te knijpen. Ik weet niet of het ligt aan het regenseizoen (meer muggen) of dat de muggen meer resistent zijn, of dat de anderen minder voorzorgsmaatregelen nemen, of dat ze hun pillen niet goed innemen. Als je Malarone nl. op een nuchter maag inneemt, schijnt de werking vele malen minder te zijn, dan op een volle maag. Liefst moet je vet gegeten hebben. Deze wijsheid heb ik van de meiden van de Apotheek, die na mij zijn gekomen, dus dat neem ik zomaar aan.

16 Ik hou me maar vast aan wat ik heb geleerd van Anneke, toen ik de eerste keer in de tropen was. Lange broek, bloes met lange mouwen, sokken aan, spuit je vol met Deet en neem op tijd je Malarone in. Verder zo veel mogelijk binnen blijven s avonds, alles dicht, slaap onder een klamboe en check m ff voor je gaat slapen. Meer kan ik ook niet doen. Na de overdracht, ga ik snel even kijken hoe het met mijn patiënten gaat. De oude dame blijkt verdwenen. Ik overal zoeken op de afdeling (soms lijken die mensen allemaal op elkaar), maar geen dame met gewrichtsklachten. Navraag bij een aantal verpleegkundigen (de één is niet zo snugger als de ander, of ik begrijp ze gewoon niet, dat kan ook) blijkt dat de dame geen geld had voor de behandeling en is ze dus maar naar huis gegaan. Jammer dat het zo moet lopen. Het kind is er gelukkig nog wel en ik word enthousiast begroet door de moeder. Een verpleegafdeling heeft ong. 25 bedden, maar op de kinderzaal worden de bedden, waar mogelijk, gedeeld. s Nachts slapen er dan 4 mensen in 1 (origineel!!) ziekenhuisbed, 2 moeders (of caretakers) en twee baby s Naast mijn bezigheden op de OK, loop ik deze week mee op de kinderzaal en dat zijn bij de ronde, die elke dag wordt gedaan al snel zo n 40 kinderen. Velen moeten een infuus hebben, omdat ze nogal snel sneuvelen hier. We hebben geen spalken, alleen wat bruine pleisters, om het infuus vast te zetten. Als infuuskoningin voel ik me dus helemaal thuis, maar dat wordt al snel anders, als je in een vrij donkere zaal moet werken, met patiëntjes met een pikzwarte huid. Tel daar botte infuusnaalden, 40 krijsende kinderen en een stugge huid bij op en het feest is compleet. Wat kost me het moeite om zo n rotding er in te krijgen. Regel hier is dat zodra het op de handen niet lukt, met overgaat op het HOOFD!!! Jarenlang maak ik wel eens grapjes over een stuwband om je hoofd heen doen hier gebeurt het dus ECHT. Je neemt de uiteinde van een handschoen (niet de vingers maar het manchet). Daar zit nl. zo n dik randje aan. Knip dat af en trek dat om het hoofd van het kind. Echt, ik stond met open ogen te kijken. Meest interessante patiënt van vandaag is een meisje van 12 jaar die in het lijf van een vrouw van 80 zit. Ze kan nog geen honderd meter lopen en ze is al buiten adem. Als ik haar hart hoor, lijk het wel of ik op Vaya aan het rijden ben, want ik hoor soms een galopritme. Dat is niet helemaal de bedoeling bij zo n jong meisje. Erdi besluit een echo van haar hart te maken en we zien een vergroot hart en ook vergrote vaten bij de lever. Rondom het hart zit geen vocht en haar longen klinken ook goed. Er zit wel vocht in haar voeten, handen en haar gezicht. Dat laatste kan ik niet zo goed onderscheiden, maar de moeder vindt dat haar gezicht gezwollen is. We weten nog niet precies waar we het moeten zoeken, dus we denken er nog even over na. Bovendien moeten we even wachten op de uitslagen van het laboratorium, dus morgen maar weer verder kijken. Laat op de avond komt er nog een nieuwe gast aan, Nick uit Engeland. Hij wil chirurg worden en komt hier een maandje meelopen en natuurlijk opereren. In een rap tempo wordt hij aan iedereen voorgesteld en dan gaat al bijna het licht weer uit. Morgen weer een dag. Dag 13 JAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA en dat is nummer DRIE!!!!! Vanmorgen begon de operatiedag met een keizersnede, en die was best spannend. Normaal gesproken gebeurt een keizersnede hier via een verticale snee in je buik. Dit, omdat het gewoon de snelste weg naar het kind toe is. Bovendien

17 kijken de Afrikanen niet naar het cosmetische en ze gaan al helemaal niet op het strand liggen in hun bikini, dus de bikinisnede komt hier niet zo snel aan de orde. Vandaag besluit ABD het wel via deze weg te doen, omdat de vrouw al eerdere buikoperaties had gehad en hij was bang voor de verklevingen die eronder zouden kunnen zitten. Of de snede nu te klein was, of het kind te groot (dat zijn ze hier eigenlijk niet), of dat de manier van opereren een beetje anders was.ik weet het niet, maar het ging allemaal een beetje moeizaam. Ik zag het scenario van 2006 weer voorbij flitsen en hoopte toch zó dat ABD op zou schieten. Mijn gebeden worden verhoord, maar niet helemaal lekker komt het kindje uit de buik. Haar rechter bovenarmpje is gebroken en ze huilt bijna niet, hartslag te laag en een beetje blauw bij de voetjes en handjes (score 6 uit 10). Ik duik er direct op en probeer het kind op gang te krijgen door veel te wrijven, slijm weg te zuigen, zuurstof te geven en half/half te reanimeren. Ik heb de airco op de OK uitgezet, vanwege het kindje, maar dat resulteert wel in tropische temperaturen op de kamer (vandaag eindelijk een zonnige dag, maar daar merk ik weinig van).terwijl bijna alle inwoners van The Guesthouse (4 Amerikanen, een Duitse en de twee Nederlandse meiden) kijken naar mijn handelingen, werk ik koortsachtig door, samen met een verloskundig verpleegkundige. Na 2 minuten heb ik het kindje beter op gang en na 5 minuten kan ik het kindje een 10 geven (of eigenlijk een 9,5, want met het gebroken armpje doet ze niet veel). Voor mij persoonlijk is ook deze missie weer geslaagd en dat geeft me veel voldoening. De arm wordt aan het lichaam gespalkt door er gewoon een bandage om het lichaam te wikkelen, terwijl de arm langs zij is. Dit is met ongeveer 1 á 2 weken geheeld. Daarna komt er een liesbreuk. Ze zijn niet meer zo groot als in 2006, dus dat is de uitdaging niet voor mij. Wel de ruggenprik en die zit gelukkig goed. Na de liesbreuk komt er een man, die een ongeluk heeft gehad met..jawel een motortaxi. Het rechter onderbeen ziet eruit als een bladzijde uit een anatomie boek en collegae die aan trauma doen zouden het een erg interessante casus vinden. Het hele scheenbeen ligt open (het bot ligt helemaal bloot!!!) en aan de buitenkant is alle huid en onderliggende weefsels verdwenen. Z n knie is op een paar plaatsen gebroken en ook aan de binnenkant mis ik een onderdeel van de originele versie van de mens, zoals we op aarde worden gezet. ABD wil eigenlijk het been boven de knie amputeren, maar in overleg met Erdi willen we het nog wel een kans geven. De laatste patiënt is een oudere dame die met zo n dikke buik binnenkomt, dat ze wel 9 maanden zwanger lijkt. Dit plaatje klopt niet en zodra ABD een mes in de buik heeft gezet komen er liters vies bruingelig vocht uit de buik zetten, inclusief de misselijkmakende geur. Acuut ga ik weer op mondademhaling over. Weer een tyfus buik, dus daar zit weer een paar uur werk in. Nadat ABD alles heeft schoongemaakt en de darm weer heeft gerepareerd, gaan er schone gazen in en laten we de buik open, d.w.z. met en paar hechtingen wordt de buik gesloten, zodat we er snel weer bij kunnen als de buik opnieuw wordt schoongemaakt en er nieuwe gazen ingaan. Dit gaat net zolang door, totdat er een schone buik is. Na het OK programma loop ik nog even langs de patiënten en die doen het goed. De baby ligt rustig te slapen en met moeders gaat het goed. De jonge man van de liesbeuk heeft nog een halve verdoving in zijn lichaam zitten. Rechts doet het goed, links wil nog niet terugkomen. Hij is een beetje in paniek. Ik zeg dat het goed gaat komen en ga na het eten weet bij hem kijken. Hij kan

18 ondertussen zijn tenen alweer bewegen en z n knie een beetje heffen, dus we moeten een beetje geduld hebben dit keer. Nou, weer een enerverende dag, dacht ik zo. Morgen gaan weer wéér een buik doen. Dag 14 Eén van de lessen die na de overdracht worden gegeven, wordt vandaag verzorgd door Annie, 1 van de Amerikaanse studenten. Aangezien je het hier voor de verpleegkundigen volgens het KISSsysteem moet doen (Keep It Simple Stupid ), ging ze iets vertellen hoe je op een veilige manier patiënten van een rolstoel in een bed moet krijgen en andersom. Haar lijdend voorwerp is haar steun en toeverlaat (en vriendje) Eric die vele gelijkenissen vertoont met Youri van Gelder (Lord of the Rings). Zelfs in deze hitte doe hij elke dag uitgebreid zijn workouts, maar dat terzijde. Dus onze Eric/Youri wordt van de stoel naar het bed gehesen en anders om, hij moet iemand nadoen die halfzijdig verlamd is, etc., alles volgens de westerse regels die de ARBO dienst heeft opgesteld. Als er na afloop gelegenheid tot vragen stellen is, steekt 1 van de locals, die ook fysiotherapeut is, zijn hand op, met de mededeling dat hij ook nog wel een manier weet om een patiënt veilig te verplaatsen. Hij voegt de woord bij de daad, loopt naar voren, pakt de nietsvermoedende Eric/Youri (die nog steeds in de rolstoel zit)beet, gooit hem over een schouder en legt hem op de tafel. HAHAHAHAHAHA. De hele staff ligt in een deuk, inclusief de opoto s. De Amerikanen kijken een beetje beduusd, maar komen tot de conclusie dat het zo ook kan. Ik had jullie nog beloofd om op het meisje met het hartprobleem terug te komen. Alle resultaten van de onderzoeken zijn terug en haar nieren blijken niet goed te werken. Na wat eenvoudige medicatie gegeven te hebben, knapt ze zienderogen op en voelt zich niet meer een 80-jarige vrouw. Wel willen we nog een foto van haar longen laten maken. Na een kwartiertje heb ik het meisje in tranen naast me staan en ze zegt dat haar ouders geen geld hebben, voor het maken van de foto. Mijn hart keert om en het hele tafereel is aandoenlijk, maar ook dit is een strategie van de locals. Ze hopen dat een opoto die 6,50 gaat betalen, maar die vlieger gaat helaas niet op, want dan kan je wel aan de gang blijven. Ze mogen op afbetaling de foto laten maken. Ondanks dat het geen operatiedag is, gaan we er wel 1 doen vandaag. Een heel ziek meisje van 15 jaar met verdenking van..(ja, jullie zouden het nu wel moeten weten) een tyfusbuik. Dit blijkt achteraf niet zo te zijn, haar alvleesklier is ontstoken. Hoe dat kan bij zo n jong iemand, dat is mij een raadsel, maar hier in Afrika moet je soms dingen laten voor wat het is, want er zijn nog 100 mensen die je aandacht nodig hebben. s Avonds geeft Erdi les over bloedarmoede. Nu zal je misschien denken: Weet je dat na 14 jaar nog niet?, deze les is speciaal toegespitst op bloedarmoede in de tropen, dus dat was hartstikke leuk. 85% van de kinderen heeft hier bloedarmoede als gevolg van malaria. Echt ongelooflijk! Waar ik ook wel een beetje verbaasd over was, is dat bijna 10% van de Nederlandse kinderen bloedarmoede hebben. Ook wel iets om over na te denken. Na de klinische les, komt het bericht, dat er weer een moeder met baringsnood is, dus dat kind moet via de keizersnede ter wereld komen. Vervelende bijkomstigheid is, dat er geen harttonen meer te

19 horen zijn, dus het kindje is (naar alle waarschijnlijkheid) overleden. Soms komen vrouwen gewoon te laat naar het ziekenhuis, terwijl ze al over tijd zijn (ong weken). Even twijfel ik of ik dit nou wel mee wil maken en besluit toch maar even te gaan helpen en mij een voorstelling te maken hoe ik nou om moet gaan met een volgroeide(dode) baby met alles erop en eraan. Eerst moet er natuurlijk voor stroom gezorgd worden, want dat heeft het ziekenhuis s avonds niet. Sleutels moeten eerst bij de beveiliging worden gehaald en dan kan de generator worden opgestart. Dat duurt en duurt maar. Uiteindelijk gaat het licht aan en wordt er een bange vrouw met een heeeeele dikke buik in een rolstoel de OK opgereden. We brengen haar snel onder narcose buik gaat open en er komt inderdaad een compleet kind uit, die ineens een luide keel opzet. ABD schrikt zo erg, dat hij bijna het kind laat vallen. HIJ (ja echt waar, eindelijk een jongen) LEEFT!!!! POING!!!! Ik schiet gelijk weer in de overlevingsmodus, zorg voor extra zuurstof, luister naar het hart en de longen, tel tenen en vinger en kom tot een score van een 10 (met een griffel, dit keer). Zo eindigt de dag in een feestje en loop ik onder mijn paraplu, in de stroomde regen weer naar de Guesthouse, om daarna lekker m n bedje in te duiken. Dag 15 Erdi moet vandaag de hele dag in Freetown zijn, dus krijgen Nick (chirurg in opleiding) en ik de taak om de kinderafdeling op ons te nemen. Fijn.dat is ontzettend veel werk, want er zijn er op dit moment 43 opgenomen en die liggen in 26 bedden. Je hoeft geen Einstein te zijn om in te schatten dat er meerdere kinderen, met moeder, in 1 bed liggen. Daarbij raken we door onze voorraad medicatie, infuusvloeistoffen en andere benodigdheden heen, dus krijgen we ook nog de ondankbare taak om het aantal kinderen vandaag terug te brengen naar 26, 1 in elk bed. Ik kan je zeggen, dat het bijna een onmogelijke opgave is. Het is niet alleen dat je een heleboel zieke kinderen ziet, maar ook de druk die erachter zit, weinig ervaring hebt, het toevallig vandaag een zonnige dag is, dus bloedje heet. Dat laatste helpt niet om de concentratie goed vast te houden. De ruimte is soms erg klein om in te werken, zeker als er 3 verpleegkundigen in je kielzog meegaan. 1 weet welk protocol er moet worden gevolgd, nr. 2 zorgt voor de vertalingen en heeft lab.formulieren bij haar, en de derde houdt de afspraken van de dag bij. Na 3 kinderen zijn Nick en ik al 3 liter vocht kwijt. Het is ècht hel vandaag. We besluiten alle kinderen die alleen maar hoesten en verder schone longen hebben en alert reageren, naar huis te sturen met medicatie en goede instructies. 43 kinderen en 3 uur later, zijn Nick en ik erin geslaagd om 22 kinderen te ontslaan, hoewel het geen ècht lekker gevoel geeft, het is helaas niet anders. Na onze grote ronde, zoals we dat noemen, gaan we door naar OK waar het eerste kind alweer is geboren en de tweede moeder in spé alweer op tafel ligt. Misschien vragen jullie je af of ik dat speciaal heb geregeld voor mijn stage, maar niets is minder waar. Normaal gesproken bevallen de meeste vrouwen via een keizersnede in The Goverment Hospital, in het centrum van Makeni. Daar blijkt al het hechtmateriaal op te zijn en kunnen ze dus ook niet opereren, vandaar de men naar ons toe komt. Wij hebben daarentegen een kapot röntgenapparaat en dat werkt in het Goverment ziekenhuis weer wel, dus wij sturen de patiënten die voor een foto moeten weer naar Makeni. Misschien moeten we maar eens gaan fuseren ofzo, HAHAHAHAHAHAHA.

20 Ik krijg vandaag weer een meisje in mijn handen gedrukt, die een keurige 10 haalt, roze, ze huilt, hartje en longen OK (ik werd bijna doof, toen ik mijn stethoscoop op haar borstkastje legde en ze tegelijkertijd begon te brullen), ze beweegt alles, 10 tenen, 10 vingers, helemaal goed. De routine zit er inmiddels aardig in. Daarna hebben we nog een 13-jarig knulletje geopereerd, komt helemaal alleen de OK opgelopen, de schat. Hier komen ouders op een 1 of andere manier nooit mee op de OK. Hij kijkt mijn z n grote bruine kijkers naar mij, alsof ik alle antwoorden voor hem heb, op vragen die hij niet aan mij kan stellen door de enorme taalbarrière die er is. In zijn status zie ik, dat hij een ontstoken blinde darm heeft. Wat een bikkel dat knulletje, want hij geeft geen krimp. Eénmaal in de buik, blijkt er toch meer aan de hand te zijn. De blinde darm is niet echt geperforeerd (gesprongen dus), maar een deel van de darm, waaraan de blinde darm vast zit, ziet er ook niet helemaal lekker uit. ABD besluit een drain achter te laten i.p.v. een stuk darm weg te halen. Dat is voor nu, minder ingrijpend. Aardig weetje is, dat we hier geen beademingsmachine hebben. Als je in Nederland een buikoperatie moet ondergaan, heb ik alles tot mijn beschikking. Beademingsmachine, goede pijnstilling, lekker slaapmiddel, iedere patiënt krijgt een beademingsbuis etc.. Hier heb ik alleen wat slaapmiddel (Diazepam, voor mijn collegae) en een soort van pijnstilling (Ketamine). En het blijft een bizar gezicht om een hele buik open te zien gaan, bij een patiënt die geen buis in z n keel heeft en niet aan de beademing ligt. Hij/zij ligt alleen met 5 litertjes zuurstof aan een neusbrilletje. Nu maar wachten op de volgende zwangere. Ik heb aan ABD gevraagd of ik dan aan tafel mag staan, en helpen het kind eruit te halen en wellicht de wond hechten. Lijkt me ook wel gaaf om te doen. Dan heb ik echt alle facetten gehad. Dag 16 Terwijl ik deze blog zit te schrijven, komen er van twee kanten onweersbuien opzetten, om vervolgens precies boven het ziekenhuisterrein tegen elkaar op te botsen. Het is een enorm mooi en soms oorverdovend schouwspel, met luchten die van rood over gaan in inktzwart. Na 2 (!!!) droge dagen, had de hitte zich opgebouwd naar een hoogtepunt,en hebben we dan een nu welkome afkoeling, al had ik niet verwacht dat ik dat in het regenseizoen zou zeggen. Het regent zó hard, dat we soms elkaar niet eens kunnen verstaan. Vannacht gaan we dus lekker slapen in een koele kamer. Ondanks dat het vandaag geen officiële operatiedag is, ligt er al snel weer een zwangere op tafel. Vannacht overgekomen uit een ander ziekenhuis en dito stad. Kindje heeft een hartslag van rond de 140/min. dus dat is netjes. Ook bij opname alhier ziet het er allemaal goed uit. Als Erdi de buik open maakt, staat ze met een complete verrassing in haar handen. Een dood kindje (jongentje).ze snapt er helemaal niet van, ook reanimeren wil niet helpen. De vroedvrouw doet nog verwoede pogingen om het kind op gang te brengen en ik laat haar maar even begaan. Het is belangrijk om voor je eigen gevoel er alles aan gedaan te hebben. Deze patiënt heeft, achteraf, wel een ietwat vreemde voorgeschiedenis. 3x zwanger geweest en 3x voldragen 3x keizersnede en 3x kind overleden. Voor de volgende zwangere loopt de operatie gelukkig beter af. Er komt huilend een ietwat premature (te vroeg geboren) meisje uit de buik die toch een dikke 10 van mij krijgt. Wat aan de kleine kant, maar alles zit erop en eraan, dus die gaat het redden.