Voorrechten en Hypotheken in hoofdlijnen

Transcriptie

1 Voorrechten en Hypotheken in hoofdlijnen door PROF. DR. K. BYTTEBIER, Directeur Centrum Economisch Recht V.U.B.; Advocaat te Brussel

2 INHOUDSTAFEL ALGEMENE BIBLIOGRAFIE 21 I. Voorbereidende werken 21 Rechtsleer 21 I Overzichten van rechtspraak 28 INLEIDING 29 DEEL I. VOORSCHRIFTEN VAN DE HYPOTHEEKWET AANGAANDE DE OPENBAARMAKING VAN ONROERENDE ZAKELIJKE RECHTEN 37 Hoofdstuk I. Het beginsel van de openbaarmaking van akten inzake onroerende goederen, zijn oorsprong en zijn bestaansredenen 40 Afdeling 1. Algemeenheden 40 Afdeling 2. Historiek van de openbaarheidsverplichtingen Openbaarmaking in de Code civil van Historische bronnen van de openbaarheidsverplichtingen 45 I. Germaans gewoonterecht en oud-frans recht (Ancien Régime) 45 Invloed van het Romeinse recht op het stelsel van de Code civil van Hoofdstuk De overschrijving 65 Afdeling 1. Aan overschrijving onderworpen stukken Declaratieve en translatieve akten 65 I. Ontleding van het begrippenkader van art. 1, eerste lid, Hyp.W. 65 Toepassingsgevallen 76 A. Akten onder de levenden om niet 76 B. Akten ten bezwarende titel houdende overdracht van een eigendomsrecht 78 C. Akten houdende overdracht van een onroerend zakelijk recht, dat geen eigendomsrecht is (akten van vestiging) 84 D. Akten houdende overdracht van een onroerend vorderingsrecht 87 E. Akten van aanwijzing van onroerende zakelijke rechten Rechterlijke uitspraken Akten van afstand van onroerende, zakelijke rechten Huurovereenkomsten Akten waarvan de overschrijving plaatsvindt op grond van, andere vvetten dan de Hypotheekwet 109 I. Overschrijving van administratieve besluiten 109 A. Administratieve besluiten inzake de klassering van monumenten en landschappen 110 B. Administratieve besluiten inzake de ruilverkaveling van landeigendommen

3 Overschrijving van gerechtelijke stukken 118 A. Stukken vermeld in het Gerechtelijk Wetboek Stukken in het kader van een bewarend beslag Stukken in het kader van een uitvoerend beslag 120 B. Stukken vermeld in de artt. 64 e.v. van de Wet van 29 maart Afdeling 2. Formaliteiten van de overschrijving Stukken die voor overschrijving in aanmerking komen Personen die de overschrijving kunnen en/of moeten verzoeken Plaats, termijn en kosten van de overschrijving Aard van de tussenkomst van de hypotheekbewaarder 134 I. Overschrijven is (integraal) kopiéren 134 Taken en verantwoordelijkheid van de hypotheekbewaarder 135 Afdeling 3. Rechtsgevolgen van de overschrijving Positieve rechtsgevolgen Sancties in geval van ontbreken van een overschrijving 144 I. Ontbreken van overschrijving van een akte houdende overdracht van een onroerend zakelijk recht 144 Ontbreken van overschrijving van een huurovereenkomst voor een termijn van langer dan negen jaren, of die een kwijting van ten minste drie jaar huur inhoudt Vereiste van "goede trouw" van de derden 151 Hoofdstuk I De inschrijving 160 Afdeling 1. Inschrijving van voorrechten op onroerende goederen Ambtelijke inschrijving Inschrijving op verzoek van de schuldeiser Rechtsgevolgen van de inschrijving 163 Afdeling 2. Inschrijving van hypotheken op onroerende goederen Algemene draagwijdte van het openbaarheidsstelsel inzake hypotheken Technische aspecten van de hypothecaire inschrijving 171 I. Eigenlijke inschrijving 171 A. Wie kan de hypothecaire inschrijving vorderen 171 B. Persoon op naam van wie de inschrijving plaatsvindt 173 C. Tijdstip van de inschrijving 174 D. Plaats van de inschrijving 175 E. Formaliteiten van de hypothecaire inschrijving 175 F. Kosten van de inschrijving 179 G. Wettelijke factoren die de hypothecaire inschrijving in de weg staan 180 H. Gevolgen van de inschrijving 181

4 Nietigheid van de inschrijving 184 I Verjaring en vernieuwing van de hypothecaire inschrijving 186 A. Algemene regels 186 B. Factoren die de vernieuwing van de hypothecaire inschrijving in de weg staan 191 C. Tot wanneer is de vernieuwing van de hypothecaire inschrijving mogelijk? 191 D. Formaliteiten van de vernieuwing 192 IV. Doorhaling en vermindering van de hypothecaire inschrijving 193 A. Algemene beginselen 193 B. Aansprakelijkheid inzake doorhaling 196 Hoofdstuk IV. De kantmelding 197 Afdeling 1. Begripsomschrijving 197 Afdeling 2. Kantmelding m.b.t. geschriften die zijn overgeschreven Inleiding Stukken waarvan de Hypotheekwet de kantmelding voorschrijft 200 I. Eisen strekkende tot vernietiging of herroeping van rechten die voortvloeien uit akten die zich tot een overschrijving leñen 200 Uitspraken over eisen strekkende tot de vernietiging of herroeping van rechten die voortvloeien uit akten die zich tot een overschrijving leñen 209 I Stukken vermeld in art B.W Waarin bestaat de kantmelding? Rechtsgevolgen van de kantmelding en van het ontbreken ervan 213 I. Ingeval een kantmelding heeft plaatsgevonden 213 Ingeval de kantmelding niet heeft plaatsgevonden 217 Afdeling 3. Kantmelding m.b.t. geschriften die zijn ingeschreven Stukken die aan de "verplichting" tot kantmelding onderworpen zijn 219 I. Principe 219 Nadere analyse van het toepassingsgebied van art. 5Hyp.W Waarin bestaat de kantmelding? Rechtsgevolgen van de kantmelding 225 DEEL VOORRECHTEN 227 Hoofdstuk I. Ontstaan en algemene duiding van de voorrechten 229 Hoofdstuk Voorrechten : Begrip en wezenskenmerken 238 Afdeling 1. Het voor recht ais wettige reden van voorrang tussen schuldeisers

5 Afdeling 2. Het voorrecht spruit voort uit de bijzondere aard van zekere schuldvorderingen 247 Afdeling 3. Voorwerp van een voorrecht 253 Hoofdstuk I Analyse van de diverse categorieen voorrechten 262 Afdeling 1. Voorrechten op alie roerende en onroerende goederen Voorrecht voor gerechtskosten in privaat- en administratiefrechtelijke zaken Voorrechten verleend door de Wet van 5-15 september I. Voorrecht van de Schatkist voor de gerechtskosten in strafzaken 269 Voorrecht van de advocaat in strafzaken Voorrecht van boedelafscheiding Voorrechten op alie goederen krachtens bijzondere wetgeving 276 Afdeling 2. Voorrechten op bepaalde roerende en onroerende goederen 278 Afdeling 3. Voorrechten op alie roerende goederen Algemene beschouwingen Voorrecht voor de gerechtskosten in privaat- en administratiefrechtelijke zaken Voorrecht voor de begrafeniskosten Voorrecht voor de kosten van laatste ziekte Voorrechten uit de sociaalrechtelijke sfeer 290 I. Algemeen 290 Voorrecht voor het loon en de vergoedingen van de werknemers 294 I Voorrecht van het Fonds tot vergoeding van de in geval van sluiting van ondernemingen ontslagen werknemers voor de terugvordering van de bedragen betaald o.g.v. art. 2 Sluitingswet IV. Voorrecht verbonden aan vakantiebijdragen en vakantiegelden 306 V. Voorrecht van de getroffene van een VI. arbeidsongeval 307 Voorrecht inzake de bijdragen voor het pensioen der mijnwerkers 308 V Voorrecht van de R.S.Z 309 VI Voorrecht van de Hulp- en Voorzorgskas voor Zeevarenden 311 IX. Voorrecht van het Fonds voor de Beroepsziekten 311 X. Voorrecht van de Fondsen voor Bestaanszekerheid 312 XI. Voorrecht van het Sociaal Fonds der Diamantarbeiders 313 X Voorrecht van het Fonds voor arbeidsongevallen 314 XI Voorrecht van de Sociale Verzekeringskassen voor Zelfstandigen en de Nationale Hulpkas voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen 314 XIV. Voorrecht inzake kinderbijslagen 315

6 XV. Voorrecht van het Fonds tot vergoeding van de in geval van sluiting van ondernemingen ontslagen werknemers inzake de terugbetaling van de sluitingsvergoeding enerzijds en de terugbetalingen o.g.v. art. 8 Sluitingswet 1967, waarvoor geen indeplaatsstelling geldt anderzijds 316 XVI. Voorrecht inzake de aan het Fonds tot vergoeding van de in geval van sluiting van ondernemingen ontslagen werknemers verschuldigde werkgeversbijdragen 318 XV Voorrecht van het Compensatiefonds van de Nationale, Sociale Commissie voor de kleine ondernemingen Andere voorrechten die art. 19,4 o Hyp.W. vermeldt 320 I. Voorrecht inzake de schuldvordering van de verzekeraar voor arbeidsongevallen op de werkgever 320 Voorrecht inzake de bescherming van de oppervlaktewateren tegen verontreiniging 321 I Voorrecht inzake auteursrechten Voorrecht voor de leveringen van levensmiddelen aan de schuldenaar en zijn familie gedurende zes maanden Voorrechten vermeld in bijzondere wetgeving 325 I. Voorrechten van de Schatkist, i.h.b. van de Fiscus 325 Voorrechten op alie roerende goederen, vermeld in andere bijzondere wetgeving 330 Afdeling 4. Voorrechten op bepaalde roerende goederen Algemene beschouwingen Analyse van de bijzondere roerende voorrechten die de Hypotheekwet vermeldt 334 I. Voorrecht van de verhuurder of verpachter 334 Voorrecht voor oogstkosten en voor prestaties m.b.t. gereedschap 349 I Voorrecht van de pandhoudende schuldeiser 353 A. Algemeen 353 B. Analyse van de diverse soorten van panden Burgerlijk pand Pand in handelszaken 365 a. Voorrecht van de pandhoudende schuldeiser van een handelsvordering 366 b. Voorrecht van de pandhoudende schuldeiser van een handelszaak 370 c. Andere handelspanden (pro memorie) 381 IV. Voorrecht voor de kosten tot behoud van de zaak gemaakt 384 V. Voorrecht van de onbetaalde verkoper van een roerend goed 390 A. Algemeen

7 B. Het voorrecht van de onbetaalde verkoper van een roerend goed in het algemeen Ontstaan, situering en kenmerken van het voorrecht Analyse van het toepassingsgebied van het voorrecht 401 C. Voorrecht van de onbetaalde verkoper van machines, toestellen, gereedschappen en ander bedrijfsuitrustingsmaterieel gebruikt in nijverheids-, handels- of ambachtelijke ondernemingen in hetbijzonder 406 VI. Voorrecht van de hotelhouder 410 VIL Voorrecht van de vervoerder 414 VI Voorrecht van de slachtoffers van misbruiken van openbare ambtenaren 418 IX. Voorrecht van de door ongevallen benadeelden 420 X. Voorrecht van de getroffenen van arbeidsongevallen 423 XI. Voorrecht van het Voorschottenfonds voor schadeloosstelling van schade veroorzaakt door het winnen en pompen van grondwater 424 X Voorrecht van de onderaannemer 426 XI Voorrecht van de leden van een ziekenfonds Analyse van een aantal bijzondere, roerende voorrechten die voorkomen in bijzondere wetgeving (andere dan de Hypotheekwet) 430 I. Voorrechten in de Financíele sector 430 A. Voorrecht wegens landbouwleningen 430 B. Voorrechten van de houder van een wisselbrief en van de houder van een cheque Voorrecht van de houder van een wisselbrief Voorrecht van de houder van een cheque 439 C. Voorrechten inzake transacties in financíele instrumenten Voorrecht van de tussenpersoon inzake transacties in financiéle instrumenten Voorrecht van de instellingen die een stelsel voor de verrekening of vereffening van financiéle instrumenten beheren 442 Bevoorrechte positie van de werknemers, onderaannemers en leveranciers van de aannemers die voor rekening van een overheidsinstantie openbare werken uitvoeren 443 I Voorrecht inzake de registratierechten 448 IV. Pro memorie-vermelding van een aantal andere, bijzondere voorrechten op bepaalde roerende goederen 450 Afdeling 5. Voorrechten op bepaalde onroerende goederen Algemeen 452

8 2. Analyse van de bijzondere, onroerende voorrechten 455 I. Voorrecht van een onbetaalde verkoper van een onroerend goed 455 Voorrecht van de mederuiler 460 I Voorrecht van de schenker 463 IV. Voorrecht van de mede-erfgenamen en deelgenoten 464 V. Voorrecht van de aannemers, architecten, metselaars en andere werklui 468 VI. Voorrecht van de Staat naar aanleiding van de sanering van steenkolenvestigingen 472 Hoofdstuk IV. Beginselen van rangorde en rangregeling 474 Afdeling 1. Begrippenkader en nood aan reglementering terzake Algemeen Nadere analyse van het door de wetgever uitgewerkte systeem van rangregeling 479 Afdeling 2. Basisprincipes van rangregeling 485 Afdeling 3. Rangregeling inzake algemene voorrechten op alie goederen 486 Afdeling 4. Rangregeling inzake de voorrechten op bepaalde roerende en onroerende goederen 489 Afdeling 5. Rangregeling inzake algemene voorrechten op alie roerende goederen 490 Afdeling 6. Rangregeling inzake de bijzondere voorrechten op bepaalde roerende goederen 493 Afdeling 7. Rangregeling inzake de bijzondere voorrechten op bepaalde onroerende goederen 507 DEELI HYPOTHEKEN 509 Hoofdstuk I. Toepasselijke wetgeving, ontstaan van de hypotheek, begrip en algemene kenmerken 5 í Afdeling 1. Toepasselijke wetgeving 511 Afdeling 2. Historische evolutie 513 Afdeling 3. Algemene kenmerken van de hypotheek Definitie Algemene kenmerken Het specialiteitsbeginsel in het bijzonder 527 Hoofdstuk Voor hypotheek vatbare goederen 540 Afdeling 1. Basisprincipes 540 Afdeling 2. Nadere analyse van de wettelijke voorwaarden inzake de voor hypotheekvestiging vatbare goederen Basisregel: enkel onroerende goederen en zee- en binnenschepen komen voor hypotheekvestiging in aanmerking Negatieve precisering van de goederen waarop een hypotheek betrekking kan hebben

9 3. Positieve precisering van de goederen waarop een hypotheek betrekking kan hebben 550 I. Hypotheek op een recht van eigendom 550 Hypotheek op zekere andere zakelijke rechten 551 I Hypotheek op een zakelijk recht dat hetzij ab initio door een voorwaarde is opgeschort, kan worden ontbonden of voor vernietiging vatbaar is, hetzij naderhand met terugwerkende kracht teniet gaat 554 IV. Hypotheek op een aandeel in een onverdeeldheid 557 V. Hypotheek op een gebouw in oprichting Uitbreiding van de aanspraken van de hypothecaire schuldeiser tot het toebehoren en de verbeteringen van de met de hypotheek bezwaarde goederen (of zaken) 559 I. Omvang van de bezwaarde goederen - hoofdlijnen 561 Toebehoren van het voorwerp van de hypotheek 562 I Verbeteringen aan de met de hypotheek bezwaarde zaak 568 IV. Zakelijke subrogatie 571 Hoofdstuk I Analyse van de diverse soorten van hypotheken 577 Afdeling 1. Overzicht van de diverse soorten van hypotheken 577 Afdeling 2. Analyse van de verschillende soorten van hypotheken De conventionele hypotheek 583 I. Grond- en vormvoorwaarden van de akte tot vestiging van een conventionele hypotheek 587 A. Grondvereisten De hypotheekvestigende schuldenaar moet houder van het met de hypotheek bezwaarde recht zijn Bekwaamheid en bevoegdheid tot beschikken 591 a. Beschikkingsbekwaamheid 591 b. Beschikkingsbevoegdheid Wilsovereenstemming tussen partijen 594 B. Vormvoorwaarden 594 Wettelijke bepalingen inzake de schuldvordering tot zekerheid waarvan de conventionele hypotheek strekt 602 I Aan bijzondere wetgeving onderworpen hypothecaire schuldvorderingen 607 A. Algemene schets van de wetgeving inzake hypothecaire kredieten 607 B. Controle op de professionele kredietverleners 609 C. Analyse van de voornaamste bepalingen van de Wet van 4 augustus Definitie en toepassingsgebied Modaliteiten van de kredietovereenkomst 613 a. Krediet met aflossing of krediet met reconstitutie 613 b. Krediet met een aangehechte overeenkomst

10 IV. c. Vaste of variabele rentevoet Kosten en vergoedingen Totstandkoming en uitvoering van de kredietovereenkomst 619 a. Reclame en promotie 620 b. Aanbod en sluiting van de kredietovereenkomst 620 c. Inhoud van de kredietovereenkomst 621 d. Rechtspositie van de partijen 622 i. Rechtspositie van de kredietgever 622 ii. Rechtspositie van de kredietnemer 622 iii. Wanprestatie van de kredietnemer in geval van een hypothecair krediet dat is verleend door een hypotheekonderneming 624 e. Onrechtmatige bedingen en verboden praktijken Overdracht van het hypothecair krediet Burgerrechtelijke en strafrechtelijke sancties Bepalingen van de Wet van 4 augustus 1992 die ook toepassing vinden op hypothecaire leningen die in beginsel ressorteren onder het K.B. nr Vestiging van een conventionele hypotheek door een derde (= Hypotheek tot zekerheid van andermans schuld) 629 V. Belofte van hypotheekvestiging Wettelijke hypotheken 634 I. Definitie en algemene kenmerken 634 Overzicht van de voornaamste, wettelijke hypotheken 635 A. Wettelijke hypotheken die de Hypotheekwet zelf vermeldt 635 B. Wettelijke hypotheken vermeld in bijzondere wetgeving Testamentaire hypotheek 646 Hoofdstuk IV. Rechtsgevolgen van de hypotheek en modaliteiten van uitoefening van de hypothecaire aanspraak 649 Afdeling 1. Rechtsgevolgen van de (conventionele) hypotheek ais overeenkomst tussen de hypotheekvestigende schuldenaar en de hypothecaire schuldeiser Beperkingen aan de rechten van de hypotheekvestigende schuldenaar Geheel of gedeeltelijk tenietgaan van de bezwaarde zaak gedurende de periode waarbinnen de hypothecaire aanspraak geldt 665 Afdeling 2. Uitoefening van de hypothecaire aanspraak

11 Afdeling 3. Rechtsgevolgen van de hypotheek ais zakelijk zekerheidsrecht Algemeenheden Wettige reden van voorrang Volgrecht 682 I. Volgrecht - Notie en algemene draagwijdte 682 Hypothecaire zuivering 685 A. Begrip, functie en algemene kenmerken 685 B. Procedure van hypothecaire zuivering 692 I Personen waartegen het volgrecht zijn effect doet gelden 697 Hoofdstuk V. Overdracht en tenietgaan van de hypotheek 700 Afdeling 1. Overdracht van de hypotheek 700 Afdeling 2. Tenietgaan van de hypotheek Afgeleide grond van tenietgaan van een hypotheek Zelfstandige gronden van tenietgaan van een hypotheek 707 DEELIV. OVERIGE BEPALINGEN INZAKE DE BEWARING VAN DE REGISTERS VAN DE HYPOTHEEKBEWAARDER 713 Hoofdstuk I. Organisatie van het hypotheekkantoor en openbaarheid van de registers van de hypotheekbewaarder 716 Afdeling 1. Organisatie van de Hypotheekkantoren 717 Afdeling 2. Raadpleging van de registers 721 Hoofdstuk Taken en aansprakelijkheid van de hypotheekbewaarder 722 Afdeling 1. Statuut van de hypotheekbewaarder 722 Afdeling 2. Door de Hypotheekwet opgedragen taken Strafrechtelijke en civielrechtelijke aansprakelijkheid - Algemeen Fouten inzake de toegang van de rechtsonderhorigen tot het openbaarmakingsstelsel van de Hypotheekwet Aansprakelijkheid van de hypotheekbewaarder inzake doorhalingen Verstrekking van informatie aan het publiek 729 TREFWOORDENREGISTER PER RANDNUMMER