Het ITS maakt deel uit van de Radboud Universiteit Nijmegen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Het ITS maakt deel uit van de Radboud Universiteit Nijmegen"

Transcriptie

1 Het ITS maakt deel uit van de Radboud Universiteit Nijmegen Functioneren medezeggenschap van studenten Verkennend end onderzoek naar ervaringen met medezeggenschap in het hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs Frederik Smit Gerrit Vrieze Geert Driessen Jos van Kuijk

2 Functioneren medezeggenschap van studenten Verkennend onderzoek naar ervaringen met medezeggenschap in het hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs Frederik Smit Gerrit Vrieze Geert Driessen Jos van Kuijk November 2005 ITS - Nijmegen

3 2005 Instituut voor Toegepaste Sociale wetenschappen (ITS) van de Radboud Universiteit Nijmegen Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, en evenmin in een retrieval systeem worden opgeslagen, zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van het ITS van de Stichting Katholieke Universiteit te Nijmegen. No part of this book/publication may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher. ii

4 Voorwoord Het ITS heeft een verkennend onderzoek uitgevoerd naar het functioneren medezeggenschap van studenten in het hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs. De volgende vragen zijn beantwoord: - Zijn studenten op de hoogte van het functioneren van de medezeggenschap bij hun onderwijsinstelling? - Bij welke onderwerpen hebben studenten invloed bij hun onderwijsinstelling? - Bij welke onderwerpen zouden studenten bij hun onderwijsinstelling invloed moeten hebben? - Welk rapportcijfer geven zij voor de medezeggenschap van studenten bij hun onderwijsinstelling? Het onderzoek is uitgevoerd door het ITS. Het onderzoeksteam heeft bestaan uit: Frederik Smit (projectleider), Gerrit Vrieze, Geert Driessen en Jos van Kuijk. Er zijn met het ITS-onderwijspanel een webenquête gehouden onder studenten in het hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs. ITS Nijmegen, Dr. E. de Gier Directeur iii

5 Inhoudsopgave Voorwoord v 1 Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Inleiding Aanleiding, onderzoeksvragen, -opzet en -uitvoering Resultaten Conclusies Aanbevelingen 5 2 Achtergronden van het onderzoek Inleiding Achtergronden medezeggenschap van studenten Formele aspecten Onderwijskundige aspecten Samenvatting 17 3 Probleemstelling, onderzoeksopzet en uitvoering Inleiding Aanleiding en doel van het onderzoek Onderzoeksopzet Onderzoeksuitvoering Beschrijving webenquêtes Presentatie onderzoeksbevindingen Verdere opbouw van het verslag 31 4 Functioneren medezeggenschap van studenten Inleiding Beschrijvende kenmerken Op de hoogte zijn Functie van inspraakorganen Feitelijke en gewenste invloed Waardering Samenvatting 56 Bijlage Literatuur iv

6 1 Samenvatting en conclusies 1.1 Inleiding In dit rapport wordt verslag gedaan van een onderzoek naar medezeggenschap van studenten in het hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs. Dit hoofdstuk vormt de samenvatting vooraf. In paragraaf 1.2 worden de aanleiding, onderzoeksvragen, -opzet en -uitvoering geschetst. Paragraaf 1.3 vat de resultaten bondig samen. We sluiten het hoofdstuk af met enkel conclusies. 1.2 Aanleiding, onderzoeksvragen, -opzet en -uitvoering Er is geen of weinig systematische kennis over het functioneren van de medezeggenschap in het hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs. De doelstelling van het onderzoek was antwoord te krijgen op de volgende vragen: 1. Zijn studenten op de hoogte van het functioneren van de medezeggenschap bij hun eigen onderwijsinstelling? 2. Hoe kijken studenten aan tegen medezeggenschap van studenten op hun onderwijsinstelling? 3. Bij welke onderwerpen hebben studenten invloed op het beleid van de onderwijsinstelling? 4. Bij welke onderwerpen zouden studenten invloed zouden willen hebben bij hun onderwijsinstelling? 5. Welk rapportcijfer geven studenten voor de medezeggenschap bij hun onderwijsinstelling? Het onderzoek richtte zich op studenten in het hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs. Ter beantwoording van de onderzoeksvragen is een webenquête uitgevoerd 1.3 Resultaten Per onderzoeksvraag worden de belangrijkste uitkomsten beknopt weergegeven. 1

7 Onderzoeksvraag 1 - Zijn studenten op de hoogte van het functioneren van de medezeggenschap van /studenten bij hun onderwijsinstelling? Een kwart van de studenten is goed tot redelijk op de hoogte van het functioneren van de medezeggenschap, eenderde enigszins en zo'n 40 procent zegt niet of nauwelijks op de hoogte te zijn. Studenten in het wetenschappelijk onderwijs zijn beter op de hoogte dan studenten in het hoger beroepsonderwijs. Onderzoeksvraag 2 - Hoe kijken studenten aan tegen medezeggenschap van studenten op hun onderwijsinstelling? Studenten in het wetenschappelijk onderwijs zijn beter op de hoogte dan studenten in het hoger beroepsonderwijs. Bijna een derde van de studenten is zeer goed tot redelijk op de hoogte van het functioneren van de medezeggenschap op hun instelling, en bijna een derde in het geheel niet. Mannen zijn beter op de hoogte dan vrouwen. Onderzoeksvraag 3 - Bij welke onderwerpen hebben studenten invloed bij hun onderwijsinstelling? Studenten hebben de meeste invloed op de kwaliteit van het onderwijs, de kwaliteit van de studentenvoorziening, het onderwijsbeleid en de kwaliteit van docenten. Onderzoeksvraag 4 -Bij welke onderwerpen zouden studenteninvloed willen hebben bij hun onderwijsinstelling? Studenten in het HBO en op universiteiten zouden via inspraakorganen met name veel meer invloed willen uitoefen op de kwaliteit van de docenten en de kwaliteit van het onderwijs. Onderzoeksvraag 5 - Welk rapportcijfer geven studenten voor de medezeggenschap van studenten bij hun onderwijsinstelling? Studenten die op de hoogte zijn van het functioneren van de medezeggenschap geven een hoger rapportcijfer (dikke zeven) dan diegenen die niet of nauwelijks op de hoogte zijn (6 min). 2

8 1.4 Conclusies Het doel was te achterhalen hoe de medezeggenschap van studenten in het hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs functioneert. Op basis van het onderzoek komen we tot de volgende conclusies: 1. Studenten in het hoger beroepsonderwijs en het wetenschappelijk onderwijs zouden via inspraakorganen met name veel meer invloed willen uitoefen op de kwaliteit van de docenten en de kwaliteit van het onderwijs. 2. Studenten die op de hoogte zijn van het functioneren van de medezeggenschap geven een hoger rapportcijfer (dikke zeven) dan diegenen die niet of nauwelijks op de hoogte zijn (6 min). 3

9 2 Achtergronden van het onderzoek 2.1 Inleiding In dit rapport wordt het onderzoek beschreven naar de medezeggenschap van studenten in het hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs. Paragraaf 2.2 geeft een beschrijving van de achtergronden. In paragraaf 2.3 vatten we het hoofdstuk beknopt samen. 2.2 Achtergronden medezeggenschap van studenten Formele aspecten Hoger beroepsonderwijs De medezeggenschap voor het hoger beroepsonderwijs was geregeld op grond van de WMO Art tot en met WHW regelen thans de medezeggenschap in het hoger beroepsonderwijs. Een fundamenteel verschil met het bepaalde in de WMO 1992 is dat hier in het medezeggenschapsreglement bepaald moet worden of de medezeggenschapsraad MR instemmings- of adviesbevoegdheid heeft. De staatssecretaris van OCW komt eind 2005 met een nieuwe wet op het Hoger onderwijs. Wetenschappelijk onderwijs Sinds 27 februari 1997 is de wijziging van de Wet op het Hoger onderwijs en Wetenschappelijk onderzoek (WHW) aangaande de universitaire bestuursorganisatie van kracht (Staatsblad 117). Een van de belangrijkste veranderingen met de invoering van de Wet modernisering universitaire bestuursorganisatie (MUB) in 1997 is de verschuiving van medebestuur naar medezeggenschap van de universitaire gemeenschap. Het primaat van het besturen is expliciet bij het bestuur van de universiteit neergelegd. De raden met gekozen vertegenwoordigers van personeel en studenten zijn medezeggenschapsorganen geworden en behoren niet langer als medebestuurder te functioneren Onderwijskundige aspecten Veelal worden in het spraakgebruik de begrippen medezeggenschap, inspraak en participatie min of meer door elkaar gebruikt om aan te geven dat er voor personeel en studenten mogelijkheden zijn om invloed aan te wenden op het beleid van een onderwijsinstel- 4

10 ling. Onder medezeggenschap kunnen alle formele mogelijkheden worden verstaan die directbetrokkenen ter beschikking staan om invloed uit te oefenen op het beleid en het bestuur van de desbetreffende onderwijsinstelling. Studenten die nu studeren is inspraak met de paplepel ingegoten. Thuis praten ze overal over mee (Smit & Doesborgh, 2001) en als ze dan op de hogeschool en de universiteit komen, valt het met de inspraak doorgaans tegen. Ze kúnnen heel goed voor hun belangen opkomen, maar in het hoger onderwijs is dat lastig te verzilveren (Smit, 2001). Het onderwijssysteem lijkt niet uit te nodigen om te participeren. Op de agenda staan voor de studenten vooral abstracte onderwerpen. Voor studenten is medezeggenschap een ver van m n bed show. Men is matig bekend met de diverse raden. De kennis over medezeggenschapsactiviteit is eveneens gering en globaal. Ondanks deze beperkte geïnformeerdheid onderschrijven studenten het belang van medezeggenschap en de organen die daarvoor in het leven zijn geroepen (Smit,Van Gennip & Doesburgh 2000).Uit bezinningsrapporten van de instellingen, evaluatieonderzoek in het wetenschappelijk onderwijs en uit een verslag van focusgroepen met studenten in het hoger onderwijs blijkt dat voor veel studenten het veelal niet duidelijk is wie de belangrijkste beslissingen nemen. Een calculerende student lijkt zijn tijd niet te willen verdoen aan medezeggenschapsactiviteiten. Zelfs het uitbrengen van een stem blijkt voor de overgrote meerderheid een te grote opgave. Drempels om actief deel te nemen aan studentenmedezeggenschap zijn: het suffe imago van de raden, en twijfel aan de invloed van raden of zijn echt iets bereiken Het gevaar dreigt van toenemende vervreemding, evenals een vlucht naar meer informele circuits, wat bijdraagt tot minder transparantie (Van den Berg, Van Bergen & Schouten, 2001; De Boer, Goedegebuure & Huisman, 2005; Intomart, 2005). 2.3 Samenvatting In dit hoofdstuk hebben we heel globaal de achtergronden van de medezeggenschap in het hoger beroepsonderwijs en het wetenschappelijk onderwijs geschetst. 5

11 3 Probleemstelling, onderzoeksopzet en uitvoering 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk gaan we nader in op de probleemstelling en wordt de opzet en uitvoering van het onderzoek nader beschreven. Paragraaf 3.2 geeft een beschrijving van de aanleiding en het doel van het onderzoek. De onderzoeksopzet wordt besproken in paragraaf 3.3 en de onderzoeksuitvoering komt in paragraaf 3.4 aan de orde. In paragraaf 3.5 tenslotte wordt de verdere opbouw van het rapport geschetst. 3.2 Aanleiding en doel van het onderzoek In de nieuwe wet op het Hoger onderwijs wordt naar verachting de positie van de studentenmedezeggenschap versterkt. Het doel van dit verkennend onderzoek is een beeld te krijgen hoe de medezeggenschap van studenten in het hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs thans functioneert, zodat na de invoering van een nieuwe wet gepeld kan worden of de inspraak van studenten daadwerkelijk is verbeterd. 3.3 Onderzoeksopzet Het onderzoek richt zich op studenten in het beroepsonderwijs en het wetenschappelijk onderwijs. In het onderzoek kunnen de twee fasen worden onderscheiden: 1. Webenquête onder studenten. 2. Beschrijving van de resultaten. 3.4 Onderzoeksuitvoering Beschrijving webenquêtes Onderzoeksgroep De onderzoeksgroep bestond uit studenten in hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs. Er is gebruik gemaakt van bestanden uit het ITS-onderwijspanel. De 6

12 benadering heeft plaatsgevonden via het versturen van een met het verzoek deel te nemen aan het onderzoek. Verloop van het veldwerk en respons De vragenlijst is begin augustus 2005 verzonden. Het veldwerk is midden augustus afgesloten. Uit het ITS-Onderwijspanel zijn studenten aangeschreven om deel te nemen aan dit onderzoek naar medezeggenschap. Ruim studenten hebben deelgenomen, waarvan 43 procent uit het hoger beroepsonderwijs en 46 procent uit het wetenschappelijk onderwijs. Zie tabel 3.1. Tabel Verstuurde aantallen, respondenten, naar sector, in aantallen en procenten N Respons % studenten hoger beroepsonderwijs studenten wetenschappelijk onderwijs totaal Representativiteit Met dit grote aantal is het mogelijk om een goed beeld te schetsen van de stand van zaken met betrekking tot het functioneren van de medezeggenschap in het onderwijs. Hierbij moet wel opgemerkt worden dat het zou kunnen zijn dat de groep die niet heeft meegedaan aan de vragenlijst, minder betrokken is bij de inspraak. Onderzoeksinstrument In het onderzoek is gebruik gemaakt van een webenquête. Voor studenten in hoger beroepsonderwijs en het wetenschappelijk onderwijs zijn dezelfde vragen gesteld.. Gevraagde informatie In schema 3.2 staat aangeven welke informatie via de webenquêtes verzameld is. 7

13 Schema 3.2 Gevraagde informatie Achtergrondkenmerken studenten: - geslacht, - geboorteland: Nederland, buitenland; - leeftijd; - onderwijssector: hoger beroepsonderwijs, wetenschappelijk onderwijs; - universiteit: als student ingeschreven bij: Radboud Universiteit Nijmegen, Universiteit Utrecht, Rijksuniversiteit Groningen, Technische Universiteit Eindhoven, Erasmus Universiteit Rotterdam, Universiteit Maastricht, Katholieke Universiteit Brabant, Universiteit Leiden, Universiteit Wapeningen, Universiteit van Amsterdam, Vrije Universiteit Amsterdam, Technische Universiteit Delft, Universiteit Twente; - zitting hebben in een inspraakorgaan bij de onderwijsinstelling. De volgende activiteiten, houdingen en meningen van studenten zijn als afhankelijke variabelen gebruikt: - op de hoogte zijn van het functioneren van de medezeggenschap van bij eigen onderwijsinstelling; - hoe studenten aankijken tegen medezeggenschap van studenten bij eigen onderwijsinstelling; - bij welke onderwerpen studenten invloed hebben op het beleid van de onderwijsinstelling; - bij welke onderwerpen studenten invloed zouden willen hebben bij hun onderwijsinstelling; - welk rapportcijfer zijn geven voor de medezeggenschap van de studenten bij hun onderwijsinstelling. Achtergrondkenmerken studenten Vrouwen zijn met 65 procent oververtegenwoordigd. De leeftijd van de respondenten ligt overwegend tussen 18 en 24 jaar. Vier procent van de studenten is buiten Nederland geboren. Iets minder dan een tiende van de studenten studeert aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Ruim een tiende van de studenten is actief in een raad of een commissie die zich met Zie tabel

14 Tabel Achtergrondkenmerken van studenten naar geslacht, leeftijd en opleiding vader (in %) Hoger beroepsonderwijs (n=2604) Wetenschappelijk onderwijs (n=2744) Totaal Geslacht man Vrouw Leeftijd en ouder Geboorteland Nederland buiten Nederland Universiteit Radboud Universiteit Nijmegen Overige universiteiten Lid inspraakorgaan Lid onderwijs-, opleidingscommissie Lid Faculteitsraad Lid Universiteitsraad/Gezamenlijke vergadering personeel en studenten anders Analyses en rapportage De gegevens uit de vragenlijsten zijn geanalyseerd met behulp van frequentieverdelingen en kruistabellenanalyses. 3.5 Verdere opbouw van het verslag In het volgende hoofdstuk beschrijven we de resultaten van de webenquête. 9

15 4 Functioneren medezeggenschap van studenten 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk beschrijven we het functioneren van medezeggenschap van studenten. In paragraaf 4.2 beschrijven we in welke mate studenten op de hoogte van het functioneren van de medezeggenschap bij hun onderwijsinstelling,.de functie van inspraakorganen, de feitelijke en gewenste invloed van studenten en de waardering voor de medezeggenschap. In paragraaf 4.3 maken we de balans op en geven een samenvatting. 4.2 Beschrijvende kenmerken Op de hoogte zijn Zijn studenten op de hoogte van het functioneren van de medezeggenschap van studenten bij hun onderwijsinstelling? Hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs In het hoger beroepsonderwijs is een kwart van de studenten is zeer goed tot redelijk goed op de hoogte van het functioneren van de medezeggenschap op hun instelling. Ruim een derde enigszins en zo'n 40 procent zegt niet of in het geheel niet op de hoogte te zijn. Studenten in het wetenschappelijk onderwijs zijn beter op de hoogte dan studenten in het hoger beroepsonderwijs. Bijna een derde van de studenten is zeer goed tot redelijk goed op de hoogte van het functioneren van de medezeggenschap op hun instelling. Mannen zijn beter op de hoogte dan vrouwen. Zie tabel

16 Tabel 4.1 Op de hoogte zijn functioneren van de medezeggenschap van studenten bij hun onderwijsinstelling, hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs? hoger beroepsonderwijs (n=2119) wetenschappelijk onderwijs (n=2358) man vrouw totaal man vrouw totaal zeer goed tot redelijk goed enigszins slecht tot in het geheel niet Radboud Universiteit Nijmegen en overige universiteiten Verschillen de studenten op de Radboud Universiteit van studenten van andere universiteiten in de mate waarin men op de hoogte is van het functioneren van de medezeggenschap? Nee, de verschillen zijn minimaal. Mannen op de Radboud Universiteit zijn wel beter op de hoogte van het functioneren van de medezeggenschap dan de mannen van de overige universiteiten. Zie tabel 4.2 Tabel 4.2 Op de hoogte zijn functioneren van de medezeggenschap van studenten bij de Radboud Universiteit Nijmegen en overige universiteiten, ( in%) Radboud Universiteit Nijmegen (n=257) overige universiteiten* (n=2101) man vrouw totaal man vrouw totaal zeer goed tot redelijk goed enigszins slecht tot in het geheel niet * Universiteit Utrecht, Rijksuniversiteit Groningen, Technische Universiteit Eindhoven, Erasmus Universiteit Rotterdam, Universiteit Maastricht, Katholieke Universiteit Brabant, Universiteit Leiden, Universiteit Wapeningen, Universiteit van Amsterdam, Vrije Universiteit Amsterdam, Technische Universiteit Delft, Universiteit Twente Functie van inspraakorganen Hoe kijken studenten aan tegen medezeggenschap van studenten op hun onderwijsinstelling? 11

17 Hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs Inspraakorganen functioneren volgens studenten met name als klachtenbus, ideeënbus en/of als doorgeefluik voor de achterban. In het wetenschappelijk onderwijs komen de inspraakorganen beter uit de verf dan in het hoger beroepsonderwijs: men zet zich veel meer in ten behoeve van de belangenbehartiging van de achterban. Op universiteiten leveren de studentenvertegenwoordigers dan ook vaker een positieve bijdrage aan het studieklimaat dan in het hoger beroepsonderwijs. Zie tabel 4.3. Tabel 4.3 Functie van inspraakorganen, in het hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs (in %) hoger beroepsonderwijs (n=2604) wetenschappelijk onderwijs (n=2744) Klachtenbus Positieve bijdrage leveren studieklimaat Ideeënbus Doorgeefluik belangenbehartiging achterban Invloed uitoefenen Radboud Universiteit Nijmegen en overige universiteiten Verschilt de functie van inspraakorganen bij de Radboud Universiteit Nijmegen en bij overige universiteiten? De inspraakorganen op de Radboud Universiteit functioneren vaker als een klachtenbus en zijn meer gericht op het leveren van een positieve bijdrage aan studieklimaat dan bij de andere universiteiten. Zie tabel 4.4. Tabel 4.4 Functie van inspraakorganen bij de Radboud Universiteit Nijmegen en bij overige universiteiten (in %) Radboud Universiteit Nijmegen (n=283) Rest universiteiten (n=2461) klachtenbus positieve bijdrage leveren studieklimaat belangenbehartiging achterban invloed uitoefenen ideeënbus doorgeefluik

18 4.2.3 Feitelijke en gewenste invloed Hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs Is er verschil tussen de feitelijke en gewenste invloed van studentenvertegenwoordigers op het beleid van de onderwijsinstelling? Ja, de gewenste situatie komt volgens studenten doorgaans niet overeen met de feitelijke. Studenten ervaren een grote discrepantie tussen de feitelijke en gewenste invloed van studenten op het beleid van de instelling ten aanzien van studentenvoorzieningen en de kwaliteit van het onderwijs. Het verschil tussen de feitelijke en de wenselijke invloed van studenten in het hoger beroepsonderwijs is het grootste ten aanzien van de kwaliteit van docenten. Tweederde van de studenten in het wetenschappelijk onderwijs vindt het wenselijk invloed te hebben op de kwaliteit van docenten, terwijl slechts eenderde denkt hierop feitelijk greep te hebben. In het hoger beroepsonderwijs wil iets meer dan de helft van de studenten invloed kunnen uitoefenen op de kwaliteit van docenten, terwijl maar net een kwart vindt dat feitelijk te hebben. Zie grafiek 4.5. Grafiek 4.5 Feitelijke en gewenste invloed van studenten op het beleid van de onderwijsinstelling in het hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs (in %) kwaliteit onderwijs kwaliteit docenten kwalieit voorzieningen hbo feitelijk hbo wenselijk wo feitelijk wo wenselijk 13

19 Radboud Universiteit Nijmegen en overige universiteiten Is er verschil tussen de feitelijke en gewenste invloed bij de Radboud Universiteit Nijmegen en overige universiteiten? Studenten van de Radboud Universiteit Nijmegen wensen met name meer invloed te kunnen uitoefenen op kwaliteit van het onderwijs. Studenten van de overige studenten zouden graag meer invloed kunnen uitoefenen op de kwaliteit van studentenvoorzieningen. Zie tabel 4.6. Tabel 4.6 Feitelijke en gewenste invloed van studenten bij de Radboud Universiteit Nijmegen en bij overige universiteiten? (in %) Radboud universiteit (n=283) overige universiteiten (n=2461) feitelijk Wenselijk feitelijk wenselijk kwaliteit onderwijs kwaliteit docenten kwaliteit studentenvoorzieningen Waardering Hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs Is er verschil tussen de waardering van de medezeggenschap in het hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs? Studenten in het wetenschappelijk onderwijs geven een hoger rapportcijfer voor de medezeggenschap (6.7) op hun onderwijsinstelling dan de studenten in het hoger beroepsonderwijs (6.3). Zie tabel 4.7. Tabel 4.7 Rapportcijfer voor de medezeggenschap in het hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs (in gemiddelden) hoger beroepsonderwijs (n=2070) wetenschappelijk onderwijs (n=2294) man vrouw totaal Radboud Universiteit Nijmegen en bij de overige universiteiten? Is er verschil tussen de waardering van de medezeggenschap bij de studenten van de Radboud Universiteit Nijmegen en de overige universiteiten? Ja, studenten bij de overige 14

20 universiteiten geven een hoger rapportcijfer (6.7) dan de studenten bij de Radboud universiteit Nijmegen (6.3) voor de medezeggenschap. Zie tabel 4.8. Tabel 4.8 Rapportcijfer voor de medezeggenschap bij de Radboud Universiteit Nijmegen en bij de overige universiteiten? (in gemiddelden) Radboud Universiteit Nijmegen (n=253) overige universiteiten (n=2041) man vrouw totaal Samenvatting In dit hoofdstuk hebben we op basis van een paar kernvragen het functioneren van medezeggenschap van studenten geschetst. In het hoger beroepsonderwijs is een kwart van de studenten is zeer goed tot redelijk goed op de hoogte van het functioneren van de medezeggenschap op hun instelling. Studenten in het wetenschappelijk onderwijs zijn beter op de hoogte dan studenten in het hoger beroepsonderwijs. Mannen zijn over de hele linie beter op de hoogte dan vrouwen. Studenten hebben de meeste invloed op de kwaliteit van het onderwijs, de kwaliteit van de studentenvoorziening, het onderwijsbeleid en de kwaliteit van docenten. Studenten in het hoger beroepsonderwijs en op universiteiten zouden via inspraakorganen met name veel meer invloed willen uitoefen op de kwaliteit van de docenten en de kwaliteit van het onderwijs. Studenten die op de hoogte zijn van het functioneren van de medezeggenschap geven een hoger rapportcijfer (dikke zeven) dan diegenen die niet of nauwelijks op de hoogte zijn (6 min). 15

21 Geraadpleegde literatuur Berg, J. van den, Bergen, J. & Schouten, R. (2001). De bezinning op de MUB een tussenstand. Den Haag: B&A Groep Beleidsonderzoek & -Advies. Boer, H. de, Goedgebuure, L. & Huismans, J., (2005). Gezonde spanning. Beleidsevaluatie van de MUB. Eindrapport. Enschede: CHEPS Universiteit Twente. Intomart GfK Beleidsonderzoek (2005), Medezeggenschap studenten Hoger onderwijs. Verslag van focusgroepen met studenten. Hilversum: Intomart GfK Beleidsonderzoek Smit, F., Gennnip, H. van, Doesborgh, J. (2000). Functioneren medezeggenschap Katholieke Universiteit Nijmegen. Nijmegen: ITS. Smit, F., & Doesborgh, J. (2000). De onderhandelmores in opvoedend Nederland. Nijmegen. Nijmegen: ITS. Smit, F. (2004). Inzicht in de medezeggenschapsraad. Editie Den Haag: Sdu uitgevers. Smit, F., (Eds.) (2001). Dwangbuis of maatwerk. Medezeggenschap op de universiteit. Nijmegen: ITS. 16

evaluatie, monitoring, tevr effectonderzoek en datave

evaluatie, monitoring, tevr effectonderzoek en datave ijs arbeid dat a zorg onderwijs zekerheid t enschap rg welzijn obilit eit n beleids- Het ITSmaakt deel uit van de Radboud Universiteit Nijmegen evaluatie, monitoring, tevr effectonderzoek en datave CE

Nadere informatie

Opdrachtgevers & Netwerkpartners

Opdrachtgevers & Netwerkpartners Opdrachtgevers & Netwerkpartners van Synthese Mate van tevredenheid [Externe versie] Rapportage 2017 Ronald De Meyer Laura Beurskens-Claessens Februari 2018 2 2018 Praktikon Behoudens de in of krachtens

Nadere informatie

B-toets Vragenlijst Bejegening Versie voor jongeren

B-toets Vragenlijst Bejegening Versie voor jongeren B-toets Vragenlijst Bejegening Versie voor jongeren J.W. Veerman N. van Erve M. Poiesz Praktikon BV Postbus 6906 6503 GK Nijmegen tel. 024-3615480 www.praktikon.nl praktikon@acsw.ru.nl 2010 Praktikon

Nadere informatie

Verlangd basisonderwijs in de wijk Overvecht, gemeente Utrecht. Rapportage. Menno Wester

Verlangd basisonderwijs in de wijk Overvecht, gemeente Utrecht. Rapportage. Menno Wester Verlangd basisonderwijs in de wijk Overvecht, gemeente Utrecht Rapportage Menno Wester Maart 2014 Projectnummer: 34001333 Opdrachtgever: Stichting HIO 2014 ITS, Radboud Universiteit Nijmegen Behoudens

Nadere informatie

Dag...onderwijs. Een onderzoek naar uitstroombeslissingen van meao-leerlingen. Ineke Lokman

Dag...onderwijs. Een onderzoek naar uitstroombeslissingen van meao-leerlingen. Ineke Lokman Dag...onderwijs Een onderzoek naar uitstroombeslissingen van meao-leerlingen Ineke Lokman Dag...onderwijs Een onderzoek naar uitstroombeslissingen van meao-leerlingen CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK,

Nadere informatie

STARTFLEX. Onderzoek naar ondernemerschap onder studenten in Amsterdam

STARTFLEX. Onderzoek naar ondernemerschap onder studenten in Amsterdam Onderzoek naar ondernemerschap onder studenten in Amsterdam Colofon ONDERZOEKER StartFlex B.V. CONSULTANCY Centre for applied research on economics & management (CAREM) ENQETEUR Alexander Sölkner EINDREDACTIE

Nadere informatie

University of Groningen. Vrije en reguliere scholen vergeleken Steenbergen, Hilligje

University of Groningen. Vrije en reguliere scholen vergeleken Steenbergen, Hilligje University of Groningen Vrije en reguliere scholen vergeleken Steenbergen, Hilligje IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please

Nadere informatie

Aanvulling op. Resultaten STOP4-7 Tabellenboek trainingen

Aanvulling op. Resultaten STOP4-7 Tabellenboek trainingen Aanvulling op Resultaten STOP4-7 Tabellenboek trainingen 2003-2006 Aanvulling op Resultaten STOP4-7 Tabellenboek trainingen 2003-2006 Praktikon maakt deel uit van de Stichting de Waarden te Nijmegen en

Nadere informatie

BergOp 4.1 Handleiding voor gebruikers

BergOp 4.1 Handleiding voor gebruikers BergOp 4.1 Handleiding voor gebruikers Testversie 1 Praktikon B.V. Postbus 6909 6503 GK Nijmegen www.praktikon.nl tel. 024-3615480 praktikon@acsw.ru.nl fax. 024-3611152 www.bergop.info 2016 Praktikon B.V.

Nadere informatie

evaluatie, monitoring, tevr effectonderzoek en datave

evaluatie, monitoring, tevr effectonderzoek en datave ijs arbeid data zorg onderwijs zekerheid etenschap rg welzijn mobiliteit jn beleids- Het ITS maakt deel uit van de Radboud Universiteit Nijmegen evaluatie, monitoring, tevr effectonderzoek en datave Verlangd

Nadere informatie

evaluatie, monitoring, tevr effectonderzoek en datave

evaluatie, monitoring, tevr effectonderzoek en datave ijs arbeid data zorg onderwijs zekerheid etenschap rg welzijn mobiliteit jn beleids- Het ITS maakt deel uit van de Radboud Universiteit Nijmegen evaluatie, monitoring, tevr effectonderzoek en datave Wachtdagen

Nadere informatie

Cliënttevredenheid Synthese

Cliënttevredenheid Synthese Cliënttevredenheid Synthese [Externe versie] Rapportage 201 Ronald De Meyer Laura Beurskens-Claessens Maart 2018 2018 Praktikon Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen

Nadere informatie

Juridische aspecten van ketensamenwerking. Naar een multidisciplinaire benadering

Juridische aspecten van ketensamenwerking. Naar een multidisciplinaire benadering Juridische aspecten van ketensamenwerking. Naar een multidisciplinaire benadering Preadviezen voor de Vereniging voor Bouwrecht Nr. 41 Juridische aspecten van ketensamenwerking Naar een multidisciplinaire

Nadere informatie

Hou het eenvoudig Effectief communiceren in organisaties

Hou het eenvoudig Effectief communiceren in organisaties Hou het eenvoudig 30-09-2008 09:10 Pagina 1 Hou het eenvoudig Effectief communiceren in organisaties Hou het eenvoudig 30-09-2008 09:10 Pagina 2 Hou het eenvoudig 30-09-2008 09:10 Pagina 3 Arie Quik Hou

Nadere informatie

Taal op niveau Gesprekken voeren Op weg naar niveau

Taal op niveau Gesprekken voeren Op weg naar niveau Taal op niveau Gesprekken voeren Op weg naar niveau 1F Naam: Groep: Uitgeverij: Edu Actief b.v. Meppel Auteur: Elma Draaisma Redactie: Edu Actief b.v. Meppel Inhoudelijke redactie: Annemieke Struijk en

Nadere informatie

Ervaringen van vrijwilligers

Ervaringen van vrijwilligers Ervaringen van vrijwilligers Synthese [Externe versie] Ronald De Meyer Laura Beurskens-Claessens Augustus 2017 2017 Praktikon Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen

Nadere informatie

Wijzigingen Unit4 Audition 15.1

Wijzigingen Unit4 Audition 15.1 Wijzigingen Unit4 Audition 15.1 Unit4 N.V. Telefoon +31 88 247 17 77 Papendorpseweg 100 Supportlijn +31 88 247 24 72 Postbus 500 Self Service https://my.unit4.com 3502 JA Utrecht Internet www.unit4.nl

Nadere informatie

Ervaringen van vrijwilligers

Ervaringen van vrijwilligers Ervaringen van vrijwilligers Synthese [Externe versie] Ronald De Meyer Laura Beurskens-Claessens Augustus 2018 2018 Praktikon Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen

Nadere informatie

WIJZIGINGSBLAD A2. BORG 2005 versie 2 / A2 VEILIGHEID DOOR SAMENWERKING. Versie : 2.2. Publicatiedatum : 31 maart 2010. Ingangsdatum : 1 april 2010

WIJZIGINGSBLAD A2. BORG 2005 versie 2 / A2 VEILIGHEID DOOR SAMENWERKING. Versie : 2.2. Publicatiedatum : 31 maart 2010. Ingangsdatum : 1 april 2010 WIJZIGINGSBLAD A2 Nationale Beoordelingsrichtlijn BORG 2005 versie 2 Procescertificaat voor het ontwerp, de installatie en het onderhoud van inbraakbeveiliging BORG 2005 versie 2 / A2 Publicatiedatum :

Nadere informatie

Privaatrechtelijke Bouwregelgeving Editie 2013

Privaatrechtelijke Bouwregelgeving Editie 2013 Privaatrechtelijke Bouwregelgeving Editie 2013 Privaatrechtelijke Bouwregelgeving Editie 2013 samengesteld door: prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis ISBN 978-90-78066-82-8 NUR 822 2013, Stichting Instituut

Nadere informatie

Onderzoek als project

Onderzoek als project Onderzoek als project Onderzoek als project Met MS Project Ben Baarda Jan-Willem Godding Eerste druk Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten Ontwerp omslag: Studio Frank & Lisa, Groningen Omslagillustratie:

Nadere informatie

Copyright SBR, Rotterdam

Copyright SBR, Rotterdam Het doel van de Stichting is het coördineren, stimuleren en begeleiden van speurwerk op het gebied van de bouwvoorbereiding, de bouwtechniek en de bedrijfstechniek in de bouwnijverheid, alsmede de yerbreiding

Nadere informatie

Een evaluatie-onderzoek

Een evaluatie-onderzoek Het aanbod van onderwijsverzorging Een evaluatie-onderzoek A.J. Koster RION Monografieën onderwijsonderzoek 21 CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAAG Koster, A.J. Het aanbod van onderwijsverzorging.

Nadere informatie

Copyright SBR, Rotterdam

Copyright SBR, Rotterdam Het doel van de Stichting is het coördineren, stimuleren en begeleiden van speurwerk op het gebied van de bouwvoorbereiding, de bouwtechniek en de bedrijfstechniek in de bouwnijverheid, alsmede de verbreiding

Nadere informatie

DOORDRINKEN DOORDRINGEN. Effectevaluatie Halt-straf Alcohol Samenvatting. Jos Kuppens Henk Ferwerda

DOORDRINKEN DOORDRINGEN. Effectevaluatie Halt-straf Alcohol Samenvatting. Jos Kuppens Henk Ferwerda DOORDRINGEN of Effectevaluatie Halt-straf Alcohol Samenvatting DOORDRINKEN Jos Kuppens Henk Ferwerda In opdracht van Ministerie van Veiligheid en Justitie, Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum,

Nadere informatie

Preadviezen Content.indd :55:32

Preadviezen Content.indd :55:32 Preadviezen 2016 Content.indd 1 01-11-16 13:55:32 Content.indd 2 01-11-16 13:55:32 Vereniging voor de vergelijkende studie van het recht van België en Nederland Preadviezen 2016 Noodtoestand in het publiekrecht

Nadere informatie

WIJZIGINGSBLAD A2. Regeling Brandmeldinstallaties 2002 BMI 2002 / A2 VEILIGHEID DOOR SAMENWERKING. Versie : 1.0. Publicatiedatum : 1 april 2012

WIJZIGINGSBLAD A2. Regeling Brandmeldinstallaties 2002 BMI 2002 / A2 VEILIGHEID DOOR SAMENWERKING. Versie : 1.0. Publicatiedatum : 1 april 2012 WIJZIGINGSBLAD A2 Regeling Brandmeldinstallaties 2002 BMI 2002 / A2 Publicatiedatum : 1 april 2012 Ingangsdatum : 1 april 2012 VEILIGHEID DOOR SAMENWERKING VOORWOORD A2:2012/BMI 2002 Pagina 2/5 Dit wijzigingsblad

Nadere informatie

PrOmotie. Cultuur en Maatschappij. Werkboek Tijd voor jezelf

PrOmotie. Cultuur en Maatschappij. Werkboek Tijd voor jezelf PrOmotie Cultuur en Maatschappij Werkboek Tijd voor jezelf Colofon Auteurs: Onder redactie van: Met dank aan: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Mieke van Wieringen, Caroline van den Kommer Ina Berlet

Nadere informatie

Rapportage invullijst (1)

Rapportage invullijst (1) Rapportage invullijst (1) Eerste inventarisatie bestand leerling flexkrachten d.d. 16 januari 2013 Gert de Jong Hedwig Vermeulen Projectnummer: 34001230 Opdrachtgever: A+O Metalektro 2013 ITS, Radboud

Nadere informatie

Bestuursrecht, en internet Bestuursrechtelijke normen voor elektronische overheidscommunicatie

Bestuursrecht,  en internet Bestuursrechtelijke normen voor elektronische overheidscommunicatie Bestuursrecht, e-mail en internet Bestuursrechtelijke normen voor elektronische overheidscommunicatie 2011 A.M. Klingenberg/ Boom Juridische uitgevers Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912

Nadere informatie

* * Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden. van. arbeidsrecht. arbeidsverhoudingen

* * Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden. van. arbeidsrecht. arbeidsverhoudingen m * * Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden L E X I C O N van arbeidsrecht en arbeidsverhoudingen ** k EUR op ir EUROPESE STICHTING TOT VERBETERING VAN DE LEVENS- EN

Nadere informatie

The Politics of Innovation in Public Transport

The Politics of Innovation in Public Transport The Politics of Innovation in Public Transport Issues, Settings and Displacements De politiek van innovatie in het openbaar vervoer Issues, settings en verplaatsingen (met een samenvatting in het Nederlands)

Nadere informatie

PrOmotie. Cultuur en Maatschappij. Werkboek De Nederlandse staat

PrOmotie. Cultuur en Maatschappij. Werkboek De Nederlandse staat PrOmotie Cultuur en Maatschappij Werkboek De Nederlandse staat Colofon Auteurs: Onder redactie van: Met dank aan: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Gerda Verhey, Mieke de Jager Ina Berlet (SLO), Enschede

Nadere informatie

Juridische handreiking relatie BIM-protocol en de DNR 2011 (voor adviseurs en opdrachtgevers) prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis

Juridische handreiking relatie BIM-protocol en de DNR 2011 (voor adviseurs en opdrachtgevers) prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis Juridische handreiking relatie BIM-protocol en de DNR 2011 (voor adviseurs en opdrachtgevers) prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis s-gravenhage, 2015 Omslagfoto Het voorbereiden van renovatiewerkzaamheden

Nadere informatie

De hybride vraag van de opdrachtgever

De hybride vraag van de opdrachtgever De hybride vraag van de opdrachtgever Een onderzoek naar flexibele verdeling van ontwerptaken en -aansprakelijkheid in de relatie opdrachtgever-opdrachtnemer prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis ing. W.A.I.

Nadere informatie

Handleiding Eetmeter. Aan de slag. in beroep en bedrijf. Handleiding Eetmeter. februari 2007

Handleiding Eetmeter. Aan de slag. in beroep en bedrijf. Handleiding Eetmeter. februari 2007 Aan de slag in beroep en bedrijf februari 2007 Branche Uitgevers 1 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand dan wel

Nadere informatie

Basisvaardigheden Nederlands Deel 1 van 2

Basisvaardigheden Nederlands Deel 1 van 2 Basisvaardigheden Nederlands Deel 1 van 2 Colofon Auteur: Hanneke Molenaar Inhoudelijke redactie: Ina Berlet Redactie: Edu Actief b.v. Vormgeving: Crius Group Illustraties: Edu Actief b.v. Titel: Basisvaardigheden

Nadere informatie

Spreken en gesprekken voor 1F

Spreken en gesprekken voor 1F NEDERLANDS Spreken en gesprekken voor 1F Deel 2 van 5 Colofon Auteur: Hanneke Molenaar Inhoudelijke redactie: Ina Berlet Redactie: Edu Actief b.v. Vormgeving: Crius Group Illustraties: Edu Actief b.v.

Nadere informatie

Noordelijke Arbeidsmarkt Verkenning 2004

Noordelijke Arbeidsmarkt Verkenning 2004 Noordelijke Arbeidsmarkt Verkenning 2004 Hoofdrapport Samenstelling: Dr. L. Broersma & Drs D. Stelder, Sectie Ruimtelijke Economie, FEW, RuG Prof. Dr. J. van Dijk, Faculteit der Ruimtelijke Wetenschappen,

Nadere informatie

IT Governance. Studietaak 5

IT Governance. Studietaak 5 IT Governance 5 Open Universiteit faculteit Managementwetenschappen Cursusteam ir. H.B.F. Hofstee, projectleider en auteur Open Universiteit prof. dr. R.J. Kusters, auteur, Open Universiteit Programmaleiding

Nadere informatie

Schenking van certificaten van aandelen in de estate planning

Schenking van certificaten van aandelen in de estate planning Schenking van certificaten van aandelen in de estate planning Mr. M.L. van Haren III VanHaaren.indd 3 11-5-2015 12:35:12 Schenking van certificaten van aandelen in de estate planning Schenking van certificaten

Nadere informatie

Leidraad inbrengwaarde

Leidraad inbrengwaarde Leidraad inbrengwaarde Leidraad inbrengwaarde drs. ing. F.H. de Bruijne RT ir. ing. T.A. te Winkel RT ISBN: 978-90-78066-47-7 NUR 820-823 2010, Instituut voor Bouwrecht Alle rechten voorbehouden. Niets

Nadere informatie

Hetty ten Holt. Of weet je alles al. Kleine gedichten voor wie een dierbare verloren heeft

Hetty ten Holt. Of weet je alles al. Kleine gedichten voor wie een dierbare verloren heeft Hetty ten Holt Of weet je alles al Kleine gedichten voor wie een dierbare verloren heeft Voorwoord Na het plotselinge overlijden van mijn moeder in december 2016, ben ik gedichten en tekeningen gaan maken

Nadere informatie

Praktische toelichting op de UAV 2012 (2 e druk)

Praktische toelichting op de UAV 2012 (2 e druk) Praktische toelichting op de UAV 2012 (2 e druk) Praktische toelichting op de UAV 2012 prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis bewerkt door mr. dr. H.P.C.W. Strang Tweede druk s-gravenhage - 2018 2 e druk ISBN

Nadere informatie

PrOmotie. Cultuur en Maatschappij. Werkboek Rondkomen

PrOmotie. Cultuur en Maatschappij. Werkboek Rondkomen PrOmotie Cultuur en Maatschappij Werkboek Rondkomen Colofon Auteurs: Mieke van Wieringen, Ruud Schinkel Onder redactie van: Ina Berlet (SLO), Enschede en Sluiter boekproductie, Lelystad Met dank aan: Aveline

Nadere informatie

Inleiding Administratieve Organisatie. Opgavenboek

Inleiding Administratieve Organisatie. Opgavenboek Inleiding Administratieve Organisatie Opgavenboek Inleiding Administratieve Organisatie Opgavenboek drs. J.P.M. van der Hoeven Vierde druk Stenfert Kroese, Groningen/Houten Wolters-Noordhoff bv voert

Nadere informatie

BergOp 4.1 Handleiding voor ROM

BergOp 4.1 Handleiding voor ROM BergOp 4.1 Handleiding voor ROM Testversie 1 Praktikon B.V. Postbus 6909 6502 GK Nijmegen www.praktikon.nl tel. 024-3615480 praktikon@acsw.ru.nl fax. 024-3611152 www.bergop.info 2016 Praktikon B.V. Behoudens

Nadere informatie

LATER IN LISSE? De invloed van verlengde sluitingstijden op het alcoholgebruik van uitgaanspubliek. Rapportage

LATER IN LISSE? De invloed van verlengde sluitingstijden op het alcoholgebruik van uitgaanspubliek. Rapportage LATER IN LISSE? De invloed van verlengde sluitingstijden op het alcoholgebruik van uitgaanspubliek Rapportage LATER IN LISSE? De invloed van verlengde sluitingstijden op het alcoholgebruik van uitgaanspubliek

Nadere informatie

Zelfstandige Externe Stage

Zelfstandige Externe Stage IK, LEREN EN WERKEN Zelfstandige Externe Stage deel 4 van 6 Colofon Auteur: Marian van der Meijs, werkzaam bij ICBA Inhoudelijke redactie: Jacobien Ubbink Redactie: Edu Actief b.v. Vormgeving: PPMP Prepress,

Nadere informatie

Belastingwetgeving 2015

Belastingwetgeving 2015 Belastingwetgeving 2015 Opgaven Niveau 5 MBA Peter Dekker RA Ludie van Slobbe RA Uitgeverij Educatief Ontwerp omslag: www.gerhardvisker.nl Ontwerp binnenwerk: Ebel Kuipers, Sappemeer Omslagillustratie:

Nadere informatie

PrOmotie. Praktijk en Loopbaan. Werkboek 2 Plant en Dier

PrOmotie. Praktijk en Loopbaan. Werkboek 2 Plant en Dier PrOmotie Praktijk en Loopbaan Werkboek 2 Plant en Dier Colofon Auteurs: Onder redactie van: Tekstredactie: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Jany Brussaard, Harold Jongsma, Hanneke Molenaar Ingrid Koops

Nadere informatie

Taal op niveau Schrijven niveau 1F

Taal op niveau Schrijven niveau 1F Taal op niveau Schrijven niveau 1F Naam: Groep: Uitgeverij: Edu Actief b.v. Meppel Auteur: Annemieke Struijk Redactie: Edu Actief b.v. Meppel Inhoudelijke redactie: Jos Schuurman Vormgeving: Edu Actief

Nadere informatie

Handleiding e-mail. Aan de slag. in beroep en bedrijf. Handleiding e-mail

Handleiding e-mail. Aan de slag. in beroep en bedrijf. Handleiding e-mail Aan de slag in beroep en bedrijf Branche Uitgevers 1 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand dan wel openbaar gemaakt

Nadere informatie

Copyright SBR, Rotterdam

Copyright SBR, Rotterdam ", Technologische en structurele ontwikkelingen in de bouw Een toekomststudie Technologische en structurele ontwikkelingen in de bouw Een toekomststudie Uitgevoerd in opdracht van de Stichting Structuuronderzoek

Nadere informatie

evaluatie, monitoring, tevr effectonderzoek en datave

evaluatie, monitoring, tevr effectonderzoek en datave ijs arbeid data zorg onderwijs zekerheid etenschap rg welzijn mobiliteit jn beleids- Het ITS maakt deel uit van de Radboud Universiteit Nijmegen evaluatie, monitoring, tevr effectonderzoek en datave CE

Nadere informatie

opgaven- en werkboek GECONSOLIDEERDE JAARREKENING Henk Fuchs 1e druk

opgaven- en werkboek GECONSOLIDEERDE JAARREKENING Henk Fuchs 1e druk opgaven- en werkboek Henk Fuchs GECONSOLIDEERDE JAARREKENING 1e druk Geconsolideerde jaarrekening Opgaven- en werkboek Geconsolideerde jaarrekening Opgaven- en werkboek Henk Fuchs Eerste druk Noordhoff

Nadere informatie

Cliëntervaringen in beeld

Cliëntervaringen in beeld Cliëntervaringen in beeld Jaarrapportage contactpersonen de Herbergier 2011 dr. C.P. van Linschoten drs. M. Cardol drs. W. Betten februari 2012 ARGO Rijksuniversiteit Groningen BV Inhoudsopgave 1. INLEIDING

Nadere informatie

Beschouwingen naar aanleiding van het wetsvoorstel Aanbestedingswet

Beschouwingen naar aanleiding van het wetsvoorstel Aanbestedingswet Beschouwingen naar aanleiding van het wetsvoorstel Aanbestedingswet Preadviezen voor de Vereniging voor Bouwrecht Nr. 38 Beschouwingen naar aanleiding van het wetsvoorstel Aanbestedingswet prof. mr. J.M.

Nadere informatie

Loopbaanoriëntatie -begeleiding

Loopbaanoriëntatie -begeleiding Ik, leren en werken Loopbaanoriëntatie en -begeleiding Loopbaanlogboek voor fase 2 Voorbereiding Colofon Auteur: Edu Actief b.v. Redactie: Edu Actief b.v. Vormgeving: Edu Actief b.v. Illustraties: Edu

Nadere informatie

Lodewijk het lieve beestje

Lodewijk het lieve beestje Lodewijk het lieve beestje Uitgeverij, training en diensten Colofon Uitgeverij: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Redactie: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Vormgeving: Force digitale producties Illustraties:

Nadere informatie

Handleiding MIS (Management Informatie Systeem)

Handleiding MIS (Management Informatie Systeem) Handleiding MIS (Management Informatie Systeem) Praktikon 2016 Praktikon B.V. Postbus 6909 6503 GK Nijmegen www.praktikon.nl tel. 024 3615480 praktikon@acsw.ru.nl fax. 024 3611152 www.bergop.info 2016

Nadere informatie

PrOmotie. Cultuur en Maatschappij. Werkboek Regels en wetten

PrOmotie. Cultuur en Maatschappij. Werkboek Regels en wetten PrOmotie Cultuur en Maatschappij Werkboek Regels en wetten Colofon Auteurs: Onder redactie van: Met dank aan: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Gerda Verhey, Caroline van den Kommer, Mary Korten, Ruud

Nadere informatie

INSPECTIE BOUWKUNDIGE BRANDVEILIGHEID Vakbekwaamheid en ervaring

INSPECTIE BOUWKUNDIGE BRANDVEILIGHEID Vakbekwaamheid en ervaring INSPECTIE BOUWKUNDIGE BRANDVEILIGHEID Publicatiedatum : 1 augustus 2014 Ingangsdatum : 1 augustus 2014 VOORWOORD Pagina 2/7 De Vereniging van Inspectie-instellingen voor Veiligheid en Brandveiligheid (VIVB)

Nadere informatie

Betrokkenheid van onderzoekscholen bij het ontwikkelen van onderzoeksgerichte masteropleidingen

Betrokkenheid van onderzoekscholen bij het ontwikkelen van onderzoeksgerichte masteropleidingen Een groot aantal ingevulde vragenlijsten is per 15 augustus 2003 (de deadline) geretourneerd. Een rappel leverde nog eens een aantal ingevulde vragenlijsten op. Uiteindelijk hebben 29 decanen en 22 directeuren

Nadere informatie

HORECA EN BAKKERIJ REKENEN IN DE KEUKEN EN DE BAKKERIJ TENDENS WERKBOEK REKENEN IN DE KEUKEN EN DE BAKKERIJ

HORECA EN BAKKERIJ REKENEN IN DE KEUKEN EN DE BAKKERIJ TENDENS WERKBOEK REKENEN IN DE KEUKEN EN DE BAKKERIJ HORECA EN BAKKERIJ REKENEN IN DE KEUKEN EN DE BAKKERIJ TENDENS WERKBOEK REKENEN IN DE KEUKEN EN DE BAKKERIJ BASISBEROEPSGERICHTE LEERWEG KADERBEROEPSGERICHTE LEERWEG. Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v.

Nadere informatie

administratie afdeling debiteurenadministratie Kaderberoepsgerichte leerweg

administratie afdeling debiteurenadministratie Kaderberoepsgerichte leerweg administratie afdeling debiteurenadministratie Kaderberoepsgerichte leerweg colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. Meppel Auteurs: A. Bosma, P.F.C. Croese, M. van Esch, H. Kamerbeek, J.M. van der Steeg Redactie:

Nadere informatie

PrOmotie. Rekenen en Wiskunde. Werkboek Tijd

PrOmotie. Rekenen en Wiskunde. Werkboek Tijd PrOmotie Rekenen en Wiskunde Werkboek Tijd Colofon Auteurs: Onder redactie van: Met dank aan: Tekstredactie: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Ineke van Oorschot, Mieke Abels, Edu Actief b.v. Mieke Abels

Nadere informatie

PrOmotie. Cultuur en maatschappij. Werkboek Media 2

PrOmotie. Cultuur en maatschappij. Werkboek Media 2 PrOmotie Cultuur en maatschappij Werkboek Media 2 Colofon Auteur: Adviezen: Onder redactie van: Tekstredactie: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Carolien van den Kommer, Mieke van Wieringen Aveline Dijkman

Nadere informatie

Nederlands. Schrijven. voor 1F Deel 1 van 5

Nederlands. Schrijven. voor 1F Deel 1 van 5 Nederlands Schrijven voor 1F Deel 1 van 5 Colofon Auteur: Mieke Lens Inhoudelijke redactie: Ina Berlet Redactie: Edu Actief b.v. Vormgeving: PPMP Prepress, Wolvega Illustraties: Edu Actief b.v. Titel:

Nadere informatie

PrOmotie. Seksuele vorming. Werkboek 2 Veilig vrijen

PrOmotie. Seksuele vorming. Werkboek 2 Veilig vrijen PrOmotie Seksuele vorming Werkboek 2 Veilig vrijen Colofon Auteur: Onder redactie van: Tekstredactie: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Aveline Dijkman (DAT) Aveline Dijkman (DAT), Edu Actief Edu Actief

Nadere informatie

WIJZIGINGSBLAD A1 Regeling Brandmeldinstallaties 2002

WIJZIGINGSBLAD A1 Regeling Brandmeldinstallaties 2002 WIJZIGINGSBLAD A1 Regeling Brandmeldinstallaties 2002 BMI 2002 / A1 Publicatiedatum : 1 juli 2010 Ingangsdatum : 1 juli 2010 VEILIGHEID DOOR SAMENWERKING VOORWOORD A1:2010/BMI 2002 Pagina 2/6 Dit wijzigingsblad

Nadere informatie

Belangstelling van vwo ers voor een bacheloropleiding Nanobiologie

Belangstelling van vwo ers voor een bacheloropleiding Nanobiologie Belangstelling van vwo ers voor een bacheloropleiding Nanobiologie Rita Kennis Frank Peters Nijmegen, mei 2011 Kenniscentrum Beroepsonderwijs Arbeidsmarkt 2011 Kenniscentrum Beroepsonderwijs Arbeidsmarkt,

Nadere informatie

PrOmotie. Cultuur en Maatschappij. Werkboek Zelfstandig wonen

PrOmotie. Cultuur en Maatschappij. Werkboek Zelfstandig wonen PrOmotie Cultuur en Maatschappij Werkboek Zelfstandig wonen Colofon Auteurs: Onder redactie van: Met dank aan: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Gerda Verhey, Caroline van den Kommer, Mary Korten, Ruud

Nadere informatie

Praktische sectororiëntatie. De 4 sectoren

Praktische sectororiëntatie. De 4 sectoren Praktische sectororiëntatie De 4 sectoren Colofon Auteurs: Jacobien Ubbink, Ronald Broos (ROC West Brabant), Hanneke Molenaar, Anja Reimert (Graafschapcollege), Clem Witsel (Graafschapcollege) Redactie:

Nadere informatie

PrOmotie. Rekenen en wiskunde. Werkboek Geld

PrOmotie. Rekenen en wiskunde. Werkboek Geld PrOmotie Rekenen en wiskunde Werkboek Geld Colofon Auteurs: Onder redactie van: Tekstredactie: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Harry Bruinsma, Ton Milatz, Edu Actief b.v. Ad van der Hoeven, Mieke Abels

Nadere informatie

Figuur 11 Bekendheid van het energielabel (n=494) Let u bij het kopen van een woning op het energieverbruik van de woning?

Figuur 11 Bekendheid van het energielabel (n=494) Let u bij het kopen van een woning op het energieverbruik van de woning? 5 Het energielabel In het tweede kwartaal van 2008 is een aantal aanvullende vragen gesteld aan de respondenten. Deze vragen gingen over het energielabel. De resultaten van deze vragen worden in dit hoofdstuk

Nadere informatie

BORG 2005 versie 2 / A10: Versie : 1.0. Publicatiedatum : 1 mei 2018

BORG 2005 versie 2 / A10: Versie : 1.0. Publicatiedatum : 1 mei 2018 WIJZIGINGSBLAD A10 Nationale Beoordelingsrichtlijn BORG 2005 versie 2 Procescertificaat voor het ontwerp, de installatie en het onderhoud van inbraakbeveiliging BORG 2005 versie 2 / A10: 2018 Publicatiedatum

Nadere informatie

PrO. Werkboek Woordenschat Techniek

PrO. Werkboek Woordenschat Techniek PrO Werkboek Woordenschat Techniek motie Nederlands Colofon Auteur: Onder redactie van: Met dank aan: Tekstredactie: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Hanneke Molenaar Lisette Ligtendag-Roijers (CED-Groep/PI,

Nadere informatie

PrOmotie. Seksuele vorming. Werkboek 4 Samenleven

PrOmotie. Seksuele vorming. Werkboek 4 Samenleven PrOmotie Seksuele vorming Werkboek 4 Samenleven Colofon Auteur: Onder redactie van: Tekstredactie: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Aveline Dijkman (DAT) Aveline Dijkman (DAT), Edu Actief b.v. Edu Actief

Nadere informatie

INSPECTIE BOUWKUNDIGE BRAND- VEILIGHEID Specifieke normen en verwijzingen

INSPECTIE BOUWKUNDIGE BRAND- VEILIGHEID Specifieke normen en verwijzingen INSPECTIE BOUWKUNDIGE BRAND- VEILIGHEID Specifieke normen en verwijzingen Publicatiedatum : 1 augustus 2014 Ingangsdatum : 1 augustus 2014 VOORWOORD Pagina 2/5 De Vereniging van Inspectie-instellingen

Nadere informatie

Ambitie.info. BPV Werken in de detailhandel, goederen komen binnen

Ambitie.info. BPV Werken in de detailhandel, goederen komen binnen Ambitie.info BPV Werken in de detailhandel, goederen komen binnen Colofon Uitgeverij: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Auteur: M. Steenbergen Redactie: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Inhoudelijke redactie:

Nadere informatie

ZELFROOSTEREN IN DE ZORG VERGROTEN VAN DE WERKNEMERSBETROKKENHEID BIJ DE ROOSTERPLANNING RAYMOND FOKKENS MBA

ZELFROOSTEREN IN DE ZORG VERGROTEN VAN DE WERKNEMERSBETROKKENHEID BIJ DE ROOSTERPLANNING RAYMOND FOKKENS MBA ZELFROOSTEREN IN DE ZORG VERGROTEN VAN DE WERKNEMERSBETROKKENHEID BIJ DE ROOSTERPLANNING RAYMOND FOKKENS MBA Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk,

Nadere informatie

Boekhouden - Rekenvaardigheid

Boekhouden - Rekenvaardigheid Boekhouden - Rekenvaardigheid Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. Meppel Auteurs: E. Lockefeer, R. van Midde, A. Schouten Redactie: Edu Actief b.v. Meppel Inhoudelijke redactie: J. Benneker, R. van Midde

Nadere informatie

Handleiding Menukeuze

Handleiding Menukeuze Aan de slag in beroep en bedrijf Handleiding Menukeuze Branche Uitgevers 1 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand

Nadere informatie

INSPECTIE BOUWKUNDIGE BRAND- VEILIGHEID Specifieke normen en verwijzingen

INSPECTIE BOUWKUNDIGE BRAND- VEILIGHEID Specifieke normen en verwijzingen INSPECTIE BOUWKUNDIGE BRAND- VEILIGHEID Specifieke normen en verwijzingen Publicatiedatum : 15 februari 2019 Ingangsdatum : 15 februari 2019 VOORWOORD Pagina 2/5 De Vereniging van Inspectie-instellingen

Nadere informatie

INSPECTIE GASDETECTIEBEVEILIGING Vakbekwaamheid en ervaring

INSPECTIE GASDETECTIEBEVEILIGING Vakbekwaamheid en ervaring INSPECTIE GASDETECTIEBEVEILIGING Publicatiedatum : 1 februari 2016 Ingangsdatum : 1 februari 2016 VOORWOORD Pagina 2/7 De Vereniging van Inspectie-instellingen voor Veiligheid en Brandveiligheid (VIVB)

Nadere informatie

module keukencalculaties mbo koksopleiding Barend Bakkenes

module keukencalculaties mbo koksopleiding Barend Bakkenes module keukencalculaties mbo koksopleiding Barend Bakkenes colofon Uitgeverij: Auteur: Eindredactie: Foto s: Vormgeving: Drukwerk: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Barend Bakkenes Uitgeverij Edu Actief

Nadere informatie

Taal op niveau Spreken Op weg naar niveau

Taal op niveau Spreken Op weg naar niveau Taal op niveau Spreken Op weg naar niveau 1F Naam: Groep: Uitgeverij: Edu Actief b.v. Meppel Auteur: Elma Draaisma Redactie: Edu Actief b.v. Meppel Inhoudelijke redactie: Wim Zuijdendorp Vormgeving: Edu

Nadere informatie

Copyright SBR, Rotterdam

Copyright SBR, Rotterdam : Ventilatie en energieverlies van woningen Enkele bouwkundige details Ventilatie en energieverlies van woningen Enkele bouwkundige details 85 Stichting Bouwresearch Kluwer Technische Boeken B.V. - Deventer

Nadere informatie

De Kern van Veranderen

De Kern van Veranderen De Kern van Veranderen #DKVV De kern van veranderen marco de witte en jan jonker Alle rechten voorbehouden: niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand,

Nadere informatie

REKENEN Getallen en bewerkingen. voor 1F Deel 2 van 2

REKENEN Getallen en bewerkingen. voor 1F Deel 2 van 2 REKENEN Getallen en bewerkingen voor 1F Deel 2 van 2 Colofon Auteur: Lisanne Martens Eindredactie: Jiska van Hall Redactie: Edu Actief b.v. Vormgeving: DTP-Studio Joke Wensing Illustraties: Edu Actief

Nadere informatie

PrOmotie. Rekenen en Wiskunde. Werkboek Meten 1

PrOmotie. Rekenen en Wiskunde. Werkboek Meten 1 PrOmotie Rekenen en Wiskunde Werkboek Meten 1 Colofon Auteurs : Martin Langeler, Harry Bruinsma Onder redactie van : Ad van der Hoeven Met dank aan : Ton Milatz Tekstredactie : Y-Publicaties Vormgeving

Nadere informatie

Gemeente Roosendaal. Cliëntervaringsonderzoek Wmo over Onderzoeksrapportage. 26 juni 2017

Gemeente Roosendaal. Cliëntervaringsonderzoek Wmo over Onderzoeksrapportage. 26 juni 2017 Gemeente Cliëntervaringsonderzoek Wmo over 2016 Onderzoeksrapportage 26 juni 2017 DATUM 26 juni 2017 Dimensus Beleidsonderzoek Wilhelminasingel 1a 4818 AA Breda info@dimensus.nl www.dimensus.nl (076) 515

Nadere informatie

UvA-DARE (Digital Academic Repository)

UvA-DARE (Digital Academic Repository) UvA-DARE (Digital Academic Repository) Beroepsonderwijs tussen publiek en privaat: Een studie naar opvattingen en gedrag van docenten en middenmanagers in bekostigde en niet-bekostigde onderwijsinstellingen

Nadere informatie

Opstal en erfpacht als juridische instrumenten voor meervoudig grondgebruik

Opstal en erfpacht als juridische instrumenten voor meervoudig grondgebruik Opstal en erfpacht als juridische instrumenten voor meervoudig grondgebruik Opstal en erfpacht als juridische instrumenten voor meervoudig grondgebruik mr. B.C. Mouthaan s-gravenhage - 2013 1 e druk ISBN

Nadere informatie

Allround parketteur. niveau 3. Werkboek 1

Allround parketteur. niveau 3. Werkboek 1 Allround parketteur niveau 3 Werkboek 1 Colofon Allround parketteur niveau 3 werkboek 1 ISBN: 978 90 3720 119 2 NUR: 174 Trefwoord: Werkboek Parket Ontwikkeld in samenwerking met: Stichting Hout & Meubel

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek 2015 / Hogeschool van Amsterdam

Tevredenheidsonderzoek 2015 / Hogeschool van Amsterdam Tevredenheidsonderzoek 2015 / 2016 Hogeschool van Amsterdam Zoetermeer, woensdag 9 november 2016 In opdracht van Hogeschool van Amsterdam De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het

Nadere informatie