Vechtsporten. Mogen (sport)artsen ingaan op verzoeken van vechtsporters om medische begeleiding of moeten zij dat? Verslag
|
|
- Vera de Veen
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Vechtsporten Mogen (sport)artsen ingaan op verzoeken van vechtsporters om medische begeleiding of moeten zij dat? Verslag van de interactieve sessie georganiseerd door de Medisch Ethische Commissie van de VSG tijdens het VSG congres op 29 november Inleiding Op 29 en 30 november 2012 organiseerde de Vereniging voor Sportgeneeskunde het jaarlijkse Sportmedisch Wetenschappelijk Jaarcongres. Een van keynote speakers, sportarts dr. Jon Patricios, sprak daar over hersenletsel en sport. Jon Patricios, betrokken bij de ontwikkeling van internationale richtlijnen op het gebied van preventie van hersenletsel door sport, benadrukte het belang van een adequate diagnose en behandeling van mild traumatic brain injuries ter voorkoming van het zogenaamde post concussion syndrome (Patricios et al. The sports concussion note: should SCAT become SCOAT? Br J Sports Med Mar;46(3): ) Daarop voortbordurend organiseerde de Medisch Ethische Commissie van de VSG een interactieve sessie over de vraag of (sport)artsen mogen of moeten ingaan op verzoeken van vechtsporters om medische begeleiding. Bij verschillende vechtsporten is de kans op hersenletsel groot. Tijdens de sessie lag de nadruk op sportmedische begeleiding bij het boksen, maar de discussie is uiteraard ook relevant voor andere vechtsporten. Achtergrond In Nederland wordt de amateurbokssport in wedstrijdverband beoefend door ongeveer 200 mannen (en vrouwen). De sportbenaming is enige jaren geleden veranderd in Olympisch boksen. Ook zijn er nog zo n 20 beroepsboksers, die georganiseerd zijn in de Vereniging Prof Boksen Nederland (VPBN). Bij boksen is het risico van hersenletsel inherent aan de sport; een rake stoot, ook op het hoofd, betekent een score en als de tegenstander knock-out gaat betekent het winst. Een opeenvolging van acute hersenletsels meerdere hersenschuddingen bijvoorbeeld kan leiden tot blijvend hersenletsel en uiteindelijk dementie (dementia pugilistica). Gezien de ernstige gevolgen die hersenbeschadiging met zich kan brengen, is het van groot belang te weten welke preventieve interventies beschikbaar en bruikbaar zijn. Dit was mede de aanleiding voor het verschijnen van het rapport Hersenletsel bij boksers en voetballers uitgebracht door de Gezondheidsraad in november In dat rapport formuleerde de Gezondheidsraad adviezen om gezondheidsschade in onder andere de bokssport te beperken. De Gezondheidsraad ziet bij de preventie van gezondheidsschade een belangrijke taak weggelegd voor (sport)artsen en refereert in haar advies aan de Richtlijnen voor het sportmedisch handelen, zoals die in 1995 door de Vereniging voor Sportgeneeskunde zijn vastgesteld (tabel 2).2 Daarin beveelt de VSG artsen aan waar en wanneer mogelijk zich uit te spreken om de schade te beperken. Volgens de VSG betekent dit dat artsen zich dienen te beijveren om preventieve maatregelen te bewerkstelligen en op geen enkele wijze reclame te maken voor deze takken van sport. Tijdens de interactieve sessie op het VSG congres werd over de reikwijdte van de Richtlijnen, en met name richtlijn 30, gediscussieerd. Daartoe gaven de aanwezigen door middel van stemkaarten hun mening over drie stellingen die door de Medisch Ethische Commissie waren geformuleerd (tabel 1). Aansluitend gaven drie sprekers een inleiding over het onderwerp. Vervolgens werd over de stellingen gediscussieerd. In deze bijdrage geven wij een samenvatting van de presentaties van de sprekers, vervolgens een weergave van de discussie die aan de hand van de stellingen werd gevoerd en afgesloten wordt met een conclusie. 14 Sport & Geneeskunde november 2013 nummer 5
2 Tabel 1. Stellingen en stemverhoudingen aan het begin en einde van de sessie Stelling Stemronde 1 Stemronde 2 1. Artsen aan wie gevraagd wordt sporters te begeleiden die deelnemen aan vechtsporten, waarbij het is toegestaan de tegenstander uit te schakelen door het toedienen van hersenletsel, dienen dergelijke verzoeken af te wijzen. 2. De gedragsregel over boksen binnen de set richtlijnen voor het sportmedisch handelen kan geschrapt worden. 3. Vechtsporten waarbij toegestaan is de tegenstander door fysiek geweld uit te schakelen mogen niet langer worden opgenomen in het programma van de Olympische Spelen. Eens 20% Oneens 80% Eens 12 % Oneens 88% Eens 48% Oneens 52% Eens 4% Oneens 96% Eens 20% Oneens 80% Eens 12% Oneens 88% Tabel 2. Relevante richtlijn voor het sportmedisch handelen Richtlijn 30: De arts is zich ervan bewust dat die takken van sport waarbij het opzettelijk (tijdelijk) uitschakelen van vitale lichaamsfuncties van de tegenstander direct bijdraagt aan het sportieve resultaat, strijdig zijn met belangrijke medische en ethische beginselen, juist wanneer zulks ook als zodanig door de reglementen toegestaan wordt. Toelichting op richtlijn 30: De arts brengt waar mogelijk zijn stem uit voor de beperking van schade en maakt op geen enkele wijze reclame voor de bedoelde tak van sport. Presentaties De eerste spreker was Ivo van Hilvoorde, sportfilosoof, verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam en Hogeschool Windesheim en lid van de Medisch Ethische Commissie van de VSG. Van Hilvoorde plaatst de discussie in een breder perspectief. De discussie gaat over de spanning tussen sportethiek en medische ethiek. Dit is een eeuwenoude spanning die terug te leiden is naar de allereerste sportarts Claudius Galenus A.C. die de gladiatoren behandelde. Die vergelijking gaat maar ten dele op omdat boksers van nu veel meer autonomie hebben dan de gladiatoren. Bij de bokssport komt de vraag op hoe veilig deze sport is en hoe dat gemeten wordt. Als gekeken wordt naar absolute aantallen dodelijke ongevallen bij boksen dan blijkt dat dit aantal heel laag ligt. In Engeland en Wales bijvoorbeeld zijn tussen 1986 en 1992 slechts drie doden door boksen geregistreerd. Bij de paardensport ligt dit aantal bijvoorbeeld aanmerkelijk hoger (28 dodelijke ongevallen). Kanttekening hierbij is wel dat de aantallen deelnemers aanzienlijk verschillen tussen deze twee sporten. Er lijkt sprake te zijn van selectieve verontwaardiging met betrekking tot het boksen. Paardensport is een elitaire sport en boksen is veel meer een volkssport. Ondanks de bestaande gevaren van de paardensport, is deze sport veel meer geaccepteerd. Een groot verschil tussen deze twee sporten is wel de intentionaliteit van de sport. De intrinsieke intentie van paardrijden is niet om van het paard te vallen, bij boksen is het wel de intentie iemand letsel toe te brengen aan het hoofd (weliswaar niet met de intentie om te doden). Bij de paardensport gaat het meestal om ongelukken door materiaal of menselijk falen. Als we boksen bekijken vanuit medisch ethische principes zoals weldoen en niet schaden, wat is dan de speelruimte van de begeleidend arts hierin? Schaden is namelijk een sportintrinsiek kenmerk van boksen. Om de morele spanning tussen sportethiek en de medische ethiek op te heffen lijken twee mogelijkheden te bestaan: Pleiten voor verbod op wedstrijdboksen. Deze mogelijkheid lijkt echter niet reëel en kan leiden tot ongewenste consequenties zoals een verschuiving van de sport naar het illegale circuit waar geen medische begeleiding is. Voordeel van deze mogelijkheid is wel dat deze conform is aan de medische ethiek. Pleiten voor maatregelen. De juiste maatregelen kunnen boksen veiliger maken en daarmee behoudt men grip op de sport. Nadeel is dat de spanning tussen sporten medische ethiek blijft bestaan. Na Ivo van Hilvoorde was het woord aan Hendrik van der Veen, sportarts in opleiding bij Tjongerschans/UMCG. Van der Veen benadert de discussie vanuit zijn eigen motivatie nummer 5 november 2013 Sport & Geneeskunde 15
3 Tabel 3. Nederlandse Artseneed om sportmedische begeleiding te verzorgen binnen de vechtsport. Zelf heeft hij veel ervaring met tal van vechtsporten. Een aantal varianten heeft hij op hoog niveau beoefend. Daarnaast heeft hij ook ervaring met sportmedische begeleiding bij diverse nationale en internationale kampioenschappen van diverse vechtsporten zoals judo, eskrima en knife fighting, boksen en kyokushin karate. Zijn rol als begeleidend arts is hierbij altijd een neutrale en adviserende geweest. Vechtsporten bestaan al heel lang en dienen in de oorsprong als basis voor vele sporten. Er zijn veel beoefenaars van vechtsporten en de lijst van de diverse varianten is haast oneindig. Ieder volk, cultuur of land heeft zijn eigen vechtsystemen. Volgens de spreker wordt de maatschappelijke relevantie van de vechtsport hiermee bevestigd. Van der Veen werpt de vraag op wat de rol van (sport) artsen hierbij zou moeten zijn. Mogen zij ingaan op verzoeken van vechtsporters om medische begeleiding of moeten zij dat? Hij kijkt daarbij naar de artseneed (zie tabel 3) op grond waarvan de (sport)arts de morele plicht heeft om medische begeleiding te bieden en daarmee een essentiële rol heeft bij vechtsporten. De taak van de sportarts is om de gezondheidsrisico s van de sporter zoveel mogelijk te beperken binnen de grenzen van de wens van de sporter. Daarnaast is het de taak van de (sport)arts om de sporter, maar ook de trainer en/of coach, zo goed mogelijk te informeren over de gezondheidsrisico s. Uiteindelijk is de sporter zelf eindverantwoordelijke, mits voldoende geïnformeerd. Nederlandse artseneed (2003) Ik zweer/beloof dat ik de geneeskunst zo goed als ik kan zal uitoefenen ten dienste van mijn medemens. Ik zal zorgen voor zieken, gezondheid bevorderen en lijden verlichten. Ik stel het belang van de patiënt voorop en eerbiedig zijn opvattingen. Ik zal aan de patiënt geen schade doen. Ik luister en zal hem goed inlichten. Ik zal geheim houden wat mij is toevertrouwd. Ik zal de geneeskundige kennis van mijzelf en anderen bevorderen. Ik erken de grenzen van mijn mogelijkheden. Ik zal mij open en toetsbaar opstellen. Ik ken mijn verantwoordelijkheid voor de samenleving en zal de beschikbaarheid en toegankelijkheid van de gezondheidszorg bevorderen. Ik maak geen misbruik van mijn medische kennis, ook niet onder druk. Ik zal zo het beroep van arts in ere houden. Dat beloof ik of Zo waarlijk helpe mij God* almachtig. En wat levert het op als medische begeleiding wordt geweigerd door de (sport)arts? Het weigeren van medische begeleiding zal geen effect hebben op de populariteit van de sport. De sport zal niet verdwijnen of minder beoefend worden. Ook volgens Van der Veen bestaat het gevaar dat de sport zal verschuiven naar de illegaliteit. In dat geval is er geen controle en/of invloed meer op de veiligheid van de sport en sporter. En waar liggen de grenzen om sportmedische begeleiding te weigeren voor de vele varianten van vechtsporten? Zelfs binnen een sport zijn er varianten met full contact, semi contact en een beetje full contact. Hoe ga je daar mee om? Tot slot zou, volgens de spreker, het gelijkheidsbeginsel kunnen worden toegepast. In de Nederlandse grondwet is het gelijkheidsbeginsel verankerd in artikel 1: Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan. Dit beginsel doortrekkend naar de sportmedische begeleiding zou betekenen dat een arts elke sporter gelijk moet behandelen, ook al is het sporter die een sport beoefent waar de arts zelf niet achterstaat. De derde spreker was Ron Welters, sportfilosoof verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen. De (sport)arts staat voor het dilemma om boksen categorisch af te wijzen of toch maar medisch te begeleiden om schade te beperken. De leer van het dubbele effect grijpt hierop aan: handelingen (boksen) kunnen naast een goed gevolg (wedstrijd winnen) tegelijkertijd ook een slecht gevolg (schade toebrengen) hebben. De leer van het dubbele effect richt zich vooral op de vraag onder welke omstandigheden goede of kwade gevolgen kunnen worden getolereerd. Drie verschillende visies hierop kunnen worden gevormd vanuit de beginselethiek, gevolgenethiek en deugdethiek. In de beginselethiek wordt beoordeeld welke handeling moreel juist is, ongeacht de feitelijke gevolgen. Men gaat uit van stelregels, normen en wetten waaraan je je dient te houden. Absoluut toepassen van een regel levert in de praktijk altijd een probleem op. Je zou kunnen stellen dat de regel is dat je een ander geen schade mag toebrengen, maar wat is schade en kun je dat van te voren weten? In de gevolgenethiek hangt de morele waarde van een handeling af van het resultaat: in hoeverre draagt de handeling bij aan het bevorderen van geluk voor zo veel mogelijk mensen? Je mag best iemand vermoorden als je daarmee een 16 Sport & Geneeskunde november 2013 nummer 5
4 Hoofdletsels zijn in vergelijking tot andere blessures lastige blessures. Bij een knieblessure voel je zelf ook wel wanneer je weer het veld in kunt, maar bij hoofdletsel is dat veel moeilijker vast te stellen. Als de testen uitwijzen dat een bokser nog niet mag sporten, terwijl hij zelf eigenlijk geen last meer heeft van zijn hoofdletsel, is het lastig hem hiervan te overtuigen. Juist daarom heeft de (sport)arts een zeer belangrijke rol. De (sport)arts kan aangeven dat een bokser nog niet klaar is, met daarbij duidelijke redenen. Geen enkele coach zal dit in twijfel trekken. De (sport)arts moet gezien worden als een belangrijk onderdeel van het team. Helaas spelen er vaak veel belangen, ook financiële, waardoor soms andere beslissingen worden genomen. wereldoorlog kunt vermijden (maar dat weet je niet van te voren). Of in het verlengde hiervan: laat het boksen maar toe, ook al vallen er soms slachtoffers, zolang er voldoende mensen zijn die er gelukkiger van worden. In de deugdethiek staat de vraag centraal: Hoe moet ik leven? en hoe hangt dit samen met de keuze voor het goede? In hoeverre kun je als sportarts bijvoorbeeld bijdragen aan het vormen van deugdzame bokskarakters? Vier belangrijke deugden zijn voorzichtigheid, rechtvaardigheid, matigheid en moed. Alle vier de deugden heb je als bokser nodig. Crux van de deugdethiek is het juiste midden vinden voor elke deugd. Een bokser met te veel overmoed wordt snel neergelegd. Welters pleit tot slot voor het opleiden van boksers tot mensen die de juiste middenweg zoeken. Interview met Arnold Vanderlyde Na de presentaties werd Arnold Vanderlyde, die drie keer als amateur bokser brons op de Olympische Spelen won, drie keer Europees en acht keer Nederlands Kampioen werd, geïnterviewd door Maarten Koornneef, voorzitter van de Medisch Ethische Commissie. Ingegaan werd op de veiligheid van boksen in de tijd dat Vanderlyde nog bokste (met name jaren 80). Vanderlyde geeft aan dat hij veiligheid en zelfbescherming altijd hoog in het vaandel heeft gehad. De arts en trainer hebben daarbij een belangrijke rol. Mohammed Ali is in zijn ogen te lang doorgegaan. De laatste trainer van Vanderlyde, Fritz Sdunek, was een trainer die ook aandacht besteedde aan mentale training en hield Vanderlyde ook regelmatig een spiegel voor. In die tijd had Vanderlyde nog de ambitie om professional te worden. Zes weken voor de Olympische Spelen in Barcelona (1992) gaf Sdunek het advies aan Vanderlyde om te stoppen na deze Olympische Spelen. In eerste instantie was Vanderlyde gekrenkt in zijn ego en nog vol ambitie om door te gaan, maar Sdunek overtuigde hem dat het verstandig zou zijn te stoppen nu Vanderlyde nog fit en gezond was. Achteraf was dit een hele goede beslissing. Nu coacht Vanderlyde zelf vrouwelijke boksers. In de twintig jaar dat Vanderlyde niet meer bokst is er veel veranderd. De veiligheid is binnen het Olympisch boksen groter dan binnen het profboksen. Er gelden strengere regels en ethiek speelt meer een rol. In het Olympisch boksen wordt gebokst met hoofdbeschermer, ter preventie van de tweede K.O. (wanneer je op de grond valt) en wenkbrauwblessures en de handschoenen zijn gevuld met dempend materiaal. Men speelt per wedstrijd maximaal 3 ronden van elk 2 tot 3 minuten met 3 à 4 wedstrijden in de week. Bij het profboksen worden veel meer ronden achter elkaar gebokst (meestal 10-12), wat de kans op (ernstig) letsel vergroot. Echter de ontwikkeling in het Olympisch boksen is wel dat de ronden van 2 minuten weer gewijzigd worden in 3 minuten omdat het boksen te technisch werd en te weinig spanning bracht. Ook de bokskap gaat er bij de mannen weer af. Zo zie je dat regels toch ook onderhevig zijn aan de aantrekkelijkheid van de sport en de sensatie. Na een K.O. geldt wel acht weken strikte rust, gevolgd door een hersenscan en een advies van de arts of er weer gestart mag worden met boksen. Minder dan 1% van de wedstrijden in het Olympisch boksen wordt beëindigd in een K.O.. Vanderlyde pleit ervoor dat Olympisch boksen ook als professioneel boksen gezien gaat worden. Het is in feite ook profboksen, hoewel er misschien minder geld in om gaat. Professionalisering van Olympisch boksen kan leiden tot het behoud van boksers in het Olympisch boksen waardoor zij een veiligere variant van boksen kunnen blijven beoefenen. Ten slotte pleit Vanderlyde ook voor een goede educatie van coaches, met name op pedagogisch en sociaal vlak. De coach kan dan een verantwoorde adviesrol op zich gaan nemen. nummer 5 november 2013 Sport & Geneeskunde 17
5 In het olympische boksen is het verplicht acht weken rust te nemen, dan een scan te maken en vervolgens het advies van de sportarts te vragen. Zo kun je sporters bewust maken dat zij nog niet de ring in moeten gaan. De essentie is dat het gaat om de gezondheid van de sporter, die is belangrijker dan de financiën. Slotbeschouwing van de medisch ethische commissie De presentaties en discussie hadden een duidelijke invloed op de reacties op de stellingen. Uit de tweede stemronde bleek dat slechts een kleine minderheid van de aanwezigen vechtsporters zou weigeren te behandelen of vechtsporten willen uitsluiten van de Olympische Spelen. Tegelijkertijd werd benadrukt dat de veiligheid van de betreffende vechtsporten en de gezondheid van de beoefenaren optimaal moet worden bewaakt en dat zulks nog lang niet altijd het geval is. Uit de presentaties, de discussies en de stemmingen kunnen enkele belangrijke conclusies worden getrokken. Ten eerste lijkt het nodig Richtlijn 30 te wijzigen. De (sport) geneeskunde moet zich niet onnodig negatief opstellen tegenover vechtsporten, ook niet tegenover boksen en andere semi- en full-contact vechtvormen. Juist een deskundige (sport)arts kan als consulterend arts en/of als ringarts goed werk doen. De consulterend arts en de ringarts dienen voor hun taak alle noodzakelijke bevoegdheden te verkrijgen van de betreffende organisaties. Dat betekent dat er duidelijke regels (moeten) zijn bij landelijke bonden, clubs en lokale organisatoren. Zij moeten er ook naar handelen. Van de (sport)artsen moet worden geëist dat zij onafhankelijk zijn en blijven. Zij mogen geen enkel belang hebben bij de uitslag van een wedstrijd of de carrière van de sporter. Hun deskundigheid moet optimaal zijn. Tot slot De Medisch Ethische Commissie wil iedereen die een bijdrage heeft geleverd aan deze sessie hartelijk bedanken. Wilt u op dit verslag reageren, stuur uw reactie dan naar vsg@sportgeneeskunde.com. Dit verslag is geschreven door de leden van de Medisch Ethische Commissie van de VSG: Edwin Goedhart, sportarts KNVB; Ivo van Hilvoorde, sportfilosoof (VU Amsterdam), lector School, bewegen & sport (Windesheim Zwolle); Maarten Koornneef, arts M&G, MPH, voorzitter Medisch Ethische Commissie; Diederik van Meersbergen, juridisch adviseur KNMG; Corine Ottevanger, bewegingswetenschapper, beleidsmedewerker VSG; Esther Schoots, sportarts SMA Utrecht. Zij danken Carolien Kanne, bewegingswetenschapper en beleidswerker VSG, die een eerste opzet van het verslag schreef. Referenties 1. Gezondheidsraad. Hersenletsel bij boksers en voetballers. Den Haag: Gezondheidsraad, 2003; publicatie nr. 2003/19. ISBN Vereniging voor Sportgeneeskunde. Richtlijnen voor artsen omtrent het sportmedisch handelen. Bilthoven, 1996, richtlijn 30. Tenslotte kwam uit de discussie naar voren dat de wetenschappelijke kennis moet worden verbeterd. Uitwisseling van kennis tussen de diverse vechtsporten kan daarbij nuttig zijn. De Vereniging voor Sportgeneeskunde zou daarbij minstens de rol van pleitbezorger moeten vervullen. 18 Sport & Geneeskunde november 2013 nummer 5
IFMS/ Individueel Functioneren Regiebehandelaar. IFMS-impactmiddag 27 september 2018
IFMS-impactmiddag 27 september 2018 Achtergrond Jeroen Kreuger Groningen Hoorn Den Haag Rotterdam Zwolle Rotterdam Nijmegen Gymnasium Psychiatrische verpleegkunde Bedrijfssociologie & bedrijfskunde Organisatieadviseur
Nadere informatieIFMS / Individueel Functioneren Regiebehandelaar
IFMS / Individueel Functioneren Regiebehandelaar IFMS-impactmiddag 15 november 2018 Achtergrond Jeroen Kreuger Groningen Hoorn Den Haag Rotterdam Zwolle Rotterdam Nijmegen Gymnasium Psychiatrische verpleegkunde
Nadere informatiePersoonlijk herstel en GGZ, een bijzondere combinatie?
Persoonlijk herstel en GGZ, een bijzondere combinatie? Symposium Filosofie van Herstel 23 januari 2013, Leiden Aanrader! 2 Rivierduinen een lokale GGZ instelling met 5 subregionale centra Herstel medewerker
Nadere informatieSamenvatting. wat kan er worden gedaan om hersenletsel bij het sporten te voorkomen? Samenvatting 9
Samenvatting Het beoefenen van sport kan leiden tot lichamelijk letsel. Hersenletsel is een van de ernstigste vormen daarvan. Bij voetbal kunnen spelers hersenletsel oplopen doordat anderen de regels overtreden,
Nadere informatieHandreiking ethische dilemma s in de zorg voor asielzoekers
Handreiking ethische dilemma s in de zorg voor asielzoekers Verantwoording van het onderzoek en Toelichting op de handreiking Literatuurstudie Ethiek en gezondheidszorg voor kwetsbare groepen en asielzoekers
Nadere informatieSturen op kosten Patiënt, professional of politiek? Erik Buskens Hoogleraar Medical Technology Assessment Universitair Medisch Centrum Groningen
Sturen op kosten Patiënt, professional of politiek? Erik Buskens Hoogleraar Medical Technology Assessment Universitair Medisch Centrum Groningen Open deuren? Primum non nocere In dubio abstine Open deuren?
Nadere informatieDe toekomst van kwaliteitsbeleid in de ggz
De toekomst van kwaliteitsbeleid in de ggz Jeroen Muller Voorzitter RvB Arkin, Voorzitter bestuur Netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGz, Voorzitter P3NL De afgelopen 10 jaar 2005 Invoering marktwerking in
Nadere informatieBeïnvloeden van gangbare werkwijzen
Beïnvloeden van gangbare werkwijzen Eugen Oetringer e.oetringer@zorgdenkers.com eugen@comdys.com Jan Huurman janhuurman@huurman-consult.eu Alexandra Willems Alexandra_willems@icloud.com Juni 2016 Delen
Nadere informatieDure Geneesmiddelen. Nieuwe Ecosystemen. Sjoerd de Blok (voorzitter RvB) Pieter Boermans (ziekenhuisapotheker) MC IJsselmeerziekenhuizen, Lelystad
Dure Geneesmiddelen Nieuwe Ecosystemen Sjoerd de Blok (voorzitter RvB) Pieter Boermans (ziekenhuisapotheker) MC IJsselmeerziekenhuizen, Lelystad Houten, 11 oktober 2018 Hippocrates (moet alles wat kan?)
Nadere informatieEthische optiek = hoe is de benadering dat mensen het uiteindelijk goede behoren te doen.
Samenvatting door A. 1576 woorden 4 december 2014 1,3 2 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Paragraaf 2 De ethische optiek 1 inleiding Ethiek gaat over goed en kwaad in het menselijk handelen. Onderscheid
Nadere informatieEen proeverij uit recente en nieuwe regelgeving. Quo vadis? Kring voor Bedrijfsgezondheidszorg Amsterdam e.o. 19 november 2018
Een proeverij uit recente en nieuwe regelgeving Quo vadis? Kring voor Bedrijfsgezondheidszorg Amsterdam e.o. 19 november 2018 Wil Duits, bedrijfsarts, Lid Commissie Beroepsuitoefening en Ethiek NVAB Disclaimer,
Nadere informatieRobert Meijburg, VSggz & opleider Parnassia Groep
Robert Meijburg, VSggz & opleider Parnassia Groep (potentiele) belangenverstrengeling Geen Voor deze bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Nee Sponsoring/ onderzoeksgeld Honorarium Aandeelhouder
Nadere informatieEed van Verpleegkundigen en Verzorgenden
Eed van Verpleegkundigen en Verzorgenden 1/6 Eed van Verpleegkundigen en Verzorgenden Ik zweer / beloof dat ik mijn beroep als verpleegkundige/verzorgende * op een verantwoorde en betrouwbare wijze zal
Nadere informatieHUMAN RIGHTS. Alternative Approaches?
HUMAN RIGHTS Alternative Approaches? Utrecht, 3 april 2008 Peter van Krieken Toegang tot het loket Artseneed - artsenleed Samenleving v. individu 1ste generatie v. 2e generatie rechten China EVRM General
Nadere informatieBeleid voor waarschuwing en toegangsontzegging. Gezond, veilig en met plezier werken SSFH staat voor je klaar
Beleid voor waarschuwing en toegangsontzegging Gezond, veilig en met plezier werken SSFH staat voor je klaar www.ssfh.nl Inleiding In de huisartsenzorg is, net als verder in de samenleving, sprake van
Nadere informatieVoltooid leven, of voltooide geneeskunde?
@wilcoachterberg Voltooid leven, of voltooide geneeskunde? Vita Valley, Ede Prof Dr Wilco Achterberg, SO en 1 ste geneeskundige Topaz Hoogleraar ouderengeneeskunde, LUMC PUBLIC HEALTH EN EERSTELIJNS GENEESKUNDE
Nadere informatieEthiek (ethos = gewoonte/zede) wil nadenken over en zich bezinnen op de levenshouding, het handelen en de gewoonte.
Samenvatting door A. 2079 woorden 29 juni 2014 6,4 2 keer beoordeeld Vak Anders H1 Ethiek (ethos = gewoonte/zede) wil nadenken over en zich bezinnen op de levenshouding, het handelen en de gewoonte. Moraal
Nadere informatieETHISCH VERANTWOORD SPORTEN 2012-2013. De stedelijke sportraad Kortrijk en de Kortrijkse sportclubs werken mee!
2012-2013 ETHISCH VERANTWOORD SPORTEN De stedelijke sportraad Kortrijk en de Kortrijkse sportclubs werken mee! Stedelijke sportraad Kortrijk p.a. Bad Godesberglaan 22 8500 Kortrijk Tel. 056 27 80 16 Inhoud
Nadere informatieOpgave 1 Agressie op het sportveld
Opgave 1 Agressie op het sportveld Bij deze opgave horen de teksten 1 tot en met 3 uit het bronnenboekje. Inleiding In 12 raakte een grensrechter na afloop van een amateurvoetbalwedstrijd ernstig gewond
Nadere informatieOp 18 november 2009 heeft het raadslid Flos (VVD) onderstaande motie ingediend:
Reactie van het College van B en W op de motie inzake Aanpak Discriminatie Amsterdam (openstellen functies voor iedereen bij ingehuurde organisaties) van het raadslid Flos (VVD) van 18 november 2009. Op
Nadere informatieDoelmatige zorg is. verantwoorde medische zorg. Doelmatige zorg is. verantwoorde medische zorg. R.J. Van der Gaag. 15 mei, Maastricht 1
Doelmatige zorg is verantwoorde medische zorg Doelmatige zorg is verantwoorde medische zorg R.J. Van der Gaag 15 mei, Maastricht 1 OORZON CanBetter 15 mei, Maastricht 2 Focus op algemene competenties Thema
Nadere informatieHoofdstuk 4 Fair play: onderlinge omgang
Hoofdstuk 4 Fair play: onderlinge omgang Dit hoofdstuk gaat over onderlinge omgang, het derde aandachtsgebied van fair play. In de eerste twee paragrafen (4.1 en 4.2) wordt aan de hand van de begrippen
Nadere informatienr. 306 van PETER WOUTERS datum: 11 februari 2016 aan PHILIPPE MUYTERS Paardensport - Veiligheid
SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 306 van PETER WOUTERS datum: 11 februari 2016 aan PHILIPPE MUYTERS VLAAMS MINISTER VAN WERK, ECONOMIE, INNOVATIE EN SPORT Paardensport - Veiligheid Hoewel paardensport vaak als
Nadere informatieBeroepscode voor technisch geneeskundigen
Beroepscode voor technisch geneeskundigen VERSIE 28-01-2019 AUTEUR Nederlandse Vereniging voor Technische Geneeskunde POST NVvTG Postbus 711 3500 AS Utrecht MAIL info@nvvtg.nl WEB www.nvvtg.nl KvK 08200242
Nadere informatieAanbod licentiewaardige trainersbijscholingen aangeboden door Academie voor Sportkader
Aanbod licentiewaardige trainersbijscholingen aangeboden door Academie voor Sportkader Deze folder licht de bijscholingen van de Academie voor Sportkader toe die Badminton Nederland als licentiewaardig
Nadere informatieMATCHFIXING IN VLAANDEREN
VAKGROEP BEWEGINGS- EN SPORTWETENSCHAPPEN ONDERZOEKSGROEP SPORTMANAGEMENT MATCHFIXING IN VLAANDEREN Dr. Els De Waegeneer - 1 maart 2018 MATCHFIXING IN VLAANDEREN 1. Definities 2. Theoretisch kader: het
Nadere informatieHet advies van de ASD.
Het advies van de ASD. Aan het college van burgemeester en wethouders van Lansingerland Postbus 1 2650 AA Berkel en Rodenrijs Ons kenmerk: ASD17.B.007 Lansingerland, 21 maart 2017 Geacht college, Conform
Nadere informatieAlle federaties 6,78 6,29. Opleiding - bijscholing - begeleiding 6,55% 12,71% Man 14,53% 24,25% 19,04%
Alle federaties 1. Rapportcijfers per thema 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 7,58 7,76 7,98 Algemene tevredenheid voor Algemene tevredenheid na Motivatie 6,78 Opleiding - bijscholing - begeleiding 6,29 7,36 7,20
Nadere informatieHIJS HOKIJ DEN HAAG GEDRAGSCODE
Waarom een gedragscode? Eén van de methodes om ongewenst gedrag zoals agressie, vandalisme e.d. te beperken, is het opstellen van een gedragscode. De twee belangrijkste oorzaken van ongewenst gedrag zijn
Nadere informatieRisicovechtsporten en kinderen, OK of KO?
Risicovechtsporten en kinderen, OK of KO? Prof. Dr. Patrick Cras Afdeling Neurologie, UZ Antwerpen Standpunt CONTRA Head games trailer komt hier STELLINGEN 1. Hersenen van kinderen zijn kwetsbaar 2. Hersenschudding
Nadere informatieDatum 21 mei 2015 Betreft Beantwoording vragen over de aanwijzing Extern optreden in relatie tot de vrijheid van meningsuiting
> Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl
Nadere informatiePreambule Verschillen tussen medisch adviseurs en behandelende artsen Lidmaatschap beroepsvereniging, consequenties Artikel 1 Begrippen
TOELICHTING BIJ DE BEROEPSCODE VOOR MEDISCH ADVISEURS WERKZAAM IN PARTICULIERE VERZEKERINGSZAKEN EN/OF PERSONENSCHADEZAKEN 4 september 2013 Preambule In de beroepscode wordt zowel de individuele verantwoordelijkheid
Nadere informatiefoto s met dank aan Tjitte de Vries en Theo Kock (mogelijke andere rechthebbenden wenden zich met hun claims tot de uitgever van dit boek)
'Duim omhoog' 1 foto s met dank aan Tjitte de Vries en Theo Kock (mogelijke andere rechthebbenden wenden zich met hun claims tot de uitgever van dit boek) 2013, Anton de Vries Alle rechten voorbehouden
Nadere informatieOverplaatsen van IC patienten tijdens de behandeling naar een andere IC. Erwin J.O. Kompanje Erasmus MC Rotterdam, Intensive Care
Overplaatsen van IC patienten tijdens de behandeling naar een andere IC Erwin J.O. Kompanje Erasmus MC Rotterdam, Intensive Care Essentie van het probleem 1. Tekort aan IC bedden voor de behandeling van
Nadere informatieVlaamse Karate Federatie
Vlaamse Karate Federatie 1. Rapportcijfers per thema 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 7,89 8,06 7,96 Algemene tevredenheid voor Algemene tevredenheid na Motivatie 7,48 Opleiding - bijscholing - begeleiding 7,87
Nadere informatieLeren/coachen van meisjes - Dingen om bij stil te staan
De ontwikkeling van vrouwen en meisjes in het rugby heeft de afgelopen jaren flink aan momentum gewonnen en de beslissing om zowel heren als dames uit te laten komen op het sevenstoernooi van de Olympische
Nadere informatieEen moeilijke beslissing en dat moet het ook blijven. Paul Schnabel Universiteit Utrecht 22 november 2017, KNMG/SCEN
Een moeilijke beslissing en dat moet het ook blijven Paul Schnabel Universiteit Utrecht 22 november 2017, KNMG/SCEN Wet Toetsing Levensbeëindiging op Verzoek Arts: overtuiging vrijwillig en weloverwogen
Nadere informatieNationale Sportherdenking 4 mei 2018 bij het Olympisch Stadion Raymon Blondel namens NOC*NSF. Dames en heren,
Nationale Sportherdenking 4 mei 2018 bij het Olympisch Stadion Raymon Blondel namens NOC*NSF Dames en heren, Opnieuw zijn wij bijeengekomen bij het Olympisch Stadion en bij het beeld van Prometheus. Ik
Nadere informatieProtocol Ongewenst Gedrag. Richtlijnen bij ongewenst gedrag binnen Badmintonvereniging Conquesto
Protocol Ongewenst Gedrag Richtlijnen bij ongewenst gedrag binnen Badmintonvereniging Conquesto 0 Inhoud Inhoud... 1 Intro... 2 Ongewenst gedrag... 2 Ongewenste intimiteiten... 2 Uitgangspunten / Gedragscode...
Nadere informatieWHITEPAPER Nl-ANALYSE
WHITEPAPER Nl-ANALYSE Inhoudsopgave: 1. Wat is een Next Level-analyse? 2. Waarom een Next Level-analyse en wat is de toegevoegde waarde? 3. Hoe komt een Next Level-analyse tot stand? 4. Dan is er en analyse,
Nadere informatieEthisch verantwoord sporten.
Ethisch verantwoord sporten Judoka Wees groot in je verlies. Ook al verlies je op training of op tornooi, je gedraagt je sportief ten opzichte van je tegenstanders. Oefen en train veel zodat het de volgende
Nadere informatiefunctionele classificatie judo voor mensen met een beperking
Pilot: functionele classificatie judo voor mensen met een beperking NCGJ & Classificatiewerkgroep - september 2016 Inhoudsopgave Divisioning... 3 Niveaus... 3 Definitie recreatieve en reguliere wedstrijd
Nadere informatieETHIEK TAKE HOME TOETS
ETHIEK TAKE HOME TOETS Naam: Danissa Loocks Studentennummer: 500621916 Groep: LV12-2F1 Datum: 18 Januari 2013 Blok naam: 2.2 Naam opleiding : HBO- V Hoge School van Amsterdam Naam docent: Paul Vleugels
Nadere informatierapport onderzoek duurzame inzetbaarheid 2016
rapport onderzoek duurzame inzetbaarheid 2016 Inhoud Samenvatting 3 1 Beleid en praktijk 4 Oriëntatie 4 Vervolg 4 Vijf elementen van de score 4 Score 7 2 Doelen, successen en belemmeringen 9 Beleidsdoelen
Nadere informatieGedragscodes Spelers, Ouders en Kinderen. Gedragscode jeugdspelers
Gedragscodes Spelers, Ouders en Kinderen Golf is een sport dat met veel respect, fairplay, etiquette, sportiviteit, dient gespeeld te worden zodat iedereen (spelers, ouders, trainers, ) ten volle van het
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo 2010 - II
Opgave 2 Religie in een wetenschappelijk universum 6 maximumscore 4 twee redenen om gevoel niet te volgen met betrekking tot ethiek voor Kant: a) rationaliteit van de categorische imperatief en b) afzien
Nadere informatiePraktijkgericht onderzoek - Easysteppers
Praktijkgericht onderzoek - Easysteppers Opdrachtgever: Naam studenten: Wil Peters Saleha Mughal & Marloes Boers Studentnummers: 500694382 & 500683615 Plaats: Amsterdam Datum: 13 juni 2017 Opleiding: Naam
Nadere informatieDe opvattingen en houdingen van zorgverleners omtrent prenatale diagnostiek
De opvattingen en houdingen van zorgverleners omtrent prenatale diagnostiek De uitdagingen van een cliëntgerichte begeleiding Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen Hogeschool- Universiteit Brussel Onderzoeker:
Nadere informatieHoofdstuk 3. Geloof, waarden, ervaringen
Hoofdstuk 3 Geloof, waarden, ervaringen Kennis en geloof Kennis is descriptief Heeft betrekking op feiten Is te rechtvaardigen Geloof is normatief Heeft betrekking op voorschriften Is subjectief Geldt
Nadere informatieZorg om de zorg. Menselijke maat in de gezondheidszorg
Zorg om de zorg Menselijke maat in de gezondheidszorg Prof.dr. Chris Gastmans Prof.dr. Gerrit Glas Prof.dr. Annelies van Heijst Prof.dr. Eduard Kimman sj Dr. Carlo Leget Prof.dr. Ruud ter Meulen (red.)
Nadere informatieParantee vzw Zuiderlaan Gent T: F: E: W: ETHISCH CHARTER
Parantee vzw Zuiderlaan 13 9000 Gent T: 09 243 11 70 F: 09 243 11 79 E: info@parantee.be W: www.parantee.be ETHISCH CHARTER 02/05/2013 Inleiding Sport en bewegen zijn cruciaal in de totaalontwikkeling
Nadere informatieOKS vzw Huishoudelijk clubreglement
OKS vzw Huishoudelijk clubreglement Hoe lid worden? Men kan lid worden vanaf de leeftijd van o Kleuterbudo > 3 jaar 6 maand. o Budo-sporten > vanaf 5 jaar Voor minderjarigen is de toelating van de ouder/voogd
Nadere informatiePersvoorstelling zaterdag 23 juni 2012
CONCEPTNOTA ACTIEPLAN GEZOND SPORTEN SPORTEN IS GEZOND, ALS JE GEZOND SPORT Persvoorstelling zaterdag 23 juni 2012 Beleidscontext 2 Vlaams Regeerakkoord 15 juli 2009 Vitaal belang van sport en beweging
Nadere informatieMarc Theeboom Weerbaarheid is meer dan een trukendoos vol vechtsporttechnieken
Marc Theeboom Weerbaarheid is meer dan een trukendoos vol vechtsporttechnieken Hij is als hoofdtrainer nog altijd actief in de omgeving waar hij als kleine jongen zijn eerste stappen in de sport zette.
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1
Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Samenvatting door M. 1184 woorden 8 juni 2013 4 3 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Hoofdstuk 1 De staat kan wetten maken, regels die voor alle
Nadere informatieHandboek Politiek 2. Derde Kamer der Staten-Generaal
Handboek Politiek 2 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand hebben van politiek. Samen met je
Nadere informatieGrensoverschrijdend gedrag ten aanzien van kinderen in de sport in Vlaanderen en Nederland
Grensoverschrijdend gedrag ten aanzien van kinderen in de sport in Vlaanderen en Nederland Een retrospectieve zelfrapportering van ervaringen met psychisch, fysiek en seksueel in de sport voor de leeftijd
Nadere informatieEthisch leiderschap ethiek en dilemma s
Ethisch leiderschap ethiek en dilemma s Prof. Dr. Ronald Jeurissen Leadership Entrepreneurship Stewardship info@nyenrode.nl +31 (0)346-291 291 www.nyenrode.nl Programma Inleiding Ethiek en ethische handelen
Nadere informatieConclusies, aanbevelingen en vervolgstappen
De rol van de arts bij het zelfgekozen levenseinde 39 5 Conclusies, aanbevelingen en vervolgstappen In dit hoofdstuk wordt puntsgewijs een opsomming gegeven van de conclusies over de rol, de verantwoordelijkheden,
Nadere informatieCijfers Enque te Rekenkamercommissie WVOLV
Cijfers Enque te Rekenkamercommissie WVOLV Onderstaand een kort overzicht van de belangrijkste conclusies die zijn te trekken uit de evaluatie van de Rekenkamercommissie. Daarbij is in eerste instantie
Nadere informatieSeksuele intimidatie en andere ongewenste omgangsvormen. VSK Seminar NBB, 7 september 2013
Seksuele intimidatie en andere ongewenste omgangsvormen VSK Seminar NBB, 7 september 2013 ? Petra Vervoort Vertrouwenscontactpersoon NBB Eigenaar van De Vertrouwenspersoon, gespecialiseerd in advies, begeleiding,
Nadere informatieTest voor het meten van de jeugdgerichtheid van sportverenigingen. Quick Scan J-score. voor sportclubs
Test voor het meten van de jeugdgerichtheid van sportverenigingen Quick Scan J-score voor sportclubs Colofon Uitgave: Auteur: Vormgeving: Druk: Stichting Jeugd in Beweging, Arnhem Paul Duijvestijn (Assist,
Nadere informatieSamenvatting Filosofie Wijsgerige ethiek
Samenvatting Filosofie Wijsgerige ethiek Samenvatting door een scholier 1751 woorden 21 mei 2003 7,2 53 keer beoordeeld Vak Methode Filosofie ViaDELTA Filosofie: Wijsgerige ethiek Paragraaf 1: Het morele
Nadere informatieWerkstuk LO Sport en Samenleving
Werkstuk LO Sport en Samenleving Werkstuk door een scholier 2074 woorden 29 november 2004 6,3 51 keer beoordeeld Vak LO Inleiding Het doel van het maken van dit werkstuk is om het vak gym voldoende af
Nadere informatieDerde Kamer Handboek Politiek 2
Derde Kamer Handboek Politiek 2 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand hebben van politiek. Samen
Nadere informatieSPORT- EN BEWEEGCONGRES VERENIGINGEN
SPORT- EN BEWEEGCONGRES VERENIGINGEN Workshop 2: Pedagogiek binnen de sportvereniging. Cyriel Gielen/Youri Tooren Fontys Hogeschool Pedagogiek Wie wij zijn? Kennisinstituut met meer dan 4.300 medewerkers
Nadere informatieP. de Beurs, psychiater en adviseur voor de IGZ
P. de Beurs, psychiater en adviseur voor de IGZ Inleiding De toezichtketen in perspectief Toezicht door IGZ Onderzoek A. Huisman De toezichtketen in perspectief bij suïcides Persoonlijke adviezen Inleiding
Nadere informatiePalliatieve zorg: Ethiek
Palliatieve zorg: Ethiek Hogeschool van Amsterdam Naam: Lauri Linn Konter Studentnr: 500642432 Klas: Lv12-2E2 Jaar: 2012-2013 Docent: P. Vleugels Inhoudsopgave Inleiding Blz: 3 Omschrijving praktijksituatie
Nadere informatieOnderzoeksopzet. Marktonderzoek Klantbeleving
Onderzoeksopzet Marktonderzoek Klantbeleving Utrecht, september 2009 1. Inleiding De beleving van de klant ten opzichte van dienstverlening wordt een steeds belangrijker onderwerp in het ontwikkelen van
Nadere informatiePatiëntenrechten en kinderen
Patiëntenrechten en kinderen 2 Wanneer uw kind in CWZ wordt behandeld, vertrouwt u de zorg voor uw kind toe aan een arts of een andere deskundige. Kinderen worden in CWZ zoveel mogelijk betrokken bij zaken
Nadere informatieProtocol omgaan met ongewenste omgangsvormen binnen COC Midden-Nederland
Protocol omgaan met ongewenste omgangsvormen binnen COC Midden-Nederland Versie 15 augustus 2010 Waar is dit protocol voor? In dit protocol wordt gedefinieerd wat ongewenst gedrag is, hoe een klager daar
Nadere informatieGedragsregels. De Hazenkamp een Fairplay club :
De Hazenkamp een Fairplay club : De Hazenkamp staat bekend in de omgeving als een echte amateur vereniging waarbij de gezelligheid en korfbal plezier op en rond het veld centraal staat. Maar ook bij De
Nadere informatieFrank Backx Hoogleraar sportgeneeskunde, met als opdracht in het bijzonder de klinische zorg Universiteit Utrecht
Frank Backx Hoogleraar sportgeneeskunde, met als opdracht in het bijzonder de klinische zorg Universiteit Utrecht Of het nou gaat om degene die lui onderuit met een zak chips in de hand naar een wedstrijd
Nadere informatieLOGO LEUVEN RISICOVECHTSPORTEN. 2. Even stil staan bij risicovechtsportorganisaties aan de hand van een concreet voorbeeld: de Golden Dragon Cup?
LOGO LEUVEN RISICOVECHTSPORTEN 1 december 2016 (10u00 11u00) Sint-Niklaas 1. Inleiding 2. Even stil staan bij risicovechtsportorganisaties aan de hand van een concreet voorbeeld: de Golden Dragon Cup?
Nadere informatieCoachen vanuit een pedagogisch perspectief
Coachen vanuit een pedagogisch perspectief Nicolette Schipper- van Veldhoven, 13 april 2018 Lector Sportpedagogiek, in het bijzonder naar een veilig sportklimaat Afgestudeerd KALO Tilburg gymjuf 7 jaar
Nadere informatieHet normatieve, het subjectieve en het objectieve.
Wat is een ethisch dilemma? Het normatieve, het subjectieve en het objectieve. Wat is een ethisch dilemma? Dilemma s s, issue s s en problemen. Casus. Di Drie bedreigingen bd i van het moreel bewustzijn.
Nadere informatieVSG JAARVERSLAG. Vereniging voor Sportgeneeskunde. bilthoven
VSG JAARVERSLAG 2012 Vereniging voor Sportgeneeskunde bilthoven Samenstelling bestuur Leden VSG Het bestuur bestond in 2012 uit 7 leden: 3 sportartsen, 1 aios sportgeneeskunde, 1 vertegenwoordiger vanuit
Nadere informatieLEIDRAAD KLEDING OP SCHOLEN
LEIDRAAD KLEDING OP SCHOLEN Inleiding De laatste tijd is er veel publiciteit geweest rond scholen die hun leerlingen verboden gezichtsbedekkende kleding of een hoofddoek te dragen. Uit de discussies die
Nadere informatieKNMG-pilot: steun door coaching
KNMG-pilot: steun door coaching Katja ten Cate Congres De SCEN-arts in ontwikkeling: Voltooid is het nooit 22 november 2017 Jaarbeurs, Utrecht Disclosure: belangen spreker Werkzaam bij SCEN/de KNMG Tevens
Nadere informatieDatum Wijziging Awgb 20 september 2016 Ons kenmerk 2016/0125/AvD/KB/RG
Tweede Kamer der Staten-Generaal Aan de voorzitter van de Vaste commissie voor Binnenlandse Zaken Mevrouw P. Dijkstra Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Onderwerp Datum Wijziging Awgb 20 september 2016 Ons
Nadere informatieDe zelfverkozen dood van ouderen
De zelfverkozen dood van ouderen Eerste druk, maart 2012 2012 Wouter Beekman isbn: 978-90-484-2348-4 nur: 748 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming van
Nadere informatieConsequentialisme (Gevolgenethiek)
22 oktober 2016 Ethiek Ethische theorieën Deontologie (Plichtethiek) Consequentialisme (Gevolgenethiek) Deugdethiek Casus bespreking Conclusies Filosofie van het juiste handelen. Systematische bezinning
Nadere informatieHIV, aids en recht Een juridisch overzicht. Nick van Gelder Vorser Medisch Recht UA Advocaat Monard D Hulst
HIV, aids en recht Een juridisch overzicht Nick van Gelder Vorser Medisch Recht UA Advocaat Monard D Hulst 1 Inleiding en overzicht 1. Recht op behandeling en informed consent 2. Aansprakelijkheidskwesties
Nadere informatieThema avond euthanasie en dementie Ad Römkens: voorzitter commissie ethiek geestelijk verzorger, zorgethicus
Hartelijk welkom Thema avond euthanasie en dementie Ad Römkens: voorzitter commissie ethiek geestelijk verzorger, zorgethicus Inhoud avond 1 Inleiding op thema m.b.v. presentatie 2 filmdocumentaire: Als
Nadere informatieBeroepscode doktersassistent. Nederlandse Vereniging van Doktersassistenten
Beroepscode doktersassistent Nederlandse Vereniging van Doktersassistenten Beroepscode Doktersassistent Wat is een beroepscode? Een beroepscode bevat ethische en praktische normen en waarden van het beroep.
Nadere informatieSfeerverslag Sportcafe #1
Sfeerverslag Sportcafe #1 De toekomstbestendige vereniging Het Sportpunt Stichtse Vecht heeft op 5 maart het 1 e sportcafé georganiseerd. In de gezellige ruimte van MHV Maarssen zijn zo n 30 bestuurders
Nadere informatieVraag 1 http://vms.thiememeulenhoff.nl/view/html/?p=basic_480_360&c=1119055 Voor een correct antwoord is meer dan één keuze mogelijk. 'Uithuwelijken' kunnen we beschouwen als een: a. Cultureel gebruik
Nadere informatieNormen- en waardenbeleid
Normen- en waardenbeleid Badmintonvereniging Geldrop Datum laatste wijziging: 6 september 2013 Dit document is gepubliceerd onder Creative Commons Licentie. U mag het bewerken, echter NIET met commerciële
Nadere informatieOngewenst gedrag. Wat vinden wij bij Valkenswaard Falcons ongewenst gedrag:
Ongewenst gedrag Valkenswaard Falcons wil dat iedereen zich welkom voelt bij de vereniging. Daarom heeft Valkenswaard Falcons verenigingsregels opgesteld. In deze verenigingsregels beschrijven we wat ons
Nadere informatieWAT WEET DE SPORTARTS OVERBELASTING?
WAT WEET DE SPORTARTS OVERBELASTING? Ron du Bois, sportarts SGF SPORTGENEESKUNDE FRIESLAND TMS Heerenveen SMA Leeuwarden SMA Drachten SMA Sneek TOPSPORT MEDISCH SAMENWERKINGSVERBAND Overeenkomst met sportbond(en)
Nadere informatieIs de nieuwe eed wel modern genoeg?
s. j. m at t h i j s e n Is de nieuwe eed wel modern genoeg? Inleiding Het Nederlands Artsenverbond juicht het initiatief, dat de Commissie Herziening Artseneed heeft genomen om de formulering van de artseneed
Nadere informatie23 mei Onderzoek jeugdvoetbal: Gescheld op het voetbalveld
23 mei 2016 Onderzoek jeugdvoetbal: Gescheld op het voetbalveld Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een
Nadere informatieWaarom welzijn? Over de ethiek van diergebruik en de waarde van welzijn
Waarom welzijn? Over de ethiek van diergebruik en de waarde van welzijn Dr. Franck L.B. Meijboom Ethiek Instituut & Faculteit Diergeneeskunde Universiteit Utrecht Welzijn We zijn niet de eerste! Welzijn
Nadere informatieMissie en visie van sportartsen werkzaam ten behoeve van sportbonden
Missie en visie van sportartsen werkzaam ten behoeve van sportbonden Vereniging voor Sportgeneeskunde Werkgroep Sportartsen Sportbonden Bilthoven, augustus 2002 1. Preambule De in 1987 verschenen overheidsnota
Nadere informatieDe hockey gedragscode: (1): Spelers
De hockey gedragscode: (1): Spelers Hockey is een sport waar sportiviteit en respect voorop staat. Dat willen we graag zo houden. Daarom heeft de KNHB een gedragscode opgesteld. De KNHB-gedragscode luidt
Nadere informatieNLcoach Workshop: Trainer - Sportouder een bijzondere relatie 9 december Ivo Spanjersberg Sportpsycholoog
NLcoach Workshop: Trainer - Sportouder een bijzondere relatie 9 december 2016 Ivo Spanjersberg Sportpsycholoog Programma vandaag 1. Introductie, doelen, werkwijze 2. Warming-up: stellingen a.d.h.v. filmpjes
Nadere informatie4-meting Topsportklimaat Factsheet Topsportfase
1/7 Topsportklimaat: 'De beïnvloedbare maatschappelijke en sportorganisatorische omgeving waarin sporters zich tot topsporters kunnen ontwikkelen en prestaties kunnen leveren op het hoogste niveau in hun
Nadere informatieBondsVademecum. Hoofdstuk Gedragscode JBNleerkrachten
BondsVademecum Hoofdstuk 5.04 - Gedragscode JBNleerkrachten Datum: 1 september 2009 BondsVademecum hoofdstuk 5.04 - Gedragscode JBN-leerkrachten Pag. 2/5 - - 1 september 2009 GEDRAGSCODE JBN LEERKRACHTEN
Nadere informatieInformatiebrochure met rechten en plichten. Goede afspraken zorgen voor een harmonieuze sfeer.
Informatiebrochure met rechten en plichten Goede afspraken zorgen voor een harmonieuze sfeer. 2 Beste Binnen AZ Nikolaas streven wij dagdagelijks naar kwaliteitsvolle zorgverlening. De basis hiervan is
Nadere informatieOuders & Clubs: één doel?!
Ouders & Clubs: één doel?! Workshop Opvoedingsondersteuning van ouders in jeugdsportclubs Zorg dat je kind wint, los van het resultaat! Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen Kenniscentrum Hoger Instituut
Nadere informatie