Middenklassegezinnen in herstructureringswijken

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Middenklassegezinnen in herstructureringswijken"

Transcriptie

1 Middenklassegezinnen in herstructureringswijken Lia Kar sten en Eva van Kepen Dr.ir. L. Karsten en drs. E.T. van Kepen zijn veronden aan respectievelijk het ae en de Vakgroep Sociale Geografie van de Universiteit van Asterda. Dr. Karsten puliceerde onder eer over kinderen, gezinnen en stedelijke ruite in Geografie, Area en Journal o f Housing and the Built Environent. De pulicaties van Drs. Van Kepen ovatten onder eer artikelen over stedelijke tweedeling en aroede in Uran Studies en Aerican Behaviorai Scientist. Adressen: AME/Universiteit van Asterda Nieuwe Prinsengracht vz Asterda t (020) E-ail: c.j..karsten@frw.uva.nl Saenvatting Dit artikel gaat over de etekenis van de uurt en de stad voor het dagelijks leven van iddenklassegezinnen et kinderen die recent een nieuwouwkoopwoning in een herstructuringswijk gekocht heen. In drie Asterdase herstructureringswijken zijn interviews afgenoen over het geruik van uurt en stad en de contacten et en houding tegenover uurtgenoten en zittende (huur)ewoners. De ondervraagden leiden een actief estaan, waarij en zowel op de eigen uurt als op de gehele stad georiënteerd is. Men gaat priair o et gelijkgestede uurtewoners: ensen et een vergelijkare iddenklassestatus. Verschillen in etniciteit zijn inder elangrijk. De eeste geïnterviewden zijn (redelijk) tevreden et hun woning en woonogeving, waarij zij de wijdere uurt nauwelijks eewegen. Twijfels etreffen de eisen die zij vanwege kinderen aan woning (grootte) en ogeving (veiligheid) stellen. In het stedelijk woningouweleid zou aan huishoudens et kinderen eer aandacht oeten worden esteed. 1 Inleiding Vanaf het idden van de jaren zestig, de start van de suuranisatie in Nederland, heen gezinnen et kinderen assaal de stad verlaten. Vooral iddenklassegezinnen konden zich deze verhuizing veroorloven. Deze trek uit de stad is nog steeds aanwezig. Op escheiden schaal lijkt er echter een kentering gaande gezien de elangstelling van steeds eer (ijna) gezinnen voor het wonen in de stad. Lang niet allen slagen er echter in o deze wens te verwezenlijken (Reijndorp e.a. 1998). De druk op de stedelijke woningarkt is iers groot, het aanod grote woningen klein en voorzover er koopwoningen worden aangeoden, liggen de koopprijzen tegenwoordig doorgaans hoger dan in de suurs. Waar kot deze kentering in de stedelijke oriëntatie van gezinnen die ook wel elders een huis kunnen kopen, vandaan? De achtergronden hiervan lijken zowel in veranderingen van de stedelijke en suurane leefogeving zelf, als ook in eer algeene sociaal-culturele veranderingen te liggen: i Van werkcentru is de stad geworden tot een centru van consuptie en schouwtoneel voor eveneenten (Castells 1993)

2 Lia Karsten en Eva van Kapen Middenlclassegezinnen in herstructureringswijken 2 Tegelijkertijd heeft de assale ovang van het suuranisatieproces de kwaliteit van het suurane wonen veranderd (Hirsh 1977), wat tot uiting kot in zowel hoge dichtheden als een slechte ereikaarheid (files). 3 De positie van vrouwen is ingrijpend veranderd; werkende oeders zijn eerder regel dan uitzondering (scp 2000). Het et het coineren van taken gepaard gaande strakke tijd-ruite udget aakt wonen in de stad een aantrekkelijke optie (Droogleever Fortuijn 1993). 4 De professionalisering van de saenleving en de daaree saenhangende toenae van het aantal hoger opgeleiden in de sociaal-culturele sector houdt ook de toenae van het aantal huishoudens et een stedelijke oriëntatie en leefstijl in (De Wijs-Mulkens 1999). 5 Met de opkost van een allochtone iddenklasse ontwikkelt zich een nieuw stedelijk puliek dat de stad al als failieterritoriu kende, aar nu ook de stad verkent als locatie voor sociale stijging. Over de nieuwe stedelijke iddenklassegezinnen die we op grond van deze veranderingen in de stad ogen verwachten, gaat dit artikel. Als groep neen de iddenklassegezinnen geen expliciete plaats in het stedelijk verniewingseleid in. In de nota Stedelijke Vernieuwing (Ministerie van VROM 1997) wordt slechts in algeene zin gesproken over ewoners, draagkrachtige huishoudens en doorstroers. In het stedelijk woningouwprograa, zoals tot nu toe verwezenlijkt, lijkt het 3/4-kaer apparteent nog steeds doinant, terwijl gezinnen et kinderen al snel 5/6 kaers nodig heen. In de praktijk worden stedelijk gerichte gezinnen dus slechts ondjesaat ediend. Kennelijk wordt het eeld van de huishoudens voor wie het aantrekkelijk is o in de stad te wonen, nog steeds epaald door dat van de alleenof hooguit saenwonende, carrière gerichte yup (Young Uran Professional), die in de discussie over de nieuwe stedelijke orde zo n elangrijke rol is toeedeeld (Short 1996). Het is dus nog niet goed ogelijk o op asis van wat er tot dusver geouwd is, een oordeel te vellen over het succes van het woningdifferentiatieeleid en aanevelingen te geven over de wijze waarop dit zou oeten worden voortgezet. Vooralsnog gaat het o kleine projecten en kleine groepen. Niettein ieden de al gerealiseerde projecten de ogelijkheid o inzicht te krijgen in vragen naar de wijze waarop huishoudens et kinderen uurt en stad in functioneel opzicht geruiken (paragraaf 4), naar hun onderlinge relaties en die et de overige (huur) uurtewoners (paragraaf 5), naar de waardering van hun woonogeving en eer in het algeeen van het wonen in de stad (paragraaf 6). In dit artikel aseren wij ons op onderzoek in een aantal recent geouwde koopwoning projecten. In paragraaf 2 worden deze projecten in het kort eschreven; in paragraaf 3 gaan wij in op de vraag o welke gezinnen het nu eigenlijk gaat i 2 De onderzoekslocaties Woningdifferentiatie lijkt het laat twintigste-eeuwse antwoord op tal van grootstedelijke proleen, variërend van sociaal verval van uurten en het gerek aan sociale cohesie in deze uurten tot een versterken van de stedelijke econoie (Van Kepen en Prieus 1999). In de Nederlandse grote steden, waar de sociale huurwoning doineert, heeft woningdifferentiatie vooral de etekenis gekregen van het realiseren van (duurdere) koopwoningen in door huurwoningen gedoineerde vooren vroeg naoorlogse wijken. Nieuwouwkoopprojecten voor gezinnen zijn (nog) schaars en ovendien vaak verschillend van karakter. In dit artikel aseren wij ons op onderzoek in het voorjaar 2000 verricht in drie nieuwouwprojecten in Asterda door studenten Sociale Geografie. Daarnaast wordt verwezen naar eerder - eveneens door studenten Sociale Geografie verricht, niet gepuliceerd - onderzoek onder ewoners van nieuwouwkoopwoningprojecten in Asterda (Kräer 1998; Van Rooijen 1998) en in Den Haag (Tijsseling 2000). In dit artikel koen koopwoningprojecten in drie typen proleeuurten aan de orde: 1 Indische uurt in Asterda Oost: een vroeg twintigste-eeuwse stadsvernieuwingsuurt. De nieuwouwprojecten dragen hier een kleinschalig inrei -karakter. Ook de Haagse Transvaaluurt, waar af en toe naar verwezen wordt, hoort ij dit type. 2 Overtoose Veld in Asterda West: een vroeg naoorlogse uitreidingsuurt. De koopwonin!9

3 Lia Korsten en Eva van Kapen Middenklassegezlnnen in herstructureringswijken gen zijn geconcentreerd in een nieuwouwproject, Oostoever, en liggen afzijdig van de oudere eouwing. 3 Bijlereer: de naoorlogse hoogouwwijk ij uitstek. Ook hier is de nieuwouw geconcentreerd. Hier onderzochten wij Nieuw Geinwijk. De onderzochte coplexen in de Indische uurt liggen verspreid. Zij voren onderdeel van een zevental herstructureringsprojecten (368 woningen in totaal): 25% in de sociale sector en de rest voor de arkt. Het gaat hier voornaelijk o apparteentwoningen. De Oostoever is geouwd op het terrein van de vooralige rioolwaterzuiveringsinstallatie aan de rand van de Sloterplas. Het coplex estaat uit rui 1100, erendeels eengezins- (koop)woningen. Nieuw Geinwijk is een van de twee laagouwwijken die in Bijlereer geouwd zijn als antwoord op de sociale proleen in deze hoogouwwijk, nog voordat de Sociale Vernieuwingsdiscussie van start ging. Het coplex (300 voornaelijk eengezins (koop)woningen) is geouwd op een plek waar voorheen twee hoogouwflats stonden. Bij 57 gezinnen et kinderen is een enquête afgenoen. De enquête estond uit gestructureerde en open vragen. Het aantal gezinnen waarop wij onze ijdrage aseren, is niet groot. De uitkosten zijn echter consistent et de uitkosten uit eerdere onderzoeken (Kräer 1998; Van Rooijen 1998; Tijsseling 2000). Het volgende etoog oet dan ook gelezen worden als een zoektocht naar inzichten die het stedelijk herstructureringseleid nuanceren en die als asis kunnen dienen voor verder onderzoek. Een kanttekening oet nog geaakt worden ij ons geruik van het egrip uurt. In het onderzoek is geruikgeaakt van een van tevoren geografisch vastgelegde uurtoschrijving. Gezien het verschil in voorzieningenniveau in de drie onderzoeksgeieden is de oschrijving rui eeten; en oet epaalde activiteiten iers in de uurt kunnen doen. In de Bijlereer is de Asterdase Poort en in de Indische uurt de Dapperarkt, arkten die foreel niet in deze stadsdelen liggen, ijvooreeld tot de uurt gerekend. Deze uurtoschrijving (voortaan aangeduid als de functionele uurt ) vorde het uitgangspunt ij de gesprekken; waar in de gestructureerde vragen sprake is van uurt wordt dus gedoeld op de functionele uurt (zie tael 5). Tijdens de gesprekken leek echter dat de uurt waarop de respondenten doelen wanneer hun sociale leven en elevingswereld ter sprake kot, een geringere ovang heeft en in het geval van Nieuw Geinwijk en de Oostoever saenvalt et het nieuwouwcoplex, waarin ze wonen. Waar dit aan de orde is, spreken wij voortaan van de eleefde uurt. 3 De ondervraagde gezinnen en hun eweegredenen voor het kopen in de stad De ondervraagde gezinnen eantwoorden aan het eeld dat we ons op asis van de in de inleiding geschetste ontwikkelingen kunnen voren. Het gaat erendeels o kleine gezinnen et jonge kinderen waarvan eide ouders werken en waarvan althans een deel nog gezinsuitreiding verwacht. De ouders zijn hoogopgeleid en in de fase van hun leven dat zij carrière aken (rui tweederde van de gezinshoofden is ouder dan 30 aar niet ouder dan 40 jaar) en het gezinsinkoen is rui eeten. Enkele huishoudens estonden uit alleenstaande oeders of personen et een studerende partner. De ondervraagde gezinnen in de Bijlereer wijken enigszins af van het hieroven geschetste eeld. De gezinnen hier zijn groter (8 huishoudens tellen 5 of eer personen), de kinderen zijn ouder en de ouders heen een inder hoge opleiding en dito inkoen. Het eest opvallend hier is echter dat vrijwel alle ondervraagde huishoudens (op 4 na) van Surinaase of van geengd Nederlands-Surinaase afkost zijn. In eide andere wijken voren Nederlanders de eerderheid, hoewel ook hier gesproken is et allochtone (in iedere uurt 5) en 3 geengd Nederlands-allochtone gezinnen. Het lijkt dat de allochtone eer dan de autochtone huishoudens ehoren tot de categorie van sociale stijgers: iddenklasse in opvattingen en gedragingen aar (nog) achterlijvend wat etreft opleiding (en ook inkoen). In tael 1 wordt een overzicht gegeven van de doinante kenerken van de geïnterviewden. De verhuishistorie laat zien dat de ondervraagde Nieuwe Gein-ewoners een geval apart voren. Zij zijn een vooreeld van de verhuiscarrière in eigen uurt en daaree van het welslagen van het gevoerde herstructureringseleid in de Bijlereer. Dertien van hen woonden al in Asterda Zuid Oost, op twee na in een hoogouw- of etagewoning

4 Lia Korsten en Eva van Kapen Middenklassegezinnen in herstructureringswijken Tael 1: De ondervraagde huishoudens aan de hand van de eest voorkoende gezinskenerken Indische uurt N=i6 Overtoose Veld N=23 Bijlereer N=i8 Totaal N=57 Gezinsgrootte 3 (56% ) 3 (52% ) 4 (39% ) 5 (39% ) 3 (42% ) 4 (35% ) Gezinssaenstelling 2 volwassenen et kind(eren) (94%) 2 volwassenen et kind (eren) (96%) 2 volwassenen et kind (eren) (83%) 2 volwassenen et kin(deren) (91%) Leeftijd gezinshoofd 31 t/ 40 (88%) 31 t/ 40 (65%) 31 t/ 40 (56%) 31 t/ 40 (68%) Leeftijd jongste kind 0 t/ 3 jaar (75%) 0 t/ 3 jaar (60%) 4 t/ 12 jaar (61%) 0 t/ 3 jaar (52%) Etniciteit autochtoon- Nederlands (63%) autochtoon- Nederlands (57%) Surinaas (67%) autochtoon- Nederlands (46%) Surinaas (26%) Opleiding (hoogste in huishouden) universiteit/ho (75%) universiteit/ho (70%) universiteit/ho (39%) havo/o (27,8%) universiteit/ho (61%) Een- of tweeverdieners tweeverdieners (68%) tweeverdieners (70%) tweeverdieners (78%) tweeverdieners (65%) Ook in de Indische uurt en het Overtoose Veld koen alle gezinnen op 3 na uit Asterda, aar inder vaak uit het eigen stadsdeel (respectievelijk 7 en 3) of uit de eigen uurt. De elangrijkste redenen waaro en naar de nieuwe woning verhuisd is, lopen overigens in de drie uurten weinig uiteen. Het kopen op zich in coinatie et de gunstige prijs-kwaliteitverhouding gaf voor veel gezinnen de doorslag. Met nae in de Bijlereer geven veel ondervraagden aan dat zij de stijgende huren wilden ontwijken: De huur ging steeds ohoog, het is tegenwoordig veel goedkoper o te kopen. Rui de helft van de ondervraagde gezinnen (31) zegt dat de uurt zelf ook een rol heeft gespeeld in hun esluit. In Zuid-Oost, aar vooral ook in Overtoose Veld, heeft dit etrekking op de kwaliteit van de nieuwe woonuurt als plek o kinderen te laten opgroeien: Een elangrijke reden o hier naar toe te verhuizen zijn de kinderen. De vorige uurt ging hard achteruit. Hier is ruite o uiten te spelen (Surinaase in Overtoose Veld). Daarnaast speelt een rol dat en verwacht dat in de nieuwe uurt et veel koopwoningen de woonogeving niet snel verslonst: In de vorige uurt hield nieand iets schoon, hier wel. Mensen die een woning kopen zijn toch anders (Nederlandse in Overtoose Veld). In de Indische uurt spelen andere arguenten o juist hier te willen wonen. De sfeer en de voorzieningen in de Indische uurt wil en niet graag issen: Het is hier een leuke uurt en veel voorzieningen zijn vlakij, het Flevopark, het kinderdagverlijf, openaar vervoer. Er zijn winkels. Ik kan alles dichtij huis krijgen (Nederlandse uit etnisch geengd huishouden). In Overtoose Veld speelde de gunstige ligging van het project ten opzichte van het Centru en de voornaaste uitvalswegen een elangrijke rol. In alledrie de wijken lijkt de ereikaarheid van het werk een elangrijke reden o in Asterda te lijven wonen: Ik werk zelf in Asterda en ijn vrouw in Zuid-Oost, ook de kinderen zitten hier in de uurt op school. De ligging van de woning is voor ons ideaal (Surinaer uit geengd huishouden Bijlereer). Verder lijkt dat soigen een voorkeur hadden voor of het lijven wonen in de oude uurt of op niet te grote afstand. Een Nederlandse uit Overtoose Veld: Wij koen uit Oud-West en zouden eigenlijk daar willen lijven wonen. Voor ons is dit (de Oostoever) echt de uiterste grens. Het ag niet verder weg van het centru. Er lijkt een trend (zie tael 2) in de verhuiseweging waarij ensen zich op een epaald deel van de stad oriënteren: West op West en Zuid-Oost i 5 21

5 Lia Karsten en Eva van Kapen Middenklassegezinnen in herstructureringswijken Tael 2: De doinante verhuishistorie gekenschetst aan de hand van de vorige woning en de verhuisredenen. Indische uurt Overtoose Veld Bijlereer Totaal N=l6 N=23 N-18 N=57 Vorig stadsdeel Oost (44%) West (31%) West (65%) Zuid-Oost (72%) West (37%) Zuid-Oost (26%) Vorig woningtype Flat of etagewoning Flat of etagewoning Flat of etagewoning Flat of etagewoning (81%) (78% ) (62%) (74% ) op Zuid-Oost. Ook in Oost zien we dit verschijnsel terug, zij het inder overtuigend. Niet uurtgeondenheid, aar eerder stadssector-geondenheid of stadgeondenheid lijkt een elangrijk punt in het kiezen van een woonlocatie in de stad. 4 Het geruik van uurt en stad Een van de achterliggende otieven van het herstructureringseleid en de daarijehorende woningouwdifferentiatie is het vergroten van het draagvlak van stedelijke voorzieningen. Voorstanders, et nae uit de eleidssfeer, zijn van ening dat koopwoningen rijkere ewoners in de stad houden, waardoor vervolgens eer voorzieningen instandgehouden kunnen worden (Ministerie van vro 1997). Anderen, et nae wetenschappers, wijzen erop dat ensen tegenwoordig veel oieler zijn en dat de wijk als sociaal integratiekader al sinds de jaren vijftig heeft afgedaan (Van Kepen 1987; Blokland-Potters 1998). Reeds van Doorn (3:955) wees er echter al op dat er grote verschillen estaan tussen groepen ewoners en de ate waarin zij lokaal geonden zijn. Hij noede onder andere kinderen als zeer lokaal geonden. Zou het zo zijn dat gezinnen et kinderen nog steeds eer aan uurt en wijk geonden zijn? In onze onderzoeken is gekeken naar de locaties van het werk en van de geruikte winkels, vrijetijdsvoorzieningen (inclusief de openare ruite), scholen en kinderopvang. Alle ondervraagde gezinnen wonen ten inste een jaar in hun huidige woning, zodat we ogen verwachten dat in grote lijnen de patronen in het voorzieningengeruik zijn uitgekristalliseerd. De eeste huishoudens zijn tweeverdienend (37) en eide partners verlaten doorgaans dagelijks de uurt o te werken. Wel werkt in vrijwel alle huishoudens ten inste één van de partners in Asterda of directe ogeving (Dieen, Duiven drecht, Astelveen, Schiphol). In ongeveer de helft van de huishoudens geldt dat voor eide partners, In de Bijlereer werkt eenderde (10) zelfs in het eigen stadsdeel. Het krappe tijdudget van tweever dieners en de verantwoordelijkheid voor de opvoeding van jonge kinderen speelt hier zeker een rol: en wil niet te ver van het werk wonen. Wat de andere dagelijkse ezigheden etreft is het eeld gedifferentieerd. Dat heeft onder eer te aken et het voorzieningenniveau in de drie onderzoeksuurten en hun ligging ten opzichte van het centru van Asterda. De uurten zijn in dit opzicht zeer verschillend. Sinds het winkelcentru Asterdase Poort geopend is, lijkt stadsdeel Zuid-Oost zich tot een stad in een stad ontwikkeld te heen. Deze ontwikkeling is echter ten koste gegaan van onder eer uurtwinkelcentru Ganzenhoef. Daartegenover staat het schaars edeelde Overtoose Veld et zijn uurtwinkelcentra (Alleéplein en Sierplein) en de Indische uurt et zijn variëteit aan verspreid liggende winkels, cafés en de naije drukke dagarkt, de Dapperarkt. Tael 3 laat zien waar de oodschappen worden gedaan en o hoeveel huishoudens het gaat. Niet verrassend worden de dagelijkse oodschappen vooral in de - functionele - uurt gedaan. Dat geldt ook voor het afhalen van eten. Regelatig wordt eten gehaald (44 huishoudens doen dit één keer per aand of vaker). Voor deze tweeverdienende huishoudens is eten halen duidelijk onderdeel van de onetarisering van het huishouden. In Overtoose Veld wordt het naije Allaéplein door veel huishoudens gepasseerd ten gunste van het verder gelegen Sierplein: Het Allaéplein heeft een slechte naa, vanwege de relletjes. En dat is terecht, aldus

6 Lia Korsten en Eva van Kapen Middenklassegezinnen in herstructureringswijken Tael y. De elangrijkste plaatsen in de functionele uurt voor het doen van oodschappen en arktezoek en het aantal gezinnen dat deze plaatsen regelatig ezoekt. Indische uurt N=i6 Overtoose Veld N=23 Bijlereer N=i8 Totaal N-57 Dagelijkse oodschappen avastraat (10) en/of Insulindeweg (4) Sierplein (18) en/of Allaéplein (11) Asterdase Poort (14) en/of Ganzenhoef (4 ) In de uurt (50) Niet-dagelijkse oodschappen Javastraat (6) Sierplein (5) Asterdase Poort (D) In de uurt (24) Markt Dapperarkt (16) - Ganzenhoef (9) en/of Asterdase Poort (9) In de uurt (34) een ewoonster. Enkele ondervraagden doen de dagelijkse oodschappen in de uurt van het werk: In Astelveen [werkplek] he je veel eer keus en het is handig; ik stop alles in de auto. Voor de niet-dagelijkse oodschappen gaan de ewoners in de Indische Buurt en het Overtoose Veld erendeels de uurt uit en de stad in. In de Bijlereer daarentegen lijkt de Asterdase Poort voldoende te ieden te heen o de ewoners ook in dit opzicht aan de uurt te inden, ook al gaan ook hier een paar gezinnen regelatig naar de stad o inkopen te doen. Overwegingen o naar de stad te gaan o oodschappen te doen, aar ook o uit eten te gaan of het café te ezoeken terwijl in de eigen uurt of stadsdeel dergelijke voorzieningen ook aanwezig zijn, heen vooral etrekking op het soort aanod. Ook in eerder onderzoek onder nieuwe kopers in drie Asterdase stadsuurten (Kräer 1998) uitten de respondenten zich in dezelfde zin. Alles is in principe wel in de uurt, aar niet van het juiste soort. Wat en ist zijn de goede oekwinkel, andere kledingzaken, de reforwinkel, de cultvideotheek, een goede viswinkel. Een Turkse uit het Overtoose Veld zegt het zo: Ik zou het leuk vinden als er ook andere luxere winkels in de uurt koen. Niet te luxe, aar iets ertussenin. Een grote Alert Heijn, ooie kleding en schoenenzaken. Een Marokkaan uit de Indische uurt geeft aan dat hij het jaer vindt dat Nederlandse winkels in de uurt verdwijnen. Overigens wordt dit selectieve aanod in de uurt door ewoners niet ervaren als een ernstig prolee. Men woont in de uurt, aar leeft in de stad. In de vrije tijd zijn de ondervraagden, zeker voor gezinnen et kleine kinderen, opvallend uithuizig, et nae in de Indische uurt en het Overtoose Veld. Zevenendertig huishoudens gaan een keer per aand of vaker uit eten. Hiervoor, alsook voor het café, gaat en doorgaans naar het Centru of elders in de stad. In de Indische uurt worden echter ook etalisseenten in de uurt ezocht. De aanwezigheid van enkele trendy cafés en restaurants als het Badhuis en de Ponteneur wordt zeer gewaardeerd en en gaat hier ook naar toe. Noch de Bijlereer noch het Overtoose Veld kent deze situatie. Vrijwel alle respondenten gaan verder ten inste een keer per half jaar naar voorstellingen in de stad. Het uurthuis vervult vrijwel geen enkele functie; van de (uurt) iliotheek daarentegen wordt door de gezinnen et kinderen intensief geruikgeaakt. Voor sporten lijft de helft van de respondenten in de eigen uurt. De aanwezigheid van een geschikte sportschool speelt hierij een rol. Daarnaast wordt er ook inforeel gesport en worden de kwaliteiten van de eigen woonogeving enut. In Overtoose Veld wordt de Sloterplas en het elendende park geroed. In de Indische uurt geldt hetzelfde voor het Flevopark. Opvallend is dat het groen in de groene Bijler door haar ewoners niet genoed wordt; en lijkt er weinig geruik van te aken. Met het oog op de kinderen worden de genoede parken als een grote kwaliteit gezien. Men gaat er sporten aar ook wandelen, eendjes voeren en spelen. In dit verand heeft ook het centrale pleintje van de Oostoever een functie als speel S 23

7 Lia Karsten en Eva van Kapen Middenklassegezinnen in herstructureringswijken én ontoetingsplaats. Kinderen spelen er en ouders koen er elkaar tegen. De pleinen in de Indische uurt worden veel inder geruikt. Men laat er zeker geen kinderen alleen spelen: Een nadeel van deze uurt vind ik dat soige kinderen op straat dingen vernielen. Ook oet je oppassen dat je eigen kinderen niet gepest worden of geslagen, zegt een Marokkaanse vader. Ook de nieuwe ewoners van het Kaapseplein in de Haagse Transvaaluurt laten zich in deze zin uit (Tijsseling 2000). In deze sterk geengde uurten geldt dat het geruik van de openare ruite door andere regels wordt epaald dan die de autochtone en allochtone koopwoningewoners erop nahouden. In deze uurten is uitenspelen zeker voor de jongste kinderen een egeleide activiteit. Veel van de huishoudens, et nae in Overtoose Veld ( r2) en de Indische uurt (9) heen nog heel jonge kinderen. Voor hen speelt het prolee van de schoolkeuze nog niet. Als tweeverdienende gezinnen heen ze wel et het prolee van de kinderopvang te aken. Hiervan aken 23 huishoudens geruik; de helft van hen vindt opvang in de uurt. Verrassend genoeg gezien de puliciteit rond dit onderwerp gaan de kinderen in de asisschoolleeftijd erendeels in de eigen uurt naar school. Op dit punt lijken ouders zich heel goed ewust dat één van de consequenties van het wonen in de stad is, dat zij saen oeten leven et een veelheid van andere culturen en zij wegen dit ee in hun schoolkeuze. Zeker voor kinderen is het elangrijk o andere culturen te leren kennen. Daaro zit ijn zoontje op een school hier in de uurt, zegt een Nederlandse in Overtoose Veld. Anderen stellen heterogeniteit op prijs zolang Nederlanders aar niet in de inderheid zijn of, zoals een Nederlandse vader het uitdrukt: Een school et de verhouding 60/40 vind ik oké. Nederlandse kinderen op school zijn elangrijk. In de Indische uurt, waar geen geengde scholen zijn, verwachten ouders o die reden veelal hun kind wanneer het zover is, op een school elders in Asterda Oost, op de Oostelijke eilanden of in de Watergraafseer, te doen. Overigens zijn eide wijken dichtij. De realiteit van de ondervraagde gezinnen wijst dus niet op assale witte vlucht ; zij wijst wel op een kwetsare situatie, waarij de aanwezigheid van een voldoende aantal Nederlandse kinderen noodzakelijk is o voor een school in de uurt ti kiezen (Karsten 1999). Het etekent ook niet da ouders die hun kinderen naar een witte school el ders rengen, allen Nederlandse ouders zijn. Z; heeft een allochtoon gezin in Overtoose Veld zijl kinderen op een Daltonschool in Asterda Zuid 5 Nieuwkoers en zittende ewoners: spanningen of saenhang? De ouw van nieuwe koopwoningen in estaand; uurten et ijna uitsluitend huurwoningen leid tot het ijeenrengen van twee ewonersgroepei die eestal in financieel en vaak ook in culturee; en etnisch opzicht verschillend zijn. Uit deze ver schillende achtergrond zich ook in een andere e trokkenheid op elkaar en op de uurt? De ewoners van de nieuwe koopwoningen heen doorgaans veel onderling contact. Dit geldt zeker voor de respondenten in de Indische Buurt ei het Overtoose Veld. Met de directe uren heeft vrijwel iedereen contact, aar ook et de overige uurtgenoten gaat en veelal o. Het zijn ei nae deze laatste contacten die kunnen uitgroeien tot echte vriendschap of als zodanig etiteld kunnen worden vanwege hun intiee, eotionele karakter. Een ewoner uit een etnisch geengd huishouden in Overtoose Veld zegt hierover: De directe uren zijn hulpcontacten. Zij heen de sleutel. Verderop in de straat woont ieand die eei vriendin is geworden. Verder groet ik ensen ei aak af en toe een praatje. De ensen et wie il wil wonen, wonen hier. Leuk et al die verschillende culturen. In Bijlereer staan de ewoners eer gedistantieerd tegenover elkaar. Men groet elkaar wel, aar daar lijft het dan ook eestal ij. Verder reikende contacten et uren en uurtgenoten die er ook toe leiden dat en ij elkaai over de vloer kot, is een vrij algeeen verschijnsel in nieuwe wijken of coplexen. Eigenlijk wijken dus de Nieuw Geinwijk-ewoners af van dit eer algeene eeld. Mogelijk kot dit doordat zij doorgaans al oudere kinderen heen en zoals uit een eerder onderzoek onder de ewoners van Nieuw Geinwijk (Van Rooijen 1998) leek, al voor de verhuizing over uitgereide failie- en vriendennetwerken in Bijlereer eschikten, die ook na de verhuizing hun sociale leven lijven epalen. De ehoefte aan nieuwe contacten is daardoor gering. Niettein tonen ook de Bijlereer-ewo i

8 Lia Korsten en Eva van Kapen Middenklassegezinnen in herstructureringswijken Tael 4: Betrokkenheid ij de directe woonogeving. Indische uurt Overtoose Veld Bijlereer Totaal N=i6 N=23 N=i8 N=57 Schoonhouden Vaak tot altijd 56% 70% 100% 75% ogeving rond huis Sos 25% 13% - 12 % Aanspreken uurtgenoten Vaak tot altijd 31% 43% 73% 49% op onacceptael gedrag Sos 38% 22% 17 % 43% Hulp aanieden aan Vaak tot altijd 44% 44% 44% 44% uurtgenoten Sos 50% 44% 39% 44% Zelfin actie koen ij Vaak tot altijd 44% 22% 44% 35% incidenten Sos 19 % 2 2% 28% 23% Politie inschakelen ij Vaak tot altijd 75% 57% 72% 67% incidenten Sos 13% 4 % 11% 9 % ners zich zeer ingenoen et het feit dat ze tussen gelijkgesteden leven. Hier [Nieuw Geinwijk] wonen alleaal hardwerkende ensen, zegt een ewoner hierover. Gelijkgested etekent in dit onderzoek dat en er vergelijkare opvattingen over het opvoeden van kinderen, het respecteren van privacy en het schoonhouden van de uurt op nahoudt. Ook het heen van etaald werk wordt als zeer elangrijk gezien, zoals uit ovenstaand citaat lijkt. Deze gelijkgestedheid op vier punten die het dagelijks leven direct raken, lijkt een elangrijke voorwaarde voor het totstandkoen van contacten tussen ewoners, of het nu o onderlinge afhankelijkheden vanwege het delen van dezelfde woonogeving, ruilrelaties of eer eotionele relaties gaat (Blokland-Potters 1998, 115 e.v.; Van Kepen 1987). Deze laatste koen vooral aan de orde, wanneer het gaat o het welzijn van de kinderen en de gedeelde verantwoordelijkheid die daarij hoort (zie verder). De iddenklasse-idealen die uit de opvattingen spreken, lijken etniciteit als kenerk van sociale differentiatie te overstijgen. Het erendeel van de respondenten lijkt het niet zoveel uit te aken o etnisch geengd te wonen. Ik he een Surinaase, een Egyptische en een Turkse uurvrouw. Alle nationaliteiten lopen hier door elkaar, vertelt een Nederlandse ewoonster van de Oostoever. Zij ervaart dit als positief, ook odat de opvattingen over hoe saen te wonen en et de kinderen o te gaan weinig verschillen. In de eoordeling van het anders zijn spelen het instandhouden van epaalde gedragscodes dan ook een elangrijke rol. Kijk, die ensen hier aan de overkant zijn anders. Ze laten hun kinderen tot 's avonds laat op straat spelen. Dat doen de hoogopgeleide Marokkanen in ons coplex ook niet, zegt een Nederlandse in de Indische Buurt over haar uurtgenoten. De allochtonen uit ons onderzoek lijken er hetzelfde over te denken. Een Marokkaan uit de Oostoever uit zijn onvrede over de wijze waarop landgenoten kinderen hun gang laten gaan en troep op straat laten liggen; een Surinaase Bijlereerewoner verzucht: 'In de huurwoningen wonen andere ensen, inder netjes. Contacten et uren en uurtgenoten zijn vaak rondo de kinderen georganiseerd. Kinderen spelen et elkaar en koen ij elkaar over de vloer. Men past op eikaars kinderen en wint advies in over speelplekken, kinderclus en scholen en iedt hulp indien ogelijk: Deze zoer was een oeder uit de uurt haar kind kwijt. Zij elde overal aan o te vragen of wij he hadden gezien. Iedereen helpt dan ee zoeken (Nederlandse uit etnisch geengd huishouden, Oostoever). De uurt, waarop hier gedoeld wordt is de eleefde uurt. Deze vort ook de context van de volgende activiteiten, die het estaan van eer neutrale sociale verindingen tussen de ewoners syoliseren: de uurtarecue die sos in het Overtoose Veld en in de Indische uurt georganiseerd wordt; de zaterdagse schoonaakactie die een tijdlang in de Indische Buurt is gehouden. Deze actie estond

9 Lia Karsten en Eva van Kapen Middenklassegezinnen in herstructureringswijken eruit dat de straat voor het coplex werd schoongeveegd onder het genot van een kopje koffie en een praatje. Dit initiatief is overigens op een lager pitje koen te staan. In Nieuw Geinwijk worden dit soort initiatieven niet genoed. Wel is de etrokkenheid ij de uurt, voorzover het o het eigen woningcoplex gaat (de eleefde uurt), en de neiging o in te grijpen ij ongewenste ontwikkelingen in de directe woonogeving groter dan in de eide andere onderzoeksuurten (tael 4). Men wil de uurt graag netjes en fatsoenlijk houden. Het elang van het wonen et gelijkgesteden voor het ontstaan van een uurtgevoel en het aangaan van contacten in de uurt die verder reiken dan groeten, ruilrelaties of de zorg voor de woonogeving kot - zeker als er jonge kinderen in het geding zijn - overeen et het eeld uit eerder onderzoek (Kräer 1998). Tegenover de andere uurtewoners uiten het eigen nieuwouwcoplex (de eleefde uurt) staat en gedistantieerd. Alleen als het o eigen failieleden of vrienden gaat - zoals in het geval van de zogenaade doorstroers (afkostig uit de uurt) - heeft en contacten uiten het eigen wooncoplex (vgl. Van Rooijen 1998; Tijsseling 2000). Voor de overige geïnterviewden geldt dat de andere uurtewoners letterlijk als anders worden gedefinieerd. Met de uitspraak de ensen in deze uurt (edoeld is de functionele uurt) lijken op ij zijn slechts negen respondenten het eens. Men ziet te veel zaken die en niet goed vindt, zoals de troep op straat, de nog laat op straat spelende kinderen en ook de relletjes op het Alleéplein worden geeoreerd. De situatie lijkt echter een van vreedzae coëxistentie te zijn (Blokland-Potters 1998). Over het algeeen kan en goed leven et de verschillen. Dat geldt althans voor de eerderheid. Soige ewoners geven aan dat het anders zijn ook als edreigend kan worden ervaren. Het is hier prettig wonen, aar sos voel ik e niet veilig op straat. De Oostoever ligt wel centraal ten opzichte van de etro en de ringweg. Dat is handig. Maar de uurt heeft een slechte naa. Uit dit citaat lijkt hoe het eigen wooncoplex als los van de rest van de uurt wordt eleefd. Buiten het eigen coplex voelt en zich niet altijd veilig. In de Bijlereer zijn de ewoners evreesd voor een herhaling van Bijlertoestanden in hun uurt. Het is al enkele keren geeurd dat ik s nachts en lastig gevallen door zwervers en junkies. Als dit doorgaat, krijg je ongetwij feld weer die oude vertrouwde gettovoring, ui een Surinaase ewoner uit het eerdere ondei zoek in Nieuw Geinwijk (Van Rooijen 1998) zijl ezorgdheid. Hooggestede eleidsverwachtingen over inte gratie en spontane contacten tussen nieuwe en zit tende ewoners in achterstandswijken lijken 0[ grond van onze onderzoeksresultaten te oetei worden ijgesteld. Interessant is hierij, dat ver schil in etniciteit niet zo sterk lijkt te spelen als we verschil in gedragscodes. Daarover lijken de id denklassegezinnen van Nederlandse en allochtont herkost het eens te zijn. Heterogeniteit op zid wordt niet als een prolee ervaren, its en zid houdt aan de heersende ongeschreven, aar dui delijke gedragsregels. 6 Waardering van het stedelijk wonen door gezinnen De stad is geen ideaal ilieu o kinderen te laten opgroeien: de woningen zijn vaak klein, het verkeer is gevaarlijk, er is gerek aan (speel) ruite en sociale controle en de evolking is heterogeen. Niettein heen deze gezinnen er voor gekozen o in de stad te lijven wonen. Hoe evalt hen dat en hoe lang denken ze hier nog te wonen? De eeste gezinnen verwachten over vijf jaar zeker nog in dezelfde woning te wonen, wat al aangeeft dat zij tevreden et hun woning en directe woonogeving zijn. Slechts vier gezinnen noeen het gerek aan een alternatief als reden hiervoor. Toch verwachten tien gezinnen (vier in de Indische uurt en zes in het Overtoose Veld) innen vijf jaar weer verhuisd te zullen zijn; zes gezinnen weten het nog niet. Van deze laatsten woont slechts één in Bijlereer. Dit geeft aan hoe zeer de Bijlereer ewoners hun overstap naar een koopwoning zonder dat de failie ver weg kot te wonen, waarderen (Van Rooijen 1998). Zij - evenals de allochtone ewoners van de Haagse Transvaaluurt (Tijsseling 2000) - voren de doorstroers voor wie de verhuizing innen de uurt niet alleen een nieuwe woning, aar ook een stap op de aatschappelijke ladder etekent. De verhuisverwachting van eer dan een derde van de ondervraagde gezinnen in de Indische uurt en het Overtoose Veld lijkt een onzekere factor te voren voor de toekost van de nieuwouw

10 Lia Karsten en Eva van Kapen Middenklassegezinnen in herstructureringswijken Tael 5: De waardering van de functionele uurt aan de hand van zes uitspraken. Indische uurt Overtoose Veld Bijlereer Totaal N=i6 N=23 N=i8 N=57 Het is prettig wonen in deze Oneens 56% 65% 50% 58% uurt Neutraal - 9 % 6 % 5% Ik voel e in deze uurt op Oneens 25% 5 2 % 50% 44% ijn plek Neutraal 25% 13% 11% 16 % Ik voel ij thuis tussen deze Oneens 63% 91% 83% 81% uurtewoners Neutraal 25% 9 % n% 12 % De saenstelling van de Oneens 50% 68% 56% 63% uurtewoners spreekt ij Neutraal 38% 13% 22% 23% aan Soige uurtewoners Oneens 81% 48% 50% 54% kan ik niet egrijpen Neutraal 6 % 26 % 22% 19 % In deze uurt heen ewo Oneens 38% 65% 56% 54% ners zelden conflicten Neutraal 44% 9 % 17 % 2 1% coplexen. Deze onzekerheid etekent overigens niet dat en altijd denkt de stad te zullen verlaten. In de Indische uurt voert ijvooreeld een aantal apparteentewoners aan, dat zij groter willen gaan wonen zodra er een tweede kind is en denken aan IJurg als ogelijke vestigingsplaats. De verhuisverwachting lijkt, eer dan et de uurt, te aken te heen et de dynaiek eigen aan jonge iddenklassegezinnen, zowel op de areidsarkt als in teren van gezinsvoring. De achteruitgang van de uurt wordt aar door twee gezinnen, eiden in Overtoose Veld, als reden genoed o te willen verhuizen. Veel eer gezinnen (negen in Overtoose Veld, vijf in de Indische uurt en vier in de Bijlereer) noeen de uurt juist als een reden waaro ze er willen lijven wonen. Voor de eeste gezinnen vort de uurt echter nauwelijks een punt van overweging, ondanks het feit dat de eningen over de functionele uurt niet erg gunstig zijn (tael 5). Een negatieve houding tegenover de - functionele - uurt zou echter in de toekost aan gewicht kunnen winnen als de kinderen opgroeien. Een Noord-Afrikaanse oeder in Overtoose Veld zegt: Als je kinderen ouder worden en zelfstandiger kan je ze inder goed in de gaten houden en worden ze snel eïnvloed door andere kinderen op school en in de uurt. Zij ervaart de uurt uiten het Oostoeverproject als potentieel edreigend: Daar zijn de kinderen niet goed opgevoed. Het veilig uiten kunnen spelen en de schoolkeuze wegen zwaarder als de kinderen groter worden. In de Indische uurt zijn de ogelijkheden hiervoor eperkter dan in Overtoose Veld en Bijlereer: Deze uurt heeft geen prettige ewonerssaenstelling, zeker niet voor kinderen. Die kunnen hier niet uiten spelen, zegt een Nederlandse in de Indische uurt. Dit zou kunnen etekenen dat in uurten zoals de Indische Buurt, waar de verscheidenheid in opvattingen en gedragingen et etrekking tot de vier hiervoorgenoede punten geakkelijk tot in de eleefde uurt doordringt, soige gezinnen et kinderen eerder geneigd zullen zijn hun uurt voor een andere in te wisselen. Veel zal echter afhangen van de ovang van de groep gelijkgesteden in de uurt (en daaree van de uitreiding van het woningdifferentiatieprograa). Op het speelplein geldt nu eenaal de acht van het getal (Karsten 1998a). 7 Conclusies Dit artikel gaat over de sociaal-ruitelijke organisatie van het dagelijks leven van iddenklassegezinnen in herstructureringswijken en de waardering

11 Lia Korsten en Eva van Kapen Middenklassegezinnen in herstructureringswijken daarvan et het oog op de toekost. Gezien het nog eperkte aantal gezinskoopwoningen in de stad, is ook het aantal ondervraagden eperkt geleven. Desalniettein heen we enkele elangwekkende inzichten verworven, die in vervolgstudies nader kunnen worden getoetst. Het is duidelijk geworden dat één van de doelstellingen van het herstructureringseleid, het ogelijk aken van een wooncarrière in stad of uurt, gelukt is. Vrijwel alle ondervraagde gezinnen koen uit Asterda, een deel van hen ook uit hetzelfde stadsdeel of dezelfde sector. Het lijkt erop dat het zoeken van een woning in Asterda vooropgestaan heeft. Dit is egrijpelijk vanuit het krappe tijd-ruiteudget dat tweeverdieners et kinderen kenerkt en de werklocatie van de geïnterviewden. Veruit de eesten werken in Asterda dan wel de directe ogeving. Dit aakt een woning in Asterda aantrekkelijk. Kijkend naar de overige dagelijkse activiteiten valt op dat en een actief estaan leidt. Men is daarij zowel op de eigen uurt, als ook op de stad als geheel georiënteerd. Het stadsdeel heeft inder etekenis, uitgezonderd in de Bijlereer. De ruitelijke oriëntatie lijkt daaree af te wijken van die van ewoners uit uitenwijken. Reijndorp e.a. (1:998) geven aan dat voor de uitenwijkers territoriale indingen nauwelijks estaan. Men werkt op grote afstanden, heeft vrienden door het hele land en doet de oodschappen waar het uitkot. Een deel van de verklaring hiervoor ligt waarschijnlijk in de verschillende sociaal-ruitelijke condities. Zowel op uurtniveau als op het niveau van de stad heen de hier onderzochte Asterdaers een groter aanod van werk en voorzieningen dan in de eeste uitenwijken het geval is. De uurt wordt het intensiefst geruikt voor de dagelijkse oodschappen, sociale contacten en activiteiten et kinderen. Wanneer en niet tevreden is over de kwaliteit van de winkels, trekt en verder weg. Dat geeurt vooral als het gaat o de niet-dagelijkse oodschappen. De uurt heeft een elangrijke sociale etekenis: en oet zich kunnen identificeren et althans een zeker aantal uurtgenoten. Die identificatie epaalt de ovang van de uurt in sociale zin. In veel gevallen valt de sociale uurt dan ook saen et de ovang van het nieuwouwcoplex: daarinnen heeft en contai ten et uren en uurtgenoten. Veel van die coi tacten zijn georganiseerd rondo de kinderei Scholen, kinderopvang en speelpleinen worden gi selecteerd op de aanwezigheid van een voldoend aantal gelijkgesteden. Daarij zijn de eeste ( woners niet op zoek naar volledig witte instellii gen, en waardeert diversiteit, aar de eigen idei titeit oet voldoende steun krijgen. In Overtoos Veld, waar een geengde school in de uurt is e waar de kinderen uiten kunnen spelen et ( kende andere kinderen, lijkt en op deze puntei eter uit de voeten te kunnen dan in de Indisch Buurt. In eide onderzoekslocaties wordt ht uurtpark zeer gewaardeerd voor inforeel spoi ten en kinderactiviteiten. De stad als geheel kot in eeld - zoals hierc ven aangegeven voor het werk - en verder voor vrij etijdsactiviteiten als winkelen, culturele en anderi uitgaansactiviteiten. In Overtoose Veld is ei hierij volledig op de stad georiënteerd. Voor de In dische Buurt geldt dat in iets indere ate. Hiei wordt ook de uurtarkt ezocht, evenals een en kei restaurant of café. In Bijlereer functioneer de Asterdase Poort als een stad in de stad al het o winkelen gaat. Uitgaansactiviteiten heer de Bijlereerewoners veel inder. Op het punt van integratie kunnen wij de con clusies uit voorafgaand onderzoek (Blokland-Pot ters 1998; Kleinhans e.a. 2000) grotendeels eves tigen. De koopewoners gaan priair o et ge lijkgesteden en dat zijn uurtgenoten et dezelf de opvattingen over werken, het opvoeden van kin deren, het respecteren van eikaars privacy en de zorg voor de woonogeving. Interessant hierij is dat etniciteit geen doinante rol lijkt te spelen, aar geeenschappelijk onderschreven gedragsregels wel. Deze regels worden gevoed door iddenklasse-idealen rond het opvoeden van kinderen, het schoon en netjes houden van de eigen uurt en het heen van een aan. In de ogen van veel autochtone én allochtone koopewoners voldoen de overige (huur)ewoners vaak niet aan deze ongeschreven regels. Dat aakt dat en niet et elkaar ogaat. Uitzondering zijn de allochtone doorstroers die failie in de directe (huurwoningen) ogeving heen et wie en nog altijd ogaat

12 Lia Karsten en Eva van Kapen Middenklassegezinnen in herstructureringswijken De eeste geïnterviewden denken in de naije toekost in de woning te lijven wonen. Vooral de allochtone ewoners lijken tevreden et de etere woning en de hieree gerealiseerde sociale stijging. Voorzover er twijfels zijn, hangen die vooral saen et de kinderen: het apparteent wordt te klein voor een nog te verwachten kind of de uurt wordt als te kindonvriendelijk gezien. Voor het eleid etekent dit dat, wil en iddenklassegezinnen et kinderen lijvend aan de stad inden, en grote woningen in voldoende aantallen ij elkaar oet ouwen. Het etekent ook dat en niet alleen naar de woningouwproductie oet kijken, aar ook naar de gehele kind-infrastructuur innen wijken (Karsten 1998). Kunnen kinderen uiten spelen en zich zelfstandig ewegen naar school en sport? Vanuit het arktdenken (er is een herkenare vraag) en vanuit de stad (een eer geengde evolking en draagvlak van voorzieningen en werkrelaties) zou een extra inspanning op dit punt aan te evelen zijn. De Yup is allang niet eer de enige die geïnteresseerd is in stedelijk wonen! Literatuur Blokland-Potters, T., 1998, Wat stadsewoners indt. Sociale relaties in een achterstandswijk. Kapen: Kok Agora. Castells, M.,1993, European cities, the inforational society, and the gloal econoy. Tijdschrift voor Econoische en Sociale Geografie, 4: Doo, J.J.M. van, 1955, 'Wijk en stad. Reële integratiekaders? In: Praeadviezen voor het congres over sociale saenhangen in nieuwe stadswijken. Asterda: is o n e v o. Droogleever Fortuijn, 1993, Een druk estaan. Asterda: Spinhuis. Hirsch, F., 1977, Social liits to growth. London: Routledge & Kegan Paul. Karsten, L., 1998a, Growing up in Asterda. Differentiation and segregation in children s daily lives. Uran Studies, 3: Karsten, L., 1998, Naar een kind- en oudervriendelijke tijdruitelijke infrastructuur. In: L. Schreuder (red.), Buitenschoolse opvang. Utrecht: n izw, 4-9. Karsten, L., 1999, Herstructurering van de vooroorlogse stad. Naar een aantrekkelijk woonilieu voor werkende ouders en kinderen? In: R. Van Kepen en H. Prieus (red.), Stadswijken en herstructurering. Assen: Van Gorcu, Kepen, E. van, 1987, De stadsuurt in een veranderende saenleving. Idee en werkelijkheid. Geografisch Tijdschrift, 1: Kepen, E. van, 1998, Housing differentation in downgraded areas. Cure or the overture to new proles? In: S. Groark, I. Arose and T. Tanninen (red.), Resurgence and transcendence assessing long ter social consequences of the ipleentation of housing policies and renewal policies in Europe. Göteorg: Chalers: Kepen, R. van en H. Prieus (red.), 1999, Stadswijken en herstructurering. Assen: Van Gorcu. Kleinhans, R. en L. Veldoer, J.W. Duyvendak, 2000, Integratie door differentiatie? Een onderzoek naar de sociale effecten van geengd ouwen. Den Haag: Ministerie van VROM. Kräer, S., 1998, Woningdifferentiatie in Asterda. Een onderzoek naar de uurtgeondenheid van ewoners van nieuwouwkoopwoningen. Asterda: Doctoraalscriptie Sociale Geografie (niet gepuliceerd). Ministerie van v r o, 1997, Nota Stedelijke Vernieuwing. Den Haag: Ministerie van v ro. Reijndorp, A. e.a., 1998, Buitenwijk. Rotterda: n a i. Rooijen, R. van, 1998, Woningdifferentiatie in de Bijler. Een onderzoek naar de wooneleving van ewoners in Nieuw Geinwijk. Asterda: Doctoraalscriptie Sociale Geografie (niet gepuliceerd). Short, J.R., 1996, The uran order. An introduction to cities, culture and power. Caridge, MA/Oxford: Blackwell. scp, 2000, De kunst van het coineren: Taakverdeling tussen partners. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planureau. Tijsseling, Tj., 2000, Herstructurering en uurtetrokkenheid. Asterda: Doctoraalscriptie Sociale Geografie (niet gepuliceerd). Wijs-Mulkens, E. de, 1999, Wonen op stand. Asterda: Spinhuis

Internet in de klas. voor KPN Internet. december 2005. Internet in de klas. t.b.v. KPN Internet Blauw Research / B6359 december 2005

Internet in de klas. voor KPN Internet. december 2005. Internet in de klas. t.b.v. KPN Internet Blauw Research / B6359 december 2005 1 voor KPN Internet deceer 2005 2 Copyright 2005 Blauw Research v Alle rechten voorehouden. Niets uit dit rapport ag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautoatiseerd gegevensestand, of openaar geaakt,

Nadere informatie

gemeente Eindhoven Raadsnummer 15R6244 Inboeknummer 15BST00413 Dossiernummer 15.14.851 3 april 2015 Commissie notitie Onderwerp: Right to Challenge.

gemeente Eindhoven Raadsnummer 15R6244 Inboeknummer 15BST00413 Dossiernummer 15.14.851 3 april 2015 Commissie notitie Onderwerp: Right to Challenge. gemeente Eindhoven Raadsnummer 15R6244 Inoeknummer 15BST00413 Dossiernummer 15.14.851 3 april 2015 Commissie notitie Onderwerp: Right to Challenge. Inleiding In de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo)

Nadere informatie

: : OBS de Perroen 22KO. st. kom Leren

: : OBS de Perroen 22KO. st. kom Leren OBS de Perroen 22KO st. ko Leren 5-4-29 29 , ( x, (, (, ( ( ; 2, x q V, ( M, 5-4-29 ( Lineke de Kruijf Jannie Sarton 2 2 OBS de Perroen Rijksweg 7 6228XZ Maastricht 22KO ( Lineke de Kruijf 4-652 l.dekruijf@ko-leren.nl

Nadere informatie

Startnotitie Woonvisie Eindhoven 2030

Startnotitie Woonvisie Eindhoven 2030 Startnotitie Woonvisie Eindhoven 2030 1. Inleiding De eerste stap om te komen tot een nieuwe Woonvisie is deze startnotitie. De startnotitie geeft antwoord op aanleiding en doel van de woonvisie en schetst

Nadere informatie

Fact sheet. Concentraties van allochtone ouderen en jongeren,

Fact sheet. Concentraties van allochtone ouderen en jongeren, Fact sheet nummer 1 maart 2004 Concentraties van allochtone ouderen en jongeren, 1994-2003 Waar in Amsterdam wonen allochtone jongeren en ouderen? Allochtonen wonen vaker dan autochtonen in gezinsverband

Nadere informatie

Reflectie & debat. Ontwikkelingshulp die verschil maakt. Peter van Lieshout, Monique Kremer en Robert Went

Reflectie & debat. Ontwikkelingshulp die verschil maakt. Peter van Lieshout, Monique Kremer en Robert Went Dit artikel uit Beleid Maatschappij is gepuliceerd door Boo Lea uitgevers is ested voor Universiteit van Asterda Reflectie & deat Ontwikkelingshulp die verschil aakt Peter van Lieshout, Monique Kreer Roert

Nadere informatie

Fact sheet. Dienst Wonen, Zorg en Samenleven. Eigen woningbezit 1e en 2e generatie allochtonen. Aandeel stijgt, maar afstand blijft

Fact sheet. Dienst Wonen, Zorg en Samenleven. Eigen woningbezit 1e en 2e generatie allochtonen. Aandeel stijgt, maar afstand blijft Dienst Wonen, Zorg en Samenleven Fact sheet nummer 1 januari 211 Eigen woningbezit 1e en Aandeel stijgt, maar afstand blijft Het eigen woningbezit in Amsterdam is de laatste jaren sterk toegenomen. De

Nadere informatie

De binnenstad is een woongelegenheid in een stedelijk centrum, omdat daar minder en dure woningen zijn, en veel horeca, winkels en kantoren.

De binnenstad is een woongelegenheid in een stedelijk centrum, omdat daar minder en dure woningen zijn, en veel horeca, winkels en kantoren. Praktische-opdracht door Mere 1507 woorden 11 juni 2015 7 3 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Stap 2 Een wijk kiezen Wij kozen de Binnenstad! Dit leek ons een interessante wijk om te

Nadere informatie

nota Strategisch risicomanagement

nota Strategisch risicomanagement nota Strategisch risicomanagement DEFINITIEF Novemer 2010 te/kd09002755 1 Novemer 2010 Colofon Uitgave Gemeente Eindhoven Datum Novemer 2010-2 - Novemer 2010 Inhoudsopgave Inhoudsopgave...3 Inleiding 4

Nadere informatie

Zijn autochtonen en allochtonen tevreden met hun buurtbewoners?

Zijn autochtonen en allochtonen tevreden met hun buurtbewoners? Zijn autochtonen en allochtonen tevreden met hun? Martijn Souren en Harry Bierings Autochtonen voelen zich veel meer thuis bij de mensen in een autochtone buurt dan in een buurt met 5 procent of meer niet-westerse

Nadere informatie

REGIONAAL BELEIDSKADER TOEZICHT EN HANDHAVING KINDEROPVANG EN PEUTERSPEELZAALWERK

REGIONAAL BELEIDSKADER TOEZICHT EN HANDHAVING KINDEROPVANG EN PEUTERSPEELZAALWERK REGIONAAL BELEIDSKADER TOEZICHT EN HANDHAVING KINDEROPVANG EN PEUTERSPEELZAALWERK Inhoudsopgave Voorwoord Inleiding. 1 Toezicht kinderopvang en peuterspeelzalen.. 3 Kindercentra, gastouderureaus en peuterspeelzalen..

Nadere informatie

b Kerntaak gekoppeld aan het werkprogramma van het college a Onvermijdelijk gemeente Eindhoven

b Kerntaak gekoppeld aan het werkprogramma van het college a Onvermijdelijk gemeente Eindhoven gemeente Eindhoven Raadsnummer 11R4428 Inoeknummer 11st01185 Beslisdatum B&W 05 juli 2011 Dossiernummer 11.27.551 Raadsvoorstel Kinderwerk: als er al iets speelt. laat het vooral de kinderen zijn Inleiding

Nadere informatie

Dertig jaar later De empirische houdbaarheid van argumenten voor en tegen opkomstplicht

Dertig jaar later De empirische houdbaarheid van argumenten voor en tegen opkomstplicht Dertig jaar later De epirische houdaarheid van arguenten voor en tegen opkostplicht Kees Aarts * Dr. C.W.A.M. Aarts is universitair hoofddocent vooi Methoden en Technieken aan de Faculteit Bestuur* kunde

Nadere informatie

2 DEFINITIES VAN BEREIKBAARHEID

2 DEFINITIES VAN BEREIKBAARHEID 2 DEFINITIES VAN BEREIKBAARHEID In hoofdstuk 2 koen de definities van bereikbaarheid aan bod die in de literatuur gehanteerd worden. In paragraaf 2.1 wordt het uitgangspunt beschreven dat ten grondslag

Nadere informatie

Werkende vaders, zorgende mannen. De mogelijkheid van verandering

Werkende vaders, zorgende mannen. De mogelijkheid van verandering Werkde vaders, zorgde ann. De ogelijkheid van verandering Jan Wille Duyvdak Monique Stavuiter Jan Wille Duyvdak is hoogleraar algee sociologie aan de Universiteit van Asterda ede-auteur van het oek Working

Nadere informatie

Doorwerking in de breedte

Doorwerking in de breedte Doorwerking in de reedte De doorwerking van Agenda 2002 in de teksten van decentrale eleidsnota s en cao-akkoorden in 1989 en 1999 Marte van Santen Drs. M. van Santen is als eleidsedewerker veronden aan

Nadere informatie

LeeR. & leef. bijbel. Zie volgende pagina s. boekje. uit je CATECHESE. onderbouw VAN: 1

LeeR. & leef. bijbel. Zie volgende pagina s. boekje. uit je CATECHESE. onderbouw VAN: 1 LeeR & leef uit je VAN: 1 CATECHESE onderbouw bijbel boekje Bijlagen bij les 14 - Niet stelen aar delen Introductie 2: Iedereen doet het... Introductie 3: Het geld-telt-spel De eerste pagina kan als achterkant

Nadere informatie

Wettelijke taak decentralisatie mantelzorgcompliment Kerntaak gekoppeld aan het werkprogramma van het college Onvermijdelijk

Wettelijke taak decentralisatie mantelzorgcompliment Kerntaak gekoppeld aan het werkprogramma van het college Onvermijdelijk gemeente Eindhoven Raadsnummer 15R6190 Inoeknummer 15BST00180 Dossiernummer 15.09.851 24 feruari 2015 Commissie notitie Onderwerp: Omuiging Mantelzorgcompliment. Inleiding De ehoefte aan mantelzorg 1 zal

Nadere informatie

Empel. Wijk- en buurtmonitor 2016

Empel. Wijk- en buurtmonitor 2016 Wijk- en buurtmonitor 2016 Empel Empel ligt ten noordoosten van s-hertogenbosch. De wijk bestaat uit een ouder en een nieuwer gedeelte. De eerste woningen zijn in 1946 gebouwd. Deze oorspronkelijke kern

Nadere informatie

Onderwijssegregatie in de grote steden

Onderwijssegregatie in de grote steden Onderwijssegregatie in de grote sted Sjoerd Karst, Charles Felix, Guuske Ledoux, Wi Meijn, Jaap Roeleveld Erik van Schoot Sjoerd Karst is Universitair hoofddoct onderwijseleid, Universiteit van Asterda

Nadere informatie

Uitgangspunten Persoonsgebonden budget 2015. Op naar een positief Pgb beleid

Uitgangspunten Persoonsgebonden budget 2015. Op naar een positief Pgb beleid Uitgangspunten Persoonsgeonden udget 2015 Op naar een positief Pg eleid gemeente Eindhoven SD - Sociaal Domein, POK - POK novemer 2014 Colofon Uitgave Gemeente Eindhoven SD - Sociaal Domein, POK - POK

Nadere informatie

gemeente Eindhoven Evaluatie 2011 Gratis met de bus voor 12- en 65+ Openbare Ruimte, Verkeer & Milieu, Verkeer en Openbare Ruimte jbe/lf11024748

gemeente Eindhoven Evaluatie 2011 Gratis met de bus voor 12- en 65+ Openbare Ruimte, Verkeer & Milieu, Verkeer en Openbare Ruimte jbe/lf11024748 A gemeente Eindhoven Evaluatie 2011 Gratis met de us voor 12- en 65+ Augustus 2011 je/lf11024748 Colofon Uitgave Gemeente Eindhoven Datum Augustus 2011 gemeente Eindhoven Versie 1.3 Inhoudsopgave 1 Inleiding

Nadere informatie

Discussie. De inzet van asielzoekers op de arbeidsmarkt. De asielzoeker als nieuwe hulp in het huishouden van de BV Nederland?

Discussie. De inzet van asielzoekers op de arbeidsmarkt. De asielzoeker als nieuwe hulp in het huishouden van de BV Nederland? De inzet van asielzoekers op de areidsarkt In de discussieruriek dragen twee auteurs een standpunt uit over een actueel, eleidsrelevant onderwerp. De discussie estaat steeds uit een openingsartikel (1500-2000

Nadere informatie

Verordening op de heffing en invordering van onroerende-zaakbelastingen 2016. Artikel 1

Verordening op de heffing en invordering van onroerende-zaakbelastingen 2016. Artikel 1 De raad van de gemeente Wijk ij Duurstede; gelezen het voorstel van urgemeester en wethouders d.d. 17 novemer nr. ; gelet op artikel 220 tot en met 220 h van de Gemeentewet; esluit: vast te stellen de:

Nadere informatie

gemeente Eindhoven opdrachtformulering evaluatie verkeerssituatie Meerhoven

gemeente Eindhoven opdrachtformulering evaluatie verkeerssituatie Meerhoven gemeente Eindhoven opdrachtformulering evaluatie verkeerssituatie Meerhoven Achtergrond en aanleiding Meerhoven, de grootste stadsuitreiding van Eindhoven, is sinds 1999 in aanouw. De wijk ligt ten westen

Nadere informatie

Praktische opdracht Aardrijkskunde Fileprobleem

Praktische opdracht Aardrijkskunde Fileprobleem Praktische opdracht Aardrijkskunde Fileproblee Praktische-opdracht door een scholier 2906 woorden 29 aart 2006 6,9 32 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde *Hoofdvraag: Hoe kan je het fileproblee tegen gaan?

Nadere informatie

Gemeente Amsterdam Gemeenteraad Gemeenteblad Voordracht voor de raadsvergadering van <datum onbekend>

Gemeente Amsterdam Gemeenteraad Gemeenteblad Voordracht voor de raadsvergadering van <datum onbekend> Geeenteblad Voordracht voor de raadsvergadering van Jaar Publicatiedatu Agendapunt besluit B&W Onderwerp Vaststellen van de Verordening interferentiegebieden bodeenergiesysteen 24 Tekst van openbare besluiten

Nadere informatie

De opbouwwerker als architect van de publieke sfeer

De opbouwwerker als architect van de publieke sfeer Dit artikel van Boo Lea Tijdschrift is geaakt voor Universiteit van Asterda De opouwwerker als architect van de pulieke sfeer Jan Wille Duyvdak Justus Uiterark Jan Wille Duyvdak (1959), hoogleraar algee

Nadere informatie

Lokaal of transnationaal: actief burgerschap bij de allochtone middenklasse

Lokaal of transnationaal: actief burgerschap bij de allochtone middenklasse Lokaal of transnationaal: actief urgerschap ij de allochtone iddklasse Marianne van Bochove, Katja Rusinovic Godfried Engers Marianne van Bochove is als proovdus verond aan de Erasus Universiteit Rotterda.

Nadere informatie

Rotterdam. sociaal. gemeten. 3e meting Sociale Index

Rotterdam. sociaal. gemeten. 3e meting Sociale Index 10 Rotterda sociaal geeten 3e eting Sociale Index 10 Rotterda sociaal geeten Rotterda sociaal geeten, 3e eting Sociale Index 1 3e eting Sociale Index Inhoud 0. Woord oraf 1. Inleiding 2. De Sociale Index

Nadere informatie

Krimpende arbeidsmarkt: nieuw perspectief, oude problemen

Krimpende arbeidsmarkt: nieuw perspectief, oude problemen Kripde areidsarkt: nieuw perspectief, oude prole Paul de Beer Paul de Beer is Hri Polak-hoogleraar voor areidsverhouding aan de Universiteit van Asterda. Tevs is hij verond aan De Burcht (Ctru voor Areidsverhouding)

Nadere informatie

Waardering van voorzieningen, vervoer en werk

Waardering van voorzieningen, vervoer en werk Waardering van voorzieningen, vervoer en werk Burgerpeiling Woon- en Leefbaarheidsmonitor Eemsdelta 2015 Een afname van het inwoneraantal heeft gevolgen voor het voorzieningenniveau. Er zal immers niet

Nadere informatie

Bijlage 1 Conclusies en bevindingen bij effectiviteit Levenskracht

Bijlage 1 Conclusies en bevindingen bij effectiviteit Levenskracht Bijlage 1 Conclusies en evindingen ij effectiviteit Levenskracht 1. Definitie van effectiviteit Levenskracht Om de effectiviteit van levenskracht te kunnen evalueren, is het van elang om vast te stellen

Nadere informatie

CVDR. Nr. CVDR484527_1. HOOFDSTUK 1. Algemene bepalingen RAADSVOORSTEL nr. 2015/ De Gemeenteraad van Blaricum Burgemeester en wethouders van Blaricum

CVDR. Nr. CVDR484527_1. HOOFDSTUK 1. Algemene bepalingen RAADSVOORSTEL nr. 2015/ De Gemeenteraad van Blaricum Burgemeester en wethouders van Blaricum CVDR Officiële uitgave van Blaricum. Nr. CVDR484527_1 29 januari 2019 Huisvestingsverordening Gooi en Vechtstreek 2015 HOOFDSTUK 1. Algemene epalingen RAADSVOORSTEL nr. 2015/ De Gemeenteraad van Blaricum

Nadere informatie

buurtprofiel De Pol en Gelderse Blom

buurtprofiel De Pol en Gelderse Blom buurtprofiel De Pol en Gelderse Blom bevolking De buurten De Pol en Gelderse Blom tellen samen 3.805 inwoners; dat is 6% van de Veenendaalse bevolking. Omdat er in beide buurten vooral gezinnen wonen,

Nadere informatie

centrum voor onderzoek en statistiek

centrum voor onderzoek en statistiek centrum voor onderzoek en statistiek WONEN, LEVEN EN UITGAAN IN ROTTERDAM 1999 Resultaten uit de Vrijetijdsomnibus 1999 Projectnummer: 99-1412 drs. S.G. Rijpma, drs. P.A. de Graaf Centrum voor Onderzoek

Nadere informatie

Evaluatie handhaving I-criterium

Evaluatie handhaving I-criterium Veiligheid en Bestuur Van J.J.M. Kuipers Telefoon (040) 238 81 66 18 mei 2015 Evaluatie handhaving I-criterium 1. Inleiding In juli 2014 gaven de Eindhovense coffeeshopexploitanten in een overleg met de

Nadere informatie

Locatieprofiel Evenementen. Stadspark de Karpen

Locatieprofiel Evenementen. Stadspark de Karpen Locatieprofiel Evenementen Stadspark de Karpen gemeente Eindhoven VB - Veiligheid en Bestuur, VH - Veiligheid juni 2015 juni 2015 Locatieprofiel Evenementen - Stadspark de Karpen VB - Veiligheid en Bestuur

Nadere informatie

Arbeidsdeelname van paren

Arbeidsdeelname van paren Arbeidsdeelname van paren Johan van der Valk De combinatie van een voltijdbaan met een is het meest populair bij paren, met name bij paren boven de dertig. Ruim 4 procent van de paren combineerde in 24

Nadere informatie

Leren van verschillen: zorgende vaders in uitzonderlijke

Leren van verschillen: zorgende vaders in uitzonderlijke Dit artikel van Boo Lea Tijdschrift is geaakt voor Universiteit van Asterda Ler van verschill: zorgde vaders in uitzonderlijke praktijk Monique Stavuiter, Jan Wille Duyvdak, Sia Nieorg Margaret Brugan

Nadere informatie

Ruimtelijke segregatie en herstructurering. Gideon Bolt

Ruimtelijke segregatie en herstructurering. Gideon Bolt Ruimtelijke segregatie en herstructurering Gideon Bolt (g.s.bolt@uu.nl) Opbouw Waarom mengen? Verschillende vormen van mengingsbeleid Leidt mengingsbeleid tot minder segregatie? Waarom mengen? NOTA STEDELIJKE

Nadere informatie

Stand van zaken. Het provinciale in. in de geestelijke gezondheidszorg. Rick Kwekkeboom

Stand van zaken. Het provinciale in. in de geestelijke gezondheidszorg. Rick Kwekkeboom Stand van zaken Het provinciale in de geestelijke gezondheidszorg Rick Kwekkeoo Mw.dr.ir. M.H. Kwekkeoo is wetenschappelijk edewerker van het Sociaal en Cultureel Planureau. Zij puliceerde eerder op het

Nadere informatie

Figuur 1: Mogelijke veranderingen dagelijks eetpatroon

Figuur 1: Mogelijke veranderingen dagelijks eetpatroon CONSUMENTENPLATFORM Ons voedsel over 10 OPINIEONDERZOEK In september 2003 heeft het onderzoeksbureau Survey@ te Zoetermeer onder 600 Nederlanders een representatieve steekproef gehouden. De vragen in het

Nadere informatie

Zienswijzennota 1 e wijziging Oud Woensel 2012 (moskee Visserstraat)

Zienswijzennota 1 e wijziging Oud Woensel 2012 (moskee Visserstraat) gemeente Eindhoven Zienswijzennota 1 e wijziging Oud Woensel 2012 (moskee Visserstraat) Inleiding Bij het opstellen van het estemmingsplan Oud Woensel 2012, vastgesteld door de gemeenteraad op 20 novemer

Nadere informatie

Uitdagingen voor de verzorgingsstaat in de eenentwintigste eeuw: vergrijzende samenlevingen, van de Europese verzorgingsstaat. Gösta Esping-Andersen

Uitdagingen voor de verzorgingsstaat in de eenentwintigste eeuw: vergrijzende samenlevingen, van de Europese verzorgingsstaat. Gösta Esping-Andersen Uitdagingen voor de verzorgingsstaat in de eenentwintigste eeuw: vergrijzende saenlevingen, kenniseconoieën en de houdaarheid van de Europese verzorgingsstaat Gösta Esping-Andersen Gösta Esping-Andersen

Nadere informatie

Integratieonderzoek. Rapport. Ronald Baden. E9787/88 november 2007

Integratieonderzoek. Rapport. Ronald Baden. E9787/88 november 2007 Grote Bickersstraat 74 1013 KS Amsterdam Postbus 247 1000 AE Amsterdam t 020 522 54 44 f 020 522 53 33 e info@tns-nipo.com www.tns-nipo.com Rapport Integratieonderzoek Ronald Baden E9787/88 november 2007

Nadere informatie

K I N D E R E N O N D E R Z O E K : J A A R

K I N D E R E N O N D E R Z O E K : J A A R THUISSITUATIE, KINDEROPVANG EN OPVOEDING K I N D E R E N O N D E R Z O E K : 0-1 1 J A A R Jeugd 2010 2 Kinderenonderzoek 2010 Om inzicht te krijgen in de gezondheid van de inwoners in haar werkgebied,

Nadere informatie

Onvoorziene opbrengsten

Onvoorziene opbrengsten Onvoorzie oprgst Meer dan de tragiek van goede edoeling Mark van Twist Wouter Jan Verheul Mark van Twist is hoogleraar estuurskunde aan de Erasus Universiteit Rotterda decaan van de Nederlandse School

Nadere informatie

Jan Schoonenboom. Toekomstscenario's en beleid. i De populariteit van scenario-ontwikkeling

Jan Schoonenboom. Toekomstscenario's en beleid. i De populariteit van scenario-ontwikkeling Toekostscenario's en eleid Jan Schoonenoo D rs. I.J. S c h o o n e n o o is s ta f e d e w e rk e r ij de W e t e n s c h a p p e lijk e R aad v o o r het R e g e rin g s e le id en v o o r a lig ijz o

Nadere informatie

ŢļJE CHOICE. Breda Roosendaal. Vestigingsrapportage ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^B

ŢļJE CHOICE. Breda Roosendaal. Vestigingsrapportage ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^B Vestigingsrapportage ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^B ŢļJE CHOICE arktonderzoek 8L advies Theroeter Klanttevredenheid Welzorg vestiging: Breda Roosendaal Periode : 1 [ januari noveber

Nadere informatie

Besturen in commissie

Besturen in commissie Bestur in coissie Verklaring van e foe Martin Schulz, Mark van Twist Hk Geveke * Martin Schulz werkt aan de Tilurgse School voor Politiek Bestuur van de Universiteit van Tilurg aan e proefschrift over

Nadere informatie

De woningmarkt in Goirle 2010-2015; jongeren die terug willen keren. Woonbehoefte van jongeren die terug willen verhuizen naar de gemeente Goirle

De woningmarkt in Goirle 2010-2015; jongeren die terug willen keren. Woonbehoefte van jongeren die terug willen verhuizen naar de gemeente Goirle De woningmarkt in Goirle 2010-2015; jongeren die terug willen keren Woonbehoefte van jongeren die terug willen verhuizen naar de gemeente Goirle De woningmarkt in Goirle 2010-2015; jongeren die terug willen

Nadere informatie

A.H.F. Elling en P. de Knop. De sociaal-integrerende functie van sport

A.H.F. Elling en P. de Knop. De sociaal-integrerende functie van sport De sociaal-integrerende functie van sport Een kwestie van interpretatie? A.H.F. Elling en P. de Knop Beide auteurs zijn veronden aan de Katholieke Universiteit Braant en etrokken ij het interuniversitaire

Nadere informatie

Het cultuurbeleid en de toekomst van het culturele ondernemerschap

Het cultuurbeleid en de toekomst van het culturele ondernemerschap Het cultuureleid en de toekost van het culturele onderneerschap Marja Ceradts-Pinckaers en Frans Hoefnagel Drs. Marja H. Geradts-Pinckaers is eleidskundige en werkzaa als extern adviseur op het terrein

Nadere informatie

Buurtenquête hostel Leidsche Maan

Buurtenquête hostel Leidsche Maan Buurtenquête hostel Leidsche Maan tussenmeting 2013 Onderzoek uitgevoerd in opdracht van: Gemeente Utrecht (GG&GD) DIMENSUS beleidsonderzoek April 2013 Projectnummer 527 Inhoud Samenvatting 3 Inleiding

Nadere informatie

Conclusies en aanbevelingen Gastvrij voor en door Eindhoven en de Brainport regio

Conclusies en aanbevelingen Gastvrij voor en door Eindhoven en de Brainport regio Conclusies en aanevelingen Gastvrij voor en door Eindhoven en de Brainport regio Conclusies en aanevelingen voor de 4 thema s van het Living In Incl. definiëring en doelgroepen Living in Marilyn Bailey

Nadere informatie

Gebruik van kinderopvang

Gebruik van kinderopvang Gebruik van kinderopvang Saskia te Riele In zes van de tien gezinnen met kinderen onder de twaalf jaar hebben de ouders hun werk en de zorg voor hun kinderen zodanig georganiseerd dat er geen gebruik hoeft

Nadere informatie

Cynisme over de politiek

Cynisme over de politiek Cynisme over de politiek Een profiel van ontevreden burgers Waar mensen samenleven, zijn verschillende wensen en belangen. Een democratische samenleving heeft als doel dat politici en bestuurders in hun

Nadere informatie

gemeente Eindhoven Evenementenbeleid in Eindhoven Gastvrij en veilig

gemeente Eindhoven Evenementenbeleid in Eindhoven Gastvrij en veilig A Evenementeneleid in Eindhoven Gastvrij en veilig Decemer 2012 Colofon Uitgave Gemeente Eindhoven Datum Novemer 2012 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 5 DE GEMEENTE EINDHOVEN ALS EVENEMENTENSTAD.... 5 MISSIE...

Nadere informatie

gemeente Eindhoven Evenementenbeleid in Eindhoven Gastvrij en veilig

gemeente Eindhoven Evenementenbeleid in Eindhoven Gastvrij en veilig A Evenementeneleid in Eindhoven Gastvrij en veilig Novemer 2012 Colofon Uitgave Gemeente Eindhoven Datum Novemer 2012 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 5 DE GEMEENTE EINDHOVEN ALS EVENEMENTENSTAD.... 5 MISSIE...

Nadere informatie

Allochtone ouderen en de tragiek van de versnelde7 modernisering

Allochtone ouderen en de tragiek van de versnelde7 modernisering Allochtone ouderen en de tragiek van de versnelde7 odernisering Kanttekeningen ij een proleedefinitie Yvette Bartholoée en Karin Bijsterveld Yvette Bartholoée is student Cultuur- en Wetenschapsstudies

Nadere informatie

Verhuisplannen en woonvoorkeuren

Verhuisplannen en woonvoorkeuren Verhuisplannen en woonvoorkeuren Burgerpeiling Woon- en Leefbaarheidsmonitor Eemsdelta 2015 Bevolkingsdaling ontstaat niet alleen door demografische ontwikkelingen, zoals ontgroening en vergrijzing of

Nadere informatie

Directie Voedings- en Veterinaire Aangelegenheden LNV Consumentenplatform Consumentenonderzoek Natuurlijkheid, waarde voor beleid

Directie Voedings- en Veterinaire Aangelegenheden LNV Consumentenplatform Consumentenonderzoek Natuurlijkheid, waarde voor beleid Directie Voedings- en Veterinaire Aangelegenheden LNV Consumentenplatform Consumentenonderzoek Natuurlijkheid, waarde voor beleid 11 juni 2004 I Opinie-onderzoek 1. Inleiding 1 2. Associaties met natuurlijkheid

Nadere informatie

Inkoop- en aanbestedingsbeleid van de gemeente Peel en Maas

Inkoop- en aanbestedingsbeleid van de gemeente Peel en Maas CVDR Officiële uitgave van Peel en Maas. Nr. CVDR296217_1 17 juli 2018 Inkoop- en aanestedingseleid van de gemeente Peel en Maas Het college van urgemeester en wethouders esluit vast te stellen de volgende

Nadere informatie

1.1 Aanleiding nieuwe subsidieverordening

1.1 Aanleiding nieuwe subsidieverordening 1 Algemeen 1.1 Aanleiding nieuwe susidieverordening Het coalitieakkoord Eindhoven 2010-2014 Werken aan morgen laat zien dat door gezamenlijke inspanning van ewoners, verenigingen en instellingen Eindhoven

Nadere informatie

Anna van Burenlaan 7, Oegstgeest

Anna van Burenlaan 7, Oegstgeest Anna van Burenlaan 7, Oegstgeest Kenerken Overdracht Vraagprijs 750.000 k.k. Aangeboden sinds 22-08-2017 Conditie Kosten koper Waarborgso nee Bankgarantie ja Ontbindende voorwaarden financiering 0 Indeling

Nadere informatie

Jaarrapport Integratie Bijlagen hoofdstuk 8 1

Jaarrapport Integratie Bijlagen hoofdstuk 8 1 Jaarrapport Integratie Sociaal en Cultureel Planbureau / Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum / Centraal Bureau voor de Statistiek september, 2005 Internetbijlagen bij hoofdstuk 8 Wonen,

Nadere informatie

gemeente Eindhoven Evenementenbeleid in Eindhoven Gastvrij en veilig

gemeente Eindhoven Evenementenbeleid in Eindhoven Gastvrij en veilig A gemeente Eindhoven Evenementeneleid in Eindhoven Gastvrij en veilig Januari 2014 Colofon Uitgave Gemeente Eindhoven Datum Januari 2014 gemeente Eindhoven Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 5 MISSIE... 6 VISIE...

Nadere informatie

Locatieprofiel Evenementen. Stratumseind

Locatieprofiel Evenementen. Stratumseind Locatieprofiel Evenementen Stratumseind gemeente Eindhoven VB - Veiligheid en Bestuur, VH - Veiligheid juni 2015 Colofon Uitgave Gemeente Eindhoven VB - Veiligheid en Bestuur, VH - Veiligheid Datum juni

Nadere informatie

JONGERENPEILING WONEN IN EDE

JONGERENPEILING WONEN IN EDE JONGERENPEILING WONEN IN EDE ACHTERGROND EN OPZET Eind 2015 is de Woonvisie Ede 2030 vastgesteld. Sindsdien heeft de gemeente Ede gewerkt aan de vertaling van de Woonvisie naar het woningbouwprogramma

Nadere informatie

Fact sheet. Autochtonen in Amsterdam. Helft Amsterdammers is autochtoon. nummer 2 maart 2007

Fact sheet. Autochtonen in Amsterdam. Helft Amsterdammers is autochtoon. nummer 2 maart 2007 Fact sheet nummer 2 maart 2007 Autochtonen in Amsterdam De samenstelling van de Amsterdamse bevolking is de laatste jaren sterk veranderd. Het percentage autochtonen neemt af; het percentage allochtonen

Nadere informatie

Locatieprofiel Evenementen. Stadswandelpark

Locatieprofiel Evenementen. Stadswandelpark Locatieprofiel Evenementen Stadswandelpark gemeente Eindhoven VB - Veiligheid en Bestuur, VH - Veiligheid juni 2015 juni 2015 Locatieprofiel Evenementen - Stadswandelpark VB - Veiligheid en Bestuur - VH

Nadere informatie

Onderzoeksdocument. Creatieve Bloeiplaats

Onderzoeksdocument. Creatieve Bloeiplaats Onderzoeksdocument Creatieve Bloeiplaats HVA Instituut voor Interactieve Media Amsterdam oktober 2008 Inhoudsopgave Inhoudsopgave...2 Inleiding...3 Doelstellingen...4 Doelgroep...5 De vragen...6 De resultaten...7

Nadere informatie

e-mail dd 10 oktober 2011 1 ir. W. Piersma Doorkiesnr. 010-2468340 010-2468117

e-mail dd 10 oktober 2011 1 ir. W. Piersma Doorkiesnr. 010-2468340 010-2468117 Geeente Vlaardingen tav het college van Burgeeester en Wethouders Postbus 1002 3130 EB VLAARDINGEN CMR Parallelweg 1 ilieudienst Postbus 843 Rijnond 3100 AV Schieda T 010-246 80 00 F 010-246 82 83 E info@dcr.nl

Nadere informatie

Thuis voelen in Nederland: stedelijke verschillen bij allochtonen

Thuis voelen in Nederland: stedelijke verschillen bij allochtonen Thuis voelen in Nederland: stedelijke verschillen bij allochtonen Jeroen Nieuweboer Allochtonen in, en voelen zich minder thuis in Nederland dan allochtonen elders in Nederland. Marokkanen, Antillianen

Nadere informatie

Muntel/Vliert. Wijk- en buurtmonitor 2016

Muntel/Vliert. Wijk- en buurtmonitor 2016 Wijk- en buurtmonitor 2016 Muntel/Vliert Ten noorden van de Binnenstad ligt de wijk Muntel/Vliert. De wijk bestaat uit drie verschillende buurten: de Muntel, de Vliert en Orthenpoort. In de wijk wonen

Nadere informatie

Agentschappen en de verzelfstandigingsparadox

Agentschappen en de verzelfstandigingsparadox Agentschappen en de verzelfstandigingsparadox A anda Sullen, Sandra van Thiel en C hristopher Pollitt Drs. A.J. Sullen werkt aan een proefschrift ovei agentschappen en is lid van het Europair project,

Nadere informatie

Doorwerking in de diepte

Doorwerking in de diepte Doorwerking in de diepte De doorwerking van Agenda 2002 in de agenda en onderhandelingen van de CAO grootetaal 1998 René Torenvlied en Agnes Akker an Dr. R. Torenvlied is als universitair docent eleidssociologie

Nadere informatie

Betty Boerman en Inge Huiskers, Regio Gooi en Vechtstreek. Sjoerd Zeelenberg en Elien Smeulders, RIGO Research en Advies

Betty Boerman en Inge Huiskers, Regio Gooi en Vechtstreek. Sjoerd Zeelenberg en Elien Smeulders, RIGO Research en Advies M e m o Aan: Van: Onderwerp: Project: Betty Boerman en Inge Huiskers, Regio Gooi en Vechtstreek Sjoerd Zeelenberg en Elien Smeulders, RIGO Research en Advies Nadere profilering doelgroepen P27770 Datum:

Nadere informatie

Rapport monitor Opvang asielzoekers. week t/m week Onderzoek naar houding van Nederlanders t.a.v. de opvang van asielzoekers

Rapport monitor Opvang asielzoekers. week t/m week Onderzoek naar houding van Nederlanders t.a.v. de opvang van asielzoekers Rapport monitor Opvang asielzoekers week 52 2016 t/m week 13 2017 Onderzoek naar houding van Nederlanders t.a.v. de opvang van asielzoekers 13 april 2017 Projectnummer: 20672 Inhoudsopgave Voorwoord Samenvatting

Nadere informatie

Concept Werkdocument Horecabeleidsplan Gemeente Eindhoven

Concept Werkdocument Horecabeleidsplan Gemeente Eindhoven A gemeente Eindhoven Concept Werkdocument Horecaeleidsplan Gemeente Eindhoven Kennis maken met een gastvrije stad Oktoer 2013 mka/sc09043269 CONCEPT Colofon Uitgave Gemeente Eindhoven Datum Oktoer 2013

Nadere informatie

Nieuwe woonpatronen van middenklassegezinnen in Amsterdam. Willem R. Boterman Universiteit van Amsterdam Urban Geographies

Nieuwe woonpatronen van middenklassegezinnen in Amsterdam. Willem R. Boterman Universiteit van Amsterdam Urban Geographies Nieuwe woonpatronen van middenklassegezinnen in Amsterdam Willem R. Boterman Universiteit van Amsterdam Urban Geographies Inwoners Amsterdam 1900-2020 900000 850000 800000 1958: 872.000 2013: 800.000 750000

Nadere informatie

Hoofdstuk 25. Parkeren

Hoofdstuk 25. Parkeren Hoofdstuk 25. Parkeren Samenvatting Van alle Leidse huishoudens heeft circa acht op de tien een auto. Jongeren, inwoners uit de Binnenstad, alleenstaanden en huishoudens met een lager inkomen hebben relatief

Nadere informatie

Rosmalen noord. Wijk- en buurtmonitor 2016

Rosmalen noord. Wijk- en buurtmonitor 2016 Wijk- en buurtmonitor 2016 Rosmalen noord Het stadsdeel Rosmalen ligt ten oosten van de rijksweg A2 en bestaat uit Rosmalen zuid en Rosmalen noord. Het oorspronkelijke zanddorp Rosmalen is vanaf eind jaren

Nadere informatie

gemeente Eindhoven Locatieprofiel Catharinaplein

gemeente Eindhoven Locatieprofiel Catharinaplein A gemeente Eindhoven Locatieprofiel Catharinaplein Locatieeleid Begijnenhof Inhoudsopgave 1 Startpunt (amitie van de stad, vernieuwing) 3 2 Profiel vanuit de kracht van de plek 3 3 Fysieke kenmerken 3

Nadere informatie

Enquête leefbaarheid in uw buurt

Enquête leefbaarheid in uw buurt Enquête leefbaarheid in uw buurt Met deze vragenlijst stellen wij u een aantal vragen over de leefbaarheid in uw buurt. U kunt steeds een rapportcijfer geven tussen de 1 (zeer negatief) en de 10 (zeer

Nadere informatie

Uit huis gaan van jongeren

Uit huis gaan van jongeren Arie de Graaf en Suzanne Loozen Jaarlijks verlaten bijna een kwart miljoen jongeren het ouderlijk huis. Een klein deel van hen is al vóór de achttiende verjaardag uit huis gegaan. De meeste jongeren gaan

Nadere informatie

Praktische opdracht Aardrijkskunde Oog in Al

Praktische opdracht Aardrijkskunde Oog in Al Praktische opdracht Aardrijkskunde Oog in Al Praktische-opdracht door een scholier 2986 woorden 28 januari 2003 3,4 14 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Korte inleiding: Oog in Al heeft die naam gekregen

Nadere informatie

De tijdlijn laat de voortgang en resultaten zien van de Samenwerking in de Rotterdamse Afvalwaterketen (RoSA).

De tijdlijn laat de voortgang en resultaten zien van de Samenwerking in de Rotterdamse Afvalwaterketen (RoSA). in de Afvalketen 21 216 7 juli Speciale editie Circulaire Afvalketen afgerond Terugblik Lancering strategie LTV Hoe het begon De Rotterdase afvalketen zorgt voor afvalketen in kort Rotterda sluit (afval)kringloop

Nadere informatie

FACTSHEET. Buurtveiligheidsonderzoek AmsterdamPinkPanel

FACTSHEET. Buurtveiligheidsonderzoek AmsterdamPinkPanel Resultaten LHBT-Veiligheidsmonitor 2015: Kwart maakte afgelopen jaar een onveilige situatie mee; veiligheidsgevoel onder transgenders blijft iets achter. De resultaten van het jaarlijkse buurtveiligheidsonderzoek

Nadere informatie

Sociale acceptatie van homoseksualiteit in Zuid-Holland West

Sociale acceptatie van homoseksualiteit in Zuid-Holland West Sociale acceptatie van homoseksualiteit in Zuid-Holland West Gezondheidsonderzoek 2012 GGD Zuid-Holland West Juni 2013 Inleiding Deze factsheet beschrijft de sociale acceptatie van homoseksualiteit in

Nadere informatie

gemeente Eindhoven Ter inzage liggende documenten niet allemaal openbaar:

gemeente Eindhoven Ter inzage liggende documenten niet allemaal openbaar: gemeente Eindhoven Grond & Vastgoed, Tactisch Bedrijfsureau Raadsnummer 11R4372 Inoeknummer 11st00708 Beslisdatum B&W 24 mei 2011 Dossiernummer 11.21.604 RaadsvoorstelAankoop gronden PSV en uitgifte in

Nadere informatie

Nederlanders aan het woord

Nederlanders aan het woord Nederlanders aan het woord Veteranen en de Nederlandse Veteranendag 2014 Trends, Onderzoek en Statistiek (TOS) Directie Communicatie Documentnummer: TOS-14-066a Belangrijkste inzichten Nederlander hecht

Nadere informatie

Families onder druk. Huiselijk geweld binnen Marokkaanse en Turkse gezinnen. Drs. Ibrahim Yerden. Probleemstelling

Families onder druk. Huiselijk geweld binnen Marokkaanse en Turkse gezinnen. Drs. Ibrahim Yerden. Probleemstelling Families onder druk Huiselijk geweld binnen Marokkaanse en Turkse gezinnen Drs. Ibrahim Yerden Probleemstelling Hoe gaan Marokkaanse en Turkse gezinsleden, zowel slachtoffers als plegers om met huiselijk

Nadere informatie

De Geo 2 TH Aardrijkskunde voor de onderbouw Antwoorden hoofdstuk 2

De Geo 2 TH Aardrijkskunde voor de onderbouw Antwoorden hoofdstuk 2 De Geo 2 TH Aardrijkskunde voor de onderouw Antwoorden hoofdstuk 2 www.degeo-online.nl 1ste druk De Geo, aardrijkskunde voor de onderouw van th - Docentenhandleiding 2 TH 1 ThiemeMeulenhoff Utrecht/Zutphen,

Nadere informatie

INHOUDSOPGAVE SPREEK BEURT SPREEK BEURT IN GROEP 6 SPREEK BEURT IN GROEP 8.

INHOUDSOPGAVE SPREEK BEURT SPREEK BEURT IN GROEP 6 SPREEK BEURT IN GROEP 8. %DVLVVFKRRO+HW3DOHW +HWKRXGHQYDQ HHQVSUHHNEHXUW INHOUDSOPGAVE SPREEK BEURT SPREEK BEURT IN GROEP 5 SPREEK BEURT IN GROEP 6 SPREEK BEURT IN GROEP 7. SPREEK BEURT IN GROEP 8. HOE BEREID IK MIJ N SPREEK BEURT

Nadere informatie

Discriminatie op de arbeidsmarkt

Discriminatie op de arbeidsmarkt Discriinatie op de areidsarkt De resultaten van Nederlands onderzoek Justus Veenan Prof. Dr. J. Veenan is hoogleraar Econoische Sociologie aan de Erasus Universiteit Rotterda, en directeur van het Instituut

Nadere informatie

gemeente Eindhoven Weet wat werkt! Analyse document Strategisch human resource management gemeente Eindhoven Personeel & Organisatie haa/aa11020363

gemeente Eindhoven Weet wat werkt! Analyse document Strategisch human resource management gemeente Eindhoven Personeel & Organisatie haa/aa11020363 A gemeente Eindhoven Weet wat werkt! Analyse document Strategisch human resource management gemeente Eindhoven Personeel & Organisatie Mei 2011 haa/aa11020363 Mei 2011 Weet wat werkt! - Analysedocument

Nadere informatie

Henk Procee. Reflecties bij integriteit in het openbaar bestuur. b "

Henk Procee. Reflecties bij integriteit in het openbaar bestuur. b Reflecties ij integriteit in het openaar estuur Henk Procee Henk Procee studeerde scheikunde en filosofie. Hij is werkzaa aan de Universiteit Twente ij het ureau Studiu Generale en ij de vakgroep Systeatische

Nadere informatie

Ontwikkeling bouwlocatie Rijnlandlaan

Ontwikkeling bouwlocatie Rijnlandlaan 1 Inloopavond aandag 0 februari 017 Uitgangspunten stedenbouwkundig plan Bouwlocatie Rijnlandlaan gezien vanaf de Hendrik van Boeijenlaan Uitgangssituatie locatie: Onderzoek sociale woningbouw op drie

Nadere informatie