Samenvatting Gedistribueerde Systemen. Dumon Willem

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Samenvatting Gedistribueerde Systemen. Dumon Willem"

Transcriptie

1 Samenvatting Gedistribueerde Systemen Dumon Willem

2 Hoofdstuk 1 Basis 1.1 Karakterisatie van een Gedistribueerd Systeem Terminologie Gedistribueerd systeem = software/hardware componenten, netwerk & communicatie, coöordinatie via message passing concurrency, geen globale klok & onafhankelijke failures verzameling onafhankelijke pc s die overkomen als één systeem Waarom: prijs/performantie ratio: niet lineaire curve maar stijgt zeer snel, meerdere CPU s performantie verdubbelen voor dubbele kost als niet tevl overhead (1 pc 100 pc s datacentrum) zinvol voor bepaalde domeinen (versch geldautomaten met CPUs die netwerken met bank, grafische processing, wrgeven v computer animaties) geografische spreiding: elektronische whiteboards, distributed document systems, audio/video conferencing, , file transfer, gaming betrouwbaarheid: wanneer e machine uitvalt blijft totale systeem intact incrementele groei gebruik v Remote Services: web browsing, remote file acces mobiliteit : laptops, Palms, WAP, phones Gedistribueerde functies: Communicatiestructuur: SW voor ondersteuning van een groep pc s verbonden via netwerk Netwerkbesturingssysteem: elke pc eigen OS, netwerkbs = aanvulling op lokale Gedistribueerd OS: gemeenschappelijk OS gedeeld door e netwerk v pc s Gedistribueerd algoritme: verz op elkaar afgestemde algoritmen die gebruik maken v message passing om een bepaald doel samen te bereiken (bvb voorkomen dat versch processen dezelfde resources tegelijkertijd gebruiken = mutual exclusion) Interconnectie v CPU s: Flynn Taxonomy SISD = Single Instruction Stream, Single Data Stream (uniprocessor) SIMD = SI, Multiple Data Stream (arrayprocessor) 1

3 MIMD = Multiple Instruction Stream, MD (parallel & distributed systems) Memory: multiprocessors (shared memory, single virtual address) & multicomputers (private memory, private address space) Interconnection: single network bus / switched Coupling: Tight-coupled (short message delays, high BW, total system reliability) & Loosely-coupled (longer message delays, lower BW, realibility expectations on failures) Focus op switched, loosely-coupled multicomputers Internet = intranets geconnecteerd via backbones, met bepaalde services (WWW, , filetransfer) Intranet = verz LAN s geconnecteerd via backbones, via routers aan internet, eigen security policy & admin Mobile computing = transparante toegang tot intranets, toegang tot lokale resources aan remote site Location-aware computing Ubiquitous computing = kleine computerapparaten overal, communicatie tussen apparaten Nieuwe toepassingen: Sensor netwerken, Animaties, Multi-Agent systemen (Robotic Soccer) Grid Computing: pc-kracht even toegankelijk maken als elektriciteit, open standaarden, pc-resources niet geadministreerd Cluster Computing: cluster = set v nodes op 1 locatie, grid = meerdere clusters en andere resources (netwerken, opslag) Cloud Computing: Infrastructure as a Service (IaaS), Platform as a Service (PaaS) & Software as a Service (SaaS) Parallel Computing: alle cpu s toegang tot shared memory om info uit te wisselen Distibuted Computing: elke CPU eigen ( distributed ) geheugen, info uitwisselen door message passing Software design van een Gedistribueerd Systeem 1. Heterogeniteit: versch niveau s (netw, OS, HW, programmeertalen,...) Middleware: Java RMI, CORBA implementatie van een hoger niveau API 2. Openheid: open systemen laten uitbreidingen van het systeem toe zonder onderbrekingen en/of duplicatie v bestaande services door uniform communicatie mechanisme & gepubliceerde en standaard interfaces open systemen met heterogene HW mogelijk 3. Security: aanvallen tgn vertrouwelijkheid/privacy, integriteit v berichten, gebruikersauthenticatie, beschikbrheid (onbevoegd gebruik v bronnen: bestanden & printers, Denial of Service (server blokkeren door overspoelen met requests & mobiele code kan onbevoegde operaties uitvoeren)) 4. Schaalbaarheid: kost resources, performantieverlies, uitputting resources (cfr. IP-adressen), performantie bottlenecks voorkomen replication & partioneren v data, caching & meerdere servers Schalen met zelfde SW als nu? 5. Optreden v falingen (failures): zijn partieel moeilijk te detecteren/behandelen detecteren (vb checksums), maskeren (vb message retransmission), tolereren (vb browser: server not available), herstellen (vb save & restore state) & redundancy: replicating services 2

4 6. Concurrency: versch clients willen simultaan toegang tot gedeelde resource gelijktijdige verwerking (nt triviaal & synchronisatie technieken (vb semaphoren)) 7. Transparantie: systeem = transparant voor feature als deze niet observeerbaar is voor gebruiker v systeem (vb rlogin: lokaal vs remote computer, Java RMI: lokaal vs remote object, GSM: locatie = transparant & adress: netw-locatie transparant) uniformiteit belangrijk voor gebruiker 1.2 Gedistribueerde Architectuur Modellen 1. Software Layers - Lagenmodel: door met layers & services te werken wordt complexiteit van een systeem doorbroken: Layer = groep gerelateerde functionele componenten Service = functionaliteit die aangeboden wordt a/d volgende layer Oorspronkelijk: layers of modules in 1 enkele computer Nu: services/requests tussen processen in dezelfde of versch computers 2. Middleware: Verbergen v heterogeniteit, vrziet abstracter communicatiemodel (remote method invocatie (RMI, CORBA, DCOM), groepscommunicatie, notificatie v events, partitioneren & replication v shared data) & vrziet infrastructurele services (naming, transactions, persistent storage) Verz gereedschappen die voorziet i/e uniforme manier & stijl v toegang tot systeembronnen op alle platforms Biedt programmeurs mogelijkheid om toepassingen te bouwen die er niet alleen hetzelfde uitzien & werken mr ook dezelfde manier voor toegang tot gegevens gebruiken, ongeacht locatie ervan Beperking: end-to-end argument (communicatie zoveel mogelijk tussen eindpunten); sommige aspecten vereisen echter support o/d applicatie-laag 3. Design: meest evidente aspect v gedistribueerd systeemdesign = verdeling van verantwoordelijkhedeb tussen componenten (applicaties, servers, andere processen...) & de plaatsing van de componenten over computers in het netwerk beïnvloedt rechtstreeks performantie, betrouwbrh & veiligheid van het systeem 4. Overzicht modellen: Client-Server: clients meestal pc s/werkstations voor 1 gebruiker, bieden eindgebruiker zeer gebruiksvriendelijke interface. Elke server verzorgt verz gedeelde gebruikersdiensten voor client, biedt vl clients de mogelijkheid toegang tot zelfde databank te delen & maakt gebruik van een krachtig pc-systeem voor beheren van de databank mogelijk server kan ook client zijn van een andere server (vb webserver = client v fileserver) server & client moeten enkel zelfde communicatieprotocollen gebruiken, rest mag verschillen (vb OS, platform) vb databankserver: transacties (query - respons), server verantw voor onderhoud databank, verbinding server-client via software wrmee verzoeken worden verstuurd (vb SQL) One-Tier Applicatie architectuur: pc verbonden via netwerk aan mainframe dat instaat voor presentatie, processing & data Two-Tier Applicatie architectuur 3

5 (a) Thin Client: client enkel verantw voor presentatie (UI) kan bottleneck maken v mainframe die alles moet processen (b) Fat Client: client verantw voor presentatie & processing updaten v code in clients zeer moeilijk & niet gebruiksvriendelijk want versch systemen mog Multi-Tier Applicatie architectuur: SW van de toepassing verdeeld over 3 types machines: gebruikersmachine (= thin client, UI), Middle-Tiermachine (application server, processing, doorgeefstation, omzetten procollen & versch databronnen samenvoegen & integreren) & Backend server (database server) betere performantie & flexibeler communicatie tussen 3 partijen: transacties? Service geïmpl door meerdere servers: ofwel objecten verdelen over versch servers, ofwel kopie op elke host (betere perfomantie, beschikbrh & fout tolerantie) Proxy servers & caches: bestandscache gebruikt voor opslag v recent gebruikte bestandsrecords, consistent als exacte kopie bevatten v externe gegevens, technieken voor bestands-vergrendeling (mutual exclusion, mr 1 client gelijktijdig per bestand) Web Caching Protocol: browser/proxy valideert resource in de cache door vergelijking met origineel in de web-server o/h moment dat e clientrequest toekomt. Web server kent resources approximate expiry time toe, bij webserverresponse wordt huidige servertijd & expirytime meegegeven browser berekent leeftijd van een resource Mobiele code: clientrequest krijgt appletcode trug client interageert met applet snelle interactietijd & applets gelimiteerde access tot lokale bronnen (veiligh ) Mobiele agenten = werkend programma (code & data) dat zich verplaatst i/e netw & autonoom taken uitvoert, meestal in opdracht v andere processen flexibel, besparen op communicatiekost evt bedreiging voor veiligheid van de server, lokale omgeving afschermen (vb crawlers, web servers) & agenten zelf ook kwetsbaar, zonder toegang geen taken afwerken. netwerk pc = OS en applicaties at runtime downloaden thin client = UI op client, applicaties op remote pc uitvoeren spontane netwerken ivm mobiele toestellen: services ontdekken registration service (services publiek maken) & look-up service (services ontdekken adhv bepaalde vereisten) Client-Server: 1voudig o/t zetten, services & onderhoud centraal slechte schaling, altijd via breedbandverbinding Peer-to-Peer netwerken: alle processen gelijkaardige rol, werken samen om gedistr processen uit te voeren, geen onderscheid client-server, bronnen delen tussen groot # versch pc s complex Design Requirements: Performantie: snelle, consistente antw-tijd (caching & replication), throughput & balanceren v workload QoS: betrouwbrh, veiligh & aanpasbaarheid Afhankelijkheden: correcth, veiligh, omgaan met fouten & applicaties moeten kunnen verder werken ook met fouten in HW, SW of netwerken Fundamentele eigenschappen v gedistribueerde architecturen Architecturen bestaan uit set v processen die onderling communiceren door sturen v berichten over pc-netwerk, bel eigenschappen: sync, delays, failures, security: 4

6 Interaction Model: behandelt performantie & plaatsen v tijdslimieten Processen interageren door sturen v berichten communicatie (information flow) & coördinatie (synch & ordening). 2 belangrijke factoren: 1. performantie v communicatie: comm-kanaal opzetten dmv streams of simpele message passing over netw performantie criteria: latency (= delay tussen start transmissie door ene process & begin ontvangst door andere), bandbreedte (totale # info dat overgebracht kan worden in een gegeven tijd, comm-kanalen die hetzelfde netw gebruiken moeten beschikbare BW delen) & jitter (variatie in tijd nodig om e serie v berichten over te brengen) 2. notie v globale tijd: elke pc eigen interne klok, wordt door lokale processen gebruikt wanneer 2 processen hun klok lezen op zelfde moment kan dit toch verschillen (= computer clock drift: elke computer klok vertoont e verschil met e referentie-klok), zelfs wanneer klokken op zelfde moment geïnitialiseerd worden, zal tijd verschillen want drift is verschillend per pc correcties: GPS met accuraatheid v 1µs 2 varianten: 1. Synchrone Gedistr Systemen (moeilijk te verwezenlijken): tijd om executiestap uit te voeren heeft boven- & ondergrens, bericht bezorgen over kanaal kan in een eindige begrensde tijd & elk proces heeft lokale klok met begrensde drift 2. Asynch GS: geen enkele grens op procesuitvoeringssnelheid, delay v berichten & klok drift-rates. Real-Time ordening v events: alle events & volgorde bijhouden (adhv oorspronkelijke tijdstip v event) juiste ordening ook als versch klokken Failure Model: specifieert fouten die kunnen optreden in processen Omission failure: iets verloren gegaan (vb communication omission failure = dropping messages: onvoldoende buffer ruimte in sender/receiver/gateway & network transmission error, send-omission-, receive-omission-failure) Arbitrary failure: proces stuurt willekeurige berichten op willekeurige tijdstippen proces stopt of neemt foute stap, moeilijk te behandelen Figuur 1.1: Omission & Arbitraty failures Timing failure 5

7 Figuur 1.2: Timing failures Failures maskeren: mogelijk betrouwbare services te bouwen met componenten die onderhevig zijn aan failures, kennis van bepaalde failures van een component kunnen een andere service toelaten om deze failure te maskeren (verstoppen of omzetten naar e failure van een ander type). vb: replication als 1 crasht niet alles crasht, checksum: zet arbitrary om in omission (maskeren corrupte berichten) & procescrash maskeren door proces te herstellen met externe info (vb status voor crash) Security Model: bespreekt mogelijke bedreidingen voor processen & communicatiekanalen, veiligheid van een gedistribueerd systeem kan bekomen worden door beveiligen van processen & kanalen die gebruikt worden voor interactie & door objecten die ze bevatten te beveiligen tegen niet bevoegde toegang (d.m.v. access rights, identiteit altijd nagaan & rechten checken, zowel client die server nagaat als server die client nagaat) De vijand modelleren: kunnen berichten met valse source genereren, berichten kopiëren en herzenden, DoS & mobiele code Encryptie, authenticatie, identiteit kennen van de principal waarvoor proces wordt uitgevoerd 1.3 TCP/IP Protocol = verz regels & formaten nodig voor comm tussen processen met welbepaald doel, omvat specificatie van een sequentie v berichten die uitgewisseld moeten worden & formaat van de data, wordt geïmpl door gekoppelde softwaremodules in zender & ontvanger & laten toe dat verschillende SW componenten van het gedistribueerd systeem onafhankelijk kunnen geïmp worden in verschillende programeertalen op pc s met mogelijk verschillende data representaties Layer: levert service naar bovenliggende layer & breidt service v onderliggen layers uit Open System Interconnectie (OSI) Model: frameworks waarin protocollen kunnen gedefinieerd worden, geen definitie voor een bepaald protocol Figuur 1.3: OSI vs DoD Model 6

8 Fysieke laag: fysieke interface tussen zendapparaat & transmissiemedium of netwerk, houdt rekening met kenmerken medium, aard signalen & overdrachtsnelheid Netwerklaag: uitwisseling v gegevens tussen eindsysteem & netwerk, specifieke software = afhankelijk van het type netw & versch standaarden (Circuit-, Packet Switching & LAN = ethernet) Internetlaag: procedures nodig om data door versch gekoppelde netwerken te laten passeren, wordt gebruikt voor padbepalingsfunctie & in routers Transportlaag: garandeert dat alle gegevens bij toepassing o/d bestemming arriveren & dat gegevens in juiste volgorde arriveren (mst toegepaste protocol = TCP) Applicatielaag: logica nodig voor ondersteuning v verschgebruikerstoepassingen (vb bestandsoverdracht) IPv6 = functionele verbeteringen tov IPv4: ontworpen voor hoger wordende snelheden v netwerken & voor mix v data (stilstaand & bewegend bld), 128bits adres ipv 32bits Transport Control Protocol TCP: betrouwbaar end-to-end delivery protocol, basisidee = Zender zendt pakket Ontvanger stuurt bij ontvangst ACK Wanneer zender geen ACK ontvangt, herstuurt hij het pakket Flow control: zorgen dat snelle zender ontvanger niet vooruitloopt # verstuurde pakketten na elke round trip time (RTT) = 1 window, als geen verloren pakketten window +1 per RTT wel verloren pakketten: window gehalveerd per RTT TCP gebruiken als alle pakketten moeten toekomen & delay niet uitmaakt , web browsing (meerdere TCP connecties per pagina) & file downloads CONS, error-checks vertragen overdracht & stream based User Datagram Protocol UDP: geen garantie ivm aankomst/volgorde, enkel inhoud, CLNS, packet based, wel snelle zend rate Real Time applicaties cfr. VoIP 1.4 Interprocess Communication Middleware = RMI & RPC, request/reply protocol, (un)marshalling & external data representation. Zit tussen applicatielaag & UDP/TCP Karakteristieken: zenden/ontvangen omvat synch & datarepresentatie, zenden = bericht aan remote queue toevoegen, ontvangen = v lokale queue halen Synchroon: zowel send als receive zijn blocking: send wacht op corresponderende receive & receive wacht op aankomst bericht, voor elk bericht synch Asynch: send = non-blocking, receive kan blocking of non-bl zijn: non-blocking = niet wachten, buffer kan in achtergrond gevuld worden ontvanger o/d hoogte brengen. Java mbv multithreads = 1voudiger dan inkomend bericht uit control flow halen Bestemmingen: bericht naar IP & poort (= bestemming binnen pc) sturen poort: 1 receiver, meerdere zenders mogelijk, meerdere poorten per proces mogelijk, transparantie kan voorzien worden door ondermeer name server/binder & locationindependent identifiers mappen naar locaties proces: single entry point per proces voor alle messages mailbox: kan vele receivers hebben & message queue 7

9 Betrouwbaarheid: failures mogelijk (corrupted messages, duplicated messages, omission: loss of messages, messages out of order, receive-process failure) betrouwbare communicatie = nt-beschadigd bericht, in juiste volgorde, zonder duplicaten perfect betrouwbare communicatie kan vaak niet gegarandeerd worden Sockets: eindpunt voor comm tussen 2 processen: poort + inetadres, receive-methode bevat ook poort & inetadres v zender om te kunnen antwoorden, poort duidt applicatie aan, inetadres (IP) duidt hostsystemen aan 1. Streamsockets: werken met TCP, geeft een verbindingsgerichte, betrouwbare gegevensoverdracht (alle blokken gegarandeerd afgeleverd in juiste volgorde) communicatiekanaal gecreëerd tussen sockets: client zendt request tot communicatie naar Server-poort Server accepteert request typisch creëert Server e nieuwe thread die verdere comm afhandelt. berichtgrootte: applicatie kan zelf kiezen hoeveel data op de stream kan geschreven worden, de onderliggende implementatie v TCP beslist hoeveel data gecollecteerd wordt vooraleer te zenden berichten: acknowledgement scheme & retransmitting, flow control, duplicatie & volgorde, synch semantics (non-blocking send, uitgezonderd voor flow control (als buffers v zender/ontvanger vol) & blocking receive) gebruikt als betrouwbare message service: garantie op integriteit, geldig (checksums, sequence numbers, timeouts & heruitzending) HTTP, FTP, SMTP wel geen betrouwbare communicatie als verbroken connecties overhead vgl met UDP: buffering, connectie opzetten = extra berichten, zenden = ACK trugsturen, overhead aanvaardbr als slechts enkel bericht versturen 2. Datagram sockets: werken met UDP, bezorging gegarandeerd: berichten: gelimiteerde pakketgrootte (IP laat slechts groottes toe < 2 16, meeste omgevingen laten slechts <2 13 (8kB), grotere pakketten worden getrunceerd) & geen conversie bit transmission non-blocking send & blocking receive time-outs: gebruiker kan een timeout specifiëren o/d receive operatie receive from any: receive geeft poort + inetadres v zender (sockets kunnen ook gebonden worden aan remote (IP-adres + poort)) onbetrouwbare berichten service: verloren, verkeerde volgorde, duplicaten maar geen beschadigde berichten advh checksum enkel inhoud gegarandeerd, transport niet gebruik als occasionele fouten aanvaard overhead voor betrouwbare message delivery: opslaan v state info (source & destination), extra berichten die verzonden moeten worden & latency voor de zender Data representatie: niet alle pc s representeren nummers op zelfde manier (big-endian little-endian), progr-niveau: info in data structuren info in berichten = sequentie v bytes Marshalling = info omzetten naar externe datarepresentatie, transmissie data, converteren naar lokale vorm bij ontvangst = unmarshalling info wordt in formaat v zender doorgestuurd + indicatie v gebruikte formaat vb: CORBA CDR (Common Data Repres = binair formaat, externe data representatie voor gestructureerde & primitieve data types & ondersteunt versch programeertalen), Java Object Serialisatie (binair formaat, objecten omgezet naar extern formaat, type info meegestuurd & alleen Java) & XML (txt-formaat voor gestructureerde data, data vrstellen in web based client server applicaties & type info meegestuurd (namespaces)) CORBA = Common Object Request Broker Architecture: ORB = client helpen methode aanroepen in remote object (lokaliseren, activeren & request communiceren) 8

10 Hoofdstuk 2 Remote Communication 2.1 Communicatie patronen Client Server Communicatie Request/Reply Protocol: (un)marshalling synchroon, connectie niet altijd nodig, geen flow control, evt. TCP vaak overkill: reply = enkel ACK = redundant, grootte datapakket gelimiteerd, ontime communicatie verbinding leggen = overkill, geen stream/flow control nodig UDP met geschikte bufferlengte Failure Model: omission failures, geen volgorde time-outs, geen dubbele requests & history v berichten zodat herzenden volledige operatie herdoen vb HTTP: content negotiation, password style authentication, connectie openen request reply sluiten. Get, Head, Post, Put, Delete, Options, Trace RPC exchange protocols: R = Reply, RR = Request/Reply & RRA = Request/Reply/Ack Groepscommunicatie multicast = bericht van een bepaald proces wordt naar elk proces behorende tot groep processen gestuurd nuttig als fault tolerance gebaseerd op replicated services, zoeken v discovery services in spontane netwerken, betere performantie dmv replicated data & propagatie v event notifications IP Multicast: multicast groep gespecifieerd door klasse D inetadres: eerste 4 bits = 1110 dynamisch membership enkel via UDP op applicatieniveau bijvoegen a/d groep door socket a/d groep te hangen, mbv Session Directory programma (ook opstarten groep) multicast routers & Time To Live TTL multicast adres allocation permanent/tijdelijk varianten: reliable multicast, totally ordered multicast 9

11 2.2 Remote Procedure Call RPC Gedistr Object systemen: objecten mappen op gedistr services, services modelleren als objecten location & access transparancy (zelfde methodes lokaal als remote), overerving & polymorfisme gedistr object = interface + service implementatie die 1 of meerdere interfaces impl zelfde als gewone objecten: kan gebruikt worden als parameter & return value, kan geactiveerd worden, subklassen mogelijk & synchroon geactiveerd MAAR state access enkel via methoden geen constructors invocation: maybe, at-least-once & at-most-once transparantie: verstoppen (un)marshalling, message passing, locatiebepaling & contacteren v remote-object latency, failures parameter passing: by reference ipv by value nieuwe exception types implementatie adhv Object Bus = Stubs (vervangen remote object, voeren RPC s uit, stub in client = proxy, stub in server = skeleton) & Broker (= middlewarelaag, verdeelt invocations) Comm-module: voert request/reply protocol uit volgens juiste semantiek (at-most-once,...) Remote Reference module: verantw voor local/remote object references (adressen geven) Servant: instantie v klasse van een remote object, handelt remote request af (in server) Figuur 2.1: Implementatie RPC 2.3 Remote Method Invocation RMI Proxy lokaal object mr forward alle berichten naar remote object, zorgt voor transparantie naar client & verzorgt (un)marshalling Server heeft e dispatcher & skeleton voor elke klasse van een remote object: dispatcher ontvangt request, kiest juiste methode in de skeleton adhv de methodid skeleton unmarshalt request & activeert juiste methode i/d servant dynamische proxies/skeletons: interfaces mss niet beschikbaar bij compilen dynamische invocatie via generieke dooperation & dynamisch downloaden v klassen in clients & servers andere: Binder (cfr. RMIRegistry name server voor RMI), Persistent Object Stores, Location Sevices & Distributed garbage collection (vb remote algoritme dat lease time v object bijhoudt, als client lease time niet vernieuwt wordt objectreferentie verwijderd, coöperatie met lokale GC) 10

12 2.3.1 Java RMI Figuur 2.2: Implementatie RMI RMIRegistry: simpele naming service aan serverzijde, client kan zo referentie naar serverobject bekomen Java.RMI.Naming: naming class, methodes om referenties in RMIRegistry op te slaan/af te halen void rebind(string name, Remote obj): gebruikt door server om remote object te registeren void bind(string name, Remote obj): alternatief void unbind(string name, Remote obj): binding verwijderen Remote lookup(string name): door client om remote object op te zoeken, referentie wordt teruggegeven Corba RMI Object Management Group OMG: non-profit org, gesponsord door 500 organisaties, aanpak tot standardisatie, globale doel = theorie & impl v object-technologie promoten voor ontwikkeling v gedistr systemen Common Object Request Broker Architecture: taal onafhankelijk & platform afhankelijk (ORB impl voor elk nieuw platform vereist) A homogenous view on a heterogeneous world Figuur 2.3: Corba architectuur 11

13 Interface Definition Language IDL: beschrijft interfaces v lokale objecten op taalonafhankelijke manier, wordt gecompileerd naar bepaalde taal door IDL compiler, uitkomst hiervan gewoon compileren = objecten, clients moeten zich hieraan houden om met serverobject te kunnen communiceren architectuur, incl services (Naming, Notification, Event - & Security Service) CDR: externe date representatie Internet InterORB Protocol IIOP = protocol wrmee ORB s communiceren over TCP applicatie initialiseert ORB en heeft interne Object Adapter (reference count, lifetime, policies) Object = programmeerentiteit bestaande uit identiteit, interface en implementatie (defineert de operaties die de IDL ondersteunt) Servant = implementatie van een object Client = entiteit die operatie invokeert Object Request Broker ORB: Object bus, middleware: transformatie v procesdata v/nr byteinfo die verstuurd wordt over netwerk (marshalling/serialization) adhv IDL vorm v gewoon object met methodes, een lokaal object maakt verbinding met ORB waardoor zijn methodes remote accessible worden, ORB verkrijgt adres voor dit (nu remote) object & zorgt voor interactie tussen versch applicaties in client/server. voordelen: statische/dynamische method invocations, high-level language binding, zelfbeschrijvend (Interface Repository), lokaal/remote transparantie, ingebouwde security- /transacties, polymorfe berichten & coëxistence met bestaande systemen, transparantie naar hostlocatie, OS & programmeertaal onderdelen: ORB kern, IDL, taalmappings, interface repository, proxies/skeletons, dynamische invocatie & dispatch, object adapters & IIOP IDL stubs: statische interface v object services (gedefinieerd adhv IDL), proxy voor remote server objecten IDL Skeleton: statische interfaces voor elke geëxporteerde service (dr server), skeletons gecreëerd door IDL compiler, zend method invocations naar servant, unmarshalt argumenten v requests & marshalt exceptions/resultaten in reply Dynamic Invocation Interface DII: API voor dynamische constructie v object invocations, als client niets weet over object dat het wil invokeren, lijst v parameters marschallen, functie wordt benoemd en request for service verstuurd naar object server. methoden ontdekken die pas at-runtime kunnen toegepast worden, ondernemen v remote call & opvangen v resultaten. Interface Repository: bevat type informatie over alle geregistreerde interfaces (+ ondersteunde methodes & vereiste parameters), raadplegen wanneer client geen proxy bevat voor remote referentie van een obj. Repository ID = type identifier van een interface Dynamic Skeleton Interface DSI: run-time binding mechanisme voor servers die methode calls moeten opvangen v componenten die geen IDL-gebaseerde stubs hebben, inspecteert inhoud van een request om doelobject te vinden, de opgeroepen methode & de bijhorende argumenten The Object Adapter OA: 12

14 behandelt services requests voor server objecten (cfr. remote reference & dispatcher module) via skeleton biedt run-time environment om server objecten (servants) te instantiëren, requests door te geven & object Id s toe te kennen (de)activeert servants wanneer nodig performantie geeft elk CORBA object unieke naam deel v remote object referentie CORBA object = geregistreerd via OA, die via object table CORBA objecten mapt naar servants Portable Object Adapter POA laat applicaties & servants toe v ORB s geïmpl door versch ontwikkelaars Implementation Repository: verantw voor activeren v geregistreerde services op aanvraag & lokaliseren v aanwezige actieve services, OA-naam gebruikt, entry bevat OA-naam, pad naar object impl, hostname & poortnummer server General Inter-ORB Protocol GIOP: CDR, specificaties voor request/reply proctol onafhankelijk v OS. = IIOP request/reply als over TCP 13

15 Hoofdstuk 3 Gedistribueerd Procesbeheer 3.1 Procesmigratie Het overbrengen v voldoende hoeveelh procestoestand van de ene naar de andere pc om dat proces uit te voeren o/d doelpc. 1. Argumenten: Delen v belasting, afweging overhead winst Prestatie v communicatie: processen die intensief met elkaar communiceren kunnen naar zelfde knooppunt worden verplaatst, maar voert proces gegevensanalyse uit op meerdere bestanden > proces zelf proces naar bestandlocatie verplaatsen Beschikbaarheid: als langdurig proces wil overleven, mogelijk verplaatsen (geplande uitschakeling systeem, gemelde storingen) Gebruik v speciale mogelijkheden: HW of SW v bepaalde knooppt nodig 2. Mechanismen: begin migratie: wie begint = afhankelijk v doel: module v OS begint als verdelen v belasting = doel, module met proces/processen onderbreken, signaliseren & communiceren met andere modules proces begint als doel = bepaalde HW/SW/bronnen gebruiken, proces kan zichzelf migreren & met o/d hoogte zijn v gedistr systeem wat migreren: proces niet kopiëren, enkel procesbeeld (= minstens procescontroleblok PCB, eenvoudig te verplaatsen) proces verwijderen & opnieuw creëren, koppelingen met andere processen bijwerken, adresruimte v proces verplaatsen: eager-all : voll adresruimte overgezet geen enkel spoor v proces op oud syst als adresruimte zeer groot & proces grootste deel niet nodig onnodige belasting pre-copy : proces ng steeds uitgevoerd op bronknooppt terwijl adresruimte wordt gekopieerd gewijzigde pagina s nog eens kopiëren, proces minder lang bevroren & minder lang wachten op uitvoering tijdens migratie eager-dirty : alleen pagina s in hoofdgeheugen & gewijzigde overzetten extra s op aanvraag overzetten & bronpc voortdurend betrokken bij levenscyclus v proces copy-on-reference : pagina s alleen overgezet als ernaar wordt verwezen laagste overhead & snel flushing : pagina s van proces worden gewist uit geheugen van bronpc door vuile pag s naar HDD te schrijven & nodige pagina s worden bij bronpc van de hdd gehaald als nodig ipv uit hoofdgeheugen geen pagina s v gemigreerde proces meer in geheugen v bronpc geheugenblok direct voor andere processen gebruiken 14

16 berichten & signalen: mechanisme nodig om uitstaande berichten & signalen tijdelijk o/t slaan, nadien naar nieuwe bestemming sturen, evt tijdje info over doorsturen op bronpc bewaren vb migratie (OS AIX v IBM): (a) proces besluit te migreren selecteert doelpc & verstuurt taakbericht (b) ontvangstzijde: kernelserverproces creëert kindproces & geeft info door naar bronpc (c) nieuw proces haalt gegevens over v oude pc (d) oorspr proces wordt ingelicht als migratie voltooid, zend voltooiingsbericht naar nieuw proces & vernietigt zichzelf 3. Onderhandelen over migratie Migratiestrategie, scheduling op lange termijn & geheugentoewijzing = verantwh v hulpprogramma Starter, elk Starter-proces bestuurt cluster & 2 Starter-processen moeten het eens zijn over migratiebeslissing 4. Ontruiming Stel pc niet gebruikt processen migreren naar die pc gebruiker meld aan processen lozen om antwoordtijd te garanderen aan gebruiker processen trug migreren naar bronpc 5. Preëmptief - niet preëmptief: preëmptieve procesoverdracht bij gedeeltelijk uitgevoerde processen & als enkel creatie v proces al voltooid, rest ng nt nt-preëmptieve procesoverdracht als uitvoering ng niet gestart (geen procestoestand emigreren), nuttig voor verdelen v belasting reageert trager op veranderingen v systeembelasting 3.2 Gedistribueerde globale toestanden OS kan onmogelijk huidige toestand van alle processen in gedistr.syst. kennen proces kan huidige toestand va alle processen op lokale systeem kennen & externe processen kennen alleen info over toestand via berichten (= info uit verleden!) Voorbeeld slides! termen: Kanaal = tussen 2 processen als deze berichten uitwisselen Toestand van een proces = reeks berichten die via kanalen door proces zijn verstuurd & ontvangen Momentopname = snapshot: registreert toestand van een proces Globale toestand = gecombineerde toestand v alle processen Gedistribueerde momentopname = verz momentopnames, 1 per proces globale toestand = consistent als procestoestand (snapshot) waarin de ontvangst van een bericht is vastgelegd, het versturen v dat bericht is vastgelegd in de procestoestand van het proces dat het bericht heeft gestuurd vb slides: inconsistent omdat M 3 ng niet is verstuurd bij snapshot S A maar wel ontvangen wordt bij S c (fig a), consistent omdat M 3 wel al verstuurd bij S C (fig b, ontvangst ng niet geregistreerd bij S A mr niet belangrijk) Algoritme voor gedistr. momentopname: algoritme v Chandy & Lamport elementen: processen (p, q,...) met inkomende & uitgaande kanalen, markeerberichten = markers & 2 soorten regels (ontvangen & zenden v markers) 15

17 start: bepaald proces start door zichzelf te registreren & marker te sturen naar alle uitgaande kanalen 2 regels: markering ontvangen (vb p ontvangt marker v q over kanaal c) & wanneer versturen i f ( p h e e f t z i j n s t a a t nog n i e t g e r e g i s t r e e r d ) p r e g i s t e e r t z i j n s t a a t S p ; p r e g i s t r e e r t de t o e s t a n d van het inkomend kanaal c a l s l e e g ; p s t u u r t de marker door naar a l l e buren v i a uitgaande kanalen ; p a c t i v e e r t het ontvangen v markers over andere kanalen else p r e g i s t r e e r t de t o e s t a n d van het kanaal c a l s de r e e k s v b e r i c h t e n ontvangen vanaf S p end i f Algoritme eindigt bij bep proces als marker via alle inkomende kanalen ontvangen 3.3 Gedistribueerde mutual exclusion proces tijdelijk privilege geven (privilege = recht om gedeelde resource te gebruiken) 1. Concepten: dwingend: slechts 1 proces v alle processen met kritieke sectie (KS) voor gedeelde bron/object wordt tegelijkertijd in de KS toegelaten veiligheid: (a) proces dat stopt in zijn nt-ks moet dat doen zonder andere processen te verstoren (b) proces dat toegang wenst tot zijn KS mag niet worden vertraagd geen deadlock & uithongering levendigheid: als geen enkel proces in zijn KS elk proces dat toegang tot KS verzoekt krijgt zonder vertraging toegang orde & fairness: (a) geen veronderstellingen gebruiken over relatieve snelheden v processen of # processen (b) proces bevindt zich slechts beperkte tijd in zijn KS 2. versch benaderingen voor gedistr algoritmen: gecentraliseerd: 1 centraal knooppt voor toewijzen v toegang tot alle gedeelde objecten alleen centrale knooppunt neemt beslissingen over toewijzen v systeembronnen alle benodigde info wordt verzameld in het centrale knooppt, incl info over identiteit & locatie v alle systeembronnen & toewijzingsstatus v elke systeembron overzichtelijk & eenvoudig te constateren of wederzijdse uitsluiting nageleefd als centrale knooppt problemen wederzijdse uitsluiting (tijdelijk) niet nageleefd gedistribueerd voorwaarden: alle knoopptn bevatten gemiddeld dezelfde hoeveelh info elk knooppt ziet maar deel van het totale systeem & moet obv die info beslissingen nemen (want info soms ng onderweg dus info in knooppt niet volledig) alle knoopptn zelfde verantwrdelijkh voor uiteindelijke beslissing uitvallen van een knooppt leidt doorgaans niet tot uitvallen v totale systeem geen globale, gemeensch klok voor reguleren v tijdstippen wrop gebeurtenissen plaats vinden 16

18 3. Gebeurtenissen rangschikken: tijdsrangschikking v gebeurtenissen = belangrijk voor wederzijdse uitsluiting & deadlocks beperking: geen gemeensch klok of synchr-manier v lokale klokken mogelijks vertraging tussen tijdstip wrop gebeurtenis zich voordeed & tijdstip waarop gebeurtenis wordt waargenomen (o/e ander systeem) gebrek in synchr kan leiden tot verschillen in het lezen van de klok op uiteenlopende systemen event (gebeurtenis) = actie die plaatsvindt op een lokaal systeem (vb proces betreedt/- vrlaat KS) maar processen communiceren dmv berichten events koppelen aan berichten Tijdstempeling: events i/e gedistr.syst. worden gerangschikt & fysieke klokken worden niet gebruikt elk systeem i in het netwerk beschikt over lokale teller C i, functioneert als klok bericht = (m, T i, i): message + tijdstempel v bericht (= C i ) + id v zender per verzonden bericht (dr systeem i) C i + + (vóór verzending) bij ontvangen bericht (in systeem j) C j = max[c j, T i ] berichten zelfde tijdstempel ordenen op locatie (i < j) Algoritme werkt ondanks verschillen in overdrachtstijden tussen systemen toegepaste volgorde komt per definitie niet overeen met chronologische volgorde MAAR volgorde bij elk proces wel zelfde 4. Gedistribueerde wachtrij: Systeem bestaat uit N knooppunten (allemaal uniek nr & netw volledig gemaasd), elk knooppt bevat 1 proces dat wederzijdse uitsluiting aanvraagt Berichten worden in zelfde volgorde ontvangen als verstuurd & worden binnen bepaalde tijd afgeleverd Alle locaties beschikken over kopie v dezelfde wachtrij Proces neemt pas toewijzingsbeslissing obv eigen wachtrij als het bericht heeft ontvangen v alle andere knoopptn om er zeker v te zijn dat geen ouder bericht, dan bericht bovenaan eigen wachtrij, nog onderweg is Versie 1 = Lamport: array q met 1 vermelding per locatie: q[j] bevat altijd bericht v P j, j=1..n 3 soorten berichten: (Request, T i,i), (Reply,T j,j),(release,t k,k) Algoritme: Stap 1: (Request, T i,i) door P i, neemt dit op in eigen array q[i] & verstuurt bericht naar alle andere processen Stap 2: P j ontvangt bericht, stelt q[i]=(request, T i,i). Als q[j] geen verzoekbericht bevat stuurt P j (Reply,T j,j) naar P i (waardoor geen oudere verzoekberichten onderweg zijn bij een beslissing) Stap 3: P i heeft toegang tot de bron als q[i] het oudste verzoekbericht bevat (in elk proces zelfde mutual exclusion) & alle andere berichten in q zijn jonger dan bericht in q[i] ( P i = o/d hoogte v alle verzoeken) Stap 4: P i geeft bron vrij door bericht (Release,T i,i), dit wordt opgenomen in q[i] Stap 5: P j ontvangt (Release,T i,i) & vervangt q[i] Stap 6: P i ontvangt (Reply,T j,j) & vervangt q[j] eerlijk, mutual exclusion, geen starvation & geen deadlock. 3*(N-1) berichten 17

19 Versie 2 = Ricart & Agrawala: elimineren v Release-berichten Stap 1: P i stuurt (Request,T i,i) & set q[i] Stap 2: P j ontvangt (Request,T i,i) regels: A. als P j in KS: stel reply uit B. als P j niet wacht op toegang tot KS: (Reply,T j,j) sturen C. als P j wacht op toegang tot KS & verzoek is ouder: stel reply uit en set q[i] D. als P j wacht op toegang tot KS & verzoek is jonger: (Reply,T j,j) sturen & set q[i] Stap 3: P i heeft toegang tot bron (= kan KS betreden) als elk ander proces heeft geantwoord Stap 4: P i verlaat KS stuur uitgestelde replies eerlijk, mutual exclusion, geen deadlock & geen starvation. 2*(N-1) berichten elk proces moet andere processen kennen & betrouwbare communicatie vereist 5. Doorgeven v tokens: Token = object dat op 1 moment slechts door 1 proces in bezit kan zijn, proces dat token heeft kan KS betreden zonder toestemming. Als KS verlaten token doorgeven aan ander proces token[k] = tijdstempel v laatste keer dat token P k bezocht request[k] = tijdstempel v laatste verzoek door P k Stappen: Stap 1: token initieel willekeurig toegekend Stap 2: toegang tot KS door P i als i over token beschikt, als niet over token beschikt request naar alle processen Stap 3: P j verlaat KS token toekennen aan ander proces request doorlopen in volgorde j+1,j+2,...,1,2,...,j = ring based token naar proces P k wrvoor request[k] > token[k] N-1 berichten voor requests + 1 bericht om token door te geven = N berichten voldoet aan vw 1 & 4 v voorwaarden om gedistr algoritme te zijn 6. Voting algoritme v Maekawa: communicatie met slechts deelverz v alle processen moet volstaan proces dat in KS wil gaan, moet voldoende stemmen verzamelen voting set: V i = voting set voor P i i,j: V i V j V i = K P j zit in M voting sets optimale oplossing: K N & M = K B i j i n i t i a l i s a t i e s t a t e := RELEASED; voted := FALSE; P i w i l toegang t o t KS s t a t e := WANTED; r e q u e s t s t u r e n naar a l l e p r o c e s s e n i n (V i P i ) ; wachten t o t (# r e p l i e s = (K 1)) ; s t a t e := HELD; P j k r i j g t een r e q u e s t v P i i f ( s t a t e = HELD or voted = TRUE) queue r e q u e s t v P i zonder t e antwoorden else s t u u r antwoord naar P i voted := TRUE; end i f 18

20 a l s P i z i j n KS v e r l a a t s t a t e := RELEASED; M u l t i c a s t r e l e a s e naar a l l e p r o c e s s e n i n (V i P i ) ; P j ontvangt een r e l e a s e v P i i f ( r e questqueue!= l e e g ) remove 1 e u i t queue ( s t e l P k ) s t u u r r e p l y naar P k voted := TRUE; else voted := FALSE; end i f deadlock mogelijk Lamport tijdstempel toevoegen aan requests, laagste tijdstempel wordt eerst geprocessed, om toegang te krijgen tot KS 2* N berichten, bij verlaten KS N berichten Crash v proces in andere voting set kan getolereerd worden, betrouwbare communicatie vereist 3.4 Gedistribueerde deadlock 1. Voorwaarden: Wederzijdse uitsluiting: systeembron kan maar door 1 proces tegelijk worden gebruikt Vasthouden & wachten: proces kan toegewezen systeembronnen vasthouden terwijl het wacht o/h toewijzen v andere bronnen Geen preëmptieve onderbreking: proces kan niet gedwongen worden systeembron op te geven Cirkelvormig wachten: gesloten cirkel v processen, waarbij elk proces minstens 1 bron vasthoudt die nodig is voor volgende proces in de cirkel 2. vb: Phantom Deadlock: 3 processen wachten op elkaars bronnen, P 3 geeft zijn bron vrij en stuurt bericht daarvoor, maar vraagt ook de bron v P 1. vrijgeefbericht wordt eerst ontvangen geen probleem request-bericht wordt eerst ontvagen deadlock (geen echte deadlock want geen globale toestand) 3. Deadlock voorkomen: cirkelvormig wachten vrkomen door lineaire rangschikking v brontypen te definiëren, is bron R toegewezen proces kan enkel bronnen die volgen in de rangschikking op R aanvragen nadeel: bronbehoefte moet vooraf gekend zijn vasthouden & wachten vrkomen door te eisen dat e proces alle benodigde systeembronnen in 1x opvraagt & proces te laten wachten totdat alle aanvragen gelijktijdig toegekend kunnen worden nadeel: bronbehoefte moet vooraf gekend zijn 4. Deadlock vermijden: tijdstempels gebruiken voor transacties oud proces (O) & jong proces (Y) Figuur 3.1: Wait/Die vs Wound/Wait 19

Samenvatting Gedistribueerde Systemen. Dumon Willem

Samenvatting Gedistribueerde Systemen. Dumon Willem Samenvatting Gedistribueerde Systemen Dumon Willem 2009-2010 Hoofdstuk 1 Basis 1.1 Karakterisatie v/e Gedistribueerd Systeem 1.1.1 Terminologie Gedistribueerd systeem = software/hardware componenten, netwerk

Nadere informatie

The OSI Reference Model

The OSI Reference Model Telematica Applicatielaag Hoofdstuk 16, 17 Applicatielaag 4Bevat alle toepassingen die van het netwerk gebruik maken n E-mail n Elektronisch nieuws n WWW n EDI (Electronic Data Interchange) n Napster,

Nadere informatie

ONTWERP VAN GEDISTRIBUEERDE SOFTWARE ACADEMIEJAAR 2009-2010 1 STE EXAMENPERIODE, 15 JANUARI 2010, 14U 17U30 VRAAG 1: INLEIDENDE BEGRIPPEN[20 MIN]

ONTWERP VAN GEDISTRIBUEERDE SOFTWARE ACADEMIEJAAR 2009-2010 1 STE EXAMENPERIODE, 15 JANUARI 2010, 14U 17U30 VRAAG 1: INLEIDENDE BEGRIPPEN[20 MIN] ONTWERP VAN GEDISTRIBUEERDE SOFTWARE ACADEMIEJAAR 2009-2010 1 STE EXAMENPERIODE, 15 JANUARI 2010, 14U 17U30 Naam :.. Richting :.. Opmerkingen vooraf : - werk verzorgd en duidelijk, zodat er geen dubbelzinnigheden

Nadere informatie

4IP = Internet Protocol 4Protocol gebruikt op netwerk laag in het internet 4Geen betrouwbaarheid

4IP = Internet Protocol 4Protocol gebruikt op netwerk laag in het internet 4Geen betrouwbaarheid Internet Protocol Telematica Quality Of Service (Netwerk laag) Hoofdstuk 5 4IP = Internet Protocol 4Protocol gebruikt op netwerk laag in het internet 4Geen betrouwbaarheid n Pakketten kunnen verloren raken

Nadere informatie

Software Mobiliteit. UAMS - 6 maart 2001. Theo D'Hondt Lab voor Pogrammeerkunde Vrije Universiteit Brussel http://prog.vub.ac.

Software Mobiliteit. UAMS - 6 maart 2001. Theo D'Hondt Lab voor Pogrammeerkunde Vrije Universiteit Brussel http://prog.vub.ac. Software Mobiliteit Theo D'Hondt Lab voor Pogrammeerkunde Vrije Universiteit Brussel http://prog.vub.ac.be/~tjdhondt p. 1 Overzicht Stelling Objecttechnologie Distributie Mobiliteit Evolutie Besluit p.

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting (Dutch summary)

Nederlandse samenvatting (Dutch summary) Nederlandse samenvatting (Dutch summary) Ditproefschriftpresenteerteen raamwerk voorhetontwikkelenvanparallellestreaming applicaties voor heterogene architecturen met meerdere rekeneenheden op een chip.

Nadere informatie

Centrale begrippen hoofdstuk 3. Waarom multiprogramming? Vandaag. processen proces state: running, ready, blocked,... Vragen??

Centrale begrippen hoofdstuk 3. Waarom multiprogramming? Vandaag. processen proces state: running, ready, blocked,... Vragen?? Vragen?? Vandaag Hoofdstuk 4: threads (tentamenstof : 4.1 t/m 4.2) Kleine Opgaven 4.1 (niet alleen ja of nee, ook waarom!) en 4.4 inleveren maandag Centrale begrippen hoofdstuk 3 processen proces state:

Nadere informatie

Tim Mallezie Architectuur van besturingssystemen: Vraag A2.

Tim Mallezie Architectuur van besturingssystemen: Vraag A2. Procesbeheer: kenmerken van moderne besturingssystemen. 1. Bespreek de (drie) meest typische kenmerken van moderne besturingssystemen. 2. In hoeverre beantwoorden UNIX, Linux en Windows NT hieraan? Geef

Nadere informatie

API...1 Identificatie...1 Opties...2 Acties...3 Webserver...6 Heartbeat...6 Buffer groottes...8

API...1 Identificatie...1 Opties...2 Acties...3 Webserver...6 Heartbeat...6 Buffer groottes...8 API API...1 Identificatie...1 Opties...2 Acties...3 Webserver...6 Heartbeat...6 Buffer groottes...8 Identificatie Alle programma's communiceren met elkaar door gebruik te maken van JSON objecten. Het normale

Nadere informatie

Temperatuur logger synchronisatie

Temperatuur logger synchronisatie Temperatuur logger synchronisatie Juni 10, 2010 1 / 7 Temperatuur logger synchronisatie Introductie Twee of meerdere ontvangers van het Multilogger systeem kunnen met de temperature logger synchronisatie

Nadere informatie

ONTWERP VAN GEDISTRIBUEERDE SOFTWARE ACADEMIEJAAR 2011-2012 1 STE EXAMENPERIODE, 23 JANUARI 2012, 8U30 12U00 VRAAG 1: VERDEELDE SYSTEMEN [10 MIN]

ONTWERP VAN GEDISTRIBUEERDE SOFTWARE ACADEMIEJAAR 2011-2012 1 STE EXAMENPERIODE, 23 JANUARI 2012, 8U30 12U00 VRAAG 1: VERDEELDE SYSTEMEN [10 MIN] ONTWERP VAN GEDISTRIBUEERDE SOFTWARE ACADEMIEJAAR 2011-2012 1 STE EXAMENPERIODE, 23 JANUARI 2012, 8U30 12U00 Naam :.. Richting :.. Opmerkingen vooraf : - werk verzorgd en duidelijk, zodat er geen dubbelzinnigheden

Nadere informatie

Computernetwerken Deel 2

Computernetwerken Deel 2 Computernetwerken Deel 2 Beveiliging Firewall: toegang beperken IDS: inbraak detecteren en alarmeren Encryp>e: gegevens verbergen Firewall Waarom? Filteren van pakkeben Wildcard mask: omgekeerd subnetmasker

Nadere informatie

Hoofdstuk 3: Processen: Beschrijving en Besturing. Wat is een proces? Waarom processen? Wat moet het OS ervoor doen? Is het OS zelf een proces?

Hoofdstuk 3: Processen: Beschrijving en Besturing. Wat is een proces? Waarom processen? Wat moet het OS ervoor doen? Is het OS zelf een proces? Hoofdstuk 3: Processen: Beschrijving en Besturing Wat is een proces? Waarom processen? Wat moet het OS ervoor doen? Is het OS zelf een proces? 1 Wat is een proces? Een proces is een programma in uitvoering

Nadere informatie

Computerarchitectuur en netwerken. Gedistribueerde IPC

Computerarchitectuur en netwerken. Gedistribueerde IPC Computerarchitectuur en netwerken 6 Gedistribueerde IPC Lennart Herlaar 21 september 2015 Inhoud IPC: locaal vs. gedistribueerd Message passing Client/server model Remote Procedure Call locaal vs. gedistribueerd

Nadere informatie

1945, eerste DC. Eigen logo

1945, eerste DC. Eigen logo 1945, eerste DC Eigen logo Doelstelling: Binnen uw computer ruimte verzamelt u diverse informatie over bijvoorbeeld stroomverbruik van uw apparatuur. Via welk netwerk kunt u deze data verwerken. Welk

Nadere informatie

Zelftest Informatica-terminologie

Zelftest Informatica-terminologie Zelftest Informatica-terminologie Document: n0947test.fm 01/07/2015 ABIS Training & Consulting P.O. Box 220 B-3000 Leuven Belgium TRAINING & CONSULTING INTRODUCTIE Deze test is een zelf-test, waarmee u

Nadere informatie

1 Aanvulling cosy deeltijd

1 Aanvulling cosy deeltijd 1 Aanvulling cosy deeltijd 1.1 Multiprocessor versus multicomputer Het kenmerk van een multiprocessor is dat meer CPU hetzelfde geheugen delen. Voordeel van deze aanpak is het relatief eenvoudige programmeermodel.

Nadere informatie

Netwerken. 6 januari 2014 David N. Jansen

Netwerken. 6 januari 2014 David N. Jansen Netwerken 6 januari 2014 David N. Jansen Huiswerkopdracht 2 donderdag 9 januari al inleveren! Leerstof voor vandaag. Stallings hoofdst 17 www.williamstallings.com /OS/OS6e.html M17_STAL6329_06_SE_C17.QXD

Nadere informatie

Zelftest Java concepten

Zelftest Java concepten Zelftest Java concepten Document: n0838test.fm 22/03/2012 ABIS Training & Consulting P.O. Box 220 B-3000 Leuven Belgium TRAINING & CONSULTING INLEIDING BIJ DE ZELFTEST JAVA CONCEPTEN Om de voorkennis nodig

Nadere informatie

Zelftest Java EE Architectuur

Zelftest Java EE Architectuur Zelftest Java EE Architectuur Document: n1218test.fm 22/03/2012 ABIS Training & Consulting P.O. Box 220 B-3000 Leuven Belgium TRAINING & CONSULTING INLEIDING BIJ DE ZELFTEST JAVA EE ARCHITECTUUR Nota:

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Hoofdstuk 1.RMI...2

Inhoudsopgave. Hoofdstuk 1.RMI...2 - CORBA Inhoudsopgave Hoofdstuk 1.RMI...2 1.1.Inleiding...2 1.2.De remote...4 1.3.Het remote...5 1.4.De server...6 1.5.De server opstarten...8 1.6.De client applicatie...8 1.7.De stub en skeleton en...10

Nadere informatie

Kenmerken Nomadesk Software

Kenmerken Nomadesk Software Kenmerken Nomadesk Software DATABEVEILIGING Versleutelde lokale schijf Nomadesk creëert een veilige virtuele omgeving, een Vault, op uw lokale harde schijf. Alle mappen en bestanden opgeslagen op de Vault

Nadere informatie

High Availability & Disaster Recovery

High Availability & Disaster Recovery Disaster Recovery Problematiek en denkpistes voor oplossingen Cevi Usernamiddag 8 december 2009 9 december 2009 Cevi bedrijfspresentatie High Availability & Disaster Recovery Een theoretische benadering

Nadere informatie

Distributed Systems Architectures

Distributed Systems Architectures Distributed Systems Architectures Ian Sommerville 2004 Software Engineering, 7th edition. Chapter 12 Slide 1 Topics covered Multiprocessor architectures Client-server architectures Distributed object architectures

Nadere informatie

1 Client/Server. 2 Geschiedenis. 3 Toekomst

1 Client/Server. 2 Geschiedenis. 3 Toekomst Deel 1 Inleiding 1 Client/Server 2 Geschiedenis 3 Toekomst Het client-server model is een model voor de samenwerking tussen twee of meer programma's, die zich op verschillende computers kunnen bevinden.

Nadere informatie

Gelijktijdigheid: Wederzijdse Uitsluiting & Synchronisatie Concurrency: Mutual Exclusion & Synchonization (5e ed: 5.1-5.2, Appendix A.

Gelijktijdigheid: Wederzijdse Uitsluiting & Synchronisatie Concurrency: Mutual Exclusion & Synchonization (5e ed: 5.1-5.2, Appendix A. Gelijktijdigheid: Wederzijdse Uitsluiting & Synchronisatie Concurrency: Mutual Exclusion & Synchonization (5e ed: 51-52, Appendix A1) Processes zijn meestal niet onafhankelijk Bijvoorbeeld: 2 processen

Nadere informatie

Reliable Messaging. Marc de Graauw

Reliable Messaging. Marc de Graauw Reliable Messaging Marc de Graauw Betrouwbaar transport Netwerk is niet betrouwbaar Het is niet te garanderen dat twee partijen beide 100% zeker weten dat communicatie geslaagd is Het is wel te garanderen

Nadere informatie

Van Small Business Server naar Cloud Small Business Services. Uw vertrouwde Small Business Server in de cloud

Van Small Business Server naar Cloud Small Business Services. Uw vertrouwde Small Business Server in de cloud Van Small Business Server naar Cloud Small Business Services Uw vertrouwde Small Business Server in de cloud Oud scenario - Small Business Server 2011 Waarom afscheid nemen? Alweer 6(!) jaar oud Kans op

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Hoofdstuk 1.JMS...2

Inhoudsopgave. Hoofdstuk 1.JMS...2 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1.JMS...2 1.1.Inleiding...2 1.2.Messaging architectuur...3 1.2.1.Point to point domein...3 1.2.2.Publish/Subscribe domein...4 1.2.3.Synchrone - asynchrone verwerking...4 1.2.4.De

Nadere informatie

HOOFDSTUK 1: Performantie van webgebaseerde toepassingen

HOOFDSTUK 1: Performantie van webgebaseerde toepassingen HOOFDSTUK 1: Performantie van webgebaseerde toepassingen 1. Basisprincipes componenten en tijden is totale antwoordtijd is transfertijd is transfertijd http-request is transfertijd http-reply (data) is

Nadere informatie

Computerarchitectuur. H&P Ch 5. Thread-Level Parallelism

Computerarchitectuur. H&P Ch 5. Thread-Level Parallelism Computerarchitectuur H&P Ch 5. Thread-Level Parallelism Kristian Rietveld http://ca.liacs.nl/ Thread-Level Parallelism In het geval van thread-level parallelism (TLP) gaan we uit van meerdere threads.

Nadere informatie

Vraag 1. Vraag 1a TERUGKOPPELING PROEFTENTAMEN. Software architecture

Vraag 1. Vraag 1a TERUGKOPPELING PROEFTENTAMEN. Software architecture Software architecture IM0203 TERUGKOPPELING PROEFTENTAMEN Vraag 1 Vraag 1a Veel van de in het werkboek besproken patterns kunnen ingezet worden voor het referentiesysteem. We lopen de patterns hier stuk

Nadere informatie

Verslag Project Gedistribueerde Systemen

Verslag Project Gedistribueerde Systemen Bart stukken Bjorn Schobben Wietse Jorissen Verslag Project Gedistribueerde Systemen Platform OS De software is ontwikkeld onder windows (zowel XP als 7). Taal Er is gebruik gemaakt van C++ om het spel

Nadere informatie

Geheugenbeheer. ICT Infrastructuren 2 december 2013

Geheugenbeheer. ICT Infrastructuren 2 december 2013 Geheugenbeheer ICT Infrastructuren 2 december 2013 Doelen van geheugenbeheer Reloca>e (flexibel gebruik van geheugen) Bescherming Gedeeld/gemeenschappelijk geheugen Logische indeling van procesonderdelen

Nadere informatie

Aanbesteding implementatie, beheer en onderhoud van Microsoft Dynamics 365 for Operations. Bijlage 5: Beschrijving toekomstige ESB

Aanbesteding implementatie, beheer en onderhoud van Microsoft Dynamics 365 for Operations. Bijlage 5: Beschrijving toekomstige ESB Aanbesteding implementatie, beheer en onderhoud van Microsoft Dynamics 365 for Operations Bijlage 5: Beschrijving toekomstige ESB Versie: v1.0 Datum: 17-3-2017 Inhoudsopgave 1. 2. 3. 4. Inleiding 3 Huidige

Nadere informatie

Technische implementatie De infrastructuur rondom Transit kent de volgende rollen:

Technische implementatie De infrastructuur rondom Transit kent de volgende rollen: Transit Herkent u het? Steeds dezelfde uitdagingen in migratieprojecten; meerdere variabelen, in verschillende stadia en in een blijvend veranderende omgeving, managen. Grote hoeveelheden gegevens over

Nadere informatie

Netchange. Concurrency Opgave 2, December

Netchange. Concurrency Opgave 2, December Netchange Concurrency Opgave 2, December 2016 1 Opdracht Achtergrond Het internet wordt gevormd door vele computers die met elkaar in verbinding staan en een groot netwerk vormen. Op deze kaart kun je

Nadere informatie

Het begrip 'Proces' Proces-toestand

Het begrip 'Proces' Proces-toestand Het begrip 'Proces' Een proces is de uitvoering van een programma Bij een proces hoort een programma (de code) Program Counter (Instructiewijzer) stack data (data sectie) twee of meer processen kunnen

Nadere informatie

Software Test Plan. Yannick Verschueren

Software Test Plan. Yannick Verschueren Software Test Plan Yannick Verschueren November 2014 Document geschiedenis Versie Datum Auteur/co-auteur Beschrijving 1 November 2014 Yannick Verschueren Eerste versie 1 Inhoudstafel 1 Introductie 3 1.1

Nadere informatie

Gigaset pro VLAN configuratie

Gigaset pro VLAN configuratie Gigaset pro VLAN configuratie Hogere betrouwbaarheid door gebruik van VLAN s. De integratie van spraak en data stelt eisen aan de kwaliteit van de klanten infrastructuur. Er zijn allerlei redenen waarom

Nadere informatie

Zelftest Internet concepten en technieken

Zelftest Internet concepten en technieken Zelftest Internet concepten en technieken Document: n0832test.fm 25/01/2017 ABIS Training & Consulting P.O. Box 220 B-3000 Leuven Belgium TRAINING & CONSULTING INTRODUCTIE ZELFTEST INTERNET CONCEPTEN EN

Nadere informatie

Bij rekenvragen de berekening opschrijven. Bij beredeneringsvragen de motivering geven.

Bij rekenvragen de berekening opschrijven. Bij beredeneringsvragen de motivering geven. Open vragen (7 vragen): 60% van het cijfer. ij rekenvragen de berekening opschrijven. ij beredeneringsvragen de motivering geven. 1. Een browser vraagt een kleine HTML pagina op van een website. In de

Nadere informatie

Computerarchitectuur en netwerken Toets 1 4 okt

Computerarchitectuur en netwerken Toets 1 4 okt 11.00 13.00 De open vragen moet je beantwoorden op tentamenpapier. De multiple-choice antwoorden moet je op het vragenblad invullen in de rechtervakjes en dat blad inleveren. Schrijf je naam, studentnummer

Nadere informatie

Functionele beschrijving: scannen naar Exact Globe.

Functionele beschrijving: scannen naar Exact Globe. Functionele beschrijving: scannen naar Exact Globe. Algemeen Met de KYOCERA scannen naar Exact Globe beschikt u over een efficiënte oplossing om uw documenten te scannen naar Exact Globe. Met deze oplossing

Nadere informatie

SD-WAN, de nieuwe IT- Infrastructuur. Een functionele en technische uitleg waarom SD-WAN zo populair is.

SD-WAN, de nieuwe IT- Infrastructuur. Een functionele en technische uitleg waarom SD-WAN zo populair is. SD-WAN, de nieuwe IT- Infrastructuur Een functionele en technische uitleg waarom SD-WAN zo populair is. 01 Waarom SD-WAN Blz. 1 02 Uitleg SD-WAN Blz. 2 03 Functionaliteiten Blz. 3-4 04 Veilige toegang

Nadere informatie

Virtueel Geheugen en demand paging (1)

Virtueel Geheugen en demand paging (1) Virtueel Geheugen en demand paging (1) Programma's zijn vaak niet in hun geheel in het geheugen nodig, vanwege: zelden gebruikte onderdelen groter gedeclareerde arrays dan nodig als programma helemaal

Nadere informatie

Intelligent Gebouw. Relatie met de technische infrastructuur. Heerlen, 15 december 2009 Anton.Lankhuizen@apg.nl Architect Technische Infrastructuur

Intelligent Gebouw. Relatie met de technische infrastructuur. Heerlen, 15 december 2009 Anton.Lankhuizen@apg.nl Architect Technische Infrastructuur Intelligent Gebouw Relatie met de technische infrastructuur Heerlen, 15 december 2009 Anton.Lankhuizen@apg.nl Architect Technische Infrastructuur Agenda Toegepaste technologieën Ontwikkeling netwerkinfrastructuur

Nadere informatie

Het besturingssysteem of operating system, vaak afgekort tot OS is verantwoordelijk voor de communicatie van de software met de hardware.

Het besturingssysteem of operating system, vaak afgekort tot OS is verantwoordelijk voor de communicatie van de software met de hardware. Het besturingssysteem of operating system, vaak afgekort tot OS is verantwoordelijk voor de communicatie van de software met de hardware. Het vormt een schil tussen de applicatiesoftware en de hardware

Nadere informatie

Application interface. service. Application function / interaction

Application interface. service. Application function / interaction Les 5 Het belangrijkste structurele concept in de applicatielaag is de applicatiecomponent. Dit concept wordt gebruikt om elke structurele entiteit in de applicatielaag te modelleren: softwarecomponenten

Nadere informatie

Veiligheid van uw data

Veiligheid van uw data Cloud Harddrive; uw bestanden in de Cloud, veilig, snel, te delen met anderen en overal toegankelijk. Cloud Harddrive creëert een beveiligd gebied op uw lokale harde schijf, waar de Cloud Harddrives in

Nadere informatie

In de meeste netwerkomgevingen staan de firewalls het browsen of surfen op internet toe.

In de meeste netwerkomgevingen staan de firewalls het browsen of surfen op internet toe. m:\helpdesk\vgmbox\documenten\handleiding - inzet binnen beveiligd netwerk (dmv proxyserver) - 20110112 - tbv pdf.doc Inzet van De VGM Box binnen een beveiligd netwerk Dit document beschrijft het functioneren

Nadere informatie

Workflows voor SharePoint met forms en data K2 VOOR SHAREPOINT

Workflows voor SharePoint met forms en data K2 VOOR SHAREPOINT Slimmer samenwerken met SharePoint Workflows voor SharePoint met forms en data K2 VOOR SHAREPOINT Workflows, forms, reports en data WAAROM KIEZEN VOOR K2? Of u nu workflows moet maken voor items in SharePoint

Nadere informatie

HTTP SMS API Technische Specificatie messagebird.com versie 1.1.6-05 mei 2014

HTTP SMS API Technische Specificatie messagebird.com versie 1.1.6-05 mei 2014 HTTP SMS API Technische Specificatie messagebird.com versie 1.1.6-05 mei 2014 1 Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE 2 1 VERBINDING MET DE API 4 1.1 QUICK START 4 2 SMS PARAMETERS 5 2.1 VERPLICHTE PARAMETERS 6

Nadere informatie

Technische architectuur Beschrijving

Technische architectuur Beschrijving A gemeente Eindhoven Technische architectuur Beschrijving Specificatiecriteria Versie 1.1 A. van Loenen Technisch Beleidsadviseur B&E 21-Sep-2011 avl/fd11027578 Colofon Uitgave Gemeente Eindhoven Realisatie

Nadere informatie

Practicum Distributed Systems

Practicum Distributed Systems Practicum Distributed Systems 21 december 2001 Inhoudsopgave 1 Overzicht van de architectuur 2 1.1 Client................................. 2 1.2 Front-end............................... 2 1.3 Replication

Nadere informatie

Revisie geschiedenis. [XXTER & KNX via IP]

Revisie geschiedenis. [XXTER & KNX via IP] Revisie geschiedenis [XXTER & KNX via IP] Auteur: Freddy Van Geel Verbinding maken met xxter via internet met de KNX bus, voor programmeren of visualiseren en sturen. Gemakkelijk, maar niet zo eenvoudig!

Nadere informatie

Technologieverkenning

Technologieverkenning Technologieverkenning Videocontent in the cloud door de koppeling van MediaMosa installaties Versie 1.0 14 oktober 2010 Auteur: Herman van Dompseler SURFnet/Kennisnet Innovatieprogramma Het SURFnet/ Kennisnet

Nadere informatie

4Problemen met zakendoen op Internet

4Problemen met zakendoen op Internet Intranet Telematica Toepassingen Hoofdstuk 18 4gebruik Internet toepassingen voor netwerk binnen een organisatie 4In plaats van gespecialiseerde netwerkprogramma's 4Vooral WWW en e-mail 4WWW browser toegang

Nadere informatie

DSLSTL. Handleiding Copyright 2008. Handleiding DSLSTL Pagina 1 of 11

DSLSTL. Handleiding Copyright 2008. Handleiding DSLSTL Pagina 1 of 11 DSLSTL Handleiding Copyright 2008 Handleiding DSLSTL Pagina 1 of 11 1 Versie beheer...3 2 Algemene omschrijving DSLSTL...4 3 Gebruik achter een router en/of firewall...5 4 Installeren van de software...6

Nadere informatie

Belangrijkste ideeën/concepten uit OS, incl. proces

Belangrijkste ideeën/concepten uit OS, incl. proces Operating System Overview (Hfst 2) Wat is een OS? Wat was een OS? Evolutie van OS. OS als virtuele machine OS als beheerder van hulpbronnen (resources) Belangrijkste ideeën/concepten uit OS, incl. proces

Nadere informatie

VoIP Netwerking Configuratie Gids. Vox Davo VoIP Netwerking Configuratie Gids

VoIP Netwerking Configuratie Gids. Vox Davo VoIP Netwerking Configuratie Gids VoIP Netwerking Configuratie Gids Vox Davo VoIP Netwerking Configuratie Gids 1 VoIP Netwerking Configuratie gids Specificaties kunnen wijzigen zonder voorgaande. DM-983 NL Draft 2 VoIP Netwerking Configuratie

Nadere informatie

ICT Infrastructuren: Processen en Threads. 18 november 2013 David N. Jansen

ICT Infrastructuren: Processen en Threads. 18 november 2013 David N. Jansen ICT Infrastructuren: Processen en Threads 18 november 2013 David N. Jansen Datum en Ajd van werkcollege na overleg met de aanwezigen: donderdag 8:45 10:30 Leerdoel voor vandaag. Stallings hoofdst 2 4 Hoofddoelen

Nadere informatie

Rapport. i-bridge FleetBroker en LocationBroker. Versie 1.0. Datum 22 December 2010

Rapport. i-bridge FleetBroker en LocationBroker. Versie 1.0. Datum 22 December 2010 Rapport i-bridge FleetBroker en LocationBroker Versie 1.0 Datum 22 December 2010 Status Final Colofon IVENT A&A CDC Madame Curielaan 4-6 Postbus 20703 2289 CA Rijswijk Contactpersoon Patrick Brooijmans

Nadere informatie

Project 4 - Centrale Bank. Rick van Vonderen TI1C

Project 4 - Centrale Bank. Rick van Vonderen TI1C Project 4 - Centrale Bank Rick van Vonderen 0945444 TI1C 23 mei 2018 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 2 Beheren 3 2.1 Git...................................................... 3 2.2 Risicolog...................................................

Nadere informatie

Software Test Plan. Yannick Verschueren

Software Test Plan. Yannick Verschueren Software Test Plan Yannick Verschueren Maart 2015 Document geschiedenis Versie Datum Auteur/co-auteur Beschrijving 1 November 2014 Yannick Verschueren Eerste versie 2 December 2014 Yannick Verschueren

Nadere informatie

AFO 139 Automatische export

AFO 139 Automatische export AFO 139 Automatische export 139.1 Inleiding Vubis Smart beschikt over de mogelijkheid om volledig automatisch beschrijvingen te exporteren naar bestanden op de server. Andere bibliotheken (ongeacht of

Nadere informatie

Zelftest Internet concepten en technieken

Zelftest Internet concepten en technieken Zelftest Internet concepten en technieken Document: n0832test.fm 10/02/2010 ABIS Training & Consulting P.O. Box 220 B-3000 Leuven Belgium TRAINING & CONSULTING INTRODUCTIE ZELFTEST INTERNET CONCEPTEN EN

Nadere informatie

IN1805 I Operating System Concepten

IN1805 I Operating System Concepten IN1805 I Operating System Concepten Hoofdstuk 12: Mass-storage structure 9-1 Secondary storage (1) voornamelijk disks kleinst leesbare eenheid: sector plaats van een sector volledig bepaald door: drive

Nadere informatie

IC Mail Gateway Gebruikershandleiding

IC Mail Gateway Gebruikershandleiding IC Mail Gateway Gebruikershandleiding Versiebeheer Versie Datum Naam Wijziging 1.0 27 oktober 2008 ICA Initieel document 1.1 18 juni 2010 ICA Document geheel herzien 2.0 30 januari 2013 ICA Aanpassing

Nadere informatie

Cloud2 Online Backup - CrashplanPRO

Cloud2 Online Backup - CrashplanPRO Cloud2 Online Backup - CrashplanPRO Handleiding- CrashplanPRO - Online Backup Download de clients hier: Windows 32- bit: http://content.cloud2.nl/downloads/back01- cra.backupnoc.nl/crashplan_x86.exe Windows

Nadere informatie

Is uw bestuur klaar voor IPv6? Shopt IT Antwerpen 25 april 2013

Is uw bestuur klaar voor IPv6? Shopt IT Antwerpen 25 april 2013 Is uw bestuur klaar voor IPv6? Shopt IT Antwerpen 25 april 2013 Fedict 2013. All rights reserved Agenda Fedict 2013. All rights reserved Agenda Wat is IPv4 / IPv6? Waarom is IPv6 nodig? Wie gebruikt al

Nadere informatie

Secure Application Roles

Secure Application Roles Secure Application Roles Beheer de toegang tot de database 1. Inleiding Het realiseren van geautoriseerde toegang tot een database lijkt eenvoudig. Echter, vaak blijkt dat dezelfde combinatie van gebruikersnaam

Nadere informatie

Werken zonder zorgen met uw ICT bij u op locatie

Werken zonder zorgen met uw ICT bij u op locatie Werken zonder zorgen met uw ICT bij u op locatie Naast de mogelijkheden om uw programmatuur en gegevens bij Drie-O via Evy 2.0 in de cloud te hosten hebt u ook de mogelijkheid om uw ICT omgeving bij u

Nadere informatie

OSI model. Networking Fundamentals. Roland Sellis

OSI model. Networking Fundamentals. Roland Sellis OSI model Networking Fundamentals Roland Sellis OSI Open System Interconnections model Proces beschrijving Transport van van host naar host Het is een model! koning schrijver vertaler bemiddelaar midden

Nadere informatie

computernetwerken - antwoorden

computernetwerken - antwoorden 2015 computernetwerken - antwoorden F. Vonk versie 4 24-11-2015 inhoudsopgave datacommunicatie... - 2 - het TCP/IP model... - 3 - protocollen... - 4 - netwerkapparatuur... - 6 - Dit werk is gelicenseerd

Nadere informatie

High Performance Computing

High Performance Computing High Performance Computing Kristian Rietveld (krietvel@liacs.nl, kamer 138) Groep Computer Systems - Embedded systems - Specifieke software mappen op specfieke hardware. - Hardware synthesis. - Real-time

Nadere informatie

Software Design Document

Software Design Document Software Design Document Mathieu Reymond, Arno Moonens December 2014 Inhoudsopgave 1 Versiegeschiedenis 2 2 Definities 3 3 Introductie 4 3.1 Doel en Scope............................. 4 4 Logica 5 4.1

Nadere informatie

Tweede deeltentamen Netwerken (INFONW) 29 juni 2009

Tweede deeltentamen Netwerken (INFONW) 29 juni 2009 Departement Informatica en Informatiekunde, Faculteit Bètawetenschappen, UU. In elektronische vorm beschikbaar gemaakt door de TBC van A Eskwadraat. Het college INFONW werd in 2008-2009 gegeven door drs.

Nadere informatie

1 "log-file": "/var/log/pilight.log" 2 "log-file": "c:/pilight/pilight.log"

1 log-file: /var/log/pilight.log 2 log-file: c:/pilight/pilight.log Instellingen Instellingen...1 Introductie...2 Basis...2 port...2 standalone...2 pid-file...2 log-file...2 log-level...2 whitelist...3 stats-enable...3 watchdog-enable...3 Module paden...4 action-root...4

Nadere informatie

Sparse columns in SQL server 2008

Sparse columns in SQL server 2008 Sparse columns in SQL server 2008 Object persistentie eenvoudig gemaakt Bert Dingemans, e-mail : info@dla-os.nl www : http:// 1 Content SPARSE COLUMNS IN SQL SERVER 2008... 1 OBJECT PERSISTENTIE EENVOUDIG

Nadere informatie

Mobiele communicatie: reken maar!

Mobiele communicatie: reken maar! Mobiele communicatie: reken maar! Richard J. Boucherie Stochastische Operationele Research Toen : telefooncentrale Erlang verliesmodel Nu : GSM Straks : Video on demand Toen : CPU Processor sharing model

Nadere informatie

Central Station. Handleiding e-mail configuratie Exchange / Central Station

Central Station. Handleiding e-mail configuratie Exchange / Central Station Central Station Handleiding e-mail configuratie Exchange / Central Station Versie 1.0, september 2011 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 1.1 Doel van de handleiding... 3 1.2 Afkortingen... 3 1.3 Meer informatie...

Nadere informatie

Met 32 ingangen potentiaal vrij Input 1 t/m Input 32

Met 32 ingangen potentiaal vrij Input 1 t/m Input 32 Webrelais IPIO-32I-M Met 32 ingangen potentiaal vrij Input 1 t/m Input 32 Algemene informatie Configuratie versie 8.0 DHCP/STATIC Wanneer u de 12V= en de Netwerkkabel heeft aangesloten zal het moduul een

Nadere informatie

Referentie-architectuur voor de infrastructuur. Toine Schijvenaars, ArchiXL

Referentie-architectuur voor de infrastructuur. Toine Schijvenaars, ArchiXL Referentie-architectuur voor de infrastructuur Toine Schijvenaars, ArchiXL 1 Agenda Voorstellen Wat is een referentie-architectuur ArchiXL referentie-architectuur Verschillende varianten infrastructuurarchitectuur

Nadere informatie

Presentatie TCP/IP voor LPCB Nederland 20 en 28 juni 2011

Presentatie TCP/IP voor LPCB Nederland 20 en 28 juni 2011 Van Dusseldorp Training Presentatie TCP/IP voor LPCB Nederland 20 en 28 juni 2011 Van Dusseldorp Training Programma 1. Activiteiten Van Dusseldorp Training 2. Alarmcommunicatie algemeen 3. LAN-WAN 4. Toegangsnetwerken

Nadere informatie

7. Gegevens opslag/ overdracht. Inhoudsopgave:

7. Gegevens opslag/ overdracht. Inhoudsopgave: 7. Inhoudsopgave: 7.0 Algemeen... 2 7.1 Gegevensopslag... 3 7.1.1 SOFTLOK gegevens => Diskette... 3 7.2 SOFTLOK programma => Diskette... 3 7.1.3 SOFTLOK programma

Nadere informatie

Les 11: systeemarchitectuur virtuele machines

Les 11: systeemarchitectuur virtuele machines Les 11: systeemarchitectuur virtuele machines Geavanceerde computerarchitectuur Lieven Eeckhout Academiejaar 2008-2009 Universiteit Gent Virtuele machines Motivatie Interfaces Virtualisatie: inleiding

Nadere informatie

Technisch Ontwerp W e b s i t e W O S I

Technisch Ontwerp W e b s i t e W O S I Technisch Ontwerp W e b s i t e W O S I WOSI Ruud Jungbacker en Michael de Vries - Technisch ontwerp Website Document historie Versie(s) Versie Datum Status Omschrijving / wijzigingen 0.1 20 nov 2008 Concept

Nadere informatie

Enterprise SSO Manager (E-SSOM) Security Model

Enterprise SSO Manager (E-SSOM) Security Model Enterprise SSO Manager (E-SSOM) Security Model INHOUD Over Tools4ever...3 Enterprise Single Sign On Manager (E-SSOM)...3 Security Architectuur E-SSOM...4 OVER TOOLS4EVER Tools4ever biedt sinds 2004 een

Nadere informatie

SIP analyse. Handleiding

SIP analyse. Handleiding o SIP analyse Handleiding SIP analyse handleiding Versie 1.1 www.voipgrid.nl Inhoudsopgave 1. Introductie pagina 5 2. SIP pagina 6 3. Een SIP trace maken pagina 7 4. SIP analyse pagina 9 5. Veel voorkomende

Nadere informatie

De PROFIBUS, PROFINET & IO-Link dag. Ede, 18 november

De PROFIBUS, PROFINET & IO-Link dag. Ede, 18 november De PROFIBUS, PROFINET & Ede, 18 november 2011 IO-Link dag 2011 The basics of PROFINET Harm Geurink Product Manager AUTOMATION Phoenix Contact bv hgeurink@phoenixcontact.nl PROFINET Trends in de markt:

Nadere informatie

Functionele beschrijving: scannen naar UNIT4 DocumentManager

Functionele beschrijving: scannen naar UNIT4 DocumentManager Functionele beschrijving: scannen naar UNIT4 DocumentManager Algemeen Met de KYOCERA Scannen naar UNIT4 DocumentManager beschikt u over een efficiënte oplossing om uw documenten te scannen naar UNIT4 DocumentManager

Nadere informatie

Datasheet V1.0.64. SMS Comfort als back office applicatie.

Datasheet V1.0.64. SMS Comfort als back office applicatie. Datasheet V1.0.64 General SMS Comfort is een netwerkoplossing die u toestaat om SMS tekstberichten vanuit allerhande interfaces te verzenden en te ontvangen... of anders gezegd Sms2mail of Mail2sms SMS

Nadere informatie

icafe Project Joeri Verdeyen Stefaan De Spiegeleer Ben Naim Tanfous

icafe Project Joeri Verdeyen Stefaan De Spiegeleer Ben Naim Tanfous icafe Project Joeri Verdeyen Stefaan De Spiegeleer Ben Naim Tanfous 2006-2007 Inhoudsopgave 1 2 1.1 Programmeertaal PHP5..................... 2 1.2 MySQL database......................... 3 1.3 Adobe Flash...........................

Nadere informatie

BeCloud. Belgacom. Cloud. Services.

BeCloud. Belgacom. Cloud. Services. Cloud Computing Steven Dewinter Steven.Dewinter@belgacom.be February 13 th, 2012 Cloud computing is niet nieuw. Het is een evolutie, geen revolutie! Personal Computer, Tekstverwerker, Rekenblad, MS DOS,..

Nadere informatie