Leergang Aanbestedingsrecht voor inkopers najaar 2014

Transcriptie

1 Leergang Aanbestedingsrecht voor inkopers najaar 2014 Inleiding Het komt in de praktijk steeds vaker voor dat een overeenkomst wordt gesloten na een daaraan voorafgaande aanbesteding. Wat er in de kern van de zaak bij een aanbesteding gebeurt, is dat een aanbesteder twee of meer ondernemingen uitnodigt om deel te nemen aan een competitie: een aanbestedingsprocedure. De inzet van die procedure is om op basis van een vergelijking van de aan de procedure deelnemende ondernemingen en hun inschrijvingen te bepalen wie van hen als beste uit de bus komt. De aanbesteder sluit vervolgens een overeenkomst met de winnaar van de aanbesteding. Die overeenkomst zal in de regel betrekking hebben op het leveren van goederen, het verrichten van diensten dan wel het uitvoeren van een bouwproject. Hoewel ook private aanbesteders het initiatief tot een aanbesteding nemen, zijn het in de regel vooral (semi-)overheidsinstanties die dat doen. Een belangrijke reden daarvoor is dat dergelijke instanties onder omstandigheden verplicht zijn tot het initiëren van een aanbestedingsprocedure. Deze verplichtingen vloeien al sinds de jaren zestig van de vorige eeuw voort uit Europese aanbestedingsrichtlijnen die de afgelopen decennia regelmatig zijn herzien. Waarover gaat het aanbestedingsrecht? Wanneer een overheidsinstantie voornemens is een overheidsopdracht te verstrekken, biedt het aanbestedingsrecht (kort gezegd) antwoord op de volgende vragen: (1) is de betreffende overheidsinstantie in het voorliggende geval verplicht de opdracht aan te besteden?; (2) welke procedure mag zij ter uitvoering van die verplichting hanteren?; (3) hoe moet die procedure vervolgens worden voorbereid, ingericht en afgewikkeld? De toepassing van regels van aanbestedingsrecht in het concrete geval is een lastige aangelegenheid waarover in de praktijk veelvuldig wordt geprocedeerd. Ondernemingen zien opdrachten vaak aan hun neus voorbij gaan doordat overheden hun verplichtingen krachtens het gereguleerde aanbestedingsrecht niet (goed) nakomen. De afgelopen jaren heeft het accent zich wat die geschillen betreft verplaatst van de vragen (1) en (2) naar vraag (3). Voor wat betreft de standaardgevallen is het inmiddels voldoende duidelijk wanneer een overheidsinstantie tot aanbesteden verplicht is. Bovendien is duidelijk dat in die standaardgevallen de aanbesteder gebruik zal moeten maken van de standaardprocedures de openbare procedure dan wel de procedure van aanbesteding met voorafgaande selectie die hem weinig flexibiliteit bieden wat betreft de inrichting en afwikkeling van de aanbesteding. Dat laatste voorkomt echter niet dat er op dit moment geen aanbesteding voorbij lijkt te gaan, of er worden wel fouten door de aanbesteder gemaakt wat betreft die inrichting en afwikkeling van de procedure. Waar gaat het dan vooral om? Bij het inrichten en afwikkelen van een aanbestedingsprocedure zal een aanbesteder tal van beslissingen moeten nemen die hem uiteindelijk bij de meest geschikte onderneming met de beste inschrijving brengen. Hij zal bijvoorbeeld de opdracht moeten specificeren en een keuze moeten maken wat betreft de inhoud van de contractvoorwaarden die hij voornemens is van toepassing te verklaren op de na de aanbesteding te sluiten overeenkomst. Ook zal hij zogenoemde uitsluitingsgronden, kwalitatieve geschiktheidseisen en selectiecriteria moeten formuleren en toepassen ten einde vast te stellen welke

2 ondernemingen gelet op hun kwaliteiten en ervaring al dan niet in aanmerking komen voor gunning van de aanbestede opdracht. Tot slot zal hij het zogenoemde gunningcriterium moeten formuleren op basis waarvan hij uiteindelijk zal bepalen welke offerte als beste uit de bus is gekomen. In de kern van de zaak bepaalt het aanbestedingsrecht welke bewegingsvrijheid de aanbesteder precies heeft als het gaat om het nemen van de hiervoor bedoelde beslissingen. Nagenoeg alle regels van aanbestedingsrecht zijn concretiseringen van de algemene regel waarmee de kernverplichting van de aanbesteder wordt aangeduid: de verplichting om alle ondernemingen dezelfde gelijke kans te bieden op het verwerven van de aanbestede opdracht. In het verlengde daarvan ligt de verplichting van de aanbesteder om ook overigens transparantie te betrachten bij de inrichting en afwikkeling van de aanbestedingsprocedure. Wat er dan dikwijls fout gaat, is dat de aanbesteder als gevolg van de wijze waarop hij een of meer van de hiervoor genoemde beslissingen neemt al dan niet bewust één van de ondernemingen die aan de procedure deelnemen, bevoordeelt ten nadele van alle andere deelnemers aan de procedure. Leerdoelen Aan het einde van deze leergang kunt u aan de hand van concrete voorbeelden: de bronnen van het Europees en nationaal aanbestedingsrecht opsommen, herkennen, toelichten en hanteren; antwoord geven op de vraag of een overheidsinstantie verplicht is een bepaalde opdracht aan te besteden; antwoord geven op de vraag welke aanbestedingsprocedure de overheidsinstantie in dat geval mag hanteren; antwoord geven op de vraag hoe die procedure moet worden voorbereid, ingericht en afgewikkeld; antwoord geven op de vraag of en zo ja, welke? rechtsmiddelen een onderneming kan instellen in het geval een aanbesteder zijn aanbestedingsrechtelijke verplichtingen (beweerdelijk) niet naleeft. Onderwijsvorm De leergang bestaat uit een behandeling van de theorie van het aanbestedingsrecht gecombineerd met toepassing daarvan in de praktijk. Het theoretische gedeelte van de stof wordt behandeld aan de hand van casus en praktijkvragen die aan de actualiteit zijn ontleend of waarvan de feiten zijn afgeleid van recente rechtspraak. Het onderwijs vindt plaats in de vorm van een werkgroep met hoorcollege-elementen. Dit betekent dat tijdens de colleges een actieve deelname van de cursisten gestimuleerd en verwacht wordt. Cursisten worden voortdurend door de docent actief bij de behandeling van de materie betrokken en mogen voorafgaande en tijdens de colleges oefenen aan de hand van casus en praktijkvragen. Onderwijsmateriaal en digitale leeromgeving Tijdens het onderwijs wordt gebruik gemaakt van het boek van M.J.J.M. Essers Aanbestedingsrecht voor overheden, Amsterdam: 2013, Reed Business Education. Het onderwijs wordt verder ondersteund door de digitale leeromgeving Blackboard die voor de cursisten toegankelijk is via internet. In deze digitale leeromgeving worden naast aanvullende aanbestedingsrechtelijke artikelen, jurisprudentie en beleidsdocumenten, ook sheets, powerpoint-presentaties, casus, praktijkvragen, opdrachten en andere relevante documenten geplaatst. Blackboard wordt bovendien gebruikt als middel om met medecursisten en de cursusleiding te corresponderen en op de hoogte te blijven van actualiteiten op het gebied van het aanbestedingsrecht en -beleid.

3 Examen en diploma De leergang wordt afgerond met een examen dat mits een voldoende is behaald recht geeft op toekenning van een diploma, waaruit blijkt dat de deelnemer de Leergang Aanbestedingsrecht voor inkopers met succes heeft afgerond. Het examen zal bestaan uit een uitgewerkte casus met een aantal vragen. Deze vragen worden thuis beantwoord en vervolgens digitaal naar de VU Law Academy opsturen. De antwoorden worden onder leiding van prof. mr. C. Jansen nagekeken en van een waardering voorzien. Als een deelnemer alle colleges goed voorbereid, dan zal uit de uitwerking van de examenvragen ongeveer 16 uur (2 werkdagen) studiebelasting opleveren. Inhoud en planning van de leergang Bijeenkomst 1 Inleiding; Bronnen van internationaal, Europees en nationaal aanbestedingsrecht Inleiding Wat is aanbesteden? Hoe verloopt een aanbestedingsproces en welke belangen zijn in het geding? Bronnen en beginselen van aanbestedingsrecht. het begrip aanbesteden omschrijven alsmede de feitelijke kenmerken, de maatschappelijke en economische context en de in het geding zijnde macro- en microbelangen van aanbesteden als maatschappelijk fenomeen benoemen; op hoofdlijnen beschrijven hoe een aanbesteding normaliter verloopt; een aantal voor de aanbestedingspraktijk relevante en belangrijke begrippen omschrijven; de oorsprong, ontwikkeling, inhoud en onderlinge samenhang van de beginselen van aanbestedingsrecht op hoofdlijnen beschrijven en toelichten; de belangrijkste internationale, Europese en nationale bronnen waaruit aanbestedingsrechtelijke regels kunnen voortvloeien en die in een concreet geval relevant kunnen zijn, opsommen, herkennen en toelichten aan de hand van concrete voorbeelden; de onderlinge samenhang en wederzijdse beïnvloeding die tussen de hiervoor bedoelde bronnen kan bestaan met name tegen de achtergrond van de problematiek van de zogenaamde doorwerking van het Europees (aanbestedings)recht toelichten; de juridische status van een concrete aanbestedingsrechtelijke regel herkennen en toelichten aan de hand van concrete voorbeelden; aan de hand van concrete voorbeelden een eerste indicatie geven van de bronnen waaruit mogelijkerwijs regels van aanbestedingsrecht voortvloeien die in de betreffende voorbeelden in acht dienen te worden genomen. Bijeenkomst 2 Wie zijn aanbestedingsplichtig? In dit college wordt antwoord gegeven op de vraag welke entiteiten in beginsel tot aanbesteden zijn verplicht (vooropgesteld dat tevens sprake is van een opdracht die moet worden aanbesteed. De vraag wanneer dat laatste het geval is, komt tijdens het college van volgende week aan bod).

4 de in het gereguleerde aanbestedingsrecht vastgelegde criteria aan de hand waarvan in een concreet geval moet worden vastgesteld of een entiteit gelet op haar hoedanigheid aanbestedingsplichtig is, opsommen, toelichten en toepassen aan de hand van concrete voorbeelden; de jurisprudentie waarin de hiervoor bedoelde criteria nader zijn ontwikkeld en verduidelijkt weergeven, toelichten en toepassen aan de hand van concrete voorbeelden. Bijeenkomst 3 Welke opdrachten moeten worden aanbesteed? de in het gereguleerde aanbestedingsrecht vastgelegde criteria aan de hand waarvan in een concreet geval moet worden vastgesteld of een opdracht door een aanbestedingsplichtige entiteit moet worden aanbesteed, opsommen, toelichten en toepassen aan de hand van concrete voorbeelden; de jurisprudentie waarin de beantwoording van de hiervoor bedoelde vraag nader is verduidelijkt weergeven, toelichten en toepassen aan de hand van concrete voorbeelden. Bijeenkomst 4 Welke aanbestedingsprocedures mogen worden toegepast? jurisprudentie, aan de hand van concrete voorbeelden antwoord geven op de vraag in welke gevallen en onder welke voorwaarden het een aanbesteder is toegestaan om bij de aanbesteding van een opdracht gebruik te maken van de openbare aanbesteding; de niet-openbare aanbesteding; de onderhandelingsprocedure (al dan niet met voorafgaande bekendmaking); de concurrentiële dialoog; en de (meervoudig) onderhandse procedure; Bijeenkomst 5 Hoe dient de opdracht (technisch) te worden gespecificeerd en bekendgemaakt? jurisprudentie, aan de hand van concrete voorbeelden antwoord geven op de vraag of en onder welke randvoorwaarden het proces van formulering van de (technische eisen van de) opdrachtspecificatie technische specificaties rechtmatig verloopt. Bijeenkomst 6 Hoe dienen geschiktheidseisen en selectiecriteria te worden geformuleerd en na aanmelding door gegadigden (hoe moet dat?) te worden toegepast? jurisprudentie, aan de hand van concrete voorbeelden antwoord geven op de vraag of en onder

5 welke randvoorwaarden het proces van formulering en toepassing van uitsluitingsgronden, kwalitatieve geschiktheidseisen en eventuele (nadere) selectiecriteria rechtmatig verloopt. Bijeenkomst 7 Hoe dienen gunningscriteria te worden geformuleerd en na inschrijving door inschrijvers (hoe moet dat?) te worden toegepast? jurisprudentie, aan de hand van concrete voorbeelden antwoord geven op de vraag of en onder welke randvoorwaarden het proces van formulering en toepassing van het gunningscriterium rechtmatig verloopt; op basis van Europese en nationale wet- en regelgeving aan de hand van concrete voorbeelden antwoord geven op de vraag hoe de aanbesteder te werk mag gaan bij de afwikkeling van de gunningsfase; op basis van Europese en nationale wet- en regelgeving aan de hand van concrete voorbeelden antwoord geven op de vraag welke rechtsgevolgen met de gunningsbeslissing in het leven worden geroepen. Bijeenkomst 8 Welke rechtsbeschermingsmogelijkheden kunnen gegadigden en inschrijvers inroepen tegen beslissingen die de aanbesteder vóór en tijdens het aanbestedingsproces neemt? jurisprudentie, aan de hand van concrete voorbeelden antwoord geven op de vraag of en zo ja, welke? rechtsmiddelen een gegadigde of inschrijver kan instellen in het geval een aanbesteder zijn aanbestedingsrechtelijke verplichtingen (beweerdelijk) niet naleeft. Na het laatste college krijgen de deelnemers 2 werkdagen de tijd om in het kader van het aan deze leergang verbonden examen een paper te schrijven en om een casus met examenvragen uit te werken (schriftelijk).

6 Docenten en cursusleiding De colleges van de leergang worden verzorgd door gespecialiseerde en ervaren docenten die werkzaam zijn in de advocatuur, bij de overheid of aan een universiteit. Wetenschap en praktijk komen zo bij elkaar. Het gaat om de volgende docenten: Mw. mr. A.T.M. van den Borne, advocaat bij Born Legal Bladel en als onderzoeker verbonden aan het onderzoeksprogramma Publieke en Private belangen in balans aan de Vrije Universiteit Amsterdam Prof. mr. C.E.C. Jansen, hoogleraar privaatrecht aan de Vrije Universiteit Amsterdam en hoogleraar privaatrechtelijk bouwrecht aan de Universiteit Tilburg Mr. M.O. Meulenbelt, advocaat bij Sidley Austin LLP te Brussel Mw. mr. S. Mutluer, aanbestedingsjurist bij Stichting Rijk te Heemstede Mw. prof. mr. E. Steyger, advocaat te s-hertogenbosch en hoogleraar Europees bestuursrecht aan de Vrije Universiteit Amsterdam Mr. U. Ellian, onderzoeker in het programma Publieke en Private Belangen in Balans aan de Vrije Universiteit Amsterdam De leergang staat onder leiding van prof. mr. C.E.C Jansen.

7 Aanvullende informatie Cursusleiding Prof. mr. C.E.C. Jansen, voornoemd Start 1 oktober 2014 Aantal dagdelen 8 dagdelen Studiebelasting Naast de colleges dient men rekening te houden met voorbereidingstijd van enkele uren per week. Doelgroep De leergang richt zich op professionals (HBO- of universitaire opleiding) met voldoende juridische achtergrond die in hun dagelijkse werkzaamheden regelmatig operationeel of beleidsmatig te maken krijgen met inkoop- en aanbestedingsprocessen en zich op academisch niveau willen verdiepen in de juridische aspecten van het aanbestedingsrecht. Te denken valt aan: inkoopprofessionals, inkoopspecialisten die werkzaam zijn in het bedrijfsleven of bij de overheid (Rijk, provincie, gemeente, nutsbedrijven, politie, zorg, onderwijs). Leerdoel Het doel is om de deelnemers vertrouwd te maken met de denkwijze die noodzakelijk is om het aanbestedingsrecht correct in de praktijk te kunnen toepassen. Locatie Hoofdgebouw Vrije Universiteit Amsterdam Aantal deelnemers Maximaal 30 Prijs De prijs van de Leergang Aanbestedingsrecht voor inkopers (8 colleges) bedraagt 2.895,-(geen btw). Dit is inclusief cursusmateriaal, consumpties en examengelden. * wijzigingen voorbehouden