Domotica in de extramurale zorg

Transcriptie

1 LECTORAAT IHUMAN, NHL HOGESCHOOL LEEUWARDEN Domotica in de extramurale zorg "Verslag van een afstudeerproject in het kader van de studie Human Engineering aan de NHL Hogeschool te Leeuwarden. Het afstudeerproject is uitgevoerd in opdracht van het lectoraat ihuman NHL Hogeschool te Leeuwarden" Student: Bedrijfsbegeleider: Begeleidend docent: Begeleidend docent: Menno Duijf Dhr. B. Dijkstra Ir. K.R. Iepema Drs. G Schaafsma 08/2011

2 Voorwoord Tijdens mijn studie Human Engineering kwam ik in aanraking met domotica. Naast andere hoofdonderwerpen van mijn studie, zoals duurzame energie en levensloopbestendig wonen, sprak domotica mij het meest aan. De reden waarom domotica mij het meeste aansprak was omdat domotica één van de technieken is die interacties tussen mens en machine in een positieve manier verbindt en beïnvloedt. Mijn interesse in dit onderwerp varieert van de (toekomstige) behoefte tot de daadwerkelijke interacties tussen mens en machine, hoe deze tot een tevreden oplossing kan komen in nieuwe onvoorziene situaties. Door deze voorliefde voor dit onderwerp heb ik gezocht naar een geschikte afstudeeropdracht met domotica als hoofdonderwerp. Hiermee zou ik mijn algemene kennis in de huidige domoticamarkt en toepassingen vergroten, zodat ik mijn toekomstige plaatsing met betrekking tot dit onderwerp in de maatschappij beter kan inschatten. Na een korte zoektocht belande ik eerst bij Platform GEEF (Gezondheid Expertise en Educatiecentrum Friesland). Maar door gebrek van diepte in het afstudeerproject die zij mij konden bieden werd ik doorverwezen om contact op te nemen met het lectoraat ihuman op de NHL Hogeschool zelf. Bij dit lectoraat werd mij de kans geboden om domotica voor oudere mensen te onderzoeken. Mijn afstudeeropdracht wordt zodoende in opdracht van het NHL Hogeschool Leeuwarden lectoraat ihuman uitgevoerd. Tijdens deze opdracht wordt samengewerkt met Platform GEEF in Leeuwarden om kennis met elkaar te delen. Daarnaast zal ik in samenwerking met het lectoraat ihuman onderzoek verrichten om de behoeften van de ouder wordende mens in kaart te brengen. Met als doel extra informatie te vergaren voor een toekomstig project die het lectoraat in de nabije toekomst zal uitvoeren. Tijdens mijn afstudeerproject bleef ik direct contact houden met Platform GEEF en voerde ik een adviserende rol uit tijdens de projectgroepoverleg verhuizing van het Huis van het Heden naar de NHL die deze zomer plaats vond. De mensen, bedrijven en instellingen die ik voornamelijk wil bedanken zijn: Lectoraat ihuman Boudewijn Dijkstra Platform GEEF Sigrid Fekken Sylvia Waringa Karen Morselt De instelling voor wie ik werk Mijn bedrijfsbegeleider en coach Het kenniscentrum domotica in Leeuwarden Manager Platform GEEF Assistent-manager Platform GEEF Voorzitster, NHL projectgroep verhuizing Huis van het Heden 2

3 Inhoudsopgave 08/2011 [DOMOTICA IN DE EXTRAMURALE ZORG] 1. Samenvatting Summary Inleiding Lectoraat ihuman Historie Doelstelling Organogram Afstudeeropdracht Probleemanalyse Vergrijzing Ontgroening Toekomst Ouderenzorg Ontzorgen Domotica Wat is domotica Het ontstaan van domotica Verschillende generaties domotica Domotica en de extramurale zorg Uiteenzetting basispakket domotica Inventarisatie domotica Veiligheid en bewaking Klimaatregeling Comfort Verlichting Efficiënt energieverbruik Telecommunicatie en informatie Locatiegebonden domotica Open domotica Inleiding open domotica Huidige open domotica Toekomstige open domotica

4 8. Plan van eisen (en wensen) Interviews Zorggroep Noorderbreedte Het gesprek met de wijkverpleegsters De gesprekken met de cliënten Enquêtes installateurs en fabrikanten De enquêtevragen Conclusie Plan van eisen (en wensen) Domotica basispakketten Basispakket budget Inleiding Producten Voor en nadelen Advies Basispakket basis Inleiding Producten Voor en nadelen Advies Basispakket uitgebreid Inleiding Producten Voor en nadelen Advies Conclusie Literatuurlijst Publicaties Weblinks Overige taken en werkzaamheden Huis van het Heden Evaluatie Evaluatie van het resultaat ten opzichte van de oorspronkelijke probleemstelling Evaluatie van de planning Originele planning

5 Gerealiseerde planning Bespreking verschillen Evaluatie van de opleiding met betrekking tot deze afstudeeropdracht Onderdelen van opleiding die van belang waren tot deze afstudeeropdracht Welke onderdelen waren nieuw Welke onderdelen zouden meer aandacht moeten krijgen als lesstof Evaluatie eigen functioneren en de in eigen, in het eerste tussenverslag genoemde doelstellingen Welke eigenschappen vergde deze afstudeerstage Sterke kanten van het eigen functioneren Zwakke kanten van het eigen functioneren Conclusies Bijlages Infrastructuur domotica Domotica standaarden Application Supporting Standards Communication Service Standards Network Infrastructure Standards Domotica geschikt voor de extramurale zorg Veiligheid en bewaking Brand, rook en CO2 alarmen Klimaatregeling Comfort Verlichting Efficiënt energieverbruik Telecommunicatie en informatie Locatiegebonden domotica Bedrijven Enquêtes installateurs en fabrikanten Energiek-domotica DomoticaXL Eminent Support (fabrikant) Doek Domotica-install Domoticapassie

6 Willem Bos Electro Techniek

7 1. Samenvatting Dit verslag is het eindproduct van de afstudeeropdracht van Menno Duijf. Deze afstudeeropdracht werd uitgevoerd vanaf 6 April 2011 tot 30 Augustus 2011 in opdracht van het lectoraat ihuman te Leeuwarden. Het lectoraat ihuman is in 2010 door NHL Hogeschool en Zorggroep Noorderbreedte gestart en richt zich op de toepassing van nieuwe technologieën op het terrein van welzijn en zorg. Mijn afstudeeropdracht is het samenstellen van een lijst met mogelijke domoticaproducten waaruit ik drie verschillende basispakketten zal domotica zal selecteren voor mensen die op hogere leeftijd nog zelfstandig wonen en van extramurale zorg genieten. Het resultaat van dit verslag is dat als de oudere persoon één van de voorgestelde basispakketten domotica aanschaft en gebruikt, deze langer zelfstanding kan blijven wonen en de overgang naar intramurale zorg langer kan uitstellen. Dit bevordert de kwaliteit van leven en dankzij deze oplossing zal het de overheid minder geld kosten in de ouderenzorg door de aankomende vergrijzing. Deze besparing is vanwege het feit dat er relatief minder ouderen in de intramurale zorg terecht komen en dat deze verblijven korter van duur worden. Tijdens mijn afstudeeropdracht heb ik domoticaproducten in kaart gebracht en onderverdeeld in verschillende categorieën. Deze categorieën zijn veiligheid en bewaking, klimaatregeling, comfort, verlichting, efficiënt energieverbruik, telecommunicatie & informatie en locatiegebonden domotica. In dit verslag staat een verkorte productoverzicht als bijlage. Daarnaast heb ik onderzoek gedaan naar open domotica platformen. Deze open domotica systemen bestaan nog niet, omdat deze nog niet 'open' genoeg zijn qua communicatie standaarden en infrastructuur. Vanwege dit onderzoek heb ik een overzicht van verschillende en mogelijke domotica infrastructuren gemaakt en bijgevoegd als bijlage in het verslag. Om mijn domotica basispakketten samen te stellen heb ik een lijst van eisen en wensen gemaakt. Dit programma heb ik samengesteld door middel van het rondsturen van een enquête naar installateurs en bedrijven en het afnemen van interviews van zorgverleners en extramurale cliënten van het Erasmushiem. In deze lijst kwamen de volgende eisen naar voren: Een persoonlijk alarmeringssysteem om veiligheid te garanderen en gevoel van geborgenheid te creëren. Een deurtelefoon vanwege veiligheidoverwegingen en gebrek aan mobiliteit. En als laatste eis, gebruiksvriendelijkheid van de producten. De drie basispakketten die ik heb samengesteld zijn de pakketten: Budget, Basis en Uitgebreid. De reden waarom ik drie verschillende pakketten heb samengesteld heeft te maken met de aanschafprijs, omdat niet elk ouder persoon over hetzelfde budget beschikt. 7

8 Overzicht van elk basispakket: Budget, kosten aanschaf: 447,00 Euro Domoticaproducten: Doorguard 300 (Marmitek), draadloos alarmsysteem (Konig), koolmonoxidemelder (24HomeCare), Rookmelder SEC-SA301RF HQ Optisch RF (HQ), RF Remote Controlled Keyless Entry Deadbolt (Morning Industry), Care SecurePlus (Doro), MB530 (MrBeams). Dit basispakket domotica voor mensen met een krap budget is zeer bestendig tegen veroudering van techniek. Er zijn geen softwarepakketten die updates vereisen, geen maandelijkse kosten aan licenties en onderhoud. Daarnaast is dit pakket zeer gebruiksvriendelijk. Er zijn geen meerdere functies voor luxe te vinden, elk apparaat doet wat hij hoort te doen, zoals vele ouderen het graag zien. Basis, kosten aanschaf: 1525,00 Euro (+15,00 Euro per maand abonnement software) Domoticaproducten: Doorguard 300 (Marmitek), SecureLinc 2 (Smarthome), koolmonoxidemelder (24HomeCare), Rookmelder SEC-SA301RF HQ Optisch RF (HQ), Access Control Key Fob (Home Automation Inc.), Personenalarmtoestel 62 (Bosch), MB530 (MrBeams), ViePlus (ViePlus). Bij dit pakket wordt gekeken naar één bepaald communicatieprotocol, zodat alle andere domotica applicaties met hetzelfde communicatieprotocol met elkaar kunnen communiceren. Maar als deze later verandert (universeel communicatie protocol of een ander bedrijf laat deze producten ver achter qua techniek), dan adviseer ik om mee te veranderen. Dit is vanwege het feit dat alle toekomstige uitbreidingen installatietechnische problemen kunnen krijgen. Uitgebreid, kosten aanschaf: Minimaal ,42 Euro Domoticaproducten: Doorguard 300 (Marmitek), Central Alarm System (JUNG), koolmonoxidemelder (24HomeCare), Rookmelder SEC-SA301RF HQ Optisch RF (HQ), Tychi Systems 100RHAB BioLever (Tychi Systems), Personenalarmtoestel 62 (Bosch), Veilig Op Stap (V.O.S.), IP Robocam 21 (Marmitek), rolgordijn (Harrison), DWS102SCDT (Loxx), MB530 (MrBeams), Bewegingsmelder 360 (Conrad), Gira Control 19 Client KNX/EIB (Gira), Gira-systeem55/e22 (Gira), HearPlus 322wra (Doro), BigTel42 Plus (Audioline), PM-505NL (Profoon), instelbaar keukenblad, Grohe Grohtherm 3000 (Grohe). Dit pakket is alleen geschikt voor oudere mensen die affiniteit hebben met techniek en een ruime beurs. Dit is vanwege het feit dat deze producten vele functies en aanpassingsmogelijkheden hebben. Mijn advies is om altijd met dit pakket bij de tijd te blijven qua software updates en toekomstige uitbreidingen altijd proberen aan te sluiten aan het KNX aanraakscherm. Mijn conclusies in dit verslag zijn dat mijn onderzoek aangeeft dat domotica een positief effect heeft op de tijdsduur dat ouderen langer zelfstandig kunnen blijven wonen. Dat domotica op dit moment nog een fragiel en onduidelijk onderwerp is. Dat er nog teveel opties zijn in de domotica communicatiestandaarden en dat hierdoor de domoticamarkt onstabiel en gefragmenteerd overkomt. Dat er nog geen open communicatiestandaard bestaat voor domotica. En dat een teveel aan domoticaproducten voor een averechts effect kan veroorzaken bij ouderen. 8

9 2. Summary Graduation assignment This report is the finished product of the graduation assignment of Menno Duijf. This graduation assignment was performed from 6 april 2011 till 30 august 2011 at the lectureship ihuman in Leeuwarden. The lectureship ihuman was started in 2010 by the Noordelijke Hogeschool Leeuwarden and the Zorggroep Noorderbreedte which aims for the improvement of technologies in the fields of welfare and care. My graduation assignment is to arrange a standard package of domotics which will aid the healthy elderly to live independent for a longer period of time. The expectation of this report is that when this standard package will be used that the healthy elderly will live independently for a longer period of time without having to be placed into intramural care. This would improve the living quality and will save the government money in the elderly care. I have reviewed various domotic products and divided them into different categories. The categories are safety and security, climate control, comfort, illumination, efficient use of energy, telecommunication & information and location bound domotics. This report also has a short product overview as appendix. Besides the product research, I have also done research about the possibility or existence of an 'open domotic platform'. These open domotic systems don't exist yet, but only because that these similar products aren't open enough yet in terms of communication standards and infrastructure. I have made an overview of the various possible domotics infrastructure because of this research and included this as an appendix in this report. I have made a list of demands and wishes in order to compose my basic domotic packages. This list is made of by means of sending out surveys to installers and producers and by taking interviews of the extramural elderly and their caretakers of the Erasmushiem. This list produced the following demands: A personal alarm system to guarantee safety and to create a sense of security. A door phone for security measures and to bypass mobility problems. And finally the ease of usability of the domotic products they might use. The three basic domotic packages I composed are the following: Budget, basic and expanded. The reason why I made these three different packages is because I wanted to use different purchase prices. This is because not every elderly person has the same budget to spend on such a package. 9

10 Overview of each domotic package: Budget, purchase price: 447,00 Euro Domotic products: Doorguard 300 (Marmitek), wireless alarmsysteem (Konig), CarbonOxide Detector (24HomeCare), Fume Detector SEC-SA301RF HQ Optical RF (HQ), RF Remote Controlled Keyless Entry Deadbolt (Morning Industry), Care SecurePlus (Doro), MB530 (MrBeams). This basic package of domotics is meant for people with a tight budget and the package itself is very resistant against the aging of technology. There is no software which needs updating nor are there monthly costs for licenses and maintenance. There is no abundance of functionalities, every device does what it should do, no more no less, which many elderly love to see. Basic, purchase price: 1525,00 Euro (+15,00 Euro a month for subscription fees) Domotic products: Doorguard 300 (Marmitek), SecureLinc 2 (Smarthome), CarbonOxide Detector (24HomeCare), Fume Detector SEC-SA301RF HQ Optical RF (HQ), Access Control Key Fob (Home Automation Inc.), Person alarm device 62 (Bosch), MB530 (MrBeams), ViePlus (ViePlus). This package is modeled after one specific communication protocol. This will ensure that other domotic appliances with the same communication protocol will be able to communicate with each other. But if this communication protocol changes later on (universal protocol or new type of communication), then my advice would be to change your current products as well. This is because you want to prevent future expansions to not have technical installation problems. Expanded, purchase price: A minimal price of ,42 Euro Domotic products: Doorguard 300 (Marmitek), Central Alarm System (JUNG), CarbonOxide Detector (24HomeCare), Fume Detector SEC-SA301RF HQ Optical RF (HQ), Tychi Systems 100RHAB BioLever (Tychi Systems), Person alarm device 62 (Bosch), Veilig Op Stap (V.O.S.), IP Robocam 21 (Marmitek), rolling curtain (Harrison), DWS102SCDT (Loxx), MB530 (MrBeams), movement detector 360 (Conrad), Gira Control 19 Client KNX/EIB (Gira), Gira-systeem55/e22 (Gira), HearPlus 322wra (Doro), BigTel42 Plus (Audioline), PM-505NL (Profoon), adjustable kitchen height, Grohe Grohtherm 3000 (Grohe). This package is suited for elderly which have great affinity with this type of technology and a loaded wallet. This is because of the fact that these products have many functions and expansion possibilities. My advice would be to be always up-to-date with your software and to always connect future expansions to the KNX touch screen. I have several conclusions stated in my report which are that my research indicated that domotics enforces a positive effect on the duration on which the elderly can live on their own independently. That domotics in this present day is a fragile and unclear topic to many. That there are too many options in de domotic communication standards and this causes the domotic market to be unstable and fragmented. That until now there isn't an open communication protocol for domotics. That to many domotic products will cause an adverse reaction with the elderly. 10

11 3. Inleiding Het hoofdonderwerp van mijn afstudeeropdracht valt onder domotica (samentrekking van de woorden domus (huis) en elektronica). De definitie van domotica is de integratie van technologie en diensten, met als doel een betere kwaliteit van wonen en leven. De afstudeeropdracht zelf luidt: Het samenstellen van een domotica basispakket voor de extramurale ouderenzorg (extramurale zorg is thuiszorg voor mensen met een verzorgingshuisindicatie die niet zijn opgenomen in een instelling). De reden voor dit onderzoek is dat de ouderenzorg een belasting is voor de maatschappij zelf en zal toenemen in de komende decennia als gevolg van de vergrijzing en de ontgroening. In dit document zal ik eerst vertellen voor wie ik werk, daarna zal ik uitgebreid vertellen over hoe deze behoefte naar domotica voor de extramurale zorg tot stand is gekomen tijdens de probleemanalyse. Na de probleemanalyse vertel ik over mijn werkzaamheden en hoe deze zijn opgebouwd en tot slot zal ik dit document afsluiten met enkele voorlopige conclusies die ik heb ondervonden. 11

12 4. Lectoraat ihuman (Afb Medewerkers Lectoraat ihuman) 4.1 Historie In 2010 is door NHL Hogeschool en Zorggroep Noorderbreedte het lectoraat gestart dat zich richt op de toepassing van nieuwe technologieën op het terrein van welzijn en zorg. Het lectoraat wordt geleid door dr. Ate Dijkstra. (2e van links op Afb ) 4.2 Doelstelling De focus van het lectoraat is gericht op de toekomstige en huidige ouderen met welzijns- en zorgvragen. Zij willen hun uitdagen de stap te zetten naar het toepassen van woon- en zorgtechnologie als hulpmiddel om zelfredzaam te blijven of weer te worden. Daarnaast worden hun professionele hulpverleners uitgedaagd op interactieve wijze, gebruikmakend van internet en andere sociale media, met hun cliënten te communiceren, of in de eigen werksituatie gebruik te maken van werkproces ondersteunende technologie. 4.3 Organogram (Afb Organogram Lectoraat ihuman) 12

13 5. Afstudeeropdracht 5.1 Probleemanalyse Mijn afstudeeropdracht is om een domotica basispakket samen te stellen voor de extramurale zorg. Maar de reden hierachter is meer dan simpelweg een product aan de man te brengen en deze reden komt voort uit de (toekomstige) behoefte van de maatschappij. Ik zal deze behoefte in kaart brengen door de aanleiding uit te diepen. 5.2 Vergrijzing Vergrijzing is een verschijnsel dat al decennialang speelt en deze ontwikkeling zet nog een behoorlijke tijd door. Door de 'babyboom' na de tweede wereldoorlog bereikt die generatie ( ) nu de leeftijd van 65 plus. Daarnaast door de steeds verbeterde zorg (medicijnen, artsen) leeft men nu veel langer en is het aantal 65 plussers van 0,3 naar 2,5 miljoen mensen toegenomen in Nederland tussen 1900 en Ook het aantal 80 plussers ook nam zeer toe, van naar Hierdoor komt de verhouding tussen de leeftijdsgroepen van en 65 plussers anders te liggen. In 2009 was 15% (2.5 miljoen mensen) van de bevolking 65 jaar of ouder, maar de prognose voor 2050 is dat 25% van de bevolking 65 jaar of ouder is. Hoe hoger deze verhouding ligt, hoe meer druk er word uitgeoefend op de maatschappij om voor deze ouderen te zorgen. Dit wordt ook wel 'Grijze Druk' genoemd. In de volgende grafieken de verhouding van leeftijdsaantallen in verschillende plaatsen (zie afb , en afb ): (Afb Rotterdam) (Afb Laren) (Afb Almere) Bron: In deze bevolkingspiramiden is duidelijk te zien wanneer de vergrijzing op zijn hoogste niveau is per plaats, waarbij Rotterdam een begin van vergrijzing laat zien, dat Laren op dit moment zeer vergrijst is en dat Almere binnenkort aan de beurt is. 13

14 Grijze druk om precies te zijn is de verhouding tussen werkende mensen en mensen die 65 jaar of ouder zijn. Hierdoor wordt de bevolking van 0-19 jaar niet meegenomen in de verhouding voor grijze druk. Andere feiten die ik tegenkwam was dat de grijze druk in % bedroeg (4 werkende mensen per oudere persoon), maar de prognose voor 2040 is 49% (2 werkende mensen per oudere persoon). Hierdoor als men dit lineair doordenkt zal de werkende mensen later meer belast worden om voor hun ouderen te zorgen, financieel en de zorgcapaciteit zelf. 5.3 Ontgroening Naast de babyboom ervaart Nederland ook ontgroening. Ontgroening is de relatieve afname van de leeftijdsgroep 0-19 jaar. Onderstaand een grafiek (afb ) die het aantal levend geborenen laat zien per jaar in Nederland: (Afb Provinciale vergrijzing 2025) ( Afb Aantal levendgeborenen (x1000) in Nederland) Men moet bedenken dat na de jaren 70 volgens de grafiek het vrij stabiel is gebleven, maar je moet erbij wel bedenken dat de bevolking wel is gegroeid. Hierdoor is de verhouding tussen levend geborenen en bevolkingsgrootte steeds meer afgenomen. Een reden hiervoor is de daling van 14

15 vruchtbaarheid. Vrouwen proberen steeds op een latere leeftijd een kind te krijgen (rond de 30), terwijl vrouwen het meest vruchtbaar zijn als ze 23 jaar oud zijn. 5.4 Toekomst Vergrijzing en ontgroening oefent een grote druk uit op de maatschappij naar de toekomst toe. Doordat de verhouding tussen werkende burgers en gepensioneerde burgers steeds hoger komt te liggen zal men steeds meer belasting moeten betalen en een lager pensioen ontvangen. Dit wordt noodzakelijk voor de overheid om de huidige zorgstandaard te kunnen behouden. Maar het zijn niet alleen de financiën die onder druk staan, ook de zorgcapaciteit en het aantal zorgpersoneel dat nodig is zal ook groter worden. Als voorbeeld, op dit moment is er in Friesland 16% van de bevolking 65 jaar en ouder, maar dit zal toenemen in 2030 tot 28%. Dit betekent dat er bijna een verdubbeling nodig is in zorgpersoneel en capaciteit. Terwijl het nu al moeilijk of bijna onmogelijk is voor zorginstellingen om het voor elkaar te krijgen zonder hun vele vrijwilligers. 5.5 Ouderenzorg Zorg voor ouderen kun je basaal in 3 verschillende doelgroepen onderverdelen. Namelijk de gezonde ouder wordende burger, de oudere burger met afnemende zelfredzaamheid en de zorgafhankelijke burger. Hierbij kan de gezond ouder wordende burger zelfstandig wonen en leven, maar de oudere burger met afnemende zelfredzaamheid moet zich beroepen op mantelzorg.mantelzorg is de zorg voor chronisch zieken, gehandicapten en hulpbehoevenden door naasten: familieleden, vrienden, kennissen en buren. Kenmerkend is de reeds bestaande persoonlijke band tussen de mantelverzorger en zijn of haar naaste. Daarnaast gaat het om langdurige zorg die onbetaald is of extramurale zorg (Extramurale ouderenzorg is thuiszorg voor mensen met een verzorgingshuisindicatie die niet zijn opgenomen in een instelling). Het doel is om zelfstandig wonende ouderen met een verzorgingshuisindicatie zodanig zorg te bieden zodat verhuizing naar een intramurale omgeving kan worden uitgesteld of worden voorkomen. Waarnaast de zorgafhankelijke oudere burger voornamelijk intramuraal moet wonen, oftewel een bejaardentehuis. Intramurale ouderenzorg is thuiszorg voor mensen met een verzorgingshuisindicatie die wel zijn opgenomen in een instelling. 5.6 Ontzorgen Met al deze feiten is duidelijk dat de komende decennia naar nieuwe innovatieve oplossingen gezocht moet worden om deze toekomstige maatschappelijke zorg te ontzorgen. Één van deze oplossingen is om oudere mensen zo lang mogelijk zelfstandig te laten wonen met behulp van domotica. Hoe langer de maatschappij of omgeving de ouder wordende burger uit de zorg kan houden, des te minder de stress op de overheid en de maatschappij. 15

16 6. Domotica 08/2011 [DOMOTICA IN DE EXTRAMURALE ZORG] 6.1 Wat is domotica Domotica (ook wel huisautomatisering) is het domein van huiselijke elektronica. Het woord "domotica" is een samentrekking van het Latijnse woord domus (huis) en tica wat afkomstig is van informatica, telematica en robotica. De officiële definitie van domotica is: De integratie van technologie en diensten, ten behoeve van een betere kwaliteit van wonen en leven. Bij domotica draait het dus niet alleen om integratie van techniek en bediening in de woning, maar ook om de dienstverlening van buitenaf naar de woning. 6.2 Het ontstaan van domotica De eerste domotica toepassingen waren vaak systemen die reeds in de geautomatiseerde industrie of kantooromgeving bestonden, en in woningen werden ingepast voor personen met een functiebeperking. Zodoende konden zij zich een grotere autonomie verwerven en bijvoorbeeld "vanuit een rolstoel" de belangrijkste huiselijke taken (laten) uitvoeren. Veralgemeende toepassing van domotica begon echter pas eind 20e eeuw echt door te breken in de bouw en architectuur, omdat er dan ook een standaard werd opgesteld waarbinnen de verschillende systemen konden worden geïntegreerd en met elkaar kunnen communiceren. 6.3 Verschillende generaties domotica Eerste generatie domotica zijn producten die zonder communicatie met andere installaties hun functie uitvoeren, een deurdranger of een traplift bijvoorbeeld. De tweede generatie domotica is standaard voorzien van een zogenaamde ethernet aansluiting. Via deze aansluiting kunnen audio/video, verwarming-, airco-, alarm- en andere systemen op een eenvoudige manier worden gekoppeld met het LAN, local area network of met het Wide area network. Hierdoor kan men thuis maar ook van op kantoor het domoticasysteem beheren via de pc of pocket-pc. Zo kan men bijvoorbeeld via internet de camerabeelden volgen en ingrijpen wanneer iemand het licht heeft laten branden, of men kan de aanwezigheidssimulatie opstarten zodat het lijkt alsof er mensen aanwezig zijn. 16

17 6.4 Domotica en de extramurale zorg Domotica is één van de oplossingen waardoor de ouder wordende burger langer zelfstandig kan blijven wonen en leven. Door domotica toe te passen kan een zorgbehoevende oudere burger wel zijn dagelijkse taken uitvoeren en daarnaast heeft deze burger hierdoor ook de mogelijkheid om mensen of instellingen te alarmeren als zij in nood verkeren. Domotica kan je in verschillende functies inzetten zoals: bewaking, alarmering, klimaatbeheer, toegangsystemen, monitorinstallaties, zorg op afstand, medisch, comfort en sociale communicatie. Maar omdat de zorgvraag zeer verschillend is per ouder wordende gepensioneerde burger is de geschikte domotica ook bepalend om de beperkingen op te vangen. Hierdoor is mij gevraagd om de basisbehoefte te bepalen en deze te formuleren in een domotica basispakketten met verschillende budgets. De verschillende budgets is omdat de persoon in kwestie op dit moment zelf de domotica installatie moet betalen en niet iedereen heeft daar genoeg geld voor (over). 6.5 Uiteenzetting basispakket domotica Mijn oorspronkelijke afstudeeropdracht was om één domotica basispakket samen te stellen, maar tijdens het uitvoeren van mijn domotica inventarisatie kwam een bepaalde vraag bij mij op. Namelijk: hoeveel mag dit basispakket deze ouder wordende gepensioneerde burger kosten? Ik realiseerde mij dat het basispakket voornamelijk de basisbehoefte zal moeten opvangen, maar daarentegen kan men voor deze functies wel kiezen tussen verschillende producten met verschillende prijzen. Hierdoor heb ik besloten dit basispakket in drie verschillende versies aan te bieden. Budget: alle domotica producten die functioneel aan de eisen voldoen aan het basispakket, maar zo laag mogelijk qua kosten. Basis: alle domotica producten die functioneel aan de eisen voldoen passend bij het budgetpakket, maar met producten erbij die flexibeler en uit te breiden zijn. Hierdoor zal de prijs ook hoger liggen dan het originele basispakket. Uitgebreid: alle domotica producten die functioneel aan hun eisen voldoen aan het basispakket, maar met alle mogelijke uitbreidingen en luxe uitvoeringen van de aanwezige domoticaproducten. 17

18 6.6 Inventarisatie domotica 08/2011 [DOMOTICA IN DE EXTRAMURALE ZORG] Om een basispakket domotica te kunnen maken moet ik keuzes maken tussen domotica producten die hedendaags op de markt zijn. Hiervoor heb ik onderzoek gedaan via het internet, mensen gesproken, productpresentaties en lezingen bijgewoond. Deze producten heb ik onderverdeeld in specifieke groepen Veiligheid en bewaking Bij veiligheid kan men denken aan het veilig stellen of behouden van materiaal of de veiligheid van een persoon. De domotica die hiervoor aanwezig is kan vaak na het afgeven van het alarm deze doorgeven aan instellingen die hierop kunnen reageren. Dit kan de brandweer zijn, politie, verpleging en ambulance of de eigenaar zelf. Parlofonie. Hierbij heeft de bewoner via een beeldscherm en camera zicht op de persoon die voor de deur staat en kan optioneel de mogelijkheid hebben om de deur vanaf afstand te openen. Inbraakalarmering. Deze bewegingsmelders, raamsensoren en druksensoren kunnen met of zonder licht en geluid werken en kunnen de optie hebben om dit alarm door te sturen naar een GSM of de politie. Brand, rook en CO2 alarmen die doorgeschakeld kunnen worden naar een bewakingscentrale. Toegangsverschaffing en registratie van sloten die alleen met een gepaste sleutel openen met bijvoorbeeld een RFID-tag (druppelsysteem), biometriesensor (bijv. een vingerafdruk) of via een masterkey. Persoonlijke alarmering. Alarmcentrales voor zorgdoeleinden, waarbij de gebruiker de zorg kan waarschuwen dat hij of zij dringende hulp nodig heeft. Dit kan bijvoorbeeld een draagbare zender zijn die de gebruiker kan activeren als deze in nood verkeerd. Valalarmering. Een sensor die de gebruiker bij zich meedraagt, waarbij deze alarm slaat als de sensor een valbeweging detecteert. Ruimtegebonden alarmering. Een trekkoord of schakelaar die als vaste installatie in een ruimte gebruikt dient te worden. Bijvoorbeeld een alarm trekkoord op het toilet die een zuster of wijkverpleegster kan waarschuwen via een meldcentrale. Cameratoezicht. Bewakingcamera's die open gebieden, materiaal of leefruimtes staat gericht waarbij men van afstand de beelden kan bekijken en/of opslaan. Deze kan ook gebruikt worden voor intensievere toezicht in de zorg vanaf afstand. Daarnaast kunnen ze de optie hebben op pas actief te filmen nadat er beweging is waargenomen. 18

19 6.6.2 Klimaatregeling 08/2011 [DOMOTICA IN DE EXTRAMURALE ZORG] Bij klimaatregeling denkt men snel alleen aan de thermostaat. De thermostaat is op zichzelf een goed voorbeeld maar er zijn ook andere systemen die het klimaat kunnen regelen, zoals airconditioning en ventilatie. Dit wordt ook wel de HVAC genoemd (Heating, Ventilation and Air-Conditioning). Temperatuursschakelaars die de verwarming en airconditioning per plaats en tijd kan bedienen naar instelling. Ze hebben ook de optie om personen te detecteren en lichtinval en hiermee wordt er nog zuiniger met energie omgesprongen. De voorgaande sensoren kunnen ook doorgeschakeld worden naar systemen die zonneschermen en rolluiken kunnen neerlaten of optrekken. Ramen die zich individueel of collectief (per compartiment) kunnen openen en sluiten. Deze kunnen bestuurd worden door tijd of sensoren die CO2 en temperatuur kunnen waarnemen. Daarnaast kunnen deze ook geopend worden door middel van een afstandsbediening. Klimaatregulators die vanaf afstand ingesteld kunnen worden (GSM of webapplicatie). Het doorschakelen van klimaatbesturing naar een domotica-paneel. De klimaatregeling automatisch instellen naar nachtstand als men het huis heeft verlaten Comfort Bij comfort heeft domotica een breed scala van toepassingen. Hierbij zijn sommige bedoeld voor mensen met een handicap, terwijl anderen puur voor mensen zijn die een behoefte naar luxe hebben. Automatische klimaatregeling met sensoren voor temperatuur en aanwezigheid van personen. Instellen van bepaalde sferen in de woning. Hierbij kan je denken aan lichtinstellingen, afspelen van bepaalde muziek etc. Toegangssystemen via GSM. Hierbij kun je bijvoorbeeld je achterdeur openen via je GSM als je geen sleutel bij je hebt. Automatische rolgordijnen. Gordijnen die met een klein motortje open en dicht gaan. Automatische deuropeners. Voor mensen met zwakke spieren. Domotica die dagelijkse handelingen aangeeft. Zodat mensen met een mentale handicap niet hun (juiste) medicijnen vergeten of bepaalde dagelijkse taken uitvoeren. 19

20 6.6.4 Verlichting 08/2011 [DOMOTICA IN DE EXTRAMURALE ZORG] Tegenwoordig kunnen vele domotica producten de gehele verlichting bedienen in een huis. Hiermee kunnen instellingen bewaard blijven en de verlichting bediend worden via een RF, IP signaal of bussysteem. Verlichting die aangaat op bewegingsdetectie. Hierbij kan je denken aan halverlichting en buitenverlichting. Dimmers om licht qua sterkte aan te passen naar behoefte. Als men het huis heeft verlaten dat alle lichten uitgaan. Instellen van verschillende sferen (werk, lezen, romantisch, koken, schoonmaken). Een alles uit schakelaar als men gaat slapen. Nachtverlichting, verlichting met een lichtsterktesensor die pas aangaat als het te donker wordt Efficiënt energieverbruik Bij efficiënt energieverbruik kijken we naar domotica installaties die zodra ze eenmaal zijn geïnstalleerd de energieverbruik regelen naar tijd en situatie. Een tijdschakelaar die bepaalde apparaten op de juiste tijd starten (wasautomaat, koffiezetter, sauna). Bepaalde stopcontacten deactiveren als u de woning verlaat. Onderhoudssystemen starten op tijd en datum, zoals een zwembadstofzuiger. Een thuis of niet thuis schakelaar die alle gewenste apparaten kan uitzetten als men het huis verlaat. 20