1 De totstandkoming van banksparen

Transcriptie

1 1 De totstandkoming van banksparen In dit hoofdstuk wordt kort ingegaan op de voorgeschiedenis van, wat in de praktijk bekend is komen te staan als de Wet Banksparen. Deze wet, die op 1 januari 2008 in werking trad, introduceert de spaarrekening eigen woning (SEW) en het beleggingsrecht eigen woning (BEW). Een hypothecaire geldlening en een SEW of BEW vormen de basisingrediënten van de bankspaarhypotheek, die in deze uitgave centraal staat. 1.1 De Verkenning In het rapport Belastingen in de 21e eeuw, een verkenning (Kamerstukken II 1997/98, , nr. 2) hebben de staatssecretaris en minister van Financiën beschreven dat het wenselijk zou zijn om de lijfrenteaftrek onder de zogeheten oudedagsparaplu uit te breiden. Met de genoemde oudedagsparaplu wordt beoogd één oudedagsplafond te introduceren ten behoeve van de fiscale begeleiding van alle mogelijke oudedagsvoorzieningen. In de ruimte die het oudedagsplafond biedt, zit allereerst het (collectief) opgebouwde pensioen. Wat dan nog resteert, kan hetzij via een lijfrenteverzekering, hetzij via een speciale aan voorwaarden gebonden oudedagsspaar- of beleggingsrekening worden ingevuld. Vanuit een oogpunt van verdere flexibilisering en gelijke behandeling van verschillende producten voor de oude dag is een afwijkende behandeling van eigen besparingen die uiteindelijk bedoeld zijn voor de oudedagsvoorziening minder gewenst. De oudedagsspaar- of beleggingsrekening zal vanwege het oudedagskarakter aan bepaalde voorwaarden moeten voldoen. Voor wat betreft de fiscale faciliëring wordt er in de belastingverkenning over twee systemen gesproken. Allereerst kan er gedacht worden aan een systeem waarbij de storting aftrekbaar is. Ten tweede kan er gedacht worden aan een systeem waarbij het rendement is vrijgesteld. 1.2 Wet IB 2001 De belastingverkenning heeft uiteindelijk geleid tot de Belastingherziening 2001, waarbij de Wet IB 1964 is vervangen door de Wet IB Uit het wetsvoorstel dat hieraan ten grondslag ligt, blijkt al dat er van de gedachte om tot een oudedagsparaplu te komen niet veel meer over is. Weliswaar wordt het lijfrenteregime herzien of eigenlijk versoberd maar van een ingrijpende stelselwijziging is geen sprake. Van een 1

2 1.3 Memo Financiële Planning Bankspaarhypotheken oudedagsspaar- of beleggingsrekening wordt in het wetsvoorstel in het geheel niet meer gesproken. Weliswaar is het aanvankelijk voorgestelde lijfrenteregime ten tijde van de parlementaire behandeling van de voorgestelde Wet IB 2001 nog op een aantal punten aangepast, maar noch van de introductie van een oudedagsparaplu, noch van de introductie van een fiscaal gefacilieerde oudedagsspaar- of beleggingsrekening is sprake geweest. Ook in de jaren na de inwerkingtreding van de Wet IB 2001 is het lijfrenteregime nog een aantal malen aangepast, onder andere in verband met de inwerkingtreding van de Wet VPL. Ook bij deze wijzigingen is er nooit enig initiatief genomen om tot de introductie van een oudedagsparaplu en/of de introductie van een oudedagsspaar- of beleggingsrekening te komen. Bij de Belastingherziening 2001 is met algemene stemmen de motie Giskes/De Vries aangenomen (Kamerstukken II 1999/2000, , nr. 106). Met deze motie verzoekt de Tweede Kamer de regering zo spoedig mogelijk een notitie op te stellen over de mogelijkheden om ook andere producten dan lijfrenteverzekeringen, zoals geblokkeerde spaar- of beleggingsrekeningen, in aanmerking te laten komen voor de fiscale faciliteiten ten behoeve van pensioenopbouw. In de daaropvolgende begrotingen van Financiën is te lezen dat deze notitie in voorbereiding of in behandeling is. Omdat anno 2006 de Tweede Kamer nog steeds geen notitie heeft gezien, hebben twee Tweede Kamerleden Depla en De Vries uiteindelijk zelf maar het initiatief genomen: het voorstel Wet Banksparen is geboren. 1.3 Initiatiefswetsvoorstel Banksparen Op 16 januari 2006 is het Voorstel van wet van de leden Depla en De Vries houdende wijziging van de Wet inkomstenbelasting 2001 en van enige andere wetten om te komen tot aftrekbare uitgaven voor oudedagsvoorzieningen via een lijfrentespaarrekening of lijfrentebeleggingsrecht bij de Tweede Kamer ingediend. Gedurende de parlementaire behandeling van het wetsvoorstel is de naam ervan een aantal keren gewijzigd. Uiteindelijk is de officiële naam het Voorstel van wet van de leden Depla en Blok houdende wijziging van de Wet inkomstenbelasting 2001 en van enige andere wetten inzake fiscale facilitering banksparen ten behoeve van pensioenopbouw of aflossing eigenwoningschuld geworden. Dit wetsvoorstel staat niet op zichzelf, maar vindt zijn wortels in de hiervoor al genoemde belastingverkenning voor de 21e eeuw uit 1997 (Kamerstukken II 1997/98, , nr. 2). De titel van het wetsvoorstel is enigszins misleidend daar waar er wordt gesproken over banksparen ten behoeve van pensioenopbouw. De initiatiefwet regelt namelijk dat er fiscaal gefacilieerd een lijfrentevoorziening kan 2

3 De totstandkoming van banksparen 1.3 worden gevormd bij een bank of een beheerder van een beleggingsinstelling. Van een fiscale faciliteit om bij een bank of een beheerder van een beleggingsinstelling een pensioenvoorziening te vormen, is in het geheel geen sprake. In de praktijk is dit wetsvoorstel bekend geworden onder de (niet officiële) naam Wet Banksparen. Deze wet legt ook de basis voor de bankspaarhypotheek. Ten tijde van de Tweede Kamerbehandeling van het wetsvoorstel over lijfrentebanksparen is het wetsvoorstel, zoals hiervoor is aangegeven, uitgebreid. De initiatiefnemers zijn van mening dat het fiscaal gefacilieerd sparen voor de aflossing van de eigenwoningschuld niet alleen voorbehouden mag zijn aan levensverzekeraars. Sinds de Wet IB 2001 in werking is getreden, kennen we het fenomeen kapitaalverzekering eigen woning (KEW). De KEW heeft als doel te sparen voor de aflossing van de eigenwoningschuld. Onder voorwaarden blijft het rentebestanddeel in een KEW bij het tot uitkering komen van de verzekering onbelast. Voor de inwerkingtreding van de Wet IB 2001 kenden we het fenomeen van een belastingvrije kapitaalsuitkering uit een kapitaalverzekering ook al, maar indertijd gold daar niet de voorwaarde bij dat de uitkering aangewend moest worden voor de aflossing van de eigenwoningschuld (al werd in de praktijk een kapitaalverzekering veelvuldig voor dat doel gesloten). Op grond van het bij de Wet IB 2001 getroffen overgangsrecht komen dergelijke kapitaalverzekeringen waarop het regime van of van voor de Brede Herwaardering I nog van toepassing is, nog veelvuldig voor. De initiatiefnemers introduceren nu twee tegenhangers voor de KEW: de spaarrekening eigen woning (SEW); en het beleggingsrecht eigen woning (BEW). Deze twee (bancaire) tegenhangers van de KEW dienen hetzelfde doel, namelijk de aflossing van de eigenwoningschuld. Ook bij de SEW en het BEWgeldt dat het rentebestanddeel in de kapitaalsuitkering te zijner tijd belastingvrij is, voor zover het wettelijke maximum niet wordt overschreden en uiteraard voor zover aan de voorwaarden voor een belastingvrije uitkering wordt voldaan. Met de Wet Banksparen is de basis gelegd voor de bankspaarhypotheek. Vrijwel direct na inwerkingtreding van de wet traden de eerste aanbieders op de markt toe. Veel bancaire instellingen hebben inmiddels een eigen bankspaarhypotheek ontwikkeld (zie voor een verkort overzicht paragraaf 2.7). De bankspaarhypotheek die we in de praktijk het meeste tegenkomen, is de klassieke bankspaarhypotheek. Bij deze vorm is het percentage van de verschuldigde hypotheekrente gekoppeld aan de rentevergoeding op de SEW. Bij de bancaire beleggingsvariant is 3

4 1.3 Memo Financiële Planning Bankspaarhypotheken het rendement afhankelijk van de beleggingsopbrengsten. Een derde vorm is een combinatie van de klassieke bankspaarhypotheek en de bancaire beleggingshypotheek en staat ook wel bekend als de bancaire hybride hypotheek. In het volgende hoofdstuk wordt dieper ingegaan op de verschillende verschijningsvormen van de bankspaarhypotheek. 4

5 2 Bankspaarhypotheken In dit hoofdstuk wordt ingegaan op bankspaarhypotheken die we in de praktijk tegen kunnen komen. Hierbij staan de juridische en fiscaaljuridische aspecten derhalve niet centraal, maar de vormgeving die de verschillende aanbieders hebben gekozen. Voordat dieper wordt ingegaan op de bankspaarhypotheek volgt allereerst een inleiding op de belangrijkste hypotheekvormen die we in de praktijk tegen kunnen komen. 2.1 Hypotheekvormen Wanneer we het over een hypotheek hebben dan bedoelen we daar in de basis mee de geldlening die iemand aangaat voor de financiering van een woning. Juridisch bezien slaat het woord hypotheek terug op het zekerheidsrecht dat de geldverstrekker verkrijgt bij het aangaan van de leningsovereenkomst. Als de geldverstrekker een hypotheekrecht heeft dan strekt dit er toe om op het daaraan onderworpen registergoed de woning de geldvordering bij voorrang boven andere schuldeisers te verhalen (art. 3:227 BW). In het spraakgebruik hebben we het echter over de lening, waarhet zekerheidsrecht het hypotheekrecht onderdeel van uit maakt. Hypotheken bestaan er in vele soorten en maten. In zakelijke financieringen zien we nog vaak leningen die in een bepaalde periode, bijvoorbeeld 20 jaar, periodiek wordt afgelost. De aflossing kan in telkenjare gelijke delen plaatsvinden. In dat geval hebben we het over een lineaire aflossing. De aflossing kan ook zodanig plaatsvinden dat de som van aflossing en rente jaarlijks een zelfde bedrag is. Deze som wordt ook wel de annuïteit genoemd. De hypotheek die als zodanig is vormgegeven heet ook wel de annuïteitenhypotheek. Dergelijke hypotheekvormen komen we vandaag de dag bij particulieren nog maar zelden tegen. Steeds vaker zien we dat een (belangrijk) deel van de hypotheek aflossingsvrij is. Dat wil zeggen, er hoeft helemaal geen aflossing plaats te vinden. Althans niet zolang de schuldenaar nog de woning heeft waar de hypotheek aan verbonden is. Vooraf wordt er dus geen datum afgesproken waarop de geldlening moet worden terugbetaald. De schuldenaar mag natuurlijk wel binnen de grenzen van de overeenkomst boetevrij aflossen. Meestal wordt de aflossingsvrije hypotheek bij verkoop van de woning afgelost. De aflossingsvrije hypotheek wordt meestal in combinatie met andere hypotheekvormen gesloten. Bij deze andere hypotheekvormen vindt dus wel een vorm van aflossing plaats, maar deze aflossing vindt in de regel 5

6 2.1 Memo Financiële Planning Bankspaarhypotheken pas plaats na een looptijd van 30 jaar. Tussentijds spaart de schuldenaar om deze aflossing op termijn te kunnen doen. Bij een dergelijke spaarhypotheek kan de aflossing bij elkaar gespaard worden in een levensverzekering (thans meestal een KEW) of een spaarrekening (doorgaans de SEW). Vindt de vermogensvorming voor de aflossing plaats in een beleggingsverzekering, een (verpand) beleggingsdepot of een (verpande) beleggingsrekening dan wordt vaak gesproken over een beleggingshypotheek. De vermogensvorming van de aflossing van de geldlening kan ook geschieden bij de beheerder van een beleggingsinstelling door middel van een BEW. Is er binnen de hypotheek sprake van een SEW of een BEW dan sprekenwe over een bankspaarhypotheek. Deze hypotheekvorm is met de inwerkingtreding van de Wet Banksparen in 2008 geïntroduceerd en is in korte tijd uitgegroeid tot een zeer populaire hypotheekvorm. In onderstaand overzicht staan de belangrijkste hypotheekvormen die we in Nederland kennen kort beschreven. Opgemerkt dient te worden dat deze benamingen niet ergens officieel gedefinieerd zijn. In het spraakgebruik kan een hypotheekvorm wel eens een andere benaming hebben of een (iets) andere invulling hebben gekregen. Ook productnamen kunnen nog wel eens voor verwarring zorgen. Tabel 2.1: Overzicht hypotheekvormen Aflossingsvrije hypotheek Lineaire hypotheek Annuïteitenhypotheek Tegenover de hypothecaire geldlening staat geen verplichting tot aflossing. Er is geen einddatum in de overeenkomst afgesproken. Doorgaans wordt de geldlening bij verkoop van de woning afgelost. Op grond van de Gedragscode Hypothecaire Financieringen bedraagt de aflossingsvrije hypotheek maximaal 50% van de woningwaarde. Bij een lineaire hypotheek wordt de geldlening gedurende de looptijd in gelijke delen afgelost. Vanwege de hypotheekrenteaftrek is de lineaire hypotheek minder aantrekkelijk als hypotheekvorm. In deze hypotheekvorm is de som van de jaarlijkse aflossing en de te betalen rente over de geldlening de annuïteit een vast bedrag. Bij aanvang is de rentecomponent hoog en de aflossingscomponent laag. Omdat er telkenjare een gedeelte van de geldlening wordt afgelost, verschuift gedurende de looptijd de verhouding tussen de beide componenten. Het aflossingsdeel wordt groter en de rentecomponent kleiner. 6

7 Bankspaarhypotheken 2.2 Spaarhypotheek Beleggingshypotheek Bankspaarhypotheek Traditioneel wordt deze term gebruikt voor een hypotheek waarbij tegenover de geldlening een levensverzekering wordt gezet. Lening en levensverzekering hebben dezelfde looptijd. De voor de lening verschuldigde rente is gelijk aan de rente die vergoed wordt binnen de levensverzekering. Met de uitkering uit de levensverzekering op de einddatum wordt de geldlening afgelost. Bij voortijdig overlijden van de verzekerde komt eveneens een bedrag tot uitkering waarmee de geldlening afgelost wordt. Het gaat dus om een zogenoemde gemengde verzekering. Bij de sinds 2001 gesloten spaarhypotheken is de levensverzekering doorgaans een KEW. Bij een beleggingshypotheek vindt, evenals bij de spaarhypotheek, aflossing van de lening plaats op de einddatum van de overeenkomst. Vermogensvorming vindt plaats door middel van een beleggingsverzekering, een (verpand) beleggingsdepot of een (verpande) beleggingsrekening. Omdat er sprake is van beleggen is er geen garantie dat er op einddatum voldoende middelen zijn om op de einddatum de volledige eigenwoningschuld af te lossen. Ook bij de bankspaarhypotheek wordt de lening afgelost op de einddatum van de overeenkomst. Vermogensvorming vindt plaats door middel van een SEW of een BEW. Als er sprake is van een SEW kan de rentevergoeding over het saldo op de SEW gelijk zijn aan de over de lening verschuldigde rente. Soms wordt er naast de SEW of het BEW een overlijdensrisicoverzekering gesloten. 2.2 Wat is een bankspaarhypotheek? Wat maakt de bankspaarhypotheek nu anders dan andere hypotheken? Elke hypotheek bevat een hypothecaire geldlening, dus daar zit logischerwijs niet het verschil. De meeste hypotheken kennen voorts een vormvan aflossing. Deze kan gedurende de looptijd van de lening plaats- 7

8 2.2 Memo Financiële Planning Bankspaarhypotheken vinden zoals bij de lineaire hypotheek en de annuïteitenhypotheek of aan het einde van de looptijd van de hypotheek, bijvoorbeeld na 30 jaar. De spaarhypotheek en de bankspaarhypotheek behoren tot deze laatste categorie. Bij de spaarhypotheek wordt een verzekering gesloten waarbij er gespaard wordt naar een kapitaal dat op termijn wordt aangewend voor de aflossing van de hypothecaire geldlening. Bij voortijdig overlijden komt er eveneens een kapitaal tot uitkering het overlijdenskapitaal dat wordt aangewend voor de aflossing van de eigenwoningschuld. De bankspaarhypotheek lijkt nog het meeste op deze traditionele spaarhypotheek. Het verschil is zoals ook is aangegeven in paragraaf 2.1 dat er niet door middel van een verzekering een kapitaal bij elkaar wordt gespaard, maar dat dit in een bancair product gebeurt. Dit bancaire product heeft het fiscale etiket Spaarrekening Eigen Woning (SEW) of Beleggingsrecht Eigen Woning (BEW). Een bankspaarhypotheek is dus een combinatie van een hypothecaire geldlening en een SEW of BEW. Zowel bij in leven zijn op de einddatum als bij voortijdig overlijden is het opgebouwde kapitaal bestemd om te dienen tot aflossing van de eigenwoningschuld. In figuur 2.1 is het waardeverloop van een SEW weergegeven. Hierbij is uitgegaan van een jaarlijkse storting op de SEW van en een (netto) rentepercentage van 4%. Het kapitaal dat na tien jaar is opgebouwd bedraagt , na twintig jaar bedraagt dit kapitaal en na dertig jaar is het in de SEWopgebouwde kapitaal Anders dan bij een spaarhypotheek is er geen echte overlijdensdekking. Als de rekeninghouder na bijvoorbeeld tien jaar overlijdt, deblokkeert het saldo wat op dat moment op de rekening staat. Dit gedeblokkeerde bedrag dient in beginsel te worden aangewend voor de aflossing van de eigenwoningschuld. Figuur 2.1 Waardeverloop SEW , , , , , , , ,

9 Bankspaarhypotheken Bankspaarhypotheek en overlijdensrisicodekking Bij een spaarhypotheek dus een hypotheek met daaraan gekoppeld een levensverzekering zal er doorgaans wel sprake zijn van een overlijdensrisicodekking. Gesteld dat er na dertig jaar een bedrag aan eigenwoningschuld moet worden afgelost van dus zoals in de hiervoor geschetste situatie na dertig jaar is opgebouwd dan kan het wenselijk zijn dat ditzelfde bedrag tot uitkering komt bij voortijdig overlijden. Uitgaande van de hiervoor geschetste situatie betekent dit dus dat er in de verzekering gedurende de looptijd een kapitaal wordt opgebouwd van dat tot uitkering komt op de einddatum van de verzekering, na dertig jaar. Bij voortijdig overlijden komt er eveneens een kapitaal tot uitkering van Dit wordt ook wel een gemengde verzekering genoemd. Het verzekerde kapitaal op de einddatum van de verzekering is gelijk aan het verzekerde kapitaal bij overlijden van de verzekerde voor de einddatum. Zeker als we te maken hebben met gezinnen met één kostwinner kan het verstandig zijn om de dekking bij overlijden goed te regelen. Immers, als de kostwinner overlijdt, kan de partner worden opgezadeld met een hypotheek waarvan deze de lasten niet kan dragen. Het gevolg is dan dat het huis verkocht zal moeten worden. Zeker in deze tijd geen gemakkelijke opgave. Maar ook als er wel twee kostwinners in het huishouden zijn, kan het verstandig zijn om een overlijdensdekking te regelen. Veel hypotheken zijn bij twee kostwinners namelijk ook berekend op twee inkomens. Als een van die inkomens wegvalt, kan de achterblijvende partner in dezelfde problemen komen. Natuurlijk, er kan sprake zijn van een partnerpensioen dat in de plaats treedt van het inkomensverlies dat optreedt door het overlijden, maar dit pensioen zal doorgaans (veel) lager zijn dan het arbeidsinkomen. Zeker omdat er in veel gevallen ook geen recht bestaat op een Anw-uitkering. Daar komt nog bij dat bepaalde kosten zullen toenemen. Gedacht kan bijvoorbeeld worden aan de kosten van kinderopvang. Reden genoeg om dus zeker ook stil te staan bij de overlijdensdekking. Hoe hoog deze overlijdensdekking moet zijn, kan natuurlijk niet in zijn algemeenheid beantwoord worden. Als we deze spiegelen aan wat gedekt is binnen de spaarhypotheek dan is de dekking omgekeerd evenredig aan de opbouw van het kapitaal in de SEW. Uitgaande van de hiervoor geschetste situatie betekent dit dat er bij overlijden altijd een kapitaal beschikbaar moet zijn van Als het overlijden na tien jaar plaatsvindt is er een kapitaal in de SEW opgebouwd van De overlijdensdekking zal dan / = moeten bedragen. Bij overlijden na twintig jaar bedraagt het kapitaal dat in de SEW is opgebouwd De overlijdensdekking zou dan / = moeten bedragen. In figuur 2.2 is het waardeverloop van de SEW en de daarbij 9

10 2.3 Memo Financiële Planning Bankspaarhypotheken gewenste overlijdensrisicodekking weergegeven, uitgaande van een benodigd kapitaal op einddatum en bij voortijdig overlijden van Figuur 2.2 Waardeverloop SEW en overlijdensrisicodekking , , , , , , , , Opbouw SEW Overlijdensrisicodekking De bankspaarhypotheek bevat in beginsel geen aanvullende overlijdensrisicodekking. Als dit wel wenselijk is, zal deze los moeten worden geregeld. De bank zal doorgaans de geldverstrekker en uitvoerder van de SEW zijn, maar voor de overlijdensrisicoverzekering mag de bank geen uitvoerder zijn. Doorgaans zal de bank als bemiddelaar optreden voor deze verzekering bij een al dan niet gelieerde verzekeraar. In figuur 2.2 is uitgegaan van een annuïtair dalende overlijdensrisicodekking. Dat wil zeggen, de overlijdensrisicodekking neemt steeds sneller af. In het eerste verzekeringsjaar is de afname van de overlijdensrisicodekking in de geschetste situatie In het laatste verzekeringsjaar is de afname van de overlijdensrisicodekking Er is dus sprake van een progressieve afname van de dekking bij overlijden van de verzekerde. Behalve de annuïtair dalende overlijdensrisicoverzekering komen we bij hypotheken vaak nog twee andere overlijdensrisicodekkingen tegen: de lineair dalende overlijdensrisicoverzekering; en de gelijkblijvende overlijdensrisicoverzekering. Bij de lineair dalende overlijdensrisicoverzekering daalt de overlijdensrisicodekking periodiek met een gelijk bedrag. In het hierboven geschetste geval komt dat neer op het volgende. De dekking begint te lopen op een bedrag van In dertig jaar tijd loopt de overlijdensrisicodekking terug naar nul. De jaarlijkse afname van de overlijdensrisicodekking bedraagt dan /30= 4 860,70. Bij de gelijkblijvende 10

11 Bankspaarhypotheken 2.3 overlijdensrisicodekking blijft de overlijdensrisicodekking de naam zegt het al gelijk. De dekking kan bijvoorbeeld op worden gesteld, maar omdat er ook sprake is van kapitaalopbouw is dat wellicht wat overdreven. In figuur 2.3 zijn de hier beschreven drie overlijdensrisicodekkingen opgenomen, waarbij er voor de gelijkblijvende overlijdensrisicoverzekering is gekozen voor een dekking bij overlijden van (vast) Figuur 2.3 Overlijdensrisicodekkingen , , , , , , , ,00 - AnnuÏtair dalende overlijdensrisicodekking Lineair dalende overlijdensrisicodekking Gelijkblijvende overlijdensrisicodekking Welke overlijdensrisicodekking in een concreet geval geadviseerd moet worden, valt in zijn algemeenheid niet aan te geven. Daarvoor is een goede inventarisatie van wensen en mogelijkheden nodig. Ook kan de geldverstrekker eisen stellen aan een eventuele overlijdensrisicodekking. Wel valt er iets te zeggen over de prijsstelling van de hierboven genoemde drie overlijdensrisicodekkingen. De duurste van de drie is de gelijkblijvende overlijdensrisicodekking. De dekking blijft in dat geval namelijk gedurende de gehele looptijd op hetzelfde niveau. Daarna komt de annuïtair dalende overlijdensrisicodekking. De overlijdensrisicodekking daalt weliswaar en is daarom goedkoper dan de gelijkblijvende overlijdensrisicodekking maar deze daling verloopt minder snel dan de lineair dalende overlijdensrisicodekking, die daarmee ook de goedkoopste van de drie is. Maar, vanzelfsprekend, de dekking is hier dan ook het minst. Bij de vergelijking van bankspaarhypotheken dient men dus goed te letten op de eventuele overlijdensrisicodekking. Kent de ene bankspaarhypotheek een lineair dalende overlijdensrisicodekking en een overigens vergelijkbare tweede bankspaarhypotheek een annuïtair dalende overlijdensrisicodekking dan mag het geen verbazing wekken dat deze laatstgenoemde bankspaarhypotheek in zijn geheel bezien duurder is. De dekking bij overlijden is immers beter. 11

12 2.3 Memo Financiële Planning Bankspaarhypotheken Een overlijdensrisicodekking kan op één of op twee levens worden gesloten. Als het wenselijk is dat er bij overlijden van één van beide partners een overlijdensuitkering volgt, zal de overlijdensdekking op twee levens worden gesloten. Uiteraard is het ook mogelijk dat beide partner zelf een overlijdensrisicoverzekering sluiten. Er komen dan dus twee verzekeringsovereenkomsten tot stand. Het zal niet verbazen dat een overlijdensrisicoverzekering op twee levens meer kost dan een overlijdensrisicoverzekering op één leven. In het eerste geval is de dekking immers beter. In de praktijk komen we overlijdensrisicodekkingen tegen waarbij sprake is van een gemiddelde premie en overlijdensrisicodekkingen waarbij de premie voor de overlijdensrisicodekking per dekkingsperiode bijvoorbeeld per verzekeringsjaar wordt berekend. Deze laatste vorm kennen we vooral bij beleggingsverzekeringen. Als er jaarlijks een premie wordt berekend voor de overlijdensrisicodekking wordt er feitelijk berekend wat de overlijdenskans in dat jaar is. Als die kans in enig jaar bijvoorbeeld 0,56% is, dan is de kostprijs voor een overlijdensrisicodekking van , kosten van de verzekering buiten beschouwing gelaten, 0,56% x = 560. Omdat de overlijdenskans in een jaar toeneemt naarmate iemand ouder wordt, stijgt de premie voor de overlijdensrisicodekking daarmee dus ook, tenminste, als we ervan uitgaan dat er sprake is van een gelijkblijvende overlijdensrisicodekking. Als er sprake is van een dalende overlijdensrisicodekking zal het ervan afhangen of het prijsopdrijvende effect van de toegenomen overlijdenskans groter is dan het prijsafnemende effect van de daling van de overlijdensrisicodekking zelf. Bij overlijdensrisicodekkingen waarbij er gewerkt wordt met een gemiddelde premie wordt er globaal in de eerste helft van de looptijd van de verzekering in feite te veel premie betaald voor de overlijdensrisicodekking; in de tweede helft van de looptijd daarentegen te weinig. Gemiddeld bezien wordt er precies voldoende betaald. Ook kennen we overlijdensrisicoverzekeringen die tegen een eenmalige koopsom worden gefinancierd. Bij aanvang van de verzekering wordt er dan eenmalig een premie betaald die betrekking heeft op de hele looptijd (doorgaans meerdere jaren) van de verzekering. In hypothecaire sferen komen we dergelijke overlijdensrisicoverzekeringen tegen koopsom niet veel tegen. Ten slotte moet nog worden opgemerkt dat voor veel (zuivere) overlijdensrisicoverzekeringen in de laatste verzekeringsjaren geen premie meer hoeft te worden betaald. Deze premievrijstelling is in feite al gefinancierd in eerdere verzekeringsjaren. 12