Allereerst van harte welkom op deze nieuwjaarsreceptie van de provincie Zuid-Holland. Ik wens u allen een gezond en succesvol 2015!

Transcriptie

1 Toespraak van Jaap Smit, Commissaris van de Koning in Zuid- Holland, bij de nieuwjaarsreceptie van de provincie Zuid-Holland, 7 januari Dames en heren, Allereerst van harte welkom op deze nieuwjaarsreceptie van de provincie Zuid-Holland. Ik wens u allen een gezond en succesvol 2015! Wij wensen elkaar dat goede nieuwjaar toe in een onrustige tijd waarin de wereld en samenleving heftig in beroering zijn. Veel van wat in het recente verleden vanzelfsprekend leek, staat nu ter discussie. Het openbaar bestuur heeft de grote opdracht om het vertrouwen van de burger te herwinnen en dat in een tijd waarin het soms lijkt dat tenen met de dag langer worden, lontjes steeds korter worden en de politiek fragmenteert. Hoe bestuur je een stad met een gemeenteraad met 15 fracties? Tegelijkertijd wordt veel van de samenleving gevraagd nu duidelijk is dat onze verzorgingsstaat grondig verbouwd wordt en het heil niet langer van de overheid kan worden verwacht, maar ook en meer van onszelf. De burger die niet langer klant en consument is van overheid en samenleving, maar mede-eigenaar met een eigen verantwoordelijkheid. Het haast vergeten woord 'solidariteit' zal een nieuwe en moderne invulling vragen, tussen burgers onderling, maar ook tussen gemeentes. Ook op Europees gebied lijkt het uur van de waarheid te naderen. Wordt het doorpakken of afbouwen? Het gaat erom dat we de mensen uitleggen waarom Europese samenwerking van groot belang is en wat de afhankelijkheden zijn waarbinnen wij met elkaar dit continent sterk maken in het licht van de verschuivende machtsblokken op wereldschaal. Europese samenwerking is ook van belang voor onze veiligheid. In het afgelopen jaar is pijnlijk duidelijk geworden dat veiligheid niet gratis is, sterker nog, dat zij in deze onrustige wereld niet vanzelfsprekend is. 1

2 Deze kerst zijn er veel lege plekken aan tafels geweest waarop het kerstmenu werd opgediend en zal het gemis door nabestaanden enorm sterk gevoeld zijn. 43 inwoners van onze provincie zaten in de vlucht MH17. Onlangs vierden wij dat het 25 jaar geleden is dat de muur viel. Ik herinner mij dat levendig, ik werkte bij de krijgsmacht in Seedorf en zag de eerste Trabantjes door mijn straat rijden. Euforie en ontspanning. Soms bekruipt je het gevoel dat we weer terug gaan in de tijd en de spanning weer oploopt. Zijn dat redenen om somber te worden? U zou dat kunnen denken na de woorden die ik net sprak. Ik ben dat niet en aan dat gevoel mogen we ook niet toegeven, maar het is noodzakelijk om de realiteit helder voor ogen te hebben om de juiste keuzes te kunnen maken. Het maakt de opdracht die wij in het openbaar bestuur hebben een belangrijke en daarbij is geen somberheid nodig, maar alertheid, doortastendheid en politieke moed! In het afgelopen jaar heb ik ruim kennis kunnen maken met velen van u en anderen binnen onze provincie. Een boeiend en leerzaam jaar waar ik persoonlijk met genoegen op terug kijk. Ik wil een paar gedachten met u delen. De rol van de provincie is voor vele burgers onduidelijk. Sommigen van u zullen zeggen: dat is altijd al zo geweest, dus leg je daar maar bij neer. Dat moeten we mijns inziens niet doen. De komende Statenverkiezingen bieden een kans om aan de burger te laten zien wat de provincie doet en wat daarvan de toegevoegde waarde is. In de afgelopen jaren zorgde een beweging naar kerntaken ervoor dat de rol van de provincie duidelijker werd, althans in elk geval voor de mensen die bij de provincie werken In bestuursakkoorden hebben rijk, provincies, gemeentes en waterschappen de afspraak gemaakt om hun taken te herschikken. 2

3 Alle bestuurslagen hebben duidelijke eigen profielen gekregen. Voor provincies is dat een ruimtelijk-economisch profiel met kerntaken ruimte, economie, verkeer en vervoer en natuur. Dat was een goed proces want het maakte de provinciale rol weer scherp. Die scherpe en herkenbare focus op kerntaken was succesvol en moeten we ook behouden. Maar,..hoor ik u denken.. Waar ik vandaag aandacht voor wil vragen, is de manier waarop we die kerntaken definiëren en vervolgens invullen. Hoe eng of breed willen we dat doen? Ik geef een voorbeeld op het gebied van de economie. Op dit gebied kunnen we ons - ik chargeer nu met opzet - beperken tot vergunningverlening voor bedrijfsterreinen en kantoorlocaties. Maar we kunnen ons ook veel breder inzetten om het vestigingsklimaat in deze provincie te versterken. Daar zijn we al mee bezig, bijvoorbeeld door het leggen van verbindingen tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid. De provincie is medeoprichter van het Innovation Quarter, de regionale ontwikkelingsmaatschappij voor Zuid-Holland. Ik heb echter het afgelopen jaar het gevoel gekregen dat we hier nog een slag bovenop kunnen leggen. Economie is immers meer. Het gaat om het algemene vestigingsklimaat in dit gebied en als je economie zo definieert dan gaat het ook om het verband met onderwijs-arbeidsmarkt, om cultuur en sport. Het gaat immers om de vraag of mensen hier graag willen wonen en werken. Dat betekent niet dat de provincie zich weer met van alles en nog wat moet gaan bemoeien, maar een te enge opvatting van je kerntaak brengt je relevantie als gesprekspartner in gevaar. Als ik hierover nadenk, ga ik vaak in gedachten terug naar mijn tijd als geestelijk verzorger op die kazerne in Seedorf. Wanneer ik mij daar te eng op mijn kerntaken zou hebben gericht, dan zou ik een tamelijk overzichtelijke agenda hebben gehad. Ik had mijn verhaal kwijt gekund aan de enkeling die er 'nog een beetje in geloofde'. Ik zou een klein publiek hebben gehad en weinig of niet geconsulteerd zijn bij vraagstukken die in die gemeenschap leefden. 3

4 Door mijn kerntaak breder te formuleren als de bewaker van de humaniteit in deze geweldmachine in de brede zin van het woord, had ik een ijzersterke positie en werd ik veelvuldig betrokken bij uiteenlopende vraagstukken die mens en organisatie raakten. Niemand twijfelde ook maar een moment aan de zin van mijn werk. Zo zie ik het ook graag voor de provincie. Ik zeg het maar ronduit: de ambitie van de provincie en de nadruk op haar toegevoegde waarde mogen sterker naar voren worden gebracht! In deze veranderende tijd is behoefte aan een provincie die op haar kerntaken het verschil maakt. Je zult je taken zo moeten oppakken en uitvoeren dat je meerwaarde zichtbaar is en erkend wordt. Dit betekent dat we de focus op kerntaken niet te eng moeten invullen. Ik verlang naar de creativiteit, de wil en het vermogen om soms buiten de gebaande paden naar nieuwe oplossingen te zoeken. Ik vind dat de uitdaging van dit moment: kerntaken zijn prima, maar zet jezelf niet buitenspel! En dat brengt mij op de samenwerking binnen onze provincie. Ik wil een paar opmerkingen maken over de vermeende strijd tussen provincie en de grote steden die de Metropoolregio Rotterdam Den Haag hebben opgericht. Allereerst moet mij van het hart dat ik sinds ik hier werk nog nooit zo vaak het woord framen heb gehoord. Iedereen framet er op los en zo ontstaat beeldvorming die soms aan de feiten voorbij gaat. Wat zijn de feiten? In dit huis juichen wij nauwere samenwerking tussen gemeentes, zoals die tot stand gebracht wordt binnen de MRDH en ook binnen de Drechtsteden en de Leidse regio, toe. De discussie tussen grote steden en provincie ging in de afgelopen jaren over de verantwoordelijkheid voor openbaar vervoer, mede in het licht van de afschaffing van de zogenoemde plusregio s. Hierin zaten provincie en grote steden niet op één lijn. Vlak voor de Kerst hebben regering en parlement die lange discussie beslecht met het besluit dat de verkeer- en vervoerstaken worden belegd bij een vervoersautoriteit die de provincie en de gemeentes uit 4

5 de Metropoolregio Rotterdam Den Haag in 2015 samen moeten gaan vormen. Die vervoersautoriteit moet er komen in de vorm van een samenwerking tussen de 23 gemeentes uit de MRDH en de provincie. Binnen een half jaar moet duidelijk zijn in welke vorm. Er ligt dus een gezamenlijk opdracht voor provincie en steden. Wij gaan graag met gezwinde spoed met die opdracht aan de slag. Ik heb inmiddels met de burgemeesters van Den Haag en Rotterdam afgesproken zo snel mogelijk met hen om de tafel te gaan om de gesprekken over de oprichting van de vervoersautoriteit te starten. In het verlengde daarvan wil ik met bestuurders uit de steden in gesprek over andere thema s waarin wij gezamenlijk de kansen binnen het metropolitane gebied kunnen versterken. Dat gebied omvat niet alleen de MRDH, maar de hele zuidelijke Randstad, dus van de Leidse regio tot de Drechtsteden. In dat hele gebied liggen grote kansen die juist door samenwerking benut kunnen worden. Zo komt kracht los. Het komt erop aan om juist gebruik te maken van elkaars kracht en een manier te vinden om binnen de unieke constellatie van Zuid- Holland de kansen die er zijn, te benutten. Dat vraagt om de bereidheid elkaar serieus te nemen en elkaars rol en positie te respecteren. In de ogen van de burger is er maar één overheid die de zaken zo efficiënt mogelijk voor hem moet regelen. De burger, dames en heren, brengt mij op een volgend onderwerp. In maart gaan wij naar de stembus voor de Statenverkiezingen. Zowel op nationaal als op provinciaal niveau wordt met spanning afgewacht wat de uitslag zal zijn. Ik hoop dat de burgers, ondanks de dominantie van de landelijke politiek, ook begrijpen dat er in de provincie iets te kiezen valt. De campagnes gaan binnenkort van start en ik verwacht dat de provinciale politieke partijen hun keuzes scherp voor het voetlicht brengen. Dat lokt veel kiezers naar de stembus en is goed voor de democratie. 5

6 Tijdens mijn vele informatieve en zinvolle werkbezoeken heb ik het afgelopen jaar regelmatig gehoord dat het provinciale parlement voor vele gemeentes op afstand staat. Ik hoorde de wens om meer in contact te komen met Provinciale Staten en zo meer de dialoog tussen het provinciale parlement en de lokale democratie te bevorderen. Ik snap die wens in deze tijd waarin we spreken over een netwerksamenleving, waarin voor top-down bestuur geen plaats meer is. In de netwerksamenleving komt het erop aan dat gemeentes en provincie, gemeenteraden en provinciale staten elkaar veelvuldig ontmoeten om gezamenlijk oplossingen en mogelijkheden te onderzoeken en vorm te geven. Een goed begin zijn de bijeenkomsten die wij in het afgelopen jaar hebben gehad met nieuwe raadsleden en aftredende wethouders. Dat werd zeer op prijs gesteld en vraagt om herhaling. Ik ben blij met de ontmoetingen die al plaatsvinden en de verschillende politieke partijen die de provincie intrekken, maar ik pleit in het verlengde daarvan voor regelmatige plenaire gedachtewisselingen met gemeentes of clusters daarvan in commissie- of Statenvergaderingen. Dat kan overigens ook vice versa en die uitnodiging ligt er reeds vanuit Rotterdam. Nog een enkel woord over de grote verantwoordelijkheden die per 1 januari zijn overgeheveld naar gemeentes. Gemeentes zijn als plek waar mensen wonen en werken het kloppend hart van onze samenleving! Ons nationaal parlement en het provinciehuis zijn misschien het zenuwcentrum of de verbindingsknoop. Maar alles wat daar gebeurt staat ten dienste van dat kloppend hart, de plaats waar burgers wonen en werken. In de komende tijd zal duidelijk worden wat die decentralisatieoperatie voor de inwoners van de gemeentes zal betekenen. Er zullen verschillen gaan ontstaan tussen de zorgniveau's en voorzieningen binnen de verschillende gemeentes. Er zullen rechtszaken komen, ze zijn er zelfs al geweest, over de keuzes die gemeentes maken. Er zal onrust zijn binnen de organisaties die zorg moeten leveren. 6

7 Hoe gaan de keukentafelgesprekken plaatsvinden en wat is de opdracht die ambtenaren meekrijgen? Gaat het om het vinden van oplossingen of gaat het om het volgen van richtlijnen en het bewaken van het budget? Hier ligt een enorme opgave voor de gemeentes en hun samenwerkingsverbanden. Het is urgent dat we met elkaar duidelijk maken wat het minimumniveau aan voorzieningen is waaraan elke gemeente moet voldoen. Er moet ruimte voor verschil zijn, maar wel met een bodem. Dit uiteraard om ongewenste ongelijkheden en daarmee gevoelens van onrechtvaardigheid te voorkomen. Ik voel me als commissaris nauw betrokken bij de opgaven van de gemeentes omdat het gaat om het welbevinden van de burgers die in deze provincie wonen. Want zo zie ik mijn taak: het mede bewaken en bevorderen van het woon-, werken leefklimaat in dit prachtige deel van Nederland, waarin enorm veel kansen liggen., binnen de ruimte die mij op deze positie gegeven is. Ik spreek de wens uit dat wij in deze complexe en boeiende tijd met elkaar een succes kunnen maken van de opdrachten die wij als vertegenwoordigers van de mensen voor wie wij het doen op ons bord hebben! Op het nieuwe jaar! 7