Kassen uit de crisis Over het toekomstperspectief voor de glastuinbouw in Zuid-Holland. Krijn Poppe l Lid PAL / senior econoom LEI Wageningen UR

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Kassen uit de crisis Over het toekomstperspectief voor de glastuinbouw in Zuid-Holland. Krijn Poppe l Lid PAL / senior econoom LEI Wageningen UR"

Klaas Boer
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Kassen uit de crisis Over het toekomstperspectief voor de glastuinbouw in Zuid-Holland Krijn Poppe l Lid PAL / senior econoom LEI Wageningen UR

2 Inleiding Crisis? What Crisis? Langjarige ontwikkeling in de glastuinbouw De financiële situatie van de glastuinbouwbedrijven Achtergrond van de boom en de omslag Ontwikkeling in de keten Never let a good crisis go to waste Kunnen we consumenten beter bedienen? Kunnen we inspelen op ketenontwikkelingen? Kunnen we niet beter elders ook produceren en hier regisseren? De rol van de overheid als crisismanager 2

Achtergrond van de boom en de omslag Ontwikkeling in de keten Never let a good crisis go to waste

3 3

4 Figuur dalend glasareal met gem. grootte 4

5 Structuur glasgroenten, bloemen, potplanten 2014 Areaal in Zuid- Holland (ha) Aandeel NL (%) 45% 59% 62% Gem. oppervlakte (ha) per bedrijf - NL % bedrijven met meer dan 5 ha - NL 3,35 ha 1,75 ha 20% 7 % Totaal aantal glastuinbouwbedrijven Z.Holland:

oppervlakte (ha) per bedrijf - NL % bedrijven met meer dan 5 ha -

6 Ca 40% van glastuinbouwers heeft forse financiële problemen 6

7 7

8 RESULTATENREKENING 2013 Glasgroentebedrijven Glasnijbloemenbedrijven Pot- en perkplantenbedrijven Totaal opbrengsten w.v. inkomenstoeslagen en subsidies w.v. energiehandel en -verkoop w.v. werk voor derden w.v. verhuur van activa Betaalde kosten en afschrijving Totaal betaalde kosten en afschrijving Dierlijke en plantaardige activa Energie Materiele activa Betaalde arbeid Werk door derden Financieringslasten Algemene kosten Resultaat Inkomen uit normale bedrijfsvoering Buitengewone baten en lasten Inkomen uit bedrijf Inkomen uit bedrijf per onbetaalde aje Standaardfout van het inkomen uit bedrijf

100 Dierlijke en plantaardige activa 362.100 382.300 827.600 Energie 663.100 322.600 246.100 Materiele activa 415.800 193.100 242.300 Betaalde arbeid 390.100 203.600 374.700 Werk door derden 52.

9 Geëxplodeerde leningen worden afgelost (index langlopende schulden / m2 glas, 2001/05=100) Bron: LEI Bedrijven InformatieNet 9

10 Factoren achter de boom en de omslag Nieuwe business modellen (met name bij groente) Buiten veiling om direct naar retail: grotere bedrijven GMO met geïndividualiseerde subsidies verving doordraaien Energieverkopen (WKK) Industriële ecologie: restwarmte (serverparken e.d.) Nieuwe financieringsconstructies (lease & sale back) Opbrengst verkoop oud-glas voor woningbouw (onroerend goedmotor) werkte tot de crisis Verzadigde markt en sommige producten ook gevoelig voor stagnerende inkomens van consumenten 10

11 Glastuinbouwcluster Veredeling Productie Handel & verwerking Toeleveranciers Onderzoek & advies Zakelijke dienstverlenin Logistiek

12 Grondstof Eindproduct Ketenorganisatie verandert ( Gereffi et al., 2005) Markt Modulair Relationeel Gevangen Hierarchie Groenteboer Leidende onderneming Leidende onderneming Volledige Integratie PRIJS Leidende onderneming Turnkey leverancier Relatie leverancier Boeren Laag Mate van coördinatie en machtsverschillen Hoog

onderneming Leidende onderneming Volledige Integratie PRIJS Leidende

13 Ontwikkeling van bedrijfssystemen n.t.w. / ha Keuterboeren (subsistence farm) Landb beleid Gezinsbedrijf (family farm) AKIS.gov Plantages latifundia, kolchoze AgriFood Netwerken Agr. Familieonderneming (mkb) ag. family firm 3 rd gen. uni Stadslandbouw Hobbyboeren Metropolitan agriculture Tijd

gov Plantages latifundia, kolchoze AgriFood Netwerken Agr.

14 12,5% agrarische export buiten EU zijn productiemiddelen Export zaaigoed: 1,1 miljard binnen EU 50 % 50 % buiten EU Export productiemiddelen (totaal): 3,1 miljard binnen EU 55 % 45 buiten EU Kassen buiten de EU door Nederland geleverd 80 % 14

Export productiemiddelen (totaal): 3,1 miljard binnen EU 55

15 Deel 2 Never let a good crisis go to waste Saneren: financiers nemen verlies, vermindert niet de capaciteit, bedreiging voor wankelende bedrijven; moet de overheid helpen met versneld vergroenen in RO? Innoveren: Kan sector de consumenten beter bedienen? Duurzaamheid beter communiceren? Groente & Fruit deficit helpen oplossen? Met ICT? Kan sector beter inspelen op ketenontwikkelingen? Veranderend retaillandschap Kunnen meeliften op trend naar meer lokale productie? Ketens efficiënter maken, minder waste agrologistiek en ict. 15

Duurzaamheid beter communiceren? Groente & Fruit deficit helpen oplossen? Met ICT? Kan sector beter inspelen op ketenontwikkelingen?

16 Duurzame productie: energie-efficiëntie en CO2-emissie 16

17 Holland: zuinig met water (liter/kg tomaat) Source: Stanghellini, Acta Horticulturae, 1034:

18 Consumentengedrag en -houding tav duurzaamheid Gezondheid, prijs en smaak belangrijkste voedselkwaliteitswaarden Backus et al. (2011). Voedselbalans LEI-WUR. Consumenten verkiezen altruïstische waarden zoals gelijkheid, vrede en rechtvaardigheid boven natuurwaarden (vervuiling, in balans met natuur) en egoïstische waarden (macht rijkdom, gezag) 15% van de mensen kiest eerst voor maatschappelijke waarden als dierenwelzijn, milieu en rechtvaardigheid

Consumenten verkiezen altruïstische waarden zoals gelijkheid, vrede en rechtvaardigheid boven natuurwaarden

19 Voedselconsumptie ten opzichte van richtlijnen, (bron: PBL) 19

20 Big Data for Smart Food and Health Services Food Life style Health 20

kunstje ook Specialty retailers in duurzaam Webshops bezorgen

21 Veranderend retaillandschap Retailers met breed assortiment (in rand van de stad) hebben het lastig Discounters kennen kunstje ook Specialty retailers in duurzaam Webshops bezorgen thuis Out-of-home groeit ook (trends: fast casual, food truck etc.) 21

22 Local4Local: het productieland voorbij? Er is een trend naar lokale productie (want: duurzaam, vers, regio als reactie op globalisering, geopolitiek) en landen als Spanje en Marokko worden concurrerender Kansen om elders capaciteit op te helpen bouwen? of Toch liever export van eigen bodem? of Gaan beide strategieën prima samen met de Nederlandse primaire productie als innovatielaboratorium en showroom? 22

23 Kennis is tot waarde te brengen met ICT Machines, installaties en kassen worden steeds meer voorzien van sensoren: Internet of Things Nu nog vooral voor machineonderhoud en service Maar zullen ook steeds meer gebruikt worden voor gericht advies op basis van Big Data Vereist wel een overgang van machineleverancier naar serviceprovider Ook kratten en producten worden steeds meer herkenbaar met RFID-tags, bar-codes etc. Nederland Regieland is niet alleen logistieke draaischijf maar ook beheersen van datastromen 23

24 Ultimate ph Datastromen: virtualisatie mogelijk Logistics Intelligence DFD normal normal or PSE acid Glycongen concn. (µmol glucose equiv./g) Logistics Connectivity Real-time Virtualization

25 Simulated screens to demonstrate the concept

26 Virtual Location A Cloud Event Management System Virtual Plant Virtual Location B Environ Location A ment update Plant location update Location B Environ ment update

27 Mock-up quality simulation screen Historic quality trajectory based on measurements Simulated quality based on decay models Alarms for expected quality problems Advices for interventions

28 Van insights naar intelligence 28

29 Concluderende samenvatting Ja er is een crisis: Althans voor een fors aantal bedrijven Niet door mr. Poetin maar door het einde van de boom en de veranderende ketenstructuur Hoe komen we er uit: Saneren en innoveren via verschillende sporen Niet alle kassen moeten blijven maar het tuinbouwcomplex moet zich heruitvinden Dat is een collectief belang van de sector en regio En vraagt dus om een faciliterende overheid, vooral op innoveren, niet (alleen) op saneren Zorg voor cross-overs: nieuwe combinaties. Met goed onderwijs. En goede R.O. 29

30 Dank voor uw aandacht - tijd voor debat krijn.poppe@wur.nl wageningenur.nl/lei Straks op website PAL en op Slideshare

31 31

32 Nederland Regieland is niet alleen logistieke draaischijf maar ook beheersen datastromen E-agriculturist Service for spraying potatoes Machine Breakdown Service Services Spraying Advisory Services Meteorological Service State and Policy Information Service Consumer Food safety service User s devices App store Cloud Information systems Other sources sensors actuators data sources ( Internet of Things ) Local Information systems

Vergelijkbare documenten

Majeure ontwikkelingen in de landbouw. 15 Januari 2015, Krijn Poppe Provincie Limburg

Majeure ontwikkelingen in de landbouw 15 Januari 2015, Krijn Poppe Provincie Limburg Inhoud (On)Duurzaamheid Ontwikkeling in keten Technologie-ontwikkeling: ICT Gemeenschappelijk Landbouwbeleid Bedrijfsstrategieën