Sara Casalin Petra Heyse.

Transcriptie

1 Sara Casalin Petra Heyse

2 Overzicht Vermaatschappelijking Familie als partner in de zorg Familieplatform Familieperspectief Familieperspectief in zorgorganisaties 4 criteria: Bejegening Informatieverstrekking Participatie Ondersteuning Hoe kunnen jullie aan de slag gaan?

3 De maatschappij wordt een partner in de zorg Vermaatschappelijking Evolutie naar meer gemeenschapsgerichte zorg Van aanbodsgestuurde naar vraaggestuurde zorg what works for whom? De focus verschuift van de instelling naar de leefwereld van de patiënt/cliënt Aandacht voor de meest kwetsbaren en vroegtijdig herkennen van hulp- en zorgvragen ook in de harde sectoren Aandacht voor competenties in plaats van voor beperkingen

4 De familie wordt een partner in de zorg Het sociale netwerk Bij 31,4% van de jongeren tussen 15 en 24 jaar is er sprake van psychische problemen Volwassenen hebben 27% (1 op 4) kans dat ze in hun leven te kampen krijgt met een psychisch gezondheidsprobleem Een veelvoud hiervan is betrokken nl. als partner, dochter/zoon, ouder, broer/zus, ander familielid, vriend(in), collega, buur,.. ook het sociale netwerk betrekken!

5 De familie wordt een partner in de zorg Familieleden willen meer betrokken worden Betrekken van familie in de zorg is gerelateerd aan betere uitkomsten van het zorgproces (e.g. Bijma, 2007; Fox, 2008; Lenior, 2001) Steun bij dagelijkse activiteiten Opvolgen medicatietrouw en behandeling Voorkomen dwangtoepassing Info over eigen verwerkingsproces Verbeteren relatie Draagkracht/draaglast

6 Partner van aan het woord Heb je ooit contact gehad met een dokter? Nee. Maar rond die diagnose zou ik dat graag wel hebben. Maar er is ook iets dat mij tegenhoud om daar contact mee op te nemen, omdat ik die niet ken en nooit gezien heb. Dan is het moeilijker om zelf het initiatief te nemen. Het zou misschien wel helpen moesten ze altijd iedereen een keer voorstellen. Want nu ben ik dat zelf wel beginnen opzoeken op de website en daar staan foto s op denk ik en gewoon dat je eens iemand ziet maar ja, die drempel over gaan om zelf naar de dokter te bellen dat doe ik niet.

7 Broer van aan het woord Mijn vrouw en ik zijn dan gekomen op een opendeurdag. Er is dan eigenlijk een verbetering geweest omdat dat dan eigenlijk op een lossere, informelere manier was dat we hem zagen. We kwamen niet echt voor hem, maar meer voor het instituut te bekijken en dan was er wel een grotere openheid, ook voor de andere familie. Mijn andere broer is dan ook meegekomen en nadien heeft mijn ma dat dan ook gehoord en dan wou zij samen met mijn zus, ook naar hier komen.

8 Jullie ervaringen? Wat roept dit bij jullie op?

9 Familieplatform GGZ Focus = familieperspectief verankeren in de zorg en familiebetrokkenen versterken in hun rol ervoor zorgen dat professionele organisaties een familievriendelijke zorg uitdragen en realiseren Familie-organisaties ondersteunen

10 Ondersteuning Familieplatform in de praktijk Sensibilisering: participatie in GGZ-overleg, studiedagen, signaliseringsfunctie nr beleid Informering en netwerking Visie-ontwikkeling Procesbegeleiding: pilootprojecten om de inzet van het familieperspectief te ondersteunen Methodiekontwikkeling (onze Portfolio) (Zelf-)evaluatie

11 Familieperspectief: wat? Triade staat centraal De familie kan zowel steun geven aan een familielid met een psychische nood als zelf steun nodig hebben dient makkelijker toegang te hebben tot diensten/organisaties binnen de hulpverlening moeten kunnen participeren aan de hulpverlening op verschillende niveaus video-illustratie FED

12 Familieperspectief: wat? Mensen zijn relationele wezens (Price- Robertson, Obradovic & Morgan, 2016)! Nooit is er geen omgeving! Bij kinderen: het gezin is de voedende factor voor de ontwikkeling Een cliënt moet terugkeren naar zijn context/familie. Dit is niet mogelijk als de naasten niet minimaal betrokken worden. Je kan een persoon niet los van zijn context behandelen

13 Familieperspectief: waarom? Kwetsbaarheden binnen het relationele netwerk: Ongeveer 50 % van de stoornissen ontwikkelt voor de leeftijd van 14 jaar. Ongeveer 1/3 van de kinderen ontwikkelt in een KO(A)PP situatie, problemen van voorbijgaande aard, nog eens 1/3 van deze kinderen ontwikkelt een ernstige en langdurige psychische problematiek (op latere leeftijd) Ook families lijden: Nood aan informatie over wat er aan de hand is, wat er moet gebeuren en wat men moet doen om goed te doen. Later komt ook de nood om alles te kunnen verwerken. Grote nood aan informeren, preventie en ondersteuning!

14 Familieperspectief: waarom? Krachten binnen het relationele netwerk: Expertise van familie: Leven dagelijks met persoon Verfijnen verhaal cliënt Relaties zijn vitaal voor herstel: ze geven vormen aan identiteit en dragen bij tot of zijn een hinderpaal voor welzijn (p. 451, in Tew et al., 2012). Interventies die zich richten op de familiecontext leiden tot positieve resultaten Gezinsinterventie/preventie bij KO(A)PP zorgen ervoor dat: ouders zich meer openstellen voor het thema er beter gecommuniceerd wordt binnen het gezin het risico op psychische problemen bij kinderen tot 40% daalt

15 Familieperspectief: Hoe? Micro: ervaringen in de praktijk (vanuit de drie perspectieven van de triade) Meso: zorgorganisaties bv. werkgroep familie Macro: beleid (visie, financiële en praktische aspecten, ondersteuningsmogelijkheden)

16

17 Familieperspectief in zorgorganisaties: hoe? Familiebeleid slechts realiseerbaar indien: structureel ingebed: op alle niveaus van een organisatie! dus ook deel uitmaakt van beleid 4 criteria voor een wenselijk familiebeleid: Checklist FGG Familiebeleid in GGZ organisaties in Vlaanderen Mede bepaald door familieorganisaties, trialoogwerkingen, onderzoeken(nationaal & internationaal)

18 Familieperspectief in zorgorganisaties: hoe? 4 criteria: 1. Familiebejegening 2. Informatieverstrekking 3. Ondersteuning 4. Betrokkenheid

19 1. Familiebejegening Goede eerste ontvangst Eerste stap contactname vanuit zorginstelling Beschikbaarheid aangeven Tijd nemen / Ruimte om over gevoelens te praten Ernstig genomen worden Hulpverlener stelt zelf vragen Niet enkel contact wanneer men iets nodig heeft Spreken op hoogste niveau : behandelende psycholoog/psychiater

20 1. Familiebejegening Hier hebben we voor het eerst echt met een dokter kunnen spreken. Hij is al in veel ziekenhuizen geweest, maar dit is de eerste keer dat we zelf met de dokter contact hebben gehad. Die man heeft geluisterd en vragen gesteld. Eindelijk iemand die tijd voor ons vrij maakt. Een psychiater heeft aanzien mensen voelen zich serieus genomen

21 1. Familiebejegening Ik heb daar nog nooit een verpleger gezien. Misschien wel zonder dat ik het wist. Je herkent ze niet. Er is iets dat mij tegenhoud om contact op te nemen. Ik ken hen niet. Ik heb hen nooit gezien. Het is moeilijk om dan zelf het initiatief te nemen. Het zou misschien helpen moesten ze altijd iedereen eerst even voorstellen. Personeel is vaak niet als dusdanig herkenbaar

22 2. Informatieverstrekking Informatie over problematiek Onderliggend vaak vraag hoe men het beste omgaat met naaste en wat men van de toekomst kan verwachten Informatie over behandelingsmethoden (medicatie) Tijdig en begrijpelijk: periodieke update en bij ontslag Vooral in functie van hoe zelf omgaan met patiënt

23 2. Informatieverstrekking Ervaren moeilijkheden beroepsgeheim: Te strikte interpretatie blokkeert de communicatie met een belangrijk steunsysteem van de patiënt Wordt te vaak misbruikt om geen tijd te moeten maken voor familie. Houdt de vaak gespannen relatie tussen patiënt en familie in stand en/of maakt die nog problematischer.

24 2. Informatieverstrekking De behoefte kan verschillen per familie op maat Informeel Formeel: Niet-persoonsgebonden Flyers, rondleiding, Psycho-educatie (bv. InFoPs Similes) Consultatie bij arts Wegwijzen naar familieverenigingen Verwijzen Interne ombudspersoon

25 2. Informatieverstrekking Persoonsgebonden Enkel als de persoon daarmee instemt Bij weigering: in verder gesprek gaan met de patiënt: waar mogelijk inzetten op herstel of vernieuwing Als familie rol opneemt in de zorg: triadegesprek nodig triadekaart Sterk verstoorde relatie: soms is (al dan niet tijdelijke) afstand de beste optie voor alle partijen*

26 2. Informatieverstrekking Persoonsgebonden *Uitzonderlijk kan de arts het noodzakelijk vinden om dat toch te doen (vanuit goed hulpverlenerschap en in het belang van de gezondheid van een gedwongen opgenomen patiënt) Als een patiënt niet wil dat naasten betrokken worden, heeft dit gevolgen voor de kwaliteit van de zorg = verantwoordelijkheid vd patiënt MAAR: hulpverleners hebben hierin een adviserende en stimulerende rol naar de patiënt toe

27 Je moet ernaar streven dat de patiënt meewerkt. Zoals je zijn instemming probeert te krijgen voor de voorgestelde behandeling, kun je hem ook geleidelijk aan laten wennen aan het idee dat zijn familie geïnformeerd en betrokken moet zijn, ook al stond hij daar aanvankelijk vijandig tegenover Je kunt hem bv. uitleggen dat er toch een minimaal contact met de familie moet zijn, als was het maar om iemand in geval van nood te kunnen verwittigen. Het is dikwijls een handige toegangspoort: dan kun je later proberen om stilaan verder te gaan in de relatie met de familie.

28 2. Informatieverstrekking Persoonsgebonden Flexibel omgaan met de begrippen tijd en ruimte Indien gestabiliseerd, staat de patiënt meer open voor het idee van overleg Indien toch blijvende weigering: vergeet niet dat familie ook afziet en ook vragende partij is informeren dat in dat geval verplicht ook leden van familie te ontmoeten om op hun behoeften in te gaan Regel het zo dat er aparte ruimtes zijn Een andere strategie kan zijn om de rollen om te keren:

29 Het gebeurt wel eens dat ik aan een patiënt zeg: Ik zou om die of die reden graag contact opnemen met uw familie. Hoe kunnen we dat volgens u doen? Zo draai ik het perspectief om: ik breng de patiënt zo ver dat hij de noodzaak inziet van zo n contact vanuit mijn standpunt als zorgverstrekker, en ik plaats hem in de positie van bemiddelaar die de situatie beter kent dan ikzelf. Ik maak van hem een bondgenoot.

30 2. Informatieverstrekking Persoonsgebonden Vragen naar door familie vertrouwelijk meegedeelde informatie : openheid in de communicatie moet centraal staan! = fundamenteel voor vertrouwensrelatie met cliënt dit van bij het begin meegeven

31 2. Informatieverstrekking Als je daar op gesprek komt vragen ze of jij nog vragen hebt. En ja, ik had heel veel vragen, maar dat wist ik op dat moment nog niet. Op weg naar huis in de auto komen die pas boven. Maar ik heb niet durven terugbellen. Ik wil hen ook niet belasten. Ik zie hoe ze soms rond lopen. Dat is niet meer wandelen, maar lopen. Ze moeten zo veel mensen zien. En als ik dan ook nog eens met mijn vragen en bedenkingen kom

32 3. Ondersteuning Praktische en administratieve zaken Wat na ontslag? Bijeenkomsten lotgenoten/psychoeducatie Emotionele steun (Familie)organisaties: Similes, Zit Stil, Ups&Downs, VVA, Werkgroep verder, Huntington Liga, ANBN, Vlaamse Alzheimerligo: zie: Zelf vaak nood aan hulpverlening

33 4. Betrokkenheid Actief betrekken van familie in zorgtrajecten / beleid ~ Familieparticipatie: "inspraak in besluitvorming en actieve deelname aan een waaier van activiteiten (planning, evaluatie, hulpverlening, onderzoek, training, rekrutering etc.) vanuit de ervaringsdeskundigheid van de persoon, in samenwerking met professionals. De participatie kan zich zowel op het individuele als op het collectieve niveau bevinden. (Tambuyzer; 2012)

34 4. Betrokkenheid Triadekaart signaleringsplan: Afspraken over de patiënt of over de behandeling zijn vaak vastgelegd in een behandelpla/signaleringsplan. De rol van familie blijft vaak onbesproken. De triadekaart kan hier een hulpmiddel zijn om de inbreng van familie of naastbetrokkenen zo duidelijk mogelijk vast te stellen. Aan de triade wordt gevraagd afspraken te maken over wat er precies van de familie w verwacht. Het welbevinden van de patiënt staat voorop.

35 4. Betrokkenheid Ik ben heel blij dat ik hier al even iets heb kunnen vertellen. Ik was ook heel enthousiast dat deze bevraging door ging. Op die manier kon ik eindelijk luidop mijn gedacht zeggen.

36 4. Betrokkenheid De dialoog, de betrokkenheid bij de zorg

37 Wat als de familie het opgeeft? Van oordeel dat ze al genoeg gedaan hebben Wat zijn de oorzaken? Praktische acties? Tevergeefs acties, ontgoocheld in vroegere hulpverlening,... Ondersteunende diensten inschakelen bv. thuishulp Vaker door emotionele redenen houding hulpverlener! Genuanceerd en subtiel: Aanvaarden dat ze zich (voorlopig) op de achtergrond willen houden Maar geen definitieve kruis over betrokkenheid Akkoord, u heeft nood aan een adempauze en wij begrijpen dat zeer goed, maar misschien kunnen we elkaar over bv. 2/3 maanden terugzien.

38 = Top-Down + Bottom-up Hoe kunnen organisaties aan de slag gaan? Door te doen! Er is geen trukendoos Nog niet lopen vooraleer je kan stappen Bezin eer je begint Zowel micro als meso/macro: pop-up initiatieven (micro) Gekoppeld aan denken over mogelijkheden en familiebeleid (macro)

39 Mogelijkheden Kleine dingen: bv. familiehoek, flyer met contactgegevens, flyer/brochure voor cliënten én familieleden, Genogram / Sociaal netwerk in kaart brengen Crisiskaart InFoP psycho educatie (Similes) Familiereferentiepersoon / FED / Familievertegenwoordiging (Similes) Familieraad FED Vragenlijst (bv. familietevredenheid) Triadekaart KOPP-werkmap Trajectbegeleiding: adhv checklist familiebeleid evalueren

40 Familiebevragingen O.a. St-Hiëronymus, OLV Brugge, De Link Informatie rond noden en ervaringen familiebetrokkenen Doel vragenlijst familietevredenheid: kwantitatief meetinstrument dat toelaat om systematisch verbeterpunten in kaart te brengen vanuit het perspectief van familieleden. kwaliteit vanuit het oogpunt van de gebruiker Bredere doel: de kwaliteitsverbetering van de zorg in Vlaanderen verdere impuls en richting geven aan het uitwerken van een familiebeleid binnen zorginstellingen

41 KO(A)PP

42 Werkmap KOPPzorg[en] Deskundigheidsbevordering hulpverlener Een kindvriendelijk/oudervriendelijk beleid uitbouwen Werken met ouderschap Werken met kinderen

43 4 veerkrachthelpers Versterk de veerkracht van je kind 1. Geef je kind informatie over je psychische problemen 2. Geef je kind de ruimte om eigen gevoelens te uiten 3. Geef je kind de steun van een volwassen vertrouwenspersoon uit de directe omgeving van je kind 4. Geef je kind voldoende kansen om kind te kunnen zijn

44 Train-de-trainer KOPP-experten zullen worden opgeleid tot KOPP-trainers, d.m.v. een onderbouwde vorming over het familieperspectief en het KO(A)PP-thema KOPP-trainers zullen vervolgens door het Familieplatform over heel Vlaanderen ingezet kunnen worden om vormingen te geven, ofwel in opdracht van het Familieplatform ofwel vanuit hun eigen organisatie

45 Hoe kunnen jullie aan de slag gaan? Inventariseren waar de vraag precies over gaat (4 dimensies) Zorgverleners: Kleine zaken kunnen helpen bv. familiebevraging, adviseren om families te betrekken, adviseren om contact op te nemen met Familieplatform bij verdere vragen Familieleden: uitgaan van nood om gehoord te worden begrip voor situatie + uitleg beroepsgeheim + stap durven zetten naar zorgverleners bij vragen: ze hebben recht op informatie (zie vorige) + doorverwijzen familieorganisaties Via uitwisseling vandaag + binnenkort nieuwe website

46 Take home messages Beroepsgeheim is belangrijk recht moet beschermd worden. Maar Het zou een vast onderdeel van een behandeling moeten zijn om familie uit te nodigen en te informeren over de gezondheidstoestand van de patiënt, de te volgen behandeling en een eventuele prognose, zoals in de somatische zorg meestal gebeurt. Zorgverstrekkers dienen het gezin te zien als een belangrijk steunsysteem en hen op die manier betrekken in de zorg. Zorgverstrekkers dienen anderzijds ook de eigen noden van het gezin te zien en met hen in een werkelijke dialoog gaan om te luisteren naar wat ze willen en aankunnen.

47 Inspiratie Documentaires en filmpjes rond familiethema: InFoPs (psychose) en andere belangrijke familiethema s: Triadekaart Vlabo (op: Alle info over KOPP: Videomateriaal voor kinderen/partners van mensen met een afhankelijkheidsproblematiek: Nederland: Australië: