Openingsspeech door Frank Elderson, bij DNB s Pensioenseminar 2017 In Bussum, 15 september 2017

Transcriptie

1 Openingsspeech door Frank Elderson, bij DNB s Pensioenseminar 2017 In Bussum, 15 september 2017

2 Goedemiddag, dames en heren. De dertiende editie inmiddels. Staatssecretaris Klijnsma zei vorig jaar op ons pensioenseminar: Eén ding is zeker: volgend jaar sta ik hier niet. Zij had zich niet verkiesbaar gesteld en ging ervan uit dat er nu wel een nieuw kabinet zou zitten. We dachten toen allemaal dat er nu wel een nieuw kabinet zou zitten Ik doe die toezegging ook: volgend jaar sta ik hier niet. Volgend jaar staat hier Else Bos. Iemand die haar sporen meer dan ruimschoots heeft verdiend in de pensioensector, dus ik draag tegen die tijd vol vertrouwen het stokje over. Ook dit jaar staat ons seminar weer in het teken van verandering. Daarom en omdat het voor iedereen misschien saai wordt als ik weer gewoon een speech afsteek is serieus nagedacht of ik niet een radicale verandering zou moeten doorvoeren. In plaats van een speech te houden, louter in woorden, of ik niet, heel vernieuwend, met beelden zou moeten werken. Gelaagde beelden zelfs. Beelden van uw sector, met u als bestuurders in het centrum. Het idee was daarvoor vakantiefoto s te gebruiken. Bijvoorbeeld van een berglandschap. De bergen op de achtergrond zouden dan staan voor de grote maatschappelijke veranderingen. En het charmante dorpje op de voorgrond voor de pensioensector. En de hardwerkende dorpelingen voor u als bestuurders. Men dacht nog na over de toezichthouder. Was dat de dorpsherder? Of de dorpsgek? U hoort het al: ik heb die vernieuwing tegengehouden. U moet het doen met een speech. Zonder beelden. Met woorden. Eerst de grote lijnen, de achtergrond. Wat zijn in uw omgeving de grote veranderingen? Ik zie maatschappelijke veranderingen, veranderingen van het stelsel en van de pensioenmarkt en veranderingen van de pensioenfondsbestuurder. Er zijn maatschappelijke veranderingen die van grote invloed zijn op het pensioenstelsel. U kent die ontwikkelingen. Het zijn ontwikkelingen waar u en ik verder niet zoveel aan kunnen veranderen. Maar dat maakt ze niet minder belangrijk. Ze zijn al vaak genoemd. Ik doe dat nog eens. Voorbeelden zijn: vergrijzing en stijgende levensverwachtingen, flexibilisering van de arbeidsmarkt en individualisering, roep om transparantie en verantwoording, technologische vernieuwing, duurzaamheid. Hier kun je van alles van vinden, maar we hebben ermee te dealen. Dus ze hebben gevolgen voor hoe we het pensioenstelsel en de pensioenmarkt inrichten. En daar wil ik nu op inzoomen. Laat ik beginnen met het nieuwe stelsel. Dit jaar is het thema van dit seminar aan de wind. Koersen om je onbekende bestemming te bereiken. Vorig jaar hadden we Op koers?! en eerder al bijvoorbeeld Klaar voor de start. We hebben vaker thema s gehad waar de verwachting uit sprak dat het pensioenstelsel nu echt op het punt stond te veranderen. Maar niet alle verwachtingen zijn tot nu toe uitgekomen natuurlijk. Laten we hopen dat we volgend jaar ons pensioenseminar dan toch echt kunnen vullen met het nieuwe pensioenstelsel. Al was het alleen al omdat u dan volgend jaar bij ons pensioenseminar niet weer wordt lastiggevallen met een thema en een speech over dat u moet koersen op een onbekende bestemming. I zou graag zien dat het thema van ons seminar volgend jaar is: Witte rook! of We gaan beginnen! of Goed op weg! Want het wordt tijd dat dat nieuwe stelsel er komt. Want, zo roepen wij al enige jaren, de weeffouten in het huidige stelsel moeten aangepakt worden. Weeffouten die door de verslechterde financiële positie in de afgelopen jaren nog duidelijker aan de oppervlakte zijn komen. Weeffouten als ondoorzichtige en soms moeilijk te rechtvaardigen herverdeling, onvoldoende aansluiting bij individuele kenmerken en bij de veranderende arbeidsmarkt en het vergroten van conjuncturele uitslagen van de economie. En dan is er de verwachtingenkloof. Deelnemers die te hoge verwachtingen hebben van het pensioen.

3 En als die verwachtingen niet worden waargemaakt, vertalen ze dit in wantrouwen in het pensioenstelsel. Niet geheel onbegrijpelijk. We kunnen hier verandering in brengen door een persoonlijk pensioenvermogen en een leeftijdsafhankelijk beleggingsbeleid. Eventueel aangevuld met een beperkte en positieve buffer, u kent vermoedelijk onze bouwstenen voor een nieuw stelsel. Die verwachtingenkloof moeten we dichten door de deelnemers duidelijke verwachtingen te geven en door te vertellen wat het te verwachten pensioenresultaat zal zijn. En daarbij gunstige en ongunstige scenario s te schetsen, zodat ze weten wat er gebeurt als het mee of tegen zit. Het dichten van de verwachtingenkloof is bovendien een voorwaarde voor de overstap naar een nieuw pensioenstelsel. Als de verwachtingen te hoog zijn, zullen deelnemers en gepensioneerden het nieuwe pensioenstelsel de schuld geven als hun verwachte pensioeninkomen dan opeens lager blijkt te zijn. Het nieuwe pensioencontract krijgt dan een valse start, wat het toch al niet te hoge vertrouwen in pensioenfondsen verder onder druk zal zetten. Maar nu de dekkingsgraden weer wat stijgen, komen de weeffouten minder pregnant naar voren. En kan de aandacht voor het nieuwe stelsel weer verslappen. Dat moeten we niet laten gebeuren. Want die weeffouten zijn niet ineens als sneeuw voor de zon verdwenen. Met de Wet verbeterde premieregeling ligt er al een goede basis voor een nieuw pensioencontract. Berekeningen in de SER en van de Pensioenfederatie tonen aan dat een overstap naar een nieuw contract en het afschaffen van de doorsneesystematiek evenwichtig is vorm te geven. Uiteraard zal de overgang niet eenvoudig zijn en blijft zorgvuldigheid geboden. Maar de aanleidingen voor een hervorming blijven onverminderd druk uitoefenen op ons huidige stelsel. Waardoor het niet verstandig is om de hervormingen voor ons uit te schuiven. Wat als we niets doen en het weer tegen zit? Dan geeft dat een nieuwe deuk aan het vertrouwen in het stelsel. Ik zou daar niet aan moeten denken. Ons stelsel heeft fantastische dingen gedaan in de afgelopen zeventig jaar. Maar soms moet je dingen veranderen om te behouden wat waardevol is. En wat waardevol is, zijn niet zo zeer specifieke elementen van het huidige stelsel, maar een goed pensioen. Naast het stelsel, verandert ook het pensioenspeelveld. Om voor de komende jaren een goed pensioen voor de deelnemers te behouden, zien we nu al het speelveld veranderen. Dit nog helemaal los van een nieuw contract. Waar liggen die veranderingen en welke impact hebben zij op het speelveld? Het belangrijkste dat wij zien, is de aanhoudende zoektocht naar vergroting van schaal van operatie. Dat zie je in de consolidatie van de sector. 25 jaar geleden waren er vier keer zoveel fondsen, die gezamenlijk één zesde deel van het vermogen beheerden van wat u beheert. Dus met een kwart van de fondsen doet u zes keer zoveel. Eigenlijk doet u 24 keer zoveel als uw voorgangers, als ik dat goed bereken. Hoe dit ook zij, de druk op uw schouders is groot. Als je bekijkt wat er tegenwoordig allemaal van u wordt verwacht. Maar gelukkig gaat u dat goed af. De professionaliteit is in de afgelopen jaren zonder meer toegenomen. En die trend zal zich, naarmate de consolidatie voortgaat, doorzetten. Regelgeving rondom bestuurderseisen, beheersomgeving en rapportages spelen hierin een rol. Voor kleinere fondsen is het soms uitdagend om aan de nieuwe eisen van deze complexere tijd te blijven voldoen en tegelijkertijd de kosten te blijven beheersen. Maar deze uitdaging speelt ook voor grotere fondsen. Pensioenuitvoering is in deze tijd van automatisering een activiteit met een grote vaste kostenbasis. We zien dan ook al langere tijd dat stakeholders meer en meer naar de pensioenen kijken als iets dat goed geregeld moet zijn tegen de juiste prijs. Het veld verandert dus, los van het nieuwe contract. We hebben misschien de neiging om gebiologeerd te kijken naar de voortgang met het nieuwe contract, terwijl de wereld om ons heen op fundamentele wijze, onomkeerbaar aan het veranderen is. En als we kijken naar uw rol, uw functie in deze veranderende omgeving, wat zien we dan? Wat betekent dit alles voor uw pensioenfonds en dat van uw buurman/-vrouw? Wij zien gevolgen op drie onderdelen: organisatorisch, operationeel en bestuurlijk.

4 Organisatorisch is het de vraag wat voor fonds uw pensioenfonds wil zijn, en hoe het de grootste meerwaarde voor de deelnemer creëert. Dat is de cruciale vraag naar uw missie en visie. Pas als u die visie en missie doorvertaald heeft naar strategische doelen, dan komt in sommige gevallen ook de haalbaarheid van een zelfstandig voortbestaan ter sprake. Dan de operationele kant. Daar gaat het erom de zorgplicht en verantwoording aan individuele deelnemers te versterken en te verankeren in uitvoering. En dat betekent de inzet van passende communicatiemiddelen en strategie. Bestuurlijk betekent het dat innovatie hoger op de agenda kan. Vernieuwing is noodzakelijk om uitvoering aan de maat te houden in veranderende, opschalende omgeving. Dit vereist rolzuiverheid in de keten: PUO s aanspreken op verantwoordelijkheid voor hoogwaardige dienstverlening, maar ook ruimte geven om deze waar te kunnen maken. En wat betekent het voor u, bestuurder van een pensioenfonds? Zal de pensioenfondsbestuurder van over pak m beet 15 jaar nog steeds dezelfde zijn? Het gaat mij erom dat ook u zich aanpast aan de veranderende omstandigheden, dat uw professionaliteit waardevol blijft en dat u zo voorkomt dat u wordt ingehaald door de tijd. Vele professionals voor u hebben zich aangepast aan veranderende situaties: de kolenboer van toen is de windmolenpark-beheerder van vandaag. De koffiejuffrouw is tegenwoordig een heuse barista. En ik weet niet precies hoe het geregeld is met de aansturing van het licht, maar ik stel me zo voor dat de lantaarnopsteker van nu iemand is die ergens in een fancy control room met allerlei knoppen en schermen het licht in de stad regelt. Wat ik maar wil zeggen, is dat beroepen veranderen. Rollen veranderen. En dus moet u meegaan met de verandering. Kijk naar andere financiële sectoren. Het traditionele bankkantoor bestaat bijna niet meer. Eerst kreeg je internetbankieren en later een app. En de verdere ontwikkelingen in het betalingsverkeer leiden nu tot een nieuwe betaaldienstrichtlijn, PSD2, die bepaalt dat derde partijen toegang mogen krijgen tot uw rekeninginformatie. Denkt u even na over de consequenties daarvan. Een techbedrijf dat met wellicht een fractie van het aantal medewerkers het werk kan overnemen van de hele front office van een bank. En die partijen kunnen zich ook in het pensioenspeelveld gaan bewegen. U denkt misschien: kijkt die Elderson ook wel naar zichzelf? Verandert er voor de toezichthouder ook niet het een en ander? Moet die haar uiterste houdbaarheidsdatum niet ook scherp in de gaten houden? Nou en of! Ook wij moeten ons serieuze vragen stellen. Gisteren hebben we een hele ochtend aan die vraag besteed met onze Toezichtraad: hoe blijft ons toezichtwerk relevant? Wat betekenen de technologische ontwikkelingen voor ons werk als toezichthouder? Welke suptech - supervisory technology, ja ook de terminologie verandert welke suptech kunnen en moeten wij als DNB inschakelen? Hoe houden wij toezicht op instellingen die zich meer en meer bedienen van regtech (regulatory technology)? Hoeveel toezichtwerk kan op afstand door data te bestuderen? Is het opsturen van maandelijkse rapportages nog wel nodig als we veel makkelijker rechtstreeks mee kunnen kijken in uw systemen? Is de toezichthouder van 2030 alleen nog dataanalist? Ook u stelt zich vast deze of vergelijkbare vragen. Wat betekent het voor u als techbedrijven eenvoudige oplossing geven voor de administratie of voor het vermogensbeheer? Als toegegeven: verdere toekomstmuziek - bestuursbesluiten door computers kunnen worden genomen aan de hand van allerlei algoritmen? Wordt de nieuwe bestuurder dan veel meer een IT er? Of nemen computers uw werk verder over? Iemand vertelde laatst dat diversiteit in de toekomst helemaal niet meer gaat over bijvoorbeeld het percentage vrouwen in het bestuur. Hij zei dat diversiteit zal gaan om het percentage mensen in het bestuur. Best een interessante gedachte. En best een verontrustende gedachte. Ik weet niet of dit gaat gebeuren. Maar ik wil u en onszelf wel het dringende advies meegeven dat wij onze eigen functies niet overslaan wanneer wij nadenken over de toekomst. Daar heb ik overigens het volste vertrouwen in. En met dit vertrouwen wil ik afronden. Ik put vertrouwen uit de wetenschap dat de sector, dat u, bestuurders, de veranderingen in de afgelopen

5 jaren goed heeft opgepakt. U mag daar ook trots op zijn. U hebt onder moeilijke omstandigheden het hoofd koel gehouden. In tijden van maatschappelijke veranderingen, in tijden van veranderingen in het stelsel en van de pensioenmarkt, in tijden van veranderingen in uw eigen rol, in deze woelige baren hebt u koers gehouden. Ik hoop dat u herkent dat wij daarbij, u als bestuurders en wij als toezichthouder, koersen op hetzelfde kompas. Op een kompas dat staat afgesteld op het belang van de deelnemer. Op het belang van de deelnemer bij een goed pensioen. Dank u wel.