Datum van inontvangstneming : 19/10/2012

Transcriptie

1 Datum van inontvangstneming : 19/10/2012

2 Resumé C-419/12-1 Zaak C-419/12 Résumé van het verzoek om een prejudiciële beslissing overeenkomstig artikel 104, lid 1, van het Reglement voor de procesvoering van het Hof van Justitie Datum van indiening: Verwijzende rechter: 14 september 2012 Tribunale Amministrativo Regionale per il Lazio Datum van de verwijzingsbeslissing: 20 juni 2012 Verzoekende partij: Verwerende partij: Interveniënte: Crono Service Scarl en 111 anderen Roma Capitale Ugl Taxi en 53 anderen Voorwerp van de procedure in het hoofdgeding Verzoek om nietigverklaring van twee besluiten, te weten besluit nr. 68/2011 van de Consiglio del Comune di Roma (gemeenteraad van Rome) houdende goedkeuring van de regeling inzake niet-geregelde openbare vervoerdiensten, en van besluit nr. 403/2011 van de Giunta del Comune di Roma (college van burgemeester en wethouders van Rome) houdende de voorwaarden en de procedure voor de afgifte van de vergunningen voor de toegang tot het grondgebied van de gemeente Rome en tot de verkeersluwe zones voor voertuigen die worden gebruikt voor de verhuur van voertuigen met chauffeur op grond van een door een andere gemeente afgegeven vergunning, alsmede van twee andere handelingen van de Amministrazione comunale (gemeentebestuur) die op 12 maart 2012 en 22 maart 2012 zijn bekendgemaakt en die respectievelijk bepalen dat de vergunning geldig is tot en met 31 december en jaarlijks kan NL

3 RESUMÉ VAN HET VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING ZAAK C-419/12 worden verlengd en dat de houders van vergunningen voor verhuur van voertuigen met chauffeur buiten Rome voor iedere vergunning een bedrag van 89,24 EUR moeten betalen. Voorwerp en rechtsgrondslag van de prejudiciële verwijzing Uitlegging van Unierecht krachtens artikel 267 VWEU Italiaanse regeling die door het opleggen van strengere voorwaarden voor de toekenning van vergunningen voor het verrichten van activiteiten van verhuur van voertuigen met chauffeur en door het opleggen van nieuwe verplichtingen voor de dienstverrichters die reeds dergelijke activiteiten verrichten, met name jegens de houders van vergunningen die zijn afgegeven door andere gemeenten dan die waar de dienst wordt verricht, een ongerechtvaardigde schending vormt van de in artikel 49 VWEU verankerde vrijheid van vestiging. Prejudiciële vraag Staan artikel 49 VWEU, artikel 3 VEU, de artikelen 3, 4, 5 en 6, 101 en 102 VWEU in de weg aan de toepassing van de artikelen 3, lid 3, 8, lid 3, en 11 van wet nr. 21 van [15 januari] 1992, voor zover deze respectievelijk bepalen dat de zetel van de vervoerondernemer en de stalling uitsluitend mogen liggen op het grondgebied van de gemeente die de vergunning heeft afgegeven ; dat een vergunning voor de verhuur van voertuigen met chauffeur alleen kan worden verkregen en behouden, indien de belanghebbende op basis van een geldige titel beschikt over een zetel, een stalling of een standplaats die gelegen is op het grondgebied van de gemeente die de vergunning heeft afgegeven en dat reserveringen voor vervoer via de dienst van verhuur van voertuigen met chauffeur dienen te gebeuren bij de betrokken stalling. Iedere verhuur van een voertuig met chauffeur begint en eindigt bij de stalling die zich bevindt binnen de gemeente die de vergunning heeft afgegeven, en het voertuig dient daar terug te keren terwijl de klant op het grondgebied van andere gemeenten kan in- en uitstappen? Aangevoerde bepalingen van gemeenschapsrecht Artikelen 3, 4, 5, 6, 49, 91, 101, 102, 107 VWEU Artikel 3 VEU Aangevoerde bepalingen van nationaal recht Legge quadro nr. 21 per il trasporto di persone mediante autoservizi pubblici non di linea (kaderwet nr. 21 voor het personenvervoer met niet-geregelde 2

4 CRONO SERVICE SCARL E.A. openbare vervoersdiensten) van 15 januari 1992, met name artikel 3, lid 3, volgens hetwelk [h]et hoofdkantoor van de vervoerondernemer en de stalling zich dienen te bevinden op het grondgebied van de gemeente die de vergunning heeft afgegeven ; artikel 8, lid 3, volgens hetwelk [o]m een vergunning voor het vervoer met chauffeur te kunnen verkrijgen en behouden, het verplicht is op basis van een geldige rechtsgrondslag te beschikken over een hoofdkantoor, een stalling of een standplaats die gelegen is op het grondgebied van de gemeente die de vergunning heeft afgegeven en artikel 11, lid 4, volgens hetwelk [r]eserveringen voor vervoer via de dienst van verhuur van voertuigen met chauffeur worden gedaan bij de stalling. Ieder verhuur van een voertuig met chauffeur begint en eindigt bij de stalling die zich bevindt binnen de gemeente die de vergunning heeft afgegeven, en het voertuig dient daar terug te keren terwijl de klant op het grondgebied van andere gemeenten [...] kan in- en uitstappen. Besluit nr. 68 van de Consiglio del Comune di Roma van 8/9 november 2011, houdende goedkeuring van de regeling inzake niet-geregelde openbare vervoersdiensten, dat bepaalt: in artikel 8, lid 3: dat voor de verhuur van voertuigen met chauffeur het opstappen door de klant, of de aanvang van de dienst, plaatsvindt op het grondgebied van de gemeente die de vergunning heeft afgegeven met een willekeurige bestemming, met inachtneming van de in artikel 11, leden 3 en 4, van wet nr. 21/1992 neergelegde verplichtingen en van de bepalingen, richtlijnen en verordeningen van de Europese Unie die bij decreto legislativo nr. 59/2010 zijn omgezet ; in artikel 9, lid 2: dat voor de verhuur van voertuigen met chauffeur vereist is op het grondgebied van de gemeente te beschikken over een stalling, die geschikt is voor het parkeren van de dienstvoertuigen; in artikel 29, lid 1: dat de voertuigen voor verhuur van voertuigen met chauffeur met een door Rome [...] afgegeven vergunning uitsluitend in stallingen dienen te worden geparkeerd die in de vergunning zijn vermeld, waar zij ter beschikking moeten staan voor gebruik. De volgende leden van deze bepaling hebben uitsluitend betrekking op de houders van door andere gemeenten afgegeven vergunningen voor verhuur van voertuigen met chauffeur en bepalen dat deze slechts toegang hebben tot het grondgebied van Rome [...] en tot de verkeersluwe zones na op erewoord te hebben verklaard de exploitatievereisten van wet nr. 21 van 1992 na te leven en eraan te voldoen. Besluit nr. 403 van de Comune di Roma van 14 december 2011 houdende de voorwaarden en de procedure voor de afgifte van de vergunningen voor de toegang tot het grondgebied van de gemeente Rome [...] en tot de verkeersluwe zones van voertuigen die worden gebruikt voor het vervoer met voertuigen met chauffeur die beschikken over door andere gemeenten afgegeven vergunningen. 3

5 RESUMÉ VAN HET VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING ZAAK C-419/12 Korte uiteenzetting van de feiten en de procedure in het hoofdgeding 1 Verzoekers zijn allen ondernemers die zich bezighouden met de verhuur van voertuigen met chauffeur met vergunning die is afgegeven door een andere gemeente dan Rome. 2 De verhuur van voertuigen met chauffeur valt onder de categorie van nietgeregelde openbare diensten die voorzien in collectief of individueel vervoer van personen in aanvulling op de geregelde openbare diensten, en die op verzoek van de klant(en) op niet-continue of periodieke basis worden verricht, op routes en tijden die per keer worden vastgesteld. Meer in het bijzonder is de verhuur van voertuigen met chauffeur gericht op klanten die bij het kantoor van de vervoerder speciaal verzoeken om een prestatie van een bepaalde duur en/of een rit. 3 Het betreft een aanvullende openbare dienst die op regionaal en op gemeentelijk niveau is geregeld aan de hand van speciale regelingen betreffende het aantal vergunningen, de toekenning ervan alsook de dienstverrichting in haar geheel. 4 Bij besluit nr. 68 van 8/9 november 2011 heeft de Consiglio del Comune di Roma het nieuwe besluit voor niet-geregelde openbare diensten vastgesteld. 5 Bij besluit nr. 403 van 14 december 2011 heeft de Giunta del Comune di Roma de voorwaarden en de procedure vastgesteld voor de afgifte van de vergunning voor toegang van voertuigen die worden gebruikt voor de verhuur van voertuigen met chauffeur op basis van door andere gemeenten afgegeven vergunningen. Dit besluit heeft onder meer tot doel alle voorwaarden uit de weg te ruimen die in de praktijk kunnen leiden tot een verschil in behandeling en dus tot oneerlijke mededinging tussen dienstverrichters van dezelfde sector en ook de eerlijke mededinging te waarborgen tussen de houders van door de gemeente Rome afgegeven vergunningen en de houders van door andere gemeenten afgegeven vergunningen. 6 Voor de afgifte van de vergunning voor de toegang tot de gemeente Rome moet worden voldaan aan vereisten van sanitaire en administratieve aard waaraan niet in gelijke mate hoeft te worden voldaan door de andere dienstverrichters met een vergunning van de gemeente Rome en die voorzien in de overlegging van documenten die reeds in het bezit zijn van het gemeentebestuur dat de vergunning heeft afgegeven of heeft verlengd, of die in elk geval in het bezit van de Pubblica Amministrazione (overheid) zijn en die de gemeente Rome ambtshalve zou kunnen verkrijgen. 7 De gemeente Rome is als verweerster in de procedure opgetreden. 8 Een aantal vakbonds- en beroepsorganisaties, die taxichauffeurs en autoverhuurders vertegenwoordigen, alsook individuele taxichauffeurs en verhuurders van voertuigen met chauffeur en coöperatieven van beide groepen, zijn geïntervenieerd aan de zijde van verweerster. 4

6 CRONO SERVICE SCARL E.A. Voornaamste argumenten van partijen in het hoofdgeding 9 Volgens verzoekers zijn de wijzigingen die zijn aangebracht aan wet nr. 21 van 1992, kaderwet voor het personenvervoer met niet-geregelde openbare vervoersdiensten bij artikel 29, lid 1 quater, van decreto legge nr. 207 van 30 december 2008, zoals aangevuld bij de relevante omzettingswet, als omgezet door de artikelen 8, lid 3, 9, lid 2, en 29, lid 1, van besluit nr. 68/2011, om verschillende redenen in strijd met de grondwet en met het Gemeenschapsrecht. 10 Vergelijkbare opmerkingen zijn gemaakt met betrekking tot wet nr. 58 van de Regio Lazio van 1993, artikelen 5 en 7, lid 3, zoals gewijzigd bij artikel 1, van regionale wet nr. 7 van 14 februari 2005, die in feite vooruitloopt op de inhoud van de wijzigingen die bij artikel 29, lid 1 quater, van decreto legge nr. 207/2008 zijn aangebracht aan wet nr. 21 van 1992 en waaraan het bestreden besluit uitvoering geeft. 11 Bijgevolg voeren verzoekers aan dat besluit nr. 68/2011 onrechtmatig is, in het bijzonder de artikelen 29, lid 2, 8, lid 3, en 9, lid 2, voor zover deze verwijzen naar de toepassing van artikel 11, lid 4, van wet nr. 21 van 1992 (zoals gewijzigd bij decreto legge nr. 207/2008) en van besluit nr. 403/2011 wegens strijdigheid met het recht van de Europese Unie, met name met de fundamentele vrijheid van ondernemingen om zich in ieder willekeurig land van de Unie te vestigen, daaronder begrepen de vestiging door opening van een tweede zetel, voor zover het, in strijd met die vrijheid, van ondernemingen die in een bepaalde staat zijn opgericht, vereist dat de aanvraag voor een dienst uitsluitend gebeurt bij de enige stalling die zich moet bevinden op het grondgebied van de gemeente die de vergunning heeft afgegeven en dat de dienst ook daar moet aanvangen en worden beëindigd. 12 Voornoemde bepalingen dwingen klanten ertoe een verhuurder te kiezen niet op basis van de criteria die kenmerkend zijn voor een mededingingsstelsel, maar op basis van een territoriaal criterium en leiden tot een situatie van ongelijke behandeling in de uitoefening van de ondernemingactiviteit die uitsluitend op een geografisch gegeven berust. Enerzijds is er sprake van ongelijke behandeling tussen verhuurders met een door de gemeente Rome afgegeven vergunning en verhuurders met door andere gemeenten afgegeven vergunningen, anderzijds is er sprake van ongelijke behandeling tussen laatstgenoemden en verhuurders van buiten de regio Lazio, op wie de regionale wet niet van toepassing is en voor wie dus geen beperking geldt wat de opstapplaats betreft. 13 Ter ondersteuning van de aangevoerde strijdigheid met het Unierecht van voornoemde bepalingen, beroepen verzoekers zich op de EU Pilot 623/09/TRENprocedure, die is ingeleid krachtens de artikelen 258 VWEU en volgende, en ook op de aanbevelingen van 20 februari 2009 en van 27 april 2010 van de Autorità Garante della Concorrenza e del Mercato (nationale mededingings- en marktautoriteit). Deze instantie heeft met name opgemerkt dat een bepaling die 5

7 RESUMÉ VAN HET VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING ZAAK C-419/12 erop is gericht de verhuur van voertuigen met chauffeur te beperken tot het grondgebied van de gemeente die de vergunning heeft afgegeven, een ongerechtvaardigde wettelijke beperking is van de toegang tot de markt. Voorts heeft gebiedscompartimentering, waardoor het aantal in een bepaalde gemeente aanwezige marktdeelnemers aanzienlijke kan verminderen, soortgelijke negatieve gevolgen voor de mededinging. 14 Voorts voeren verzoekers aan dat de lidstaten krachtens de zogenaamde standstillverplichting geen nationale bepalingen mogen vaststellen die leiden tot directe of indirecte discriminatie van vervoerondernemers van andere lidstaten. 15 De vervulling van de in het besluit [houdende niet-geregelde openbare vervoersdiensten] neergelegde verplichtingen is niet gericht op de bescherming van het belang dat wordt beschermd door de regeling betreffende de toegang tot het grondgebied van de gemeente en tot de verkeersluwe zones, dit wil zeggen, in wezen de bescherming van het milieu tegen vervuiling. 16 Volgens de gemeente Rome daarentegen valt de activiteit van verhuur van voertuigen met chauffeur volledig buiten de werkingssfeer van de gemeenschapsrechtelijke beginselen inzake mededinging, het vrij verrichten van diensten en de vrijheid van vestiging. Korte uiteenzetting van de motivering van de verwijzing 17 Volgens de verwijzende rechter lijdt het geen twijfel dat de bestreden voorschriften verzoekers rechtstreeks benadelen. 18 Anders dan de gemeente Rome betoogt (zie punt 16 hierboven), is de verwijzende rechter van oordeel dat de gemeenschapsrechtelijke beginselen inzake mededinging het criterium vormen waarmee de rechtmatigheid van de nationale regeling moet worden beoordeeld, ook wanneer het een activiteit betreft die aan een openbaar belang beantwoordt. 19 Voorts is het vaste rechtspraak van het Hof van Justitie dat eventuele beperkingen van de vrijheid van vestiging en van het vrij verrichten van diensten (artikelen 51 en 52 VWEU) alleen kunnen worden gerechtvaardigd door dwingende redenen van openbaar belang, die niet verder gaan dan noodzakelijk is om het nagestreefde doel te bereiken en zonder discriminatie op basis van nationaliteit worden toegepast (zie met name arresten van het Hof van 6 maart 2007, C-338/04, C-359/04 en C-360/04, Placanica en anderen, punt 45; 6 november 2003, C-243/01, Gambelli, punt 65). Volgens de verwijzende rechter beantwoorden de ingevoerde verplichtingen niet aan een dwingende noodzaak van openbaar belang. 20 Volgens de rechtspraak van het Hof staat vast dat de bepalingen van het VEU inzake vrijheid van vestiging van toepassing zijn op louter plaatselijke openbare 6

8 CRONO SERVICE SCARL E.A. vervoerdiensten (zie arrest van het Hof van 22 december 2010, C-338/09, Yellow Cab Verkehrsbetrieb, punt 33). 21 Ten slotte is de verwijzende rechter van oordeel dat volgens de artikelen 3 VEU, 3, 4, 5 en 6 VWEU, 4, lid 3, VEU en 101 en 102 VWEU, in onderling verband gelezen, de lidstaten geen maatregelen mogen nemen of in stand houden waarmee de op ondernemingen toepasselijke mededingingsregels buiten werking worden gesteld. 22 Gelet op de hierboven aangehaalde gemeenschapsrechtelijke beginselen en rechtspraak, is de verwijzende rechter van oordeel dat een aantal van de onlangs aan wet nr. 21 van 1992 aangebrachte wijzigingen niet evenredig zijn in verhouding tot de beweerdelijk nagestreefde doelstelling, te weten het vervoeraanbod op plaatselijk niveau verhogen en dat zij integendeel leiden tot gebiedscompartimentering en tot verstoring van de mededinging door enerzijds de toegang van nieuwe dienstverrichters tot de Italiaanse markt te belemmeren en anderzijds het voortbestaan van de er reeds gevestigde ondernemingen in gevaar te brengen. De Autorità Garante della Concorrenza e del Mercato heeft zich ook in die zin uitgelaten. Zij is meermaals opgetreden in de aan de orde zijnde aangelegenheid en heeft erop gewezen dat de wijzigingen aan wet nr. 21 van 1992 ertoe leiden dat de uitoefening van de activiteit van verhuur van voertuigen met chauffeur wordt beperkt tot het grondgebied van de gemeente die de vergunning heeft afgegeven. 23 Dit vloeit namelijk voort uit de verplichting om een zetel en een stalling te hebben op het grondgebied van de gemeente die de vergunning heeft afgegeven, om uitsluitend te parkeren en te wachten in die stalling, om naar de stalling terug te keren voor elke nieuwe dienstverrichting en uit de verplichting om de dienstregeling en het traject van elke dienstverrichting in te vullen in een dienstregister alsmede uit de voorziene sancties, gaande tot schorsing, in geval van niet-naleving van de nieuwe regeling. 24 Volgens de verwijzende rechter kunnen de aan wet nr. 21 van 1992 aangebrachte wijzingen de regeling inzake verhuur van voertuigen met chauffeur op een aantal punten minder flexibel maken door met name gebiedscompartimentering tot stand te brengen die het aantal dienstverrichters in een bepaalde gemeente aanzienlijk kan beperken zodat het aanbod van niet-geregelde openbare vervoerdiensten ten nadele van de gebruikers wordt beperkt. In plaats van het aanbod van vervoerdiensten te verhogen, is het resultaat dus volledig het tegengestelde. 25 Het betreft met name de aangehaalde artikelen 3, lid 3, 8, lid 3, en 11, lid 4. Ook artikel 5 bis, met als opschrift Toegang tot het grondgebied van andere gemeenten lijkt ook rechtstreeks toepasselijk. Op grond van dit artikel mogen de gemeenten de toegang regelen tot hun grondgebied of in het bijzonder tot de verkeersluwe zones voor houders van door andere gemeenten afgegeven vergunningen mits deze vooraf aan de hand van een verklaring op erewoord 7

9 RESUMÉ VAN HET VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING ZAAK C-419/12 hebben meegedeeld de exploitatievereisten van de onderhavige wet na te leven en eraan te voldoen en te voldoen aan het bijhouden van gegevens betreffende iedere dienstverrichting die moet worden meegedeeld en/of waarvoor een toegangsheffing moet worden betaald. 26 De verwijzende rechter is bijgevolg van oordeel dat de inwerkingtreding en het van kracht zijn van artikel 29, lid 1 quater, van decreto legge nr. 207 van 30 december 2008 houdende wijziging van wet nr. 21 van 1992 en ook de formulering van het besluit en de ermee samenhangende uitvoeringsbepalingen, aan de voorliggende vragen betreffende de grondwettelijke en gemeenschapsrechtelijke rechtmatigheid relevantie verlenen, inzonderheid voor zover het de uit de gemeenschapsrechtelijke rechtsorde voortvloeiende verplichtingen betreft. 27 De voorliggende prejudiciële vraag beantwoordt in beginsel aan de in het arrest Cilfit (arrest van het Hof van Justitie van 6 oktober 1982, C-283/81) neergelegde vereisten. 28 De verwijzende rechter heeft bovendien over dezelfde door verzoekers opgeworpen vragen het Hof van Justitie reeds bij beschikking nr van 5 maart 2012 [zaak C-162/12] om een prejudiciële verwijzing verzocht. 29 Tenslotte lijkt de betrokken nationale regeling waar zij bepaalt dat de zetel van de vervoerondernemer en de stalling zich dienen te bevinden op het grondgebied van de gemeente die de vergunning heeft afgegeven (artikelen 3, lid 3, en 8, lid 3); dat reserveringen voor de verhuur van voertuigen met chauffeur worden gedaan bij de (verplicht toegewezen) stalling en dat elke verhuur van een voertuig met chauffeur begint en eindigt bij de stalling die zich bevindt binnen de gemeente die de vergunning heeft afgegeven, en het voertuig daar dient terug te keren terwijl de klant op het grondgebied van andere gemeenten kan in- en uitstappen (artikel 11, lid 4) in strijd met artikel 49 VWEU, volgens hetwelk in een lidstaat gevestigde ondernemingen het recht hebben om een tweede vestiging in een ander land te hebben en met het daaruit voortvloeiende verbod van discriminatie op grond van nationaliteit ten aanzien van dienstverrichters die slechts over een tweede vestiging op het grondgebied van die staat beschikken, dan wel met de gemeenschapsrechtelijke beginselen inzake mededinging, volgens welke de lidstaten geen maatregelen mogen nemen die in de weg staan aan de daadwerkelijke mededinging van ondernemers op de vervoermarkt. 30 Overigens mag volgens artikel 92 VWEU, ongeacht de vaststelling van een gemeenschappelijke regeling, geen enkele lidstaat de verschillende nationale voorschriften op vervoersgebied zodanig inrichten dat zij daardoor rechtstreeks of indirect minder gunstig zijn voor de vervoerondernemers van de overige lidstaten. Vermeden dient te worden dat nationale bepalingen worden vastgesteld die erop zijn gericht, zelfs indirect, vervoerondernemers van andere lidstaten te discrimineren, aangezien een lidstaat door de voorwaarden voor ondernemers uit 8

10 CRONO SERVICE SCARL E.A. andere lidstaten minder gunstig te maken dan die voor nationale ondernemerrs, artikel 92 VWEU schendt. 9