prikkelend & present Vakblad over presentie, confronteren, & prikkelen Kom uit je comfortzone adriaan

Transcriptie

1 adriaan prikkelend & present Kom uit je comfortzone Vakblad over presentie, confronteren, & prikkelen

2 03 woord vooraf inhoudsopgave Gerrit van der Heijden Directeur van de Academie voor Sociale Studies Er zijn met gepaste trots: het mooie vakblad Adriaan, een cadeau aan Adriaan Bos en voor jou. Een cadeau dat past bij een afscheid en een verbintenis van ruim 25 jaar aan de CHE. Als Academie voor Sociale Studies van de CHE willen we met dit magazine Adriaan bedanken voor zijn inzet. Maar ook willen we je inspireren en enthousiasmeren om present te zijn in het mooiste vak van de wereld. Dit blad geeft ons de gelegenheid om jou mee te nemen in een stukje van Adriaans wereld en onze wereld: een wereld waarin we present willen zijn en met de ander op weg willen gaan. We delen graag onze passie en laten zien waardoor we worden geïnspireerd. In het met Adriaan komt de Adriaan aan het woord zoals ik hem heb meegemaakt. Iemand uit z n comfortzone halen, dat is Adriaan ten voeten uit. Iemand weten te confronteren met wat jij ziet van de ander is een deel van zijn spel. Achter de confrontatie zit aandacht voor de persoon. En altijd blijft Adriaan vriendelijk met een kwinkslag. Daarmee blijft de ander in z n waarde en kun je samen verder Ik heb Adriaan ook van een andere kant leren kennen, een kant die het boek Prediker mooi verwoordt. Prediker laat onder meer zien dat je niet kunt weten hoe de dingen gaan en dat je in het leven mag staan. Bij Adriaan heb ik die aspecten gezien in de praktijk. Dat je van het leven mag genieten, je goed mag kleden en genieten van alle dagen die God je gegeven heeft. En dat wens ik Adriaan toe, ook na het afscheid van de CHE. Dit magazine is in het diepste geheim gemaakt, zodat het voor Adriaan een verrassend cadeau zou zijn. Een cadeau voor hem en voor jou. Ook zijn vrouw Ditta Bos zat in het complot, zij maakte het schilderij van Adriaan op pagina 11. We hopen dat je ons magazine met veel plezier leest. Leef en lees mee met zuster Greet op haar fiets in Amsterdam en met een oud-cliënt die het roer weer in handen heeft. Laat je inspireren door Gabriël Anthonio die wil kijken naar mensen zoals Jezus Christus dat doet. In het midden van het blad, nemen we even rust en staan we stil bij foto s van Ouddorp. Geniet van de schilderijen van Ben Manusama, die jou misschien even op het verkeerde been zetten. Verdiep je in de nieuwste inzichten met de s met de hoogleraren. Neem de rust om te kijken, te lezen, te zijn.

3 04 05 Uit je comfortzone onfronteren hoort bij hulpverlenen tekst: Esther van Lunteren (Karaktertekst) beeld: Niek Stam (NiekStamfotografie) Vijfenveertig jaar telt zijn ervaring in de hulpverlening en het onderwijs. Eerst als maatschappelijk werker bij het bureau Welzijnszaken van de gemeente Woudenberg, later als docent en teamleider MWD aan de CHE. Na 25 jaar neemt hij daar nu afscheid. En met dat afscheid neemt hij veel ervaring met zich mee. Zijn specialiteit is mensen uit hun comfortzone halen. Bos: Ik ben niet te voorzichtig, maar ga tot het naadje. Confronteren hoort bij ons vak. Kun je dat niet, dan ben je geen hulpverlener. Door confrontatie worden mensen uit balans gebracht en dat stimuleert cliënten tot gedragsverandering. Dat moet ook, want hulpverlening, maar ook het begeleiden van studenten, moet tijdelijk zijn. Ik ben niet voorzichtig, zegt u. Dat is geen hulpverlenersjargon. Ik durf wel iets te zeggen, ja. Ik ben een echt mensenmens en niet snel tevreden met oppervlakkigheid. Als mensen elkaar echt ontmoeten, gebeurt er iets. Een ontmoeting van hart tot hart brengt heelheid met zich mee. Dan pas laat een ander zichzelf echt zien. Dat is mijn persoonlijke missie. Dan moet je op de grens gaan staan. Doorrijden als het verkeerslicht al naar rood neigt. Ik herinner mij het voorbeeld van een zeer arrogante man die bij een hulpverlener binnenkwam. De man stelde zich voor en vertelde dat hij al meerdere hulpverleners had versleten. Dat kan ik mij voorstellen, zei de hulpverlener. Ik ging al bijna over mijn nek toen je binnenkwam. De man was overrompeld, maar zei ook meteen: Dat heeft nog nooit iemand tegen mij durven zeggen. Deze hulpverlener kwam direct tot de kern. Eerlijkheid wekt vertrouwen. Het is scherp, maar je bent geen kunstjes aan het doen. Toen ik dit las, dacht ik dan ook meteen: Zo wil ik ook worden. Stoot eerlijkheid of confrontatie juist niet af? Voor confrontatie is veiligheid nodig, maar confrontatie kan ook veiligheid en vertrouwen wekken. Mensen zeggen wel eens tegen mij: tegen jou kan ik alles zeggen. Omdat ik eerlijk ben, durven anderen eerlijk naar mij te zijn. Bent u zelf eigenlijk wel eens uit uw comfortzone gehaald? Ja, toen ik na twintig jaar werkervaring bij de gemeente Woudenberg een voortgezette opleiding wilde doen, had ik supervisie nodig. Mijn supervisor bracht mij direct flink uit balans door mij te confronteren met mijn aarzelende houding. Ik was gediplomeerd, maar hij zei: Je lijkt wel iemand die net begint. Ben je wel geschoold? Ik schrok me de blubber en heb er meteen leerdoelen van gemaakt. Hij haalde mij uit mijn comfortzone, dat was een eyeopener. Ik raakte gemotiveerd om te laten zien dat het niet waar was wat hij zei. Ik deed mijn werk bewuster en ging positie innemen als hbo er. Na die opleiding kon ik terecht op de CHE. Ik kwam verder uit mijn comfortzone en werd docent. Ik boorde talenten aan waar ik mij eerder niet van bewust was. Ik geloof dat iedereen meer kan dan hij denkt. God geeft talenten, buit die uit. U zegt dat confronteren en ontmoeten elkaar niet in de weg staat. Schrikt een confrontatie juist niet af? Niet als het doel is de ander op weg te helpen. Je haalt een ander niet uit zijn comfortzone omdat je dat leuk vindt. Je moet kunnen verantwoorden wat je doet. Ooit kwam er een student bij mij die overwoog zelfmoord te plegen. Ze had er een Bijbelse fundering voor, vertelde ze. Ben jij belazerd, reageerde ik echt verontwaardigd. Jij laat je voorliegen door zogenaamde Bijbelse argumenten, dat is kwaad. Ze schrok zo van mijn reactie dat we Ontmoeten en confronteren. Wie Adriaan Bos, manager van de opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening (MWD) en methodiekdocent, supervisor en coach bij de academie Sociale Studies aan de CHE kent, weet dat het twee van zijn karaktereigenschappen zijn. Soms is hij op het scherpst van de snede, maar altijd bewogen en doelbewust. Bos: Ik wist al snel: als je een ander uit balans brengt, raakt hij gemotiveerd zijn gedrag te veranderen.

4 06 07 gedicht ijn ervaring is dat mensen zich altijd onthullen in gesprek raakten. Ze zag van haar plannen af. Later vertelde ze mij dat ze die keuze maakte omdat ik zo authentiek reageerde. Tegelijkertijd heb ik wel eens een student verwezen naar psychiatrische hulp. Hij zei: God heeft mij gezegd dat ik hier moet studeren, waarop ik reageerde: God heeft mij dat anders nog niet geopenbaard en ik besluit je niet toe te laten. Er ontstond een gesprek waarin ik kon vertellen op grond waarvan ik die beslissing nam. Ik weet niet wat er vervolgens is gebeurd. Ik heb hem nooit meer gezien. Je moet nogal wat in huis hebben om iemand zo direct te confronteren. Het vergt vooral training en reflectie. Confronteer en wees niet bang. Je kunt best een fout maken. Daarnaast moet je de draagkracht van een ander kunnen inschatten, want als je te veel ontregelt, raakt de ander ontmoedigd; maar breng je de ander te weinig uit balans dan verandert hij zijn gedrag niet. Ook belangrijk is persoonlijke stabiliteit en respect voor een ander. Anders mag je nooit confronteren. En zorg dat je de goedkeuring van de ander niet nodig hebt. Daar heb ik flink last van gehad. Goedkeuring willen we namelijk allemaal, maar je moet er niet van afhankelijk zijn. En wat moeten we dan met al die methodieken en modellen? Methodieken en modellen zijn heel goed. Ze zijn de wegen waarlangs je je doel behaalt. Maar uiteindelijk is het een mens die de methodieken uitvoert. Een student of cliënt ziet of je betrokken bent of dat je alleen maar werkt volgens de methodiek. Ben je betrokken, dan kun je je ontzettend veel permitteren. Wat je doet, moet je vervolgens wel kunnen verantwoorden. Ga niet alleen op je intuïtie af, maar verantwoord je ook theoretisch. De methodiek is als het ware je legitimatie. Vaak zeg ik in een gesprek met een student dan ook: Zie je wat ik doe? Dat heb ik je net geleerd. Wanneer ga je te ver in je confrontatie? Als de ander uit de ontmoeting stapt, de presentie gebroken wordt. Dat voel je. Mensen hebben het recht zich uit een gesprek terug te trekken. Ik loop als hulpverlener en supervisor bijvoorbeeld het risico te snel te gaan. Daarom check ik regelmatig: sporen wij nog. Je moet de ander niet kwijtraken, dan komt hij niet meer terug. Zeker niet in de vrijwillige hulpverlening. Daarom is het zo belangrijk de effecten van je handelen te kennen en te kunnen hanteren. Als de ander iets niet durft te zeggen, is er iets aan de hand. Dat iets moet boven tafel komen of je moet afscheid nemen van elkaar. Dat is mij ook twee keer overkomen. De klik was er niet. Dan gaat het niet om mij, maar om de voortgang en het welzijn van de student. Betekent te ver gaan in je confrontatie altijd afscheid nemen? Zeker niet. Je moet proberen opnieuw aan te sluiten bij de cliënt. Heb respect voor het feit dat hij afhaakt en benoem wat je ziet. Daarvoor is gelijkwaardigheid een voorwaarde. Gaat iemand huilen? Benoem dat: Ik zie dat het zwaar voor je is, lukt het? Wil je een bak koffie? Laat horen en merken dat je hem ziet. Let ook goed op de lichaamstaal van de ander. Mijn ervaring is dat mensen zich eigenlijk altijd onthullen. Lichaamstaal is daarbij 90 procent van de communicatie, maar daar moet je wel sensitiviteit voor hebben. Hij is een markant figuur binnen de opleiding. Een boegbeeld misschien zelfs. Het enthousiasme dat hij tijdens het gesprek uitstraalt, is voelbaar in de ruimte en stagneert geen moment. Hoe moet dat straks als hij het vakgebied en docentschap verlaat? Bos glimlacht. Er liggen tal van mooie taken op mij te wachten. En dat contact met anderen, het present zijn, blijft een rode draad in mijn leven. Delf mijn gezicht op, maak mij mooi. Wie mij ontmaskert zal mij vinden. Ik heb gezichten, meer dan twee, ogen die tasten in den blinde, harten aan angst voor angst ten prooi. Delf mijn gezicht op, maak mij mooi. Delf mijn gezicht op, maak mij mooi. Wie wordt ontmaskerd wordt gevonden en zal zichzelf opnieuw verstaan en leven bloot en onomwonden, aan niets en niemand meer ten prooi. Delf mijn gezicht op, maak mij mooi. gedicht: Huub Oosterhuis beeld: Ditta Bos

5 08 reportage 09 reportage De passie van Zendings-Diaconessen Elkaar ontmoeten in kwetsbaarheid tekst: Mariette Woudenberg (Puurtaal) beeld: Sander Nieuwenhuis en eigen archief Zendingsdiaconessen Protestantse nonnen. Zo worden de Zendings- Diaconessen in Nederland vaak omschreven. Ze ogen door hun uniform misschien gedateerd, maar staan midden in de moderne maatschappij. De vrouwen dienen God en mensen onder andere in een opvanghuis, in het vluchtelingenwerk en in een hospice. In de ontmoeting met anderen vinden de diaconessen het belangrijk om zelf kwetsbaar te durven zijn, want alleen dan kun je de ander werkelijk ontmoeten. De cafébaas noemt haar een monument, de fietsenhandelaar uit de Amsterdamse wijk omschrijft haar als de laatste der Mohikanen. Bijna iedereen in De Pijp kent zuster Greet Verhoeven (53). Ze is met haar blauwe jurk en witte kapje al jaren een opvallende verschijning in de populaire volksbuurt. Elke morgen neemt ze de fiets vanaf haar woning in de Hilmanhof naar haar werk in de Frans Halsstraat. Suikerfeest Zuster Greet is teamleider in Timon t Arendsnest; een opvanghuis voor jonge vrouwen met psychische en sociale problemen. Het eten is er halal, de signatuur is christelijk. Terwijl ze voorgaat naar de woonkamer annex keuken op de bovenste verdieping, vertelt de diacones dat zij werkt vanuit de bewogenheid en de opdracht van Jezus. Het is mijn passie om daar te zijn waar de zwakkeren uit de samenleving zijn; om beschikbaar te zijn, zoals Jezus dat van mij vraagt. We vertellen vrouwen altijd van tevoren dat dit een christelijk huis is. Als team bidden we samen met de bewoners, zingen een lied, lezen een bemoedigende tekst. Tegelijkertijd laten we wel elke vrouw in haar waarde. Islamitische bewoners willen soms graag weten wat Kerst voor mij betekent, ik vraag hen naar de betekenis van het Suikerfeest. We respecteren elkaar daarin. Hulpverlener Greet Verhoeven verblijft als enige diacones buiten de zustergemeenschap in Amerongen en is gedetacheerd bij de christelijke organisatie Timon. Ze studeerde Maatschappelijk Werk en volgde later een post-hbo-opleiding Contextuele Therapie aan de Christelijke Hogeschool Ede. De diacones werkt al sinds 1994 in Amsterdam en geniet intens van haar werk. Greet Verhoeven is hulpverlener én ook vooral zichzelf. Geen moederfiguur Koffie? Zuster Greet houdt vragend een rode kan omhoog. Ze serveert speciaal voor de gelegenheid het bakkie in een kopje met tartanruitje. Zuster Greet heeft iets zorgzaams in zich, maar wil zeker geen moederfiguur zijn voor de bewoners. Nee hoor, zegt ze gelijk. Mensen moeten niet op mij gaan leunen. De vrouwen moeten juist leren op hun eigen benen te staan. Veel belangrijker vind ik het om echt mens te zijn in het contact. Ik realiseer me altijd dat er een dunne scheidslijn is tussen de cliënt en mij. Jij zit er nu, gisteren zat ík er. Ik weet hoe het voelt als alles je uit handen is geslagen. Veel kwetsuren uit mijn kindertijd haalden me op latere leeftijd in. Ik moest in al mijn zwakheid hulp vragen en dat was moeilijk voor mij. Maskers af De depressie betekende een ommekeer. Greet ontdekte door alle pijn

6 10 reportage 11 reportage Je wilt de ander gunnen om helemaal zichzelf te kunnen zijn heen dat het wel degelijk loont om maskers af te zetten. En juist dat is volgens haar een belangrijke voorwaarde voor werkelijk ontmoeten. Natuurlijk mogen mijn eigen ervaringen en gevoelens niet dienen als referentiekader. Iedereen heeft zijn of haar eigen verhaal. Je moet daarom als hulpverlener altijd goed luisteren naar een cliënt. Anderzijds kan ik door alles wat ik heb meegemaakt, de ander wel tegemoet treden. Dat is zo verrijkend. Pas als je bij de pijn van jezelf kunt komen, kun je bij de pijn van een ander komen. Wanneer jij je kwetsbaarheid laat zien, durft de cliënt dat vaak ook. ook hier nog steeds in volle overgave God en mensen dienen. Zo is Dorien, leidinggevende van de gemeenschap, nauw betrokken bij het plaatselijke vluchtelingenwerk. Zuster Dorien erkent dat ze altijd wel iets heeft gehad met de combinatie andere culturen en helpen. Ze vond het op zondagsschool al mooi om een boek te krijgen met de titel Van een witte zuster en een klein zwart kindje en werkte na de genocide zes jaar in Rwanda om hulp te bieden aan verweesde kinderen. helpen nu inmiddels zo n dertig gezinnen en singles. Daarvoor organiseren we vrouwenavonden, taallessen en kinderclubs. Ook assisteren we als er problemen zijn met instanties en bieden een luisterend oor. Beschamend Zuster Dorien geeft veel in haar contact met de vluchtelingen, maar krijgt ook veel terug. De ontmoetingen hebben iets wederkerigs. Ze verrijken haar leven en schaven haar als mens. tegenwoordig toch alles even aan de kant te schuiven. Hospice De Wingerd Naast hulp aan vluchtelingen bieden de zusters ook pastorale zorg aan in Amerongen. Trijntje Kruit is bijvoorbeeld werkzaam in hospice De Wingerd, een plaatselijke zorgvoorziening met vijf eenpersoonsappartementen. Mensen van alle leeftijden en uit de hele Heuvelruggemeente komen hier naar toe om hun laatste levensfase door te brengen. door een bewustwordingsproces heen en besefte dat ik de bitterheid over mijn jeugd aan God mocht geven. Ik ontving daardoor echt een stuk genezing. Hoe pijnlijk ook, ik geloof dat God alle dingen ten goede laat medewerken. Juist doordat ik dit had meegemaakt op jonge leeftijd, kon en kan God mij gebruiken in de hospice. Stervensproces Voor zuster Trijntje is het werk in De Hospice nu tot een prachtig Godsge- Je wilt de ander gunnen om helemaal zichzelf te kunnen zijn. Met sommige hospicecliënten bouwt ze echt een band op en dan doet het haar oprecht verdriet als ze overlijden. Ik zie dit werk altijd als een opdracht van God en kan gelukkig alles op tijd loslaten. Maar soms doet het afscheid pijn, vooral als je ook nog te maken krijgt met groot verdriet van de familie. Ik stel mijn hart open voor de ander. En ja, dat betekent soms dat je diep kan worden geraakt. Ik vind dat goed, Idyllisch Amerongen Stort zuster Greet zich dagelijks in het stadsleven, de diaconessen Dorien Peet (63) en Trijntje Kruit (69) werken vanuit het Zendings-Diaconessenhuis (ZDH) in Amerongen. Een groter contrast met Amsterdam kan er bijna niet zijn. Het zusterhuis van de gemeenschap leunt idyllisch tegen de flanken van de Utrechtse Heuvelrug. Vóór de Tweede Wereldoorlog traden hier jaarlijks soms veertien jonge Zendings-Diaconessen tegelijk in, nu leven er in Amerongen totaal nog negen werkende en acht gepensioneerde protestantse zusters. De gemiddelde leeftijd is ruim in de zestig. Alleen in de benedengang van het ZDH getuigen foto s nog van een rijk gemeenschapsleven. Vluchtelingenwerk Toegegeven: hoewel de gemeenschap sterk is geslonken, blijven de zusters Sociaal vangnet De diacones kwam in aanraking met de Amerongse asielzoekers via de plaatselijke hervormde gemeente. De kerk vroeg zuster Dorien, die vloeiend Frans spreekt, op bezoek te gaan bij een Congolees gezin. Bij die ontmoeting bleek dat niet alleen deze familie, maar ook veel andere buitenlanders in het dorp in een isolement leefden. Reden om samen met diverse partijen een sociaal vangnet op te zetten. We Ik zie het als een gezond tegenwicht voor alle regel- en schrijfdingen die ik moet doen. Ik heb van hen mogen leren dat de mens belangrijker is dan de zaak waarmee je bezig bent. Soms is het beschamend om te zien hoe asielzoekers zelfs nog met je delen uit hun armoede. Gastvrijheid staat altijd bovenaan en dat principe probeer ik nu zelf ook consequent toe te passen. Hoe druk ik het ook heb, als er iemand onverwacht langskomt, probeer ik Zuster Trijntje noemt het een wonder dat juist zij in De Wingerd begeleiding is gaan geven. Ik riep niet direct Hallelulah toen ze me vroegen, zegt ze eerlijk. Ze verloor op haar negende haar moeder en had lange tijd een bijna traumatische angst voor ziektes en dood. In mijn jeugd kreeg ik geen ruimte om het verlies van mijn moeder te verwerken en dat is me later opgebroken. Toen ik dat merkte in verschillende situaties, ben ik er pas iets mee gaan doen. Ik ging schenk geworden. Het stervenproces is zo indrukwekkend gebleken. Tegen het einde van hun leven zijn mensen uiterst kwetsbaar en vaak heel open. Ze hebben geen tijd meer om zich bezig te houden met triviale dingen en moeten alles uit handen geven. Om dat proces goed te begeleiden, moet je kunnen luisteren naar de ander én je vooral bescheiden opstellen. Je moet nooit iets opdringen, maar altijd de ander laten bepalen wat hij of zij wil. hoor! Als dat niet het geval was, zou ik me pas zorgen gaan maken. Het mag duidelijk zijn: de zusters Greet, Dorien en Trijntje zijn Zendings-Diaconessen met een passie. Een passie die is ingegeven door de opdracht én de bewogenheid van Jezus. Ze durven zelf kwetsbaar te zijn om de ander werkelijk te ontmoeten; of het nu vrouwen in nood betreft, vluchtelingen of mensen in hun laatste levensfase.

7 12 column 13 reportage Wim Dekker tekst: Wim Dekker beeld: Niek Stam (NiekStamfotografie) h Onder Uiteindelijk draait het in ons leven om de laatste vraag die Jezus aan Petrus stelde: Heb je lief? hulpverleners ulpverleners zijn ook enge mensen. Hun sterk ontwikkelde intuïtie kan benauwen. In mijn eerste jaren bij de opleiding MWD en SPH had ik bij hulpverlenende collega s hetzelfde gevoel als ik vroeger bij God had. Zij kennen mij dieper dan ik mijzelf ooit ken. Voordat ik nog maar iets gezegd heb, zij weten het al. Soms is dat aangenaam. Wanneer je behoefte heb aan zelfverheldering, is het goed praten met deze collega s. Je verkent waar je gedrag voor staat. Welke behoeften je daarmee bevredigt. Wat het je oplevert. Waar het vandaan komt. Met elkaar wat lachen of treuren om het fenomeen mens. Zoeken naar de vrijheid en de gebondenheid van je handelen. Dat wat anders kan en dat wat je hebt te aanvaarden. Maar zo schaamteloos ben ik niet altijd. Er zijn ontmoetingen geweest waarin aan het licht werd gebracht wat ik voor mijzelf wilde houden. Er zijn duidingen geweest die ik liever bedekt had gelaten onder het kleed van de vage algemeenheid. Het zal schaamte zijn. Schuld soms. Een gebrek aan vertrouwen in collega s. Ik heb dat bij God ook wel eens. Het is niet altijd aangenaam om in verbondenheid te leven. Soms is autonomie een krampachtige poging tot zelfbescherming. Het doorzien van mensen heeft elementen van een verleidelijk spel in zich. Het ontdekken van een patroon in de aangeleverde snippers informatie geeft een nu heb ik het gevoel. Door empathisch als het ware de binnenwereld van de ander te verkennen ontvang je ontdekkingsvreugde. En het geeft een gevoel van macht, superioriteit en zelfbevestiging. Zeker als wordt opgemerkt: hoe weet je dat? Het draait hierbij niet langer om de cliënt, maar om mijn kunststukje. Ik sluit niet uit dat sommige cliëntbesprekingen verworden tot spelletjes wie begrijpt de cliënt het beste? Doorzien kan ook zien worden. Je ziet hetzelfde. Alleen het verstaan van de ander heeft niet dat grijpende karakter. Je krijgt de ander niet in je vingers. Op gepaste afstand kijk je. Met een blik waar alle basisemoties een plek in kunnen krijgen. Maar de ander kan zichzelf blijven. Hij weet zich gezien. Misschien zelfs doorzien. Maar de blik is door die gepaste afstand zorgvuldig. Dan geeft het niet. Want op de bodem van onze schaamte huist ook altijd het verlangen naar de ogen van God. Als mens wil je opgemerkt worden. Uiteindelijk draait het om de laatste vraag die Jezus aan Petrus stelde: Heb je lief? De grens tussen doorzien en zien is flinterdun. Dat maakt hulpverlening tot een moeizame aangelegenheid. Goedbedoelend richt je soms schade aan. Bijna onbewust ontvang je een genadige ontmoeting. Daar kun je tobberig over doen. Je kunt het ook nuchter aanvaarden. Wie met mensen werkt gaat zowel zegenend als vloekend over de aarde. Wij zijn mensen. Ik weet niet of christen-zijn de blik van de hulpverlener scherpt. Of hij mensen eerder ontmoet. Of het hem in staat stelt gepaste afstand te houden. Maar toen wij het als collega s het een keer hadden over de meerwaarde van de christelijke identiteit van de CHE, kwamen wij uiteindelijk uit bij het woord verzoening. Wij leven van de genade van onze God en van elkaar. Dat geeft moed om zowel vrijmoedig als ootmoedig om je heen te kijken. Dat geeft moed om je te laten zien. tekst: Marjolein Knol beeld: Jedi Noordegraaf Problemen concreet aanpakken geeft ->

8 14 reportage 15 reportage Maatschappelijk werker in een dorp mensen hoop Vrijdagmiddag, de klokken luiden drie uur. De straat is drukbevolkt met scholieren die vrij zijn van school en moeders met volle boodschappentassen. Wim Broekhuizen komt net van het gemeentehuis voor een bespreking. Hij is druk wim is een maatschappelijk werker in Barneveld. Wanneer mensen zich zorgen maken over iemand uit hun omgeving kunnen ze dit melden bij Bemoeizorg Barneveld (ook bekend als Meldpunt Troje). Deze meldingen lopen uiteen van iemand die niet meer voor zichzelf kan zorgen tot verslaving of financiële problemen. Wim is de enige maatschappelijk werker bij Bemoeizorg Barneveld en behandelt alle meldingen die binnenkomen. Wanneer een melding binnen komt en er is nog geen hulpverlener bij die persoon, dan ga ik er zelf heen. Meestal gaat het om financiële problemen, maar soms zijn er ook mensen die eenzaam zijn of verslaafd zijn aan drugs of alcohol. Ik probeer het meest concrete probleem aan te pakken en op te lossen. Dat geeft mensen hoop. Bij verslavingsproblemen is het een kwestie van doorverwijzen, al willen de cliënten dat zelf vaak niet. Sommigen zijn al zó vaak in een kliniek geweest: dan werkt dat niet meer. Het enige wat ik dan kan doen is proberen dat ze niet te veel drinken of gebruiken. Daarnaast probeer ik ervoor te zorgen dat de omgeving niet de dupe raakt van de cliënt, zoals vaak gebeurt bij de ouders van verslaafden. David Om een betere indruk te krijgen van wat Wim nu precies doet, zoeken we met hem David op, een Oekraïner van 55 jaar. Niet bepaald een standaard geval: David heeft waarschijnlijk een post-traumatische stress stoornis. Volgens mij is hij lang verslaafd geweest aan wiet. Nu leeft hij al tien jaar als een zonderling in het dorp. David is erg argwanend en wantrouwt Nederland. Nu heeft hij kanker gekregen. Wim vreest dat David niet lang zal leven en probeert hem nu te helpen met kleine praktische dingen zoals een auto en een bad. Davids huis ziet er verwaarloosd uit. Overal ligt troep, stof en gebruikte medicatie. Midden in de woonkamer staat een bed, een oud matras, waar David op zit. Hij ziet er oud en ziek uit, met wallen onder zijn ogen en een muts op. Wim is vrolijk en vraagt hoe het nu met David gaat. Hij lijkt niets te merken van de troep om hem heen of van de afstandelijkheid van David. Wim informeert bij de cliënt naar zijn gezondheid, financiële situatie en zelfs naar zijn tuin, wat een haast spottende glimlacht op het gezicht van de Oekraïner veroorzaakt. Wim lacht er en maakt overuren om alle meldingen die binnen stromen te behandelen.

9 Adriaan, het beste gewenst in deze nieuwe periode! namens je collega s van Transfer Sociale Studies Kijk voor onze opleidingen op Open Dag post-hbo opleidingen en masters 14 mei reportage Transfer Sociale Studies biedt tal van opleidingen en cursussen voor de professional. Een kleine greep uit ons aanbod: Creatieve leergang Joodse leermeesters - startdatum 16 april - 4 avonden Aandachtsfunctionaris Huiselijk Geweld - start in september - 6 maanden Speltherapie - start in september - 2 jaar Supervisie en Coaching - start in september - 2,5 jaar Armoede is overal hetzelfde Laat je contextueel (verder) scholen Open Avond ICB 14 mei 2012 Oude Kerkweg 100, 6717 JS Ede (0318) , transfer@che.nl U werkt. U professionaliseert. CHE-Transfer is onderdeel van de Christelijke Hogeschool Ede Het contextuele gedachtegoed is van grote waarde in hulpverleningsrelaties. Het Instituut Contextuele Benadering heeft diverse opleidingsmogelijkheden op dit terrein. Het ICB is onderdeel van INSTITUUT CONTEXTUELE BENADERING OPLEIDING ONDERZOEK ONTWIKKELING Het ICB heeft drie tweejarige opleidingen: Post hbo Contextuele Hulpverlening Basis, voor de beginnend contextueel hulpverlener Post hbo Contextuele Hulpverlening Specialisatie, voor de gevorderde contextueel hulpverlener Master Contextuele Hulpverlening, voor een verdieping en verbreding van je HBO opleiding met een contextuele spits Het ICB heeft naast deze tweejarige opleidingen nog een groot aantal korte opleidingen en cursussen rond de contextuele hulpverlening. Kijk voor een overzicht op om en geeft David even later een hand met de belofte binnenkort weer langs te komen. Armoede is overal hetzelfde Wim groeide op in de omgeving van Barneveld. Hij kent het netwerk van hulpverleners goed en weet cliënten snel te vinden in het grote dorp. Sommige bewoners herkennen hem al als dé maatschappelijk dienstverlener en komen vaker bij hem met problemen. Wim heeft echter niet altijd in Barneveld gewerkt. Een groot verschil met het werken in de stad is dat er een groter team van bemoeizorg is met wie alles wordt overlegd. Ik ga nu alleen alle meldingen af en kan daardoor niet samenwerken met andere maatschappelijk dienstverleners. Voor de rest zijn er in Barneveld precies dezelfde problemen als in bijvoorbeeld Arnhem, waar ik ook heb gewerkt. Armoede is overal hetzelfde. Creatief binnen komen Wim zoekt graag de grens op. Zoals de Griekse soldaten creatief waren in hun belegering van Troje, zo schuwt Wim het onconventionele niet om binnen te komen. Hij gaat als het moet via het dak naar binnen. Hij slaat nog net geen ruitje in, of nee! Dat doet hij ook wel eens. Al belt hij dan wel even een wijkagent op. Ik geniet erg van m n werk, maar de druk is hoog. Ik moet wel eens oppassen dat ik me niet te verantwoordelijk voel voor de cliënt. Maar m n werk mee naar huis nemen doe ik nooit, het komt eerder naar me toe: letterlijk. Dan doen de kinderen de deur open en staat er opeens een halve zwerver voor de deur! Dan ben ik wel gelijk duidelijk en doe ik in geval van dreiging aangifte bij de politie. Wim is een actieve, inspirerende man, wiens ogen glinsteren. Zijn aanpak is om problemen gelijk en concreet op te lossen. Als de gemeente er te lang over doet om geld voor een cliënt opzij te zetten, dan regelt Wim het zelf wel. Dankzij hem heeft David nu een tweedehands bad in zijn huis staan, een belangrijk goed dat liever vandaag dan morgen geregeld is voor iemand die op sterven ligt. Dat Wim problemen praktisch aanpakt, is niet zo vreemd als je kijkt naar zijn verleden. Voordat hij begon met de studie Maatschappelijk Werk en Dienstverlening aan de CHE, was Wim namelijk boer. Nu runt de dienstverlener naast zijn werk bij Bemoeizorg Barneveld nog een zorgboerderij in Kootwijkerbroek.

10 Metamorfose Magazine voor pastoraat en hulpverlening 38 client 19 client Metamorfose Magazine voor pastoraat en hulpverlening Metamorfose ondersteunt ouders, opvoeders, pastoraal werkers en hulpverleners in de taak van geloofsopvoeding, discipelschap en begeleiding van mensen met geestelijke, psychische en relationele problemen. Op zoek naar geluk Afgiftekantoor 3000 Leuven Masspost Trimestrieel: 3 e kwartaal e jaargang, nr. 91 ISSN P Beter drukwerk van ontwerp tot verzending Perfecte kwaliteit, van ontwerp tot en met verzending Maatschappelijk verantwoord ondernemen Leerwerkbedrijf voor GGZ cliënten van De Hoop Milieubewust drukwerk Provincialeweg KP Dordrecht Telefoon Fax contact@dehoopgrafischcentrum.nl Met gratis internettoegang tot alle nummers! Voor 20, ontvangt u vier keer per jaar het magazine Metamorfose. Bestel een gratis proefnummer op Metamorfose is een uitgave van het Centrum voor Pastorale Counseling in samenwerking met De Hoop ggz Gra Ze had altijd een koek die ik lustte, en thee w Ik was jaren bang dat het niet mogelijk was om van mij te houden. at doe ik hier op aarde? Wanneer mag ik weg? Het waren gedachten die drie jaar geleden vaak door mijn hoofd schoten. Ik heb een ingewikkeld leven gehad. Ik werd door mijn ouders uit huis gezet, stapte in een verkeerd huwelijk en heb veel geworsteld met mijn gezondheid. Maar ik moest niet zeuren, vond ik. Ik had toch een gaaf kind? De hulp die ik gekregen heb, begon als huwelijkstherapie. Maar omdat mijn man telkens afbelde, werd de therapie voor mij alleen. De hulpverlener was heel zorgzaam. Ze had altijd een koek die ik lustte, en thee. Het belangrijkste wat ze in het begin deed, was erkenning geven dat ik veel verloren had. Ze vertelde me hoe dingen zijn en verhelderde dat door te tekenen. De invloed van mijn moeder bijvoorbeeld, hoe herstel verloopt of de reddersdriehoek. Ook maakten we concrete afspraken. Als het misging, wilde ik me terugtrekken, maar dan moest ik naar een vriendin want dat had ik beloofd. Dat heeft me erg geholpen. Mijn hulpverlener was voor mij een lieve rots. Ik kon enorm op haar bouwen. Ik mocht alles zeggen, niets vond ze gek. Ze nam de tijd en gaf me nooit het gevoel dat ze haast had. Ik was jaren bang dat het niet mogelijk was om van mij te houden. Toen mijn man uiteindelijk wegging, vertelde hij dat hij nooit van mij gehouden had en van huis uit had ik dat gevoel ook. Maar mijn hulpverlener was zo liefdevol dat het mij hoop gaf. Het had heel veel waarde voor mij dat ik daarna dacht dat het toch wel mogelijk was. tekst: Jolyn van der Garde de de cliënt die graag anoniem wil blijven beeld: Jedi Noordegraaf

11 20 ouddorp 21 ouddorp Stille tijd In het kerende getij ruist een gestreken zee zacht horizontaal Windgerimpeld strand is weer tot rust gekomen tot zichzelf gekeerd Zonnebadend zand tussentijds gebed in gedichten: Kees Verduijn beeld: Niek Stam (NiekStamfotografie) een weids en wijzend licht

12 22 23 Anne Goossensen: tekst: Esther van Lunteren en Erik Arendsen ism Anne Goossensen beeld: Niek Stam (NiekStamfotografie) Laat de ander helemaal tevoorschijn komen Ze is een wetenschapper met affiniteit voor het kwetsbare en mislukte. Anne Goossensen, bijzonder hoogleraar Presentie en Geestelijke Gezondheidszorg aan de Universiteit van Tilburg & Humanistiek: Tijdens mijn promotieonderzoek verbond ik me met drugsverslaafden zonder hulp, kwam op bizarre plekken, hoorde extreme levenslopen. na lange tijd met hen op te trekken, bleek ik genegenheid, begrip en warmte voor hen te voelen, ondanks alle weerstand die ik eerst kende en nare beelden die ik van ze had. Ik was door de reductie heen gebroken. Dat is van belang bij presentiebeoefening: reductie verminderen. Reductie gaat over waarneming en hoe we beelden van anderen maken. We gebruiken categorieën aanwezige kennis om die ander te begrijpen. Maar doen we die voldoende recht? Zien we goed genoeg wie de ander is, kennen we diens perspectief? Deze tijd (met al haar methodieken, systemen en protocollen) nodigt hulpverleners uit tot reduceren. Hulpverleners doen cliënten tekort als zij zich beperken tot het zien van de ander door een bril van diagnoses en interventies. Evidence based werken richt zich al te vaak op vermindering van symptomen; er is winst te behalen bij een zeer open en brede waarneming, gericht op het héle (wel)zijn van de mens. Op ontdekkingsreis Goede hulpverlening gaat volgens Goossensen om meer dan de juiste interventies en kennis. Want is de hulpverlener bereid zich bloot te stellen aan de leefwereld van die ander? Durft de maatschappelijk werker de ander tevoorschijn te laten komen? Ook als dat betekent dat je jouw veronderstellingen aan de kant moet zetten? Het duurt soms lang voordat een maatschappelijk werker echt dichtbij een cliënt mag komen, weet Goossensen. Het grootste gevaar is dat je als hulpverlener te snel focust op: wat is het probleem van de cliënt en wat heeft die cliënt nodig. Neem daarom de tijd de ander te leren kennen. En weet dat je daarin bescheiden moet zijn. Speur naar wat er echt aan de hand is. Dat doet de hulpvrager heel goed. Want wat voor goeds doe je als hulpverlener als je mensen voor een deel negeert? Misschien gaat de cliënt op zoek naar andere hulp, dat is niet effectief en duur. In een boek las ik daar een perfect voorbeeld van. Speur naar wat er echt aan de hand is Tijdens een congres voor artsen vertelt een man over de bijna-doodervaring die hij had. Hij zegt tegen de aanwezige artsen: Ik verwacht dat een flink aantal patiënten van u ook die ervaring heeft gehad, weet u dat? Een arts trekt die stelling in twijfel en zegt dat geen enkele patiënt van hem die ervaring heeft. Tot een patiënt van hem opstaat

13 24 25 client et gaat om logica én liefde en zegt: Ik ben bij jou onder behandeling en heb ook een bijna-doodervaring gehad, maar jij bent de laatste tegen wie ik dat zou vertellen. Goossensen gaat verder: Hier komt de vraag naar boven: hoeveel moeite doe jij om jouw patiënten te zien en te horen? Logica en liefde De hulpverlener die bereid is zich bloot te stellen aan de leefwereld van de ander, loopt wel tegen fragmentatie in het hulpverleningssysteem aan. Taakspecialisatie en ketensamenwerking lijken de hulpverlener te beperken in de mate waarin hij met zijn cliënt op kan lopen. Goossensen: Wie erkent dat reductie een centrale rol speelt in de hulpverlening en ruimte voor de ander gaat tonen, zet een proces in werking van betere zorg en meer welzijn. Ook binnen beperkte omstandigheden kun je meer doen dan kwaalgericht handelen. Je kunt het verschil maken door aandacht en betrokkenheid te bieden. Neem een verpleegkundige die een mammografie uitvoert bij een borstkankerpatiënt. Ze kan misschien hele goede foto s maken en dat is nodig, maar ze maakt het verschil door Kijk voor meer informatie, scholingsaanbod, projecten en netwerken op haar aandacht voor wat de ander doormaakt, diens worsteling. Dat kan zich uiten in een blik of het rustig indrukken van een voetpedaaltje. Dit kan zich tonen in weinig tijd, zelfs al in een minuut. Het gaat om logica én liefde. Tegelijkertijd is het niet de bedoeling cliënten te pamperen. Goossensen: Als je de ander echt probeert te doorgronden, kun je die persoon ook corrigeren of confronteren, bijvoorbeeld omdat hij je overvraagt. Maar dan vanuit de relatie. En als het niet klikt? Aan een klik moet je werken. Die moet je maken. Dat is het echte speuren naar de logica van de ander. Meestal reageren cliënten positief op een presentiewerker. Ze worden gezien. Ze horen erbij! Niet grenzeloos Een gevaar van zo n grote betrokkenheid bij een cliënt is dat de hulpverlener aan zijn eigen grenzen voorbij gaat. Present zijn is dan ook niet grenzeloos, vindt Goossensen. Maar uniforme afspraken bieden ook geen oplossing, want overbelasting is persoonsafhankelijk. Belangrijk is het vermogen van hulpverleners om te blijven reflecteren en zo grenzen aan te brengen in hun betrokkenheid. Misschien lukt iets nu niet, maar volgende week wel? Ook het team is erg belangrijk en dient als opvang. Bespreek met hen hoe het gaat, vraag hulp als het even niet lukt of blaas bij hen stoom af. Die back-up is nodig bij deze manier van werken. Werken als presentiewerker is niet leeftijd- of ervaringafhankelijk. Maar gaat wel over meer dan formele kennis en vaardigheden, vertelt Goossensen. Door studenten al in hun opleiding bloot te stellen aan de leefwereld van die ander, kan presentie als benadering in een vroeg stadium van iemands professionele ontwikkeling worden gestimuleerd. Dit leidt tot de erkenning dat je als hulpverlener de ander niet kunt doorgronden, kweekt bescheidenheid en een blijvend speuren naar wie de ander is en wat er op het spel staat. Dat alleen al is weldadig. De presentietheorie is ontstaan uit empirisch onderzoek. Het begint soms op initiatief van een (maatschappelijk) werker, soms is het een manager of directeur die er interesse voor heeft. Het risico is dat ook de presentietheorie een denksysteem wordt, waarschuwt Anne Goossensen. De vraag blijft: zie je als hulpverlener waar het echt om gaat bij de ander, of doe je present zijn als een trucje. Wat is een goede hulpverlener? een goede hulpverlener is in één zin: iemand die niet zegt wat hij/ zij allemaal voor jou gaat doen, regelen of gaat proberen maar een hulpverlener die vraagt: Wat heb je van mij nodig? Een hulpverlener die nog in zijn kinderschoenen staat (we gaan ervan uit dat slechte hulpverleners niet bestaan, omdat iedereen nog kan groeien in dat wat hij/zij kan betekenen voor een ander) is iemand die het roer van het hele schip van de cliënt overneemt, en daarbij vergeet dat de cliënt zelf kapitein is, maar slechts de route (even) niet weet. En die hulpverleners lopen het gevaar dat ze er na verloop van tijd achter komen dat hun eigen schip stuurloos ronddobbert op de grote oceaan, omdat zij op het schip van hun cliënt staan. Ze zijn er maar mondjesmaat, goede hulpverleners. Van die mannen en vrouwen die je duidelijk maken; als jij mij vraagt een mijl met mij te gaan, zal ik twee mijl voor jou gaan. Mensen die je duidelijk maken dat elk proces zijn eigen tijd kent. Wat heb Dat je pas weet hoelang dit duurt op het moment dat je je van mij een punt bereikt waarop je denkt; ja, nu ben ik er. Dit zijn nodig? mannen en vrouwen die je duidelijk maken dat ze op je pad zijn gebracht en een niet nader verklaarde tijd met je mee zullen wandelen in je leven. Zij zijn zich bewust van het feit dat je ergens in je leven wellicht een afslag hebt gemist en maken je duidelijk dat ze bereid zijn met jou terug te gaan naar dat cruciale moment in je leven, op het tijdstip dat jij hieraan toe bent. Misschien ken ik de koers van mijn schip niet, maar ik kan het in ieder geval wel bemannen en besturen. Deze mannen en vrouwen zijn niet in de zorg gaan werken om het geld, maar worden gedreven door de passie die ze hebben met hun doelgroep. Ze zijn geen hulpverlener door hun beroep, ze zijn mens als hulpverlener en hulpverlener als mens. tekst: Stephanie-Joy Eerhart (schrijfster van het boek Pappie s kleine meid slaapt op straat) beeld: Jedi Noordegraaf

14 26 27 Hans van Ewijk s droom: De MWD er als sociale huisarts tekst: Esther van Lunteren (Karaktertekst) beeld: Niek Stam (NiekStamfotografie) Oog hebben voor de hele mens, in plaats van focussen op het probleem. Het lijkt van levensbelang voor de kwaliteit van sociaal werk. Hoogleraar Hans van Ewijk vertelt over mogelijkheden en uitdagingen voor beleidsmakers en hulpverleners in een complexe tijd. we leven in een sociaal gevoelige, complexe tijd. Een tijd waarin iedereen zijn eigen leven moet maken. Een tijd ook waarin veel mensen niet kunnen meekomen. Wat doen we met die mensen, de mensen die vastlopen?, schetst Hans van Ewijk, bijzonder hoogleraar Grondslagen van het Maatschappelijk Werk aan de Universiteit voor Humanistiek, de kern van zijn betoog. Nu belanden die mensen al snel in de dure hulpverlening. Daar moeten we een alternatief voor bieden: burgerkracht. Al veertig jaar lang kent Van Ewijk het sociale werk in al zijn facetten. Wat is er aan de hand in de samenleving, het beroep en het beleid? In die driehoek ben ik altijd bezig. De huidige samenleving noemt hij sociaal gevoelig. We leven in een tijd van individualisme, maar ook van netwerken. We moeten ons voortdurend aanpassen én een eigen richting ontwikkelen. Weet je je sociaal niet te profileren, dan lig je er al snel buiten. In bijna elk gezin lukt het iemand niet het leven naar zijn hand te zetten. En dan heb je een probleem. Sociale leegte Werd vroeger je leven gemaakt, tegenwoordig moet je zelf je leven maken, zegt Van Ewijk. De zekerheden zijn ook afgenomen: ouders gaan uit elkaar, voor werk moet je flexibel zijn. Lukt je dat niet, dan kom je in een sociale leegte. Elk jaar stijgt het aantal mensen in de tweedelijnshulpverlening met tien procent. Dat zijn vooral mensen die het net niet redden in deze samenleving. Mensen uit alle milieus, maar vooral mensen met een licht verstandelijke handicap zijn de snelst groeiende groep gebruikers van de geestelijke gezondheidszorg. Zij hebben moeite met de complexiteit van onze samenleving. Wat moeten we doen om die tien procent per jaar wél binnen het lijntje te houden? vraagt de hoogleraar zich hardop af. Hun falen terugbrengen, reduceren, naar al die stoornissen die er zijn? Ze opzadelen met een zogenaamde culturele achterstand? De complexiteit van de huidige samenleving is geen stoornis, maar realiteit. Dat kunnen we niet oplossen door mensen te reduceren door hen etiketten op te plakken, maar door hen te helpen die complexiteit te ontrafelen.

15 28 Neem nu een abonnement op Counselling Magazine en ontvang 25% korting * Onderlinge zorg Als het aan Van Ewijk ligt, gebeurt dat niet direct door de professionele hulpverlener. Institutionaliseren lost niet veel op. Burgerkracht is waar de hoogleraar voor pleit. Ik geloof dat burgers - de gemeente - meer kunnen dan ze nu doen. We moeten het met elkaar organiseren. Ik denk dat Nederlanders onderlinge zorg massaal toepassen. Burgers zijn op elkaar betrokken. We hebben oog voor onze familie, zelfs voor onze buurt. Daar, in het gezin, op school, moet het gebeuren. Stel, een kind heeft een probleem en de school merkt dit op, concretiseert Van Ewijk. Eerst wordt er over het kind gepraat binnen school, vervolgens volgt doorverwijzing naar de hulpverlening waarna die de school uitvraagt over het kind. Dan gaat de hulpverlening iets doen met het kind en de school hoort nooit meer iets. Het kind wordt dan op de verkeerde plek behandeld. Ga in eerste instantie liever om de tafel met het informele netwerk dat er voor het kind toe doet, zoals ouders, vrienden, familie en andere betrokkenen bij het kind. Werken in de directe omgeving van het individu Waar de burger er niet uitkomt, is meer hulp nodig, erkent de hoogleraar. Een professionele vriend die naast je staat. Een basisprofessional. Een soort sociale huisarts. Een professional die samenwerkt met burgers, het overzicht houdt en collega s kan raadplegen. Iemand die burgers kan mobiliseren. Iemand die de mensen kent, de buurt kent, de school kent. Ik schat dat er professionals in Nederland zijn die zich bezighouden met de geestelijke gezondheidszorg van hen zijn therapeut, zitten in de jeugdzorg, in de zorg en op lokaal welzijnsgebied. Maar een paar duizend professionals houden zich echt bezig met individuele problemen vanuit de directe leefomgeving. Hun aantal uitbreiden, dat is mijn droom. Vroeger waren de hoofdmeester, de arts en de pastoor de sociale werkers Andreas Schelfhoutstraat HV Amsterdam info@academie-psychotherapie.nl Member of the European Association for Integrative Psychotherapy kijk verder, kom verder wees welkom op onze Open Dag! zaterdag 10 maart 2012, uur Surf voor het programma of studiegidsen van de (inter)nationaal gecertificeerde opleidingen naar: psychotherapie.nl Counselor/Coach-opleiding, NOBCO erkend EAPTI-erkende Psychotherapie-opleidingen tot het ECP. Integratieve Psychotherapie: Volwassenen-, Jongeren- en Kindertherapie NLP (Neurolinguïstisch Programmeren) practitioner / master practitioner / coach Diverse professionaliseringen: - Psycho-palliatieve Hulpverlening - Prikkelbare Darm Syndroom (PDS-therapeut) - Klassieke Hypnotherapie - Neo-klassieke Hypnotherapie Korte persoonsgerichte trainingen Bijscholingscursussen Nieuw: éénjarige specialisatie Hypnotherapie GZ-supervisor Vervolgstudie voor de Counselor/Coach - Integratieve therapieopleiding Counselor/Coaches die hun Counselor/Coach-opleiding hebben gevolgd bij de Academie kunnen met aanvullende leertherapie vrijstelling krijgen voor het eerste leerjaar van de integratieve Kinder-, Jongerenof Psycho-therapieopleiding. Wil je weten of jij in aanmerking komt voor deze vrijstelling, maak dan een vrijblijvende afspraak met het Hoofd Team Onderwijs. NLP- en Counselor/Coach-opleiding voor bedrijven Heeft u als bedrijf behoefte aan exclusieve opleidingen voor uw personeel? We bieden uw maatwerk ten aanzien van de NLP- en Counselor/Coach-opleiding. Incompanytrainingen behoren tot de mogelijkheden. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de PR-afdeling, pr@academie-psychotherapie.nl in een dorp. Zij spraken ook met elkaar. Op dat gebied is een leegte ontstaan. Die leegte moet opgevuld en hergedefinieerd worden. Basisprofessionals in de wijk De sociaal werker zou prima in de leegte kunnen stappen, vindt Van Ewijk. Hij gaat zelfs een stapje verder: Sociaal werk moet een veel zelfstandiger discipline worden. Nederland is het enige land zonder universitaire studie Maatschappelijk Werk. Het hele speelveld verandert nu de rijksoverheid het welzijn van de burgers grotendeels onderbrengt bij de lokale gemeentes. Nu is er de kans om niet binnen het systeem met elkaar te blijven praten, maar om burgerkracht in te zetten. Neem de Utrechtse wijk Ondiep. Er wonen een paar honderd uitgeplaatsten in die wijk met daarachter meer dan 150 plaatsende instanties met hun eigen personeel. Dat is de absurditeit ten top. Zorg liever voor tien gastheren of gastvrouwen die deze mensen ontvangen en helpen. Basisprofessionals dus. Zij kunnen de cliënt en de omgeving, de wijk, leren omgaan met de complexiteit van de samenleving. Kiezen a liever eerst met het informele netwerk om tafel Volgens Van Ewijk is er een duidelijke beweging zichtbaar van vooral lokale politici en de voorhoede van het welzijnswerk die zich hiervoor inzetten. Maar het momentum kan niet worden geregeld. Of de politiek, de praktijk en de wetenschap ooit op die manier aan meer leefbaarheid willen werken, is afwachten. Geld en macht van specialisten en instellingen spelen in die ontwikkeling een grote rol. Van Ewijk: Het is een strijd: welke kennis doet ertoe. Kiezen we voor burgerkracht of voor het alternatief, supermarktziekenhuizen waarin we zorg opnieuw therapeutiseren. De huidige samenleving heeft in ieder geval haar grenzen bereikt. Het aantal mensen dat problemen heeft, groeit en het huidige systeem kan dat niet oplossen. Er moet iets gebeuren. Counselling Magazine jaargang 3 nummer 1 februari 2012 CM * niet in combinatie met andere aanbiedingen Counselling m a g a z i n e onafhankelijk vakblad voor de counsellor gezin Gezinnen en sociaal kapitaal De kracht van het sociale weefsel De opinie van Else-Marie van den Eerenbeemt Passend geven Scheiden en de kinderen Issue: ZorgverZekerIngsland PIonIers: Ivan BösZörMényI-nagy ColuMn: Frans van der gouw achtergrond: CounsellIng van ChronIsCh ZIeke kinderen CaleIdosCooP: systeemgericht werken Met gezinnen nr. 1 jaargang 3

16 30 achtergrond 31 achtergrond Sociale Studies als toonaangevend kenniscentrum tekst: Esther van Lunteren (Karaktertekst) beeld: Niek Stam (NiekStamfotografie) ntwikkelingen in de academie Het lijkt wel een reünie. Zo gedreven vertellen Gerrit van der Heijden (academiedirecteur), Martine Noordegraaf (lectoraat) en Marianne Verhage (transfer) over de ontwikkelingen in hun academie Sociale Studies. Een academie waarin 1300 hbo-studenten, 400 post-hbo ers en meer dan tachtig docenten met elkaar leren, onderzoeken en innoveren.,,we willen dat studenten en professionals hier meer kunnen halen dan een papiertje, vertelt Van der Heijden met nadruk.,,we willen hen bekwamen én passie bijbrengen. dat gebeurt in het bacheloronderwijs, maar ook via transfer en het lectoraat. Verhage:,,Het professionaliseren van professionals, individueel en als instelling, via de master contextuele hulpverlening, post-hbo opleidingen en cursussen is waar transfer zich mee bezig houdt. Martine Noordegraaf helpt met het lectoraat Jeugd en Gezin de hulpverlener juist een slag de diepte in door onderzoek,,,maar wel gericht op het ambacht van hulpverlenen. Wij zijn bijvoorbeeld bezig met het beschrijven van goede praktijken, maar ook zoeken we, samen met het werkveld, naar kennis om handelingsverlegenheid ongedaan te maken. Het drietal spreekt met passie. Passie voor de professional die ze volledig willen toerusten om daadwerkelijk een goede professional te durven zijn. Noordegraaf:,,Wij horen vaak van jonge hulpverleners die al na een aantal jaar het vak verlaten. Wij zoeken naar vormen om hen langer te begeleiden en hun kennis up-to-date te houden. Verhage:,,Dat komt ook de cliënt ten goede. De hulpverlening wordt beter als hulpverleners niet afbranden. Van der Heijden:,,Daar hoort ook het managen van verwachtingen bij. Het werkveld verandert, bijvoorbeeld door interventie van de overheid. Dat heeft veel invloed op het werk van de hulpverlener. De student van de opleiding laten komen met reële verwachtingen, vergt dat wij weten wat het werkveld van ons verwacht. We moeten als het ware vier jaar vooruit kijken. Kenniscentrum met toekomst Daarnaar strevend, ontwikkelt de academie zich steeds meer als kenniscentrum. Om niet volgend, maar leidend te zijn in wat er in de buitenwereld gebeurt.,,samen met het werkveld en het lectoraat, maakt het drietal duidelijk. Een fikse uitdaging. Noordegraaf:,,We willen geen expertise-, maar een kenniscentrum zijn. Van der Heijden:,,Continu zoeken dus naar bijvoorbeeld het juiste aanbod post-hbo opleidingen die vernieuwend en actueel zijn. Verhage:,,Voordat we hiermee kunnen starten, moeten we helder krijgen wat de wens van het werkveld is. We willen namelijk toekomst bieden, geen hype. Als we met de praktijk optrekken, ontdekken we hoe we vacuüms op kunnen vullen. We krijgen te maken met decentralisatie van de jeugdzorg. Dat vraagt een nieuwe manier van werken en daar willen wij op inspringen. Noordegraaf:,,Daarnaast ontwikkelen en onderzoeken we onze visie op de basisprofessional. Wat moet die, los van de actualiteit, in huis hebben om een relatie met een cliënt vorm te geven? Het soort kennis verschuift, maar een hulpverlener die zichzelf weet te hanteren en kan aansluiten bij de ander, blijft belangrijk. Daar willen we ook onze identiteit in leggen. De academie Sociale Studies als kenniscentrum is nog in oprichting, maken de drie duidelijk. Verhage:,,Het werkveld ziet ons nog niet als kenniscentrum, maar als hogeschool. We moeten ons meer gaan presenteren als centrum voor onderwijs en onderzoek. Van der Heijden:,,Daarin willen we samen opwerken, als een levende gemeenschap. Werkveld en opleiding moeten er beide beter van worden. Verhage:,,Ik zou graag optrekken met instellingen in de regio en christelijke instellingen in heel Nederland. Zodat de gemeente Ede bijvoorbeeld bij ons aanklopt als ze kennis nodig heeft over veranderingen in de wetgeving. Van der Heijden:,,Daarnaast moeten wij ons verdiepen in waar het werkveld mee bezig is en dat inbrengen in ons onderwijs. We horen ook graag van hen wat ze van onze studenten verwachten. Ruimdenkend en bescheiden,,een actieve bijdrage leveren aan de inrichting van de zorg, zodat de cliënt beter geholpen wordt. Dat is mijn droom, deelt Noordegraaf.,,Door onderzoek over de schotten uit de wereld van de hulpverlening heenkijken en ervaringen delen. Daarin moeten we zowel ruimhartig als bescheiden zijn. Wij weten als academie niet per se hoe het moet. Daar moeten we naar zoeken, onder meer een taak van het lectoraat. Verhage:,,Dan bedoelen we geen onderzoek om het onderzoek, maar om vakbekwamer te worden. Noordegraaf:,,Daarin moeten we keuzes maken: met welke instellingen willen we samenwerken, welke onderzoeken pakken we op. Een afweging die bij onze identiteit moet passen. Verhage:,,We willen meedenken in betrokkenheid op hulpverleners en cliënten. We waaien niet zomaar met een politieke wind mee. Noordegraaf:,,We zijn ook geen partij van de markt. Wij willen goede zorg voor de cliënt, geen geld. Ook de academie denkt over haar muren.,,we kunnen namelijk de hulpverleners wel helpen, maar wat als de organisatie niet deugt, legt Van der Heijden op tafel.,,daar ligt een uitdaging voor samenwerking tussen meerdere academies. Wij kunnen de hulpverlener helpen weerbaar te worden, maar voor een organisatieadvies kunnen we beter samen met de academie Management en Organisatie optrekken. Krachten bundelen Het drietal is eigenlijk nog lang niet uitgepraat. Het enthousiasme over de mogelijkheden die voor hen liggen is groot. Het is een energieke wind die verder gaat dan het kantoor waar de drie bijeen zijn, want ook docenten denken hardop mee. Van der Heijden:,,Het is nu de kunst onze plannen in proporties tot uitvoering te brengen. Ploegen en zaaien. Noordegraaf:,,Juist dat ontwikkelen is super leuk om met elkaar te doen. Een mooie gelegenheid om onze krachten als onderwijs, werkveld en lectoraat te bundelen. Van der Heijden:,,We zien nu al dat het werkveld naar ons toekomt voor vragen en ideeën. Omgekeerd gaan wij steeds meer vragen aan het werkveld stellen. Die samenwerking maakt de hulpverlening succesvol. Hulpverlenen als presentiewerker. Er écht zijn voor een ander. Het is onder meer het gedachtegoed van Adriaan Bos die na 25 jaar de opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening binnen de academie Sociale Studies verlaat. Daarmee verdwijnt zijn stempel op de opleiding niet. Want Sociale Studies als hét kenniscentrum middenin de samenleving, dat is waar de academie naartoe wil.

17 32 kunst 33 kunst Zie de mens staan tekst: Marijke Toorman beeld: Niek Stam (NiekStamfotografie) Gaza (boven) Gaza is gemaakt naar aanleiding van de ophef in Nederland over het ingrijpen van Israël in de Gazastrook. Door in te zoomen op een persoon, komen verschillende vragen naar boven: 1. Is dit een vriend of een vijand? 2. Is hij goed of fout? 3. Hoe sta ik tegenover hem? Rosie (onder) De hond ziet de wereld roze en ziet zichzelf groot en krachtig. Ze heeft de naam van haar omgeving aangenomen: Rosie. In de ontmoeting met Rosie ligt de vraag wie ik zelf ben en hoe mijn omgeving mijn perspectief kleurt. Sahar/Zeeuws meisje (rechts) Sahar is illegaal in Nederland. Gevlucht voor extremisme. Manusama heeft haar Zeeuws meisje genoemd naar haar woonomgeving en haar hoofddoek vervangen voor een oud Zeeuws boerenmeidenkapje. Kijk naar het doek en het doek zegt: vertel mij het verhaal van mijn hart. schilder Ben Manusama zoekt naar schoonheid, naar liefde, de zin van het leven. Dat is voor mij de noodzaak om aan het werk te gaan, vertelt Ben. Door mijn keuze voor portretten van mensen en dieren, roep ik elke keer op: Verbind je met deze mens. Zie hem staan. Ben Manusama ziet zijn werk als reactie op en onderdeel van onze cultuur, waarbij snelheid en massacommunicatie overheersen. Zijn christelijke wereldbeeld is niet expliciet te zien, maar is deel van de verbazende beschouwing op die huidige cultuur. Mijn schilderijen vragen om een vertraging, voegt de schilder toe. Dan word je onderdeel van een verhaal. De doeken en de daarbij behorende titels vaak flarden uit songteksten, magazines, of het nieuws - zijn onderdeel van het verhaal van ons hart. Door het werk zelf te gaan zien en op je in te laten werken, kom je misschien uit bij hét verlangen dat mensen met elkaar verbindt: liefde.

18 34 35 Gabriël Anthonio over philia, afdalen en keuzes maken Zie de mens, niet zijn verwording tekst: Esther van Lunteren (Karaktertekst) beeld: Niek Stam (NiekStamfotografie) Wat doe jij in het uur van de waarheid? Vernederde mensen weer rechtop laten lopen, is zijn missie. Als directeur van een tbs-kliniek, bij jeugdhulp Friesland, als vrijwilliger. `Een mens is geschapen om rechtop te lopen, maar velen gaan gebukt onder geweld, verslaving, het werk, enzovoorts. Die mensen weer rechtop zien lopen geeft mij voldoening. hoe een gemiddelde week eruit ziet? Gabriël Anthonio (1963) moet even lachen. De directeur van Jeugdhulp Friesland zit ontspannen in zijn stoel. Hij straalt kracht uit, wilskracht. Onlangs had ik een week met zeven spreekbeurten, lezingen en trainingen. Zondag sprak ik in een gemeente over philia, vriendschap en verbondenheid, naar aanleiding van Johannes 15. Ik noem jullie mijn vrienden, zegt Jezus. Een horizontale verbondenheid, legt de man met Portugese wortels, getrouwd en vader van twee kinderen, uit. Het blijkt meteen de kern van zijn werk en leven. Een dag later sprak ik voor een groep bankdirecteuren en managers over het uur van de waarheid. Ik liet een video zien van een vrouw die haar kind had verloren. Ze schuift aan tijdens een diner van de G8, acht wereldleiders die spreken over armoede. Er wordt lacherig gedaan over armen, veel kaviaar gegeten, totdat de vrouw hen wijst op hun leugens. Ze wordt weggevoerd. Ze is een nobody, maar wel met lef. Ze vraagt om medeleven en daadkracht. Ik hield ze vervolgens voor: wat doe jij in het uur van de waarheid? Of is winst voor jou genoeg? Menswaardig leven Nog vijf spreekbeurten te gaan, wordt Gabriël die avond gebeld. Een asielzoekersgezin met drie kinderen huist in een tentje op een industrieterrein en is in nood. Ik dacht allereerst: daar heb ik geen tijd voor in deze volle week. Totdat ik mij de vorige twee spreekbeurten herinnerde. Anderhalve dag was hij kwijt om het gezin uit de vernedering te helpen. Die vrijdag had hij een lezing en stond hij op het programma tussen Stephen Covey jr. en Louis van Gaal. De achthonderd belangstellenden vertelde hij over het asielzoekersgezin en een van de kinderen die uitriep: Nu zijn we geen zwervers meer. Wij denken bij leiderschap dat we eerst moeten opstijgen om iets te bereiken. Ik geloof dat we moeten afdalen. Als directeur van een grote zorginstelling, maar ook als hulpverlener.

19 Pastoraal Diaconaal Centrum advertenties 37 Corrie: Niemand kan wat met de puinhopen van mijn leven. Maar het viel me op dat ze in de Herberg zo nuchter naar mijn situatie keken. Ze toonden begrip én bleven realistisch. De activiteiten in de Herberg brachten de structuur terug in mijn leven. Ik strijd nu tegen vernedering, maar als jongen heb ik veel mensen vernederd De specialist voor brood en banket! Tuindorpweg BC Maarsbergen Tel.: HDS HULPVERLENING NIEMAND HOEFT ALLEEN TE STAAN! o.a.: Maatschappelijk werk Welzijn Thuisbegeleiding Psychologische hulpverlening Relatie- en gezinstherapie Coaching Digitale hulpverlening Actief in Barneveld én landelijk E info@hdshulpverlening.nl T Zelf heeft Anthonio dat in de praktijk moeten leren. Ik ben de enige directeur van een tbs-kliniek geweest die zelf in internaten heeft gezeten, verklaart hij met een berustende glimlach. Ik strijd nu tegen vernedering, maar als jongen heb ik veel mensen vernederd door macht en agressie. Dit kwam voort uit afwijzing en eenzaamheid. Toen kameraden hoorden dat ik gelovig was geworden, zeiden ze: Jij? Jij was het meest losgeslagen van ons allemaal. Ik was een boos kind. Zag in de verschillende instellingen de vernedering van dichtbij. Ik ben door een diep dal gegaan, maar zoals mijn broer destijds al zei: jullie kennen zijn binnenkant niet. Jezus is zijn belangrijkste voorbeeld. Hij zocht vernederden op, maar is ook voor ons vernederd. Als ik het Nieuwe Testament bekijk, vind ik geen passage waar Jezus opspringt van succesvolle mensen. Nee, een prostituee, een weduwe met enkele muntjes in haar hand, een kleine jongen met vijf broodjes en twee vissen raken zijn hart. Niet de gerespecteerde manager van een zorginstelling die flinke winst maakt, topjurist of rijke ondernemer die flinke winst maakt. Kijken met andere ogen Gaan voor vernederden leert Anthonio in zijn dagelijks leven vooral van zijn zoon, Mahil. Mijn zoon is autistisch en verstandelijk beperkt. Elke dag wijd ik het eerste uur aan zijn verzorging. Een uur waarin ik tot mezelf kom. We praten in gebarentaal. Op zaterdag gaan we samen winkelen of luisteren naar het concert van tram 5 in Amsterdam. Onlangs zat deze tram stampvol. Middenin zat een Marokkaanse man, een uit de kluiten gewassen Ali B met de uitstraling ga niet naast mij zitten. Mijn zoon liep naar hem toe, ging met zijn vingertoppen langs het vette, lange haar van de man en begon met zijn handen te fladderen. De man keek niet en Mahil boog zich voorover om contact te maken. Niet veel later fladderde de man terug. Het werd een spelletje. Ik zag zijn gezicht veranderen. Toen deze Ali B. even later uitstapte, bleef hij staan en zwaaide met een grote glimlach mijn zoon gedag. Mahil had de mens gezien, niet zijn verwording. En dat inspireert mij en houdt mij in beweging. Kijken zoals Mahil kijkt. Dat kan volgens Anthonio de kracht van hulpverleners zijn. Cliënten vragen attitude, geen methodiek. Ze vragen een luisterend oor, geen vervanger van een vervanger. Hoe dat kan in een tijd waarin systemen, methodieken en bureaucratie overheersen? Je hebt stimulus (beleid) en respons (reactie). Daartussen zit altijd een keuze. Ik werkte in een tbskliniek waar ik mij ogenschijnlijk niet kon bewegen. Maar er is altijd ruimte. De vraag is: hoe verhoud jij je tot die ruimte? Als bezuinigingen bepalen dat je in plaats van een uur, een half uur hebt met een cliënt, klaag dan niet over de tijd die verloren gaat, maar bedenk welke keuzes je gaat maken in dat halve uur. Bij Jeugdhulp Friesland werken ze met evidence based programma s. Acht maanden therapie en dan de maatschappij weer in. Voor sommige cliënten werkt dat niet, weet Anthonio. Wij kiezen ervoor hen een strippenkaart mee te geven met een telefoonnummer waarmee ze vijf keer mogen bellen. Het feit dat iemand weet dat hij kan bellen als het even niet gaat, betekent er voor iemand zijn. En daar gaat het om. Uur van de waarheid We leven in een eenzijdig paradigma, vindt Anthonio. Eerst moet er voor mij gezorgd worden, dan kan ik voor een ander zorgen. Zorg voor de ander én voor jezelf, stelt de directeur. Dan wordt alles wat je doet een bewuste keuze. Een uitgangspunt waarvoor je zelf de verantwoordelijkheid moet dragen. Net zoals die vrouw op dat diner van de G8. Hoe vaak conformeren wij ons aan de heersende bureaucratie of wat dan ook, terwijl ons innerlijk schreeuwt: Dit is niet juist! Dan hebben we het over het uur van de waarheid. Je kunt op jouw plek veel doen. Dat vergt tegelijkertijd karakter. Ja, er is een grens, bekent Gabriël Anthonio. Soms moet je ervoor kiezen je te conformeren aan de bureaucratie of systemen. En bedenk ook dat er niets mis is met bureaucratie. Het gaat erom dat je het hanteert en niet ondergaat. Als het je leefwijze teveel domineert, dan kan bureaucratie intens vernederend worden. Hij zit nog steeds ontspannen in zijn stoel terwijl hij gepassioneerd zijn verhaal vertelt. Na een korte stilte refereert Anthonio opnieuw aan Johannes 15. Wist je dat vriendschap de enige relatie is waarop geen rechtspraak van toepassing is? Jezus zegt: Waar jullie bij elkaar zijn, ben ik in jullie midden. Hij heeft het over een cirkel en wij denken zo vaak hiërarchisch. Afdalen om in de cirkel met anderen te komen is vaak een worsteling en daarbij deel hebben aan het lijden, dit onder ogen komen en het omarmen. Elke dag kom ik vernederde kinderen en volwassenen tegen en moet ik vanuit het Bijbelse philia bij die unieke ander de keuze maken: loop ik door of sta ik stil. Curriculum Vitae Gabriël Anthonio Na zijn studies Agogisch Werk (mbo), Maatschappelijk Werk (hbo), Sociale Wetenschappen (wo) en een postacademische leergang voor Hoger Management promoveerde Gabriël Anthonio aan de Universiteit voor de Humanistiek op De Humanisering van een Justitiële Organisatie. Op dit moment is hij, naast directeur van Jeugdhulp Friesland, lector Leadership and Change Management aan de Stenden Hogeschool in Leeuwarden. Werkervaring - Voorzitter Raad van Bestuur Jeugdhulp Friesland. - Directeur Forensisch Psychiatrisch Ziekenhuis. - Directeur Behandelzaken Justitiële Jeugdinrichting. - Directeur landelijke reclasseringsinstelling. - Beleidswerk, keten en netwerkontwikkeling verslavingszorg. - Uitvoerend werk in welzijnswerk en hulpverlening.

20 38 Vrolijke voetnoten van de Academie Sociale Studies. Tijdens de themaweek brachten we een bezoek aan de Wallen en toen kreeg ik echt het verlangen om daar te gaan werken. (uit het portfolio van een meisje): Het thema van de minordagen was huiselijk geweld. Ik kom dit vrijwel niet tegen in mijn stage, ik vond dit erg jammer. Een student (jaar 3) over de profdagen (minor) Sommige gescande formulieren zijn iets scheef. Ik heb deze formulieren laten scannen bij een sociale werkplaats in Sliedrecht. Ik hoop dat u hier begrip voor heeft. Uit een portfolio jaar 1 Met Pasen klaagde een cliënt dat hij maar niet weet waar Pasen over ging. Ik heb hem uitgelegd wat het christendom geloofd. Uiteindelijk was het meer zijn frustratie dat alles dicht was op tweede paasdag, dan dat het hem iets deed waar Pasen over ging. Uit een POP waarin een derdejaars moeite doet om iets te melden op het vlak van levensbeschouwelijk verankeren Zuster Janna was zó present, dat zij nauwelijks bereikbaar was Gehoord bij een presentatie over (een onderzoek naar) de presentiebenadering Voor beide toetsen van Recht had ik 50%, laag dus. Toch vond ik de toetsen niet moeilijk, ik mis alleen bepaalde inzichten. Uit de evaluatie in de HBO-spiegel Voor KO 4 waar we een ethisch dilemma moesten bedenken en onderbouwen heb ik een onvoldoende behaald. Dit lag vooral aan het ethische dilemma. Uit een POP. Uit een reflectie op het leiden van een jeugdavond: Om de avond te beginnen heb ik één keer de aandacht gevraagd en ben toen begonnen met bidden. Dit zorgde ervoor dat mensen snel stil waren. Een student wist niet wat er van haar werd verwacht op stage en heeft daarover een gesprek gevoerd met haar praktijkbegeleidster: Mijn stagebegeleidster gaf aan niets van me te verwachten, omdat ik stagiaire ben. Uit een reflectie op de theorie over opvoedingsstijlen (man, 2e jaars): Ik hoop alleen niet dat ik later in de praktijk ook probeer alle theorie toe te passen, want ik vind wel dat je opvoeden ook een beetje losjes aan moet pakken en niet volgens de theorie. 39 colofon adriaan prikkelend & present Kom uit je comfortzone Vakblad over presentie, confronteren, & prikkelen De Adriaan is een eenmalige uitgave van de academie Sociale Studies aan de Christelijke Hogeschool Ede. Het magazine is gemaakt ter gelegenheid van het afscheid van Adriaan Bos. Redactie Gerrit van der Heijden, Kees Verduijn, Riet Luchtmeijer, Alie Wiertsema, Judith Meuleman. Eindredactie Inge Hoek, Marijke Toorman. Aan dit nummer werkten mee Esther van Lunteren (Karaktertekst), Mariëtte Woudenberg (PuurTaal), Wim Dekker, Marjolein Knol, Jolyn van der Garde, Erik Arendsen, Stefanie-Joy Eerhart, Wilfred Vollbehr.v Opmaak Tineke Verhoeff (Tinekewerkt.nl) Illustraties Jedi Noordegraaf (Studio Vandaar) Fotografie Niek Stam (NiekStamfotografie) Advertentieacquisitie Dianne van der Wekken, Jan Elderhuis. Druk De Hoop Grafisch Centrum. woensdag 11 april maandag 16 april vrijdag 20 april donderdag 10 mei maandag 14 mei Per september 2012 gaan de volgende opleidingen weer van start agenda2012 Korte cursus van Instituut Contextuele Benadering: Beeldtaal, een driedaagse cursus over werken met poppetjes in de hulpverlening. Leergang Joodse Meesters: Creatieve leergang Joodse Meesters. Mensen die intensief werken met en voor mensen (coaches, pastores, supervisoren etc.) komen in aanraking met de trage vragen van het leven: Wie ben ik en wie is die andere mens? Wat is de waarde van een mens? Hoe vind ik flow in de weerbarstige werkelijkheid? In deze leergang verdiepen we ons in deze vragen, maar niet door te luisteren en achterover te leunen, maar door creatief aan de gang gaan. Korte cursus van Instituut Contextuele Benadering: Kortdurend Contextuele Hulpverlening Korte cursus van Instituut Contextuele Benadering: Adolescentie en gedragsstoornissen Open avond Post-hboopleidingen Transfer Sociale Studies donderdag 26 april vrijdag 11 mei vrijdag 01 juni Master Contextuele Hulpverlening Phbo Contextuele Hulpverlening Phbo Speltherapie Phbo Supervisie & Coaching Phbo Coaching Phbo Intensieve Ambulante Gezinsbegeleiding Phbo Ouderenadviseur Phbo Schoolmaatschappelijk Werk Phbo Verslavingszorg Phbo Huiselijk Geweld Korte cursus van Instituut Contextuele Benadering: Separatie en individuatie en levensfasen Phbo Bedrijfsmaatschappelijk Werk Korte cursus van Instituut Contextuele Benadering: Contextuele Hulpverlening aan Ouderen 39 agenda