Preek 1 Samuël 4. Gemeente van Jezus Christus, gasten en luisteraars,

Transcriptie

1 Preek 1 Samuël 4 Gemeente van Jezus Christus, gasten en luisteraars, Ik wil beginnen met een verhaal. Het is het verhaal dat verteld wordt door een kind. Het verhaal van Waardeloos. Nee, niet een waardeloos verhaal. Maar het verhaal van Waardeloos. Een kind. Zijn naam is waardeloos. Ja, zo heet-ie! Het is een naam die zelfs in deze tijd, waarin de gekste namen verzonnen worden, vreemd klinkt. Bizar. Ichabod. Waardeloos. Mijn verhaal, vertelt Waardeloos, begon op de dag dat mijn moeder het stierf. Op die dag kwam ook mijn vader om. En mijn opa. En mijn oom. En nog veel meer mensen. Maar het aller-ergste die dag was dat de ark werd buitgemaakt. Want, van God wás al niet veel te merken in maar nu viel het helemaal niet meer te verwachten dat Hij van zich zou laten horen. Van Israël s trots was niets meer over. Daarom heet ik Waardeloos. Kan je het je voorstellen? Dat ik zo door het leven ga? Aangenaam: waardeloos. Dat een moeder zó kapot is van het verlies van een met goud bedekte kist, dat zij mij deze naam gaf? Veertig jaar zwierven de Israëlieten door de woestijn. En God ging met ons mee. Dat konden we toen goed merken. Hoewel er ook toen veel gemopperd werd. Dat ook. Maar God wás er wel. Dat kon je zien aan de ark. Maar het was niet alleen de ark. Overdag een wolkkolom, s nachts de vuurzuil. En een sterke leider. Die echt geestelijk leiding gaf: liet zien dat je moet vertrouwen op God. Iemand die zelf deed wat hij zei. Op zijn beste momenten. Later werd het minder. Het ging zelfs van kwaad tot erger. In Silo gingen de zonen van Eli hun schandalige gang met de offers en de vrouwen. Het waren geen goede leiders. Ze beroofden ons van ons contact met God. En God van wat Hem toekwam. Zijn eer. Dat vooral. Woorden van God klonken er niet meer. Laat staan zo n wolk. Je kon het niet merken, niet zien dat Hij er was.

2 Maar het kon nóg erger. Het enige dat er nog was, waar zelfs Chofni en Pinechas niet dagelijks mee durfden te spotten, was nu óók weg: de ark. Buitgemaakt. Dát is mijn verhaal. Hoe God verdween uit Silo. Gemeente, wat was er gebeurd? Hoe kan het zo ver komen? Dat God verdwijnt? Of beter: dat je van God niks merkt? Of nog beter: dat God zelf er voor kiest, niets van zich te laten merken? Want dat laatste is wel belangrijk. Het verhaal van Waardeloos is, hoe gek het ook klinkt, het verhaal van God zelf. God liet Israël, zijn eigen volk, twee bloedige nederlagen lijden. [dia 1] Dat zie ik in vers 2, waar staat, letterlijk, dat Israël niet door, maar voor de Filistijnen verslagen werd. En in vers 3, waarin de leiders zich afvragen: Hoe komt het, dat de HEER ons vandaag tegen de Filistijnen een nederlaag heeft laten lijden? En als je het zo bekijkt, wordt het nog erger wat er is gebeurd. Israël lijdt niet zomaar een nederlaag. Israël wordt hier niet verslagen door mensen, maar door God! [dia 2 leeg scherm] De oudsten van Israël geven leiding in een geestelijk klimaat dat verziekt is door Chofni en Pinechas. Maar zij brengen deze nederlaag tenminste nog wel in verband met de vraag, hoe God aan het werk is in deze gebeurtenissen. Zij vragen zich terecht af: hoe is God hier aan het werk? De manier waarop zij het zich afvragen klinkt, zo lijkt het, diep teleurgesteld. Hoe kan dit? We hebben God toch? Hoe kan het zo ver komen met mensen die geloven en belijden, dat God in hun midden is? Immanuël. O ja? Hoe dan? Waarom laat God dan zo weinig van zich merken? Vraag je dat maar af. Als je teleurgesteld bent in de manier waarop je Gods leiding ervaart (of juist niet) in jouw leven. En dan vooral: in het leven van de kerk. Want daar zou toch vooral te zien, te merken moeten zijn, dat God er is? Als je daar nu eens niets van merkt? Vraag je je dan af Hoe is God hier, in deze omstandigheden aan het werk? Welke bedoeling heeft Hij ermee, dát ik niets merk?

3 Dat is een eerste les. Maar er is meer. De leiders vragen zich wel af hoe God hier aan het werk is, maar toch niet op de manier waarop het eigenlijk zou moeten. Ook dat lees ik in vers 3. [dia 3] Daar staat, ik vertaal het weer iets letterlijker: laat ons de ark van het verbond met de HEER uit Silo halen, dat zal hij (?) in ons midden zijn en ons bevrijden. Wie is hier die hij? De ark, of God. Ik denk dat vers 3 dat expres in het midden laat. De leiders van Israël zetten een is-gelijk teken tussen God en ark. God is niet meer degene die de ark gebruikt als voetenbank, als troon, waarop Hij tussen de cherubs verschijnt maar Hij is voor de leiders verdwenen in de ark. Israëls leiders hebben Hem hanteerbaar gemaakt. Ze dragen Hem rond en halen Hem op wanneer het hun uitkomt. In plaats van andersom. Zij laten zich niet meer ronddragen op de vleugels van God, maar ze dragen God rond op hún manier. [dia 4 leeg scherm] We lezen wel dat de oudsten zich afvragen hoe het kan dat God hen deze nederlaag heeft laten lijden, maar niet dat zij Hem ook vragen hoe het komt, en wat de oplossing is. Nergens lezen we van offers, van verootmoediging of van zelfonderzoek, of van gebed. Dat besef had een andere leider die door de mand viel, nog wel. Saul bracht tenminste nog een offer voordat hij de strijd aanging. Hij had geen tijd om te wachten op Samuël, dat wel, hij deed het zelf in alle haast, maar hij deed het toch maar wel. Déze leiders niet. Ze noemen God wel, maar vragen Hem niet. De hele oorlog tegen de Filistijnen was hún project geworden. Als het moeilijk wordt, als het lijkt dat God je in de steek laat, vraag je dan maar af: hoe is God hier aan het werk? Hoe heeft Hij deze omstandigheden in de hand? Maar wel zo: via de weg van verootmoediging, zelfonderzoek, gebed. Kom niet met snelle oplossingen. Het één moet leiden tot het ander. Het diepe besef dat dit, ook ons leven, het verhaal van Gód is, tot het afsmeken van zijn hulp. Het aanroepen van zijn Heilige Naam.

4 Doen wij dat genoeg, voldoende? Als het lijkt, als of God er niet is, smeken we Hem dan? Want weet je wat het is? Die leiders zijn bang. Terecht man gesneuveld. Maar ze zijn bang, omdat ze denken dat die hele oorlog hun eigen project is. Maar als je weet dat God de weg wijst, dat Hij ons leven leidt in alle omstandigheden! dan maakt angst plaats voor verlangen. God, hoe bent U aan het werk als ik het niet zie? Mogen we dat ook zien? Wat doen wij als wij een probleem hebben? Het komt al te vaak voor dat ook wij in de reflex schieten van het weg-organiseren van het probleem. En daarmee dus ook: God voor ons karretje spannen. Vanuit de gedachte dat God niet op de ark troont, maar in de ark zit. Vergelijk de ark met de kerk. De plaats waar God wil wonen, dat wel. Maar niet de plaats waar wij over God beschikken. Dat niet. Als het moeilijk wordt in ons leven, in de kerk, als God óns nederlagen laat lijden om ons te laten zien wie Hij is, wat doen we dán? Vaak organiseren we. Soms zijn we verontrust. Net als Eli op dat bankje. Zijn hart was ernstig ongerust over de ark. Maar ook over God? We weten van Eli, dat de eer van God bij hem te weinig gewicht in de schaal legde. Hij en zijn zonen gingen voor. In welvaart, in gewicht, letterlijk. Het leidde er uiteindelijk toe dat de jonge generatie leiders onder invloed van het geestelijk klimaat van zijn zonen afgodendienst waren gaan bedrijven met de levende God. Een afschrikwekkende mogelijkheid, vinden jullie niet? De leiders van Israël haalden de ark erbij, maar vergaten God mee te nemen. Zo halen wij soms de kerk erbij zonder God ook werkelijk bij het probleem te betrekken. Het over Hem te hebben, Hem te vragen, te smeken. Het is net als met dat spelletje the age of empires waarin je een artifact een relikwie (een heilig voorwerp) erbij kunt halen waardoor je sterker wordt of meer punten krijgt. Zo werkt het niet met de God. Want Hij is de HEER van de hemelse machten.

5 Daarover nog één ding. Ik maakte net de vergelijking tussen ark en kerk. God troont erop, woont er zelfs, in zekere zin nog veel concreter nu als toen. Een wolk is zichtbaar, maar wel vaag. De Bijbel, de Sacramenten, zijn veel concreter. Het kan zijn dat je niets van God merkt, juist in de kerk, en daarom op het punt staat de hele kerk ik bedoel de gemeente áf te schrijven. Maar als Chofni en Pinechas hun misdadige plan uitvoeren en de ark ophalen, dan heet de ark nog steeds: de ark van de HEER van de hemelse machten, die op de cherubs troont. De troon van God blijft wel de troon van God. Hoe wij daar ook over denken. En hoe wij die misbruiken. Dat ook. We zijn nog niet klaar met de geschiedenis. Als de ark van het verbond met de Heer van de hemelse machten aankomt in het legerkamp van Israël trilt de grond van het gejuich dat opklinkt. Maar de schrijver wil ons een les leren en daarom verschuift de camera meteen óók naar het legerkamp van de Filistijnen. En wat we daar ontdekken dat is schokkend. Voor Israël. Voor ons. Want wat gebeurt er in het kamp van de Filistijnen? We ontdekken daar tot onze schaamte dat de Filistijnen eenzelfde soort geloof hebben als de mensen van Gods volk: wat zien we? Ook zij zijn onder de indruk van de ark als relikwie. Ook zij worden bang als het dreigt mis te gaan. En ook zij gaan in eigen kracht de aanval in. De schrijver van dit verhaal staat zelfs langer stil bij wat de Filistijnen zeggen in hún legerkamp. En ze zeggen ook méér. Zij weten tenminste nog welke Naam er verbonden is aan de ark. Het ziet er slecht voor ons uit. Wie redt ons uit de greep van die machtige God? Ok, ze zeggen het in hun eigen woorden. Zij kennen de verbondsnaam niet: Jahwe. Er staat eigenlijk goden en ook geografisch klopt het niet helemaal: God trof de Egyptenaren natuurlijk niet met allerlei plagen in de woestijn. Het geloof van de leiders van Israël verschilt in niets van het geloof van onbesneden heidenen. Voor wie is dat een les? De schrijver legt er de vinger bij wat een verrot geestelijk klimaat in de kerk uitwerkt. Wat er gebeurt als leiders tussen God en mensen in gaan staan.

6 Dit: dan verliezen mensen door andere mensen het zicht op God en het vertrouwen in Hem. Het leidt er uiteindelijk toe dat het verschil tussen de kerk en daarbuiten vervaagt. Dat ook in de kerk mensen gaan denken als daarbuiten: dat God een garantie voor succes is. Dat je God erbij kunt halen. Dat je gelooft om er zelf iets aan te hebben. Dat het je rust geeft, of kracht. Dat God leeft voor jou, in plaats van jij voor God. Maar wat nu als je de kracht níet hebt? Of die rust? Als God even weg is? Als God niet van zich laat merken? En hier komt het verschil tussen binnen en buiten de kerk naar voren: Buiten de kerk is het dan mislukt. Waardeloos. Maar binnen de kerk is God aan het werk. Dat staat als een paal boven water ook in dit verhaal. De vraag is alleen hoe. En of Hij ons misschien iets wil leren. Als wij niets van Hem merken. Is verootmoediging nodig misschien? Zelfonderzoek? Wil Hij dat we Hem aanroepen, smeken, bidden? Dat we ons weer opnieuw toewijden aan Hem, in plaats van van de kerk ons eigen project te maken. Immanuël op de muur is mooi. Maar wat doe je ermee? Zo werkte God ook in de tijd van Samuël. Er was oordeel voor nodig om Gods mensen weer opnieuw te leren ontdekken wie God is en hoe wij met hem moeten omgaan. Dáárom oordeelt God zijn volk, te beginnen met de leiders van toen. Eli en zijn zonen. Eli had waarschijnlijk al zo n vermoeden toen ze de ark kwamen ophalen. Hij had al zo n vermoeden dat de God niet op maar in de ark theologie ergens niet klopte. Hij hoort als laatste van het nieuws. En als hij hoort van de ark, is het afgelopen. Hij valt, letterlijk, onder zijn eigen welvaart, zijn gewicht, breekt zijn nek en sterft. Veertig jaar was hij rechter geweest. Erfenis: land in oorlog, ark buitgemaakt.

7 En dan begint het verhaal van Waardeloos. Hij zegt: toen ik geboren werd, praatten de vroedvrouwen mijn moeder nog moed in. Kom op, er is hoop. Er is een zoon geboren. Je schoonvader, man en zwager zijn dood, maar de familielijn is gered. Maar ze luisterde niet: ze gaf mij de naam Waardeloos. Want: Israël is van zijn eer beroofd omdat de ark van God ons is ontnomen. In die laatste woorden zit de point van Gods boodschap van vanochtend. Maar we moeten goed begrijpen hoe. Als je teleurgesteld bent in de manier waarop je God leiding (niet) ervaart in jouw leven, vooral: in de kerk, dan is dat inderdaad waardeloos. Als je verlangen naar God jouw alles is, dan is het verlies of het ontbreken van die ervaring daarvan ook alles ; Toch is het verlies van de ark de ervaarbare werkelijkheid van God in ons leven niet alles. Want God zit niet in maar op de ark. 1 Samuël 4 is het verhaal van God. Dit is nog steeds het verhaal van God. Immanuël. Dat kind heeft ook gehuild; Vraag je dan af: hoe is God, ook in omstandigheden waarin het lijkt dat Hij er niet is, aan het werk? Paradox: God kán zich bekend maken, door te verdwijnen! En leer ook deze les: die van de gezamenlijke verootmoediging, gebed, smeking, zelfonderzoek. Juist áls God zich niet laat ervaren. Want God heeft een machtige Naam verbonden aan deze plek: die van de Heer van de hemelse machten, die op de cherubs troont. Die God is: Immanuël. [amen]