FACTSHEET MEDIA-EDUCATIE

Transcriptie

1 FACTSHEET MEDIA-EDUCATIE

2 2

3 FACTSHEET MEDIA-EDUCATIE De komst van het internet, en social media hebben er voor gezorgd dat de moderne mens overspoeld wordt met informatie. Daarnaast kan iedereen informatie genereren en online zetten. Hoe vind je als kind hier je weg in? Maar allereerst hoe vind je als leerkracht hier je weg in? Neem de term mediawijsheid, waar is die opeens vandaan gekomen? En hoe verhoudt die zich tot andere woorden, vaardigheden of competenties die ook betrekking op media-educatie hebben. Met dit factsheet hopen we hierin inzicht te verschaffen. Maar let op, het is de stand van zaken in schooljaar , ook woorden zijn aan mode onderhevig. 3

4 WAT IS MEDIA-EDUCATIE? Media-educatie is alle educatie over en met media. Media-educatie leert mensen kundig en kritisch om te gaan met (massa)media, zowel met de klassieke (kranten, radio, tv) als met nieuwe media (internet). Media-educatie valt binnen cultuuronderwijs. Onder cultuuronderwijs worden alle vormen van onderwijs verstaan waarbij cultuur als doel of als middel wordt ingezet. Cultuuronderwijs is leren over, door en met cultuur, laat kinderen kennismaken met cultuuruitingen en verdiept het inzicht daarin. Cultuuronderwijs wordt in de praktijk gehanteerd als verzamelbegrip voor kunsteducatie, erfgoededucatie en media-educatie. 1 Maar media-educatie is ook van belang bij andere domeinen, dat is terug te zien in de kerndoelen. Daarover later meer. Cultuuronderwijs bestaat uit: KUNST ERFGOED MEDIA 4

5 WAT IS MEDIAWIJSHEID? Media-educatie draagt bij tot mediawijsheid. De Raad voor Cultuur omschreef in 2005 mediawijsheid als: het geheel van kennis, vaardigheden en mentaliteit waarmee burgers zich bewust, kritisch en actief kunnen bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde wereld. Mediawijzer.net 2 formuleerde in 2010 een operationele definitie: mediawijsheid is de verzameling competenties die je nodig hebt om actief en bewust deel te nemen aan onze mediasamenleving. Deze definitie is verder uitgewerkt in het Competentiemodel Mediawijsheid (zie hieronder). De begrippen mediawijsheid en media-educatie worden in de praktijk door elkaar gebruikt. In oude publicaties komt ook de term audiovisuele vorming voor, als een van de kunstdisciplines. WAAROM MEDIAWIJSHEID ONTWIKKELEN IN HET PRIMAIR ONDERWIJS? Uit onderzoek 3 is gebleken dat slechts 30% van de tweedejaars leerlingen in het voortgezet onderwijs zelfstandig in staat is een computer te gebruiken om informatie te verzamelen en te beheren. Veel beeldscherm-uren maakt nog niet dat je automatisch mediawijs bent, blijkbaar vergt dat meer dan alleen doen. Mediawijsheid ontwikkel je door met kinderen het gesprek aan te gaan, vergelijkingen te maken, vragen te stellen, kinderen vragen te laten stellen en zo mediale boodschappen kritisch te benaderen. Daar begin je mee zodra kinderen zich op het internet begeven en dat is op de basisschool. 1 Definities: Dossier ICC, LKCA, Mediawijzer.net bestaat uit de volgende kernpartners: ECP Platform voor de InformatieSamenleving, Kennisnet expertisecentrum voor ICT in het onderwijs, Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, NPO omroeporganisatie, Koninklijke Bibliotheek. 3 Meelissen, Punter & Drent,

6 IS MEDIA-EDUCATIE VERPLICHT? Lesstofaanbod wordt door de onderwijsinspectie alleen op de kerndoelen gecontroleerd. In de kerndoelen wordt het werken met digitale bronnen een aantal keren genoemd, maar weinig expliciet. MEDIA-EDUCATIE IN DE KERNDOELEN De termen media-educatie of mediawijsheid komen dus niet expliciet voor in de kerndoelen. Er is een aantal kerndoelen die het verwerven van mediawijsheid nastreven: Nederlands: kerndoel 4, 6 en 7. Het gaat hier om het kritisch verwerven, ordenen en beoordelen van informatie in analoge- en digitale media. Oriëntatie op jezelf en de wereld: mens en samenleving: kerndoel 35 en 37. Hier gaat het om de ontwikkeling van redzaam gedrag in sociaal opzicht, bijvoorbeeld de normen en waarden in de digitale wereld. Oriëntatie op jezelf en de wereld: Natuur en techniek: kerndoel 44 en 45. Hier gaat het om het onderzoeken, gebruiken en ontwerpen van techniek dus ook om het creëren van mediale digitale uitingen. Kunstzinnige oriëntatie: kerndoel 54. Hier gaat het om het uitdrukken middels verschillende- en dus ook digitale media. Bij Kunstzinnige oriëntatie staat de creatieve of artistieke kant van media-educatie centraal. 6

7 MEDIAWIJSHEIDCOMPETENTIES Mediawijzer.net heeft een model gemaakt met mediawijsheidcompetenties. Het model bestaat uit tien competenties: Begrip Inzicht hebben in de medialisering van de samenleving: meebeleven, meedenken en meepraten over de tendens en de gevolgen van het proces waarin een breed scala van media steeds verder doordringt in onze leefwereld. Begrijpen hoe media gemaakt worden: de eigen logica s van diverse media kunnen doorgronden en begrijpen hoe deze invloed hebben op de boodschap die wordt over gebracht. Zien hoe media de werkelijkheid kleuren: je realiseren dat elke mediale boodschap vanuit een bepaald perspectief gebracht wordt. Gebruik Apparaten, software en toepassingen gebruiken: media technisch kunnen gebruiken en het beperken van de gebruikersrisico s. Oriënteren binnen media-omgevingen: je vlot kunnen bewegen binnen mediaomgevingen en inzicht hebben in de samenhang van mediatoepassingen. Communicatie Informatie vinden en verwerken: kunnen vinden wat je zoekt, selecteren wat je nodig hebt en bepalen of informatie betrouwbaar is. Content creëren: functionele en aansprekende content kunnen creëren om je boodschap optimaal over te brengen aan je doelgroep. Participeren in sociale netwerken: de online omgangsregels van een online gemeenschap kunnen doorgronden en daar je gedrag op aan te passen. 7

8 Strategie Reflecteren op het eigen mediagebruik: inzicht hebben in het eigen mediagebruik om op basis daarvan weloverwogen keuzes te maken. Doelen realiseren met media: media bewust en optimaal in zetten om je eigen doelstellingen te realiseren. Kinderen maken zich elke competentie eigen door verwerven van kennis, vaardigheden en attitudes. Zie: De definitie van mediawijsheid is hier ruimer dan binnen het model van de 21ste eeuwse vaardigheden. 8

9 Een voorbeeld In de zoektocht naar media-educatief lesaanbod, kunnen de lessen binnen de leerlijn Mediaspoor worden bekeken. Daar is bij de ontwikkeling van de lessen uitgegaan van de mediawijsheidcompetenties. Mediaspoor groep 3/4 Ewout de Eekhoorn In dit project maken kinderen een stripverhaal naar aanleiding van een verhaal over Ewout de Eekhoorn, ze scannen het stripverhaal in en mailen dit naar een kunstenaar. Het doel is het verhaal aan iemand doorvertellen die ver weg is. Als de kunstenaar later op school is bekijken ze de stripverhalen en reflecteren ze op de verschillende interpretaties van hetzelfde verhaal. Samen met de kunstenaar gaan ze hetzelfde verhaal nu ook met andere middelen vormgeven. Zie: Spelenderwijs wordt aan de volgende competenties gewerkt: Begrip Inzicht hebben in de medialisering van de samenleving. Begrijpen hoe media gemaakt worden. Zien hoe media de werkelijkheid kleuren. Gebruik Oriënteren binnen media-omgevingen. Communicatie Content creëren. Strategie Reflecteren op het eigen mediagebruik. Doelen realiseren met media.

10 MEDIA-EDUCATIE IN DE 21 STE EEUWSE VAARDIGHEDEN De 21 ste eeuwse vaardigheden is een containerbegrip voor vaardigheden waarvan men veronderstelt dat ze belangrijk zijn voor de ontwikkeling van kinderen om te kunnen functioneren in de 21 ste eeuw. Er zijn verschillende modellen met vaardigheden ontwikkeld en een eenduidige definitie is niet te vinden. In dit factsheet gaan we uit van de vaardigheden zoals geformuleerd in het model van Kennisnet en SLO. Binnen de 21 ste eeuwse vaardigheden is ook overlap met media-educatie. Vier van de elf zogenaamde 21 ste eeuwse vaardigheden in het model van SLO en Kennisnet betreffen media-educatie. Zelfregulering Kritisch denken Creatief denken Probleem oplossen Sociale & culturele vaardigheden Samenwerken 21STE EEUWSE VAARDIGHEDEN Computational thinking Informatie vaardigheden Communiceren Media wijsheid ICT - basis vaardigheden 10

11 Creatief denken en handelen is het vermogen om nieuwe en/of ongebruikelijke maar toepasbare ideeën voor bestaande vraagstukken te vinden. Probleemoplossend denken en handelen is het vermogen om een probleem te (h)erkennen en tot een plan te komen om het probleem op te lossen. Computational thinking is het (her)formuleren van problemen zodat het mogelijk wordt om met computer technologie het probleem op te lossen. Informatievaardigheden omvat het kunnen analyseren van informatie uit bronnen. Om deze te kunnen beoordelen op bruikbaarheid en betrouwbaarheid. Informatievaardigheden omvat het kunnen analy-seren van informatie uit bronnen. Om deze te kunnen beoordelen op bruikbaarheid en betrouwbaarheid. Mediawijsheid gaat over de kennis, vaardigheden en mentaliteit die leerlingen nodig hebben om zich staande te houden in de gemedialiseerde wereld. Bij communiceren gaat het om het effectief en efficiënt overbrengen en ontvangen van een boodschap. Bij samenwerken gaat het om het gezamenlijk realiseren van een doel en anderen daarbij kunnen aanvullen en ondersteunen. Bij sociaal culturele vaardigheden gaat het om het effectief kunnen leren, werken en leven met mensen met verschillende culturele en sociale achtergronden. Bij zelfregulering gaat het om het kunnen realiseren van doelgericht en passend gedrag. Bij kritisch denken gaat het om het kunnen formuleren van een eigen, onderbouwde visie of mening. De vaardigheden zijn niet geïsoleerd, maar worden in het model verbonden met de andere vaardigheden, doordat de strepen tussen de vaardigheden onderbroken worden. Zoals ook in de klas leerlingen binnen lessen tegelijk met verschillende vaardigheden en inhouden bezig kunnen zijn. Zie: 11

12 Een voorbeeld Het media-educatief lesaanbod binnen de leerlijn Mediaspoor gaat naast de mediawijsheidcompetenties ook uit van de 21ste eeuwse vaardigheden. Mediaspoor groep 8 Machtige Media In dit project onderzoeken kinderen verschillende mediale berichten over een zelfde nieuwsfeit. Ze worden zich bewust van de verschillende doelen van zenders van media: informeren, reclame maken of een mening geven. Daarna zetten ze zelf een media-campagne op, bijvoorbeeld om de eindmusical te promoten. Welke media worden hiervoor gekozen en hoe formuleer je de boodschap? Zie: Naast de mediale vaardigheden worden ook de andere 21ste eeuwse vaardigheden ontwikkeld: communiceren, samenwerken, sociale en culturele vaardigheden, zelfregulering, kritisch denken, creatief denken en probleem oplossen.

13 MEDIA-EDUCATIE EN ACTUELE ONDERWIJSVERNIEUWING Het eindadvies Ons Onderwijs 2032 Het Platform Onderwijs2032 kreeg in 2015 de opdracht om een advies aan het kabinet te schrijven dat antwoord geeft op de vraag welke kennis en vaardigheden leerlingen in het basis- en het voortgezet onderwijs nodig hebben om volwaardig in de samenleving te participeren, met als doel tot een toekomstgericht curriculum te komen. Het advies is gebaseerd op een maatschappelijke dialoog, de huidige Nederlandse onderwijspraktijk, voorbeelden uit het buitenland en wetenschappelijke inzichten. In het eindadvies Ons onderwijs 2032 wordt de media-educatie benoemd als het verwerven van digitale geletterdheid. Hieronder vallen de vier 21ste eeuwse vaardigheden: mediawijsheid, ICT-basiskennis, informatie vaardigheden en computational thinking. Zie: MEDIA-EDUCATIE IN FLEVOLAND De lokale partners voor cultuureducatie (Collage-Almere, cultuurmakelaar Zeewolde, Kubus Lelystad, Meerpaal Dronten, Cultuurbedrijf Noordoostpolder, FlevoMeer Bibliotheek Urk) bieden verschillende projecten aan in het kader van media-educatie. Sommige projecten zijn puur gericht op het opdoen van vaardigheden, in andere projecten wordt ook het kritisch nadenken over media gestimuleerd waardoor aan attitude gewerkt wordt. Meer informatie: vraag bij de gemeentelijke lokale partner naar het aanbod. 13

14 LEERLIJN MEDIA-EDUCATIE VOOR FLEVOLAND Mediaspoor is een doorgaande leerlijn voor media-educatie voor groep 1 t/m 8. De leerlijn bestaat uit vijf projecten, waarin kennis, vaardigheden en attitudes worden opgedaan. Leerlingen onderzoeken en maken verschillende mediale uitingen, reflecteren hierop en oefenen in kritisch nadenken over eigen en andermans digitale uitingen. De digibordlessen en handleidingen kunnen gratis gebruikt worden, daarnaast kan bij elk project gebruik gemaakt worden van een vakdocent of een excursie naar het Flevolandse archief of een bibliotheek. Voor meer informatie neem contact op met de gemeentelijke lokale partner voor cultuureducatie of kijk op de site van Mediaspoor: Meer informatie over media-educatie is te vinden op:

15 Colofon Tekst: Marije Visser Cultuureducatie Eindredactie: Daniëlle Bijsmans (FleCk) Vormgeving: Traktur.nl 15

16