2014/ Hoogachtend, Het college van burgemeester en wethouders, J. Scholten 'Schneiders

Transcriptie

1 Gemeente Haarlem Haarlem Retouradres Postbus 511, 2003PB Haarlem Raadsfractie Actiepartij t.a.v. dhr. Sjaak Vrugt Datum Ons kenmerk Contactpersoon Doorkiesnummer Onderwerp 28 januari /25614 CA. Moonen Archief fam. Gaarkeuken Geachte heer Vrugt, Op 19 november 2013 heeft u vragen gesteld ex art. 38 RvO, inzake het eventueel aan de gemeente Haarlem overhandigde archief van de familie Gaarkeuken. Met deze brief reageren wij op uw oproep aan de gemeente Haarlem een ultieme poging te doen deze unieke collectie uit de geschiedenis van Joods Haarlem terug te vinden. Dit archief is in het kader van een onderzoek naar de weggevoerde Haarlemse Joden gedurende de Tweede Wereldoorlog actueel geworden. Mevrouw Peijpstra, die dit onderzoek naar de weggevoerde Haarlemse Joden uitvoert, is al enige tijd op zoek naar dit bijzondere archief. Helaas heeft zij tot op heden geen enkel spoor van dit archief kunnen vinden. Zij heeft in een uiterste poging de verblijfplaats van dit archief te achterhalen uw fractie van de Actiepartij benaderd. De partij roept nu via een raadsvraag het college op een ultieme poging te doen dit archief terug te vinden. In de raadsvraag inzake het archief van de familie Gaarkeuken is een uitgebreide beschrijving gegeven van de vondst van dit archief begin jaren '90. Volgens deze beschrijving is dit archief in 1990 bij toeval ontdekt bij de verbouwing van het pand Grote Markt 31. Bij die verbouwing kwam een tot dan toe verborgen kamer te voorschijn, een soort van achterhuis, waar het archiefmateriaal werd aangetroffen. Omdat de toenmalige eigenaar van het pand op dat moment niet precies wist wat hij met het materiaal moest doen, heeft hij het volgens de beschrijving afgegeven bij de gemeente aan een balie in de Brinkmannpassage. De vraag rond het archief van de familie Gaarkeuken is neergelegd bij bureau Documentaire Informatie Voorziening (DIV). Binnen dit bureau is direct een onderzoek gestart naar de mogelijke verblijfplaats van het archief. Hierbij zijn verschillende onderzoekslijnen uitgezet. Hieronder geven wij u een kort verslag van het onderzoek naar het archief van de familie Gaarkeuken. Op voorhand was duidelijk dat het bedoelde archief naar alle waarschijnlijkheid niet was opgenomen in het archief van de gemeente Haarlem. Het is namelijk zeer Gaarne bij beantwoording ons kenmerk vermelden

2 2014/ ongebruikelijk een particulier archief op te nemen in het gemeentelijk archief. In voorkomende gevallen worden dergelijke particuliere archieven direct doorgestuurd naar de gemeentelijke archiefbewaarplaats, het Noord-Hollands Archief. Om de mogelijkheid, dat het archief van de familie Gaarkeuken toch in het archief van de gemeente was opgenomen direct te kunnen uitsluiten, is een onderzoek uitgevoerd in het archief van de gemeente Haarlem. Inderdaad werd al vrij snel duidelijk dat het archief van de familie Gaarkeuken niet was opgenomen in het gemeentelijk archief. Wel werden in het bouwarchief van de gemeente tekeningen van het zogenaamde achterhuis in het pand Grote Markt 31 gevonden. De bouwtekeningen lieten duidelijk zien dat het bestaan van deze extra kamer voor 1990 niet bekend was. Pas bij de verbouwing in 1990 is het zogenaamde 'Achterhuis' terug te vinden in de tekeningen. Gelijktijdig met het onderzoek in het archief van de gemeente Haarlem is de vraag ook uitgezet bij het Noord-Hollands Archief. De gemeentelijke archiefinspecteur heeft dit onderzoek binnen het Noord-Hollands Archief uitgevoerd. Helaas leverde ook dit onderzoek niets op. Hetzelfde onderzoek is door medewerkers van DFV ook uitgevoerd bij andere instellingen zoals het NIOD. Ook dit leverde geen bruikbare sporen op. Een derde lijn van onderzoek is door bureau DIV ingezet richting medewerkers van de gemeente Haarlem, die rond 1990 werkzaam waren bij de verschillende balies op de locatie Brinkmannpassage. Een aantal daarvan is nog steeds werkzaam voor de gemeente. Een aantal anderen zijn inmiddels met pensioen of werkzaam elders. Deze medewerkers zijn benaderd en hen is gevraagd of zij iets wisten van het archief van de familie Gaarkeuken. Opvallend was dat geen van mensen zich iets kon herinneren van het afgegeven van zo'n bijzonder archief. De vierde lijn van onderzoek, het benaderen van de eigenaar van het pand, leverde uiteindelijk wel resultaat op. Uit een gesprek met hem werd duidelijk dat het archief niet was afgegeven bij de gemeente Haarlem, maar bij het pand de Hoofdwacht, waarin de Historische Vereniging Haerlem gehuisvest is. Op basis van deze nieuwe informatie is de vereniging benaderd. Medewerkers daarvan zijn inmiddels bezig met een onderzoek in hun archieven. Naar verwachting is dit onderzoek medio februari 2014 afgerond en kan er hopelijk uitsluitsel gegeven worden over het archief van de familie Gaarkeuken. Hoogachtend, Het college van burgemeester en wethouders, de secretaris, de burgemeester, J. Scholten 'Schneiders

3 KOM \**Q**m 19NOV 2013 WW Haarlem, 19 november 2013 Raadsvragen ex. Artikel 38, Betreft: Achterhuis in Haarlem (?) Geacht College, Recent werd onze fractie benaderd door mevr. Marianne Peijpstra. Zij heeft in de loop der jaren een enorme klus ter hand genomen, die eruit bestaat dat zij zoveel mogelijk informatie bijeen heeft trachten te brengen over de Joodse families die gedurende de Tweede Wereldoorlog uit Haarlem zijn weggevoerd. En in veel gevallen nooit zijn teruggekeerd. Voor die ruim 700 Haarlemse Joden is gelukkig inmiddels een waardig monument verrezen op het Philip Frankplein. Daar staan de namen vermeld die bekend zijn. Mevrouw Peijpstra heeft echter, zoals gezegd, vooral een indrukwekkende hoeveelheid achtergrondinformatie over deze mensen weten te achterhalen. Uit allerhande puzzelstukjes heeft zij veel van de familieverbanden, schuiladressen en andere gegevens boven tafel gekregen. Over één specifieke familie heeft zij echter nog altijd heel belangrijke en historisch gezien zeer interessante informatie niet kunnen terug vinden. Het gaat dan om de familie Gaarkeuken. Want wat is het geval geweest? Ruim twintig jaar geleden wilde de (toenmalig) eigenaar van een restaurant aan de Grote Markt, zijn zaak verbouwen. Daartoe maakte hij een opening in een achterwand van de zaak. Tot ieders grote verbazing, bleek daar echter nog een complete kamer achter tevoorschijn te komen. In die ruimte trof de Italiaanse restauranthouder vervolgens een heel pakket aan foto's, brieven, documenten en dagboeken. Die bleken allen de al genoemde familie Gaarkeuken te betreffen, die daar kennelijk tijdens de oorlog een schuilplaats hadden gevonden. Een heus 'Achterhuis' aan de Haarlemse Grote Markt, leek hiermee te zijn ontdekt. Hetgeen toch een zeer bijzondere ontdekking genoemd mag worden. Destijds heeft de eigenaar van het restaurant zich goed beseft, dat het hier om heel bijzondere documentatie ging. Niet goed wetende wat hij er mee aan moest, heeft hij deze dan ook keurig afgegeven aan de gemeente, die ook toen al huisde in de Brinkmann Passage. Aan een gemeentelijke balie heeft hij zodoende het bijzondere pakket achtergelaten en is verder gegaan met het opbouwen van zijn - nog altijd bestaande - Italiaanse restaurant. Tot zover is dat geschiedenis. Echter, mevrouw Peijpstra kwam op enig moment in contact met deze restauranthouder en hoorde van het hele gebeuren. Nieuwsgierig als zij was en uiteraard ter verdere completering van haar dossiers over de Joodse Haarlemmers, is zij vervolgens op zoek gegaan naar betreffende documentatie. Navraag bij de gemeente, het Noordhollands Archief en diverse andere denkbare instanties leverden echter tot op heden niet

4 Hierna treft u schriftelijke vragen aan het college, betreffende een naar mening van de Actiepartij heel bijzondere geschiedenis. Het gaat daarbij om dagboeken en foto's die ruim twintig jaar geleden bij toeval zijn gevonden in een tot dan toe verborgen ruimte achter een restaurant aan de Grote Markt. Een ruimte die zich laat omschrijven als een Haarlemse versie van het 'Achterhuis', daar de documentatie een Joodse familie bleek te betreffen, die gedurende de oorlog in deze ruimte een onderduikadres hadden gevonden. Deze documenten zijn destijds afgegeven bij de gemeente, aan een balie in de Brinkmann Passage. Sindsdien zijn deze documenten echter niet te achterhalen. Actiepartij wil bij deze dan ook de oproep doen aan de gemeente, een ultieme poging te doen deze unieke collectie uit de geschiedenis van Joods Haarlem terug te vinden.

5 het gewenste resultaat; tot op de dag van vandaag blijkt het uiterst interessante archief van deze familie Gaarkeuken onvindbaar. Hetgeen een bijzonder verlies is voor de geschiedschrijving van Haarlem, van de Joodse gemeenschap en van het toch intrigerende gegeven van een 'Achterhuis' aan de Grote Markt in Haarlem. In een ultieme poging alsnog te achterhalen waar deze documenten, brieven en foto's gebleven zijn, schakelde mevrouw Peijpstra nu dus diverse Haarlemmers in, waaronder onze fractie. Omdat Actiepartij uiteraard ook het belang van deze bijzondere archiefstukken inziet en zich beseft hoe buitengewoon triest het is dat eea maar niet boven tafel komt, willen wij heel graag de oproep doen aan de gemeente Haarlem om alsnog alles in het werk te stellen de documenten terug te vinden. De bijzonderheid van het archief rechtvaardigt naar mening van de Actiepartij een ultieme poging de stukken alsnog toe te voegen aan het Noordhollands Archief of een andere daartoe geëigende instantie. Waarmee bovendien één van de laatste, vurig gewenste 'puzzelstukjes' uit het bijzondere speurwerk van mevrouw Peijpstra, haar documentatie verder zou kunnen completeren. Eenduidige vraag van de fractie van de Actiepartij is dan ook deze: Bent u bereid alles op alles te zetten om door navraag intem en extem, te pogen te achterhalen wat er met deze stukken is gebeurd en waar deze gebleven zijn, om ze te kunnen overdragen aan de geëigende instanties? Uiteraard kunt u hiertoe eerst nadere inlichtingen inwinnen bij mevr. Peijpstra en de genoemde eigenaar van het restaurant, die ook zeker bereid is hieraan mee te werken. (Contactgegevens van beiden zijn bij onze fractie bekend, maar vermelden wij hier om privacyredenen uiteraard niet). U zou hier zowel mevrouw Peijpstra als de Joodse gemeenschap en de geschiedschrijving van onze stad een bijzondere dienst mee bewijzen, in de hoop dat deze unieke documenten ooit weer boven tafel zullen komen. Bij voorbaat dank voor uw beantwoording, met vriendelijke groet, Sjaak Vrugt, Actiepartij. Hier nog wat gegevens van het gezin Gaarkeuken, zoals eerder verzameld door mevr. Peijpstra: Het adres waar zij hebben gewoond is Grote Markt 31, Haarlem (het achterhuis dus). Salomon Gaarkeuken is geb. 24 maart 1884, in Haarlem. Gehuwd op 2 dec. 1914, in Haarlem. Grietje Gaarkeuken - Beem, geb.12 dec.1878 in Elburg. Salomon en Grietje Gaarkeuken, zijn beide op 31 aug in Auschwitz omgebracht. Een kind zou de oorlog overleefd hebben. Grote Markt 31 is nu Trattioria Italiana, de eigenaar is van het hele gebeuren op de hoogte en van wat daar zo'n twintig jaar geleden is gevonden aan dagboeken, foto's en documenten. Hi] heeft dit allemaal destijds afgegeven in de Brinkmann Passage.