Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel

Transcriptie

1 Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel

2

3 Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel

4 COLOPHON Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel Cette publication est également disponible en français sous le titre: La migration par le mariage d Emirdağ à Bruxelles This publication also exists in English under the title: Marriage migration from Emirdağ to Brussels Een uitgave van de, Brederodestraat 21 te 1000 Brussel AUTEURS VERTALING COÖRDINATIE VOOR DE KONING BOUDEWIJNSTICHTING GRAFISCH CONCEPT VORMGEVING PRINT ON DEMAND Jochem Teule, Els Vanderwaeren en Athanasia Mbah-Fongkimeh met de steun van Christiane Timmerman Universiteit Antwerpen (UA) Centrum voor Migratie en Interculturele Studies (CeMIS) Home Office Francoise Pissart, Directeur Stefan Schäfers, Adviseur Europees Programma Anneke Denecker, Assistente PuPiL Tilt Factory Manufast-ABP vzw, een bedrijf voor aangepaste arbeid Deze uitgave kan gratis worden gedownload van onze website Een afdruk van deze elektronische uitgave kan (gratis) besteld worden : on line via per naar publi@kbs-frb.be of telefonisch bij het contactcentrum van de, tel , fax Wettelijk depot: D/2893/2012/31 ISBN-13: EAN: BESTELNUMMER: 3123 december 2012 Met de steun van de Nationale Loterij en het Ministerie van Sociale Actie, Gezin en Internationale Betrekkingen in de Franse Gemeenschapscommissie (COCOF) Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel 4

5 Voorwoord: HUWELIJKSmigratie van Emirdağ naar Brussel Het migratiefenomeen van de kleine stad Emirdağ in Centraal-Turkije naar België bestaat reeds tientallen jaren. Daarom is het exemplarisch voor wat de migratie van Turkije naar Europa betreft. Sedert de afschaffing van de arbeidsmigratie in 1974 is gezinshereniging voor Turkse migranten één van de meest voorkomende manieren geworden om België en Europa binnen te komen. Reeds enkele jaren werkt de rond de thematiek van de gezinshereniging. In het kader van dit project werd de Stichting door Emir Kir, Minister van Sociale Actie, Gezin en Internationale Betrekkingen in de Franse Gemeenschapscommissie (COCOF) te Brussel, gevraagd om deel te nemen aan een terreinstudie te Emirdağ. De doelstelling was om enerzijds de huidige situatie in Emirdağ en anderzijds de migratie van Emirdağ naar Brussel beter te begrijpen. Vandaag wonen er meer mensen die afkomstig zijn uit Emirdağ in België en in andere lidstaten van de Europese Unie dan in de streek van Emirdağ zelf. Terwijl Turkije op economisch vlak tijdens de voorbije jaren een sterke groei heeft gekend, kon de streek van Emirdağ nog niet volop deel uitmaken van deze ontwikkeling, waardoor migratie naar Europa aantrekkelijk blijft. Niettemin blijven de Belgische Turken nog steeds gehecht aan hun geboortedorp en veel families die sedert twee of drie generaties in België wonen, gaan nog steeds hun partner in Emirdağ zoeken. Volgens de cijfers van de stad Gent bijvoorbeeld werden 49 % van de Turks-Gentse huwelijken in 2008 gesloten met personen die afkomstig zijn van Turkije (voornamelijk uit Emirdağ). Uit de statistieken blijkt echter ook dat dit fenomeen afneemt. Op basis van de terreinstudie te Emirdağ besloot de Stichting om de huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel nader te bekijken. Het onderzoeksteam van Professor Christiane Timmerman van de Universiteit van Antwerpen werd belast met de studie, die mede werd gefinancierd door de COCOF en de Stichting. De doelstelling van de studie was om een meer nauwkeurige analyse te maken van het profiel, de wensen en de motivatie van de huwelijksmigranten, om de terugkerende aspecten van de huwelijksmigraties beter te begrijpen en om te bekijken hoe deze personen zich voorbereiden. Daarnaast was het interessant om meer te weten over de ervaring van de huwelijksmigranten die in Brussel wonen. Deze studie werd opgevat als actieonderzoek, teneinde nieuwe pistes te ontwikkelen om personen die betrokken zijn bij huwelijksmigratie beter te informeren, te adviseren of te helpen. De resultaten zijn veelzeggend en geven ons een beeld van wat huwelijksmigratie werkelijk betekent voor de betreffende personen, en Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel 5

6 Voorwoord: Huwelijks migratie van Emirdağ naar Brussel dit door een analyse die werd uitgevoerd vanuit het oogpunt van verschillende groepen van betrokkenen: jongeren in Emirdağ, personen die onlangs zijn gehuwd en hun vertrek naar België afwachten, huwelijksmigranten in Brussel, ouders in Emirdağ en in Brussel, en deskundigen in het domein. De studie toont zowel de hoop en de vrees als de verwachtingen en de ontgoochelingen. Ze geeft aan hoe slechts weinig migranten voorbereid zijn op hun nieuwe leven en bijgevolg hoe weinig ze worden geïnformeerd over België in het algemeen, zijn wetten, burgerrechten en -plichten. Bovendien merken we dat mensen die te maken krijgen met huwelijksmigratie verdeeld worden tussen het imago van de Belgische Turken die tijdens hun vakantie in Emirdağ hun welvaart komen tonen en de berichten die ze te lezen krijgen via de sociale netwerksites over scheidingen en economische en sociale problemen die Turkse migranten ervaren in België. De studie toont tevens aan dat deze personen geneigd zijn om verhalen die niet overeenstemmen met hun dromen en hun ideaalbeeld te vergeten, wat een probleem kan vormen wanneer ze in België aankomen. Redenen te over voor de Stichting om in de toekomst te ijveren voor de verbetering van de situatie rond huwelijksmigratie en gezinshereniging in het algemeen. December 2012 Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel 6

7 INHOUD Voorwoord: Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel... 5 Inhoud Samenvatting Özet Woord vooraf Hoofdstuk 1: Het onderzoeks project Context en relevantie Huidig kader voor huwelijksmigratie Relevantie van het onderwerp en focus van het onderzoek Onderzoeksopzet Onderzoekspopulatie en -locaties Emirdağ en zijn inwoners (Emirdağli) Emirdağli in Brussel Gegevensanalyse Hoofdstuk 2: Actuele trends inzake huwelijks migratie Standpunt van belangrijke informatieverstrekkers in Emirdağ Kennis over huwelijksmigratie Trouwen met een partner uit het buitenland: besluitvormingsproces Kennis over België Voorbereiding op het leven buiten Turkije Standpunt van belangrijke informatieverstrekkers in België Kennis over huwelijksmigratie Trouwen met een partner uit het buitenland: besluitvormingsproces Kennis over België Voorbereiding op het leven buiten Turkije Onderbouwing van enkele trends...51 Hoofdstuk 3: De onderzoeks populatie over de vier thema s De wachtenden Kennis over huwelijksmigratie Trouwen met een partner uit het buitenland: besluitvormingsproces Kennis over België Voorbereiding op het leven buiten Turkije Ouders in de streek rond Emirdağ met getrouwde kinderen Kennis over huwelijksmigratie Trouwen met een partner uit het buitenland: besluitvormingsproces Kennis over België Voorbereiding op het leven buiten Turkije...68 Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel 7

8 Inhoud 3.3 (Jonge) Emirdağli Kennis over huwelijksmigratie Trouwen met een partner uit het buitenland: besluitvormingsproces Kennis over België Voorbereiding op het leven buiten Turkije Voormalige Emirdağli die in Brussel wonen Kennis over huwelijksmigratie Trouwen met een partner uit het buitenland: besluitvormingsproces Kennis over België Voorbereiding op het leven buiten Turkije...81 Hoofdstuk 4: Transversale analyse en conclusies Transversale analyse Conclusies Geraadpleegde bronnen Bijlage Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel 8

9 Samenvatting In dit verslag bespreken we de huidige toestand op het vlak van huwelijksmigratie naar België. We bekijken ook enkele van de voornaamste problemen die huwelijksmigratie voor het gastland en de herkomstlanden stelt. Hiervoor baseren we ons op interviews en focusgroepgesprekken met migranten, kandidaat-migranten en hun families die in België en in Turkije (in de streek rond Emirdağ) wonen. Emirdağ is een van de voornaamste gebieden van waaruit zich migratie naar België voordoet. De weg van Emirdağ naar Brussel Sinds de arbeidsmigratiestop van 1974 is gezinshereniging de belangrijkste manier geworden waarop migranten legaal naar België kunnen komen. Huwelijksmigratie is één van de voornaamste middelen om dit mogelijk te maken. We gebruiken de term huwelijksmigratie in dit verslag als overkoepelende benaming voor alle gevallen waarin het sluiten van een huwelijk een substantiële rol speelt in iemands individuele beslissing tot migratie. Deze studie focust op huwelijken tussen descendenten van migranten en mensen uit het herkomstland van hun familie. Tussen 2008 en de eerste helft van 2011 was Turkije de tweede belangrijkste bron van partnermigratie naar België. In overeenstemming met de algemene trend in Europa en de buurlanden keurde België onlangs strengere wetten op de gezinshereniging goed. Daarin ligt de klemtoon op de volgende aspecten: gezinshereniging wordt slechts toegestaan indien wordt gewaarborgd dat in de elementaire materiële behoeften van de betrokkenen kan worden voorzien, de integratie en emancipatie van migranten moeten worden verbeterd, en er moet een einde komen aan praktijken als gedwongen migratie. Het is echter ook duidelijk dat de wetswijzigingen tegelijk bedoeld zijn om potentiële migranten tweemaal te doen nadenken alvorens voor deze weg te kiezen. Onderzoeksdoelstellingen en -benadering Dit onderzoek focust op vier belangrijke vragen: Wat weten mensen over huwelijksmigratie? Welke beweegredenen en welke processen gaan er schuil achter beslissingen om te migreren met het oog op een huwelijk? Hoeveel mensen kenden België voor ze naar hier verhuisden? Hoe bereiden ze zich voor op huwelijksmigratie? Op deze manier willen we meer inzicht verwerven in de problematiek en ideeën ontwikkelen voor maatregelen die tot een verbetering van de situatie kunnen bijdragen, niet alleen voor de migranten die al in België zijn, maar ook voor de kandidaat-migranten die een dergelijke stap overwegen. Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel 9

10 Samenvatting De focus van deze studie toont de overtuiging dat huwelijksmigratie niet kan worden gestopt, en dat er inspanningen kunnen en dus ook moeten worden geleverd om huwelijksmigranten te ondersteunen. Dit onderzoeksproject kadert in een breder project van de dat op korte termijn meer inzicht moet bieden in de problematiek van migratie naar België via gezinshereniging, en in het bijzonder de huwelijksmigratie vanuit Emirdağ naar het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Op middellange en lange termijn is het de bedoeling om werk te maken van de sensibilisering van migranten bij hun aankomst in België, om te ijveren voor empowerment van vrouwen, en het project uit te breiden naar andere landen met vergelijkbare patronen van gezinshereniging. Om deze doelstellingen te realiseren werden kwantitatieve en kwalitatieve gegevens verzameld via een enquête, diepte-interviews en focusgroepgesprekken. Onder de geïnterviewden in Emirdağ bevonden zich jonge mensen die een huwelijk hadden gesloten en op hun vertrek naar België wachtten, ouders van wie de gehuwde kinderen in België of nog in Turkije wonen, en jongeren die op het punt stonden om universitaire studies aan te vatten. In Brussel waar in 5 van de 19 gemeenten (Schaarbeek, Sint- Joost, Brussel-Stad, Anderlecht en Molenbeek) bijna een kwart van de Turkse migranten in België woont van wie de meerderheid uit de streek rond Emirdağ komt vonden gesprekken plaats met belangrijke informatieverstrekkers die in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Vlaanderen en het Waals Gewest wonen, evenals met mensen uit Emirdağ die in Brussel wonen en met hun partners. Houding ten aanzien van huwelijksmigratie in Emirdağ en Brussel Stijgt of daalt de huwelijksmigratie in het algemeen en wat zijn de vooruitzichten? De meningen hierover bleken verdeeld. Volgens sommige ondervraagden is vooral het ontbreken van goede arbeidskansen of toegang tot hoger onderwijs in Turkije een reden voor huwelijksmigratie. Zij verwachten in de komende jaren een daling van de huwelijksmigratie, nu de Turkse economie verder groeit terwijl de Europese economie hapert. Uit de antwoorden van alle mensen die voor het project werden bevraagd, blijkt echter dat huwelijksmigratie voor de mensen in Emirdağ een gebruikelijke praktijk blijft. Velen verkiezen nog altijd om met een partner in het buitenland te trouwen en naar België te migreren, terwijl descendenten van emigranten ook vaak naar het herkomstland van hun ouders terugkeren om een partner te zoeken. Dit is een opvallend gegeven. Nu er meer jonge mensen van Turkse origine zijn die in België wonen, is het voor hen toch makkelijker geworden om in de Turkse gemeenschap een geschikte partner te vinden. Het doet ook vragen rijzen omtrent de redenen waarom jonge mensen een relatief onbekende partner uit een ver land verkiezen boven iemand met dezelfde achtergrond die bij wijze van spreken om de hoek woont. Heel wat mensen in Emirdağ dromen van een beter leven in België. Huwelijksmigratie blijft voor hen een populaire manier om hun situatie te verbeteren. De meesten geloven nog altijd dat de voordelen opwegen tegen de nadelen en wijzen op de aanzienlijke financiële en materiële voordelen voor zowel het individu als de samenleving in haar geheel. Ze zien emigranten tijdens de zomervakantie naar huis terugkeren met een luxueuze auto en ogenschijnlijk bergen geld om uit te geven. Dit bevestigt hun beeld van België als het land van hun dromen. Toch wordt huwelijksmigratie niet langer door iedereen als de makkelijke uitweg beschouwd. De bewustwording omtrent het emotionele prijskaartje en de reële materiële voordelen groeit, en Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel 10

11 Samenvatting mensen staan meer stil bij het risico op mislukking en het feit dat huwelijken op ongelukkige levens en echtscheidingen kunnen uitdraaien. Weinig huwelijksmigranten zijn goed voorbereid op het leven in hun nieuwe land. Er komt echter verandering in de houding van sommige kandidaat-huwelijksmigranten en hun ouders naarmate ze van andere emigranten meer te weten komen over de leefomstandigheden in België en meer negatieve verhalen te horen krijgen over het verslechterende economische klimaat in Europa en migratiehuwelijken die in echtscheidingen eindigen. Vele andere respondenten zeiden daarentegen dat jongeren vaak zo blij zijn bij het vooruitzicht om te kunnen emigreren, dat ze verkiezen om doof te blijven voor verhalen die niet bij hun perceptie en hun dromen over hun nieuwe leven passen. Ze geloven liever dat het gras aan de overkant echt groener zal zijn, wat tot een enorme teleurstelling leidt wanneer ze in België aankomen. Hieruit ontstaan heel wat van de problemen die ze naderhand ondervinden. Een aantal jonge mensen vertelde dat velen, ondanks de waarschuwingen van andere migranten, denken dat het bij hen wel anders zal lopen. Als oplossing voor dit probleem stelden verscheidene mensen voor om alle kandidaat-huwelijksmigranten een week naar België op vakantie te sturen, of om hen te laten deelnemen aan educatieve uitwisselingsprogramma s alvorens een definitieve beslissing te nemen. Een huwelijk made in? Hoe beslissingen inzake huwelijksmigratie worden genomen Het onderzoek focuste ook op de wijze waarop koppels elkaar ontmoeten en hoe de beslissingen over huwelijksmigratie worden genomen. Een moment waarop vele jongeren elkaar ontmoeten, is de zomervakantie. Geëmigreerde families keren dan uit Europa terug naar huis en sommige koppels beslissen al zeer snel na de eerste ontmoeting om te trouwen. In sommige gevallen gaan er amper twee weken over. Dit betekent dat meisjes vaak een man huwen die ze amper kennen en vervolgens binnen de vier of vijf maanden naar België verhuizen. Toch wordt dit scenario zeldzamer nu jonge mensen steeds meer bij de beslissingen over huwelijkskandidaten worden betrokken. Bovendien kunnen jongeren dankzij de IT en sociale media makkelijker de tijd nemen om elkaar eerst wat beter te leren kennen. Meer in het algemeen hebben IT en onlinecommunicatiemiddelen verandering gebracht in de manier waarop jonge koppels elkaar ontmoeten. Dankzij deze nieuwe technologie kunnen ze zelf een grotere rol spelen in het hele proces. De meningen zijn verdeeld over de vraag in hoeverre jonge mensen onder familiale en sociale druk staan om met iemand uit het buitenland te trouwen. Er is ook geen eensgezindheid over wie beslist of en met wie ze moeten trouwen. Vele respondenten zeiden dat de ouders weliswaar nog altijd een sleutelrol spelen in dit proces, maar dat jonge mensen nu over het algemeen zelf de uiteindelijke beslissing nemen. Gearrangeerde huwelijken komen nog altijd zeer veel voor, maar de meeste respondenten beklemtoonden dat gedwongen huwelijken verleden tijd zijn (al lopen de definities van gedwongen huwelijk uiteen). Op dit punt kan een onderscheid worden gemaakt tussen stedelijke en rurale gebieden. De meeste mensen uit het centrum van Emirdağ zijn meer geneigd om hun kinderen vrij te laten kiezen, terwijl plattelandsfamilies veeleer de traditie van de gearrangeerde huwelijken willen voortzetten. Mannen en vrouwen leken hierover geen gelijklopende ideeën te hebben: de meeste mannen verklaarden dat er tijdens het besluitvormingsproces rekening was gehouden met hun persoonlijke gevoelens, terwijl een aantal vrouwen vond dat ze veel minder invloed hadden gehad op de keuze dan hun echtgenoten. Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel 11

12 Samenvatting Groepsdruk speelt ook een belangrijke rol. Vele jongeren in Emirdağ benijden anderen die al getrouwd zijn en het land verlieten. Ze zien de ogenschijnlijk royale levensstijl van de emigranten die tijdens de zomervakantie met een luxewagen naar hun thuisland terugkeren en kwistig met geld strooien, en ze willen hetzelfde kunnen doen. Dit zet velen aan tot de principiële beslissing om in het buitenland te trouwen. In functie daarvan gaan ze op zoek naar een partner. Het is dus niet zo dat ze eerst iemand ontmoeten en dan pas beslissen om te emigreren. Reis naar het onbekende Tijdens het onderzoek werd gepeild naar wat huwelijksmigranten over België weten vóór ze hun nieuwe leven aanvatten. De meesten weten wel een aantal dingen. Er bestaan namelijk nauwe banden tussen Emirdağ en België iedereen kent wel iemand die geëmigreerd is maar de informatie die andere migranten verschaffen, is subjectief en er is een gebrek aan informatie over de arbeidsmarkt, het onderwijssysteem, de gezondheidszorg, Er is heel weinig geweten over de leefomstandigheden of wat de migrerende partner bij aankomst in België mag verwachten. Bovendien zijn de verwachtingen over het algemeen veel te hoog gespannen, doordat andere migranten mooie verhalen ophangen over hun eigen nieuwe leven en bij hun terugkeer naar hun thuisland met hun rijkdom lopen pronken. Weinigen proberen veel te weten te komen over hun nieuwe leven. Het gebrek aan informatie over België en wat huwelijksmigranten bij hun aankomst mogen verwachten, is dan ook een belangrijk probleem. De meeste respondenten die op hun migratie aan het wachten waren, wisten waar ze in België zouden terechtkomen (ze vermeldden Gent, Antwerpen, Brussel, Laken, Vilvoorde en Schaarbeek), maar sommigen konden over hun toekomstige leven niet meer informatie geven dan een plaatsnaam en de persoonsgegevens van hun partner. Geen van de respondenten kon een instantie of organisatie in Turkije noemen die migranten helpt om zich voor te bereiden. Geen van hen wist waar er informatie over België te vinden was. De kloof dichten belangrijke aanbevelingen Velen van de geïnterviewden zeiden dat er nood is aan activiteiten om jonge mensen in Emirdağ te informeren over wat huwelijksmigratie in de realiteit betekent en wat de mogelijke gevolgen zijn. Mensen die hebben besloten om te emigreren moeten volgens hen ook worden geholpen bij het voorbereiden van hun nieuwe leven. Er zou concrete informatie beschikbaar moeten zijn over de situatie op de arbeidsmarkt, het onderwijs, de gezondheidszorg en het leren van de taal. Die informatie kan mensen helpen bij het nemen van de beslissing om al dan niet te migreren, en kan kandidaat-migranten ook voorbereiden op wat hen te wachten staat als ze de stap zetten. Dit zou kunnen door middel van theatervoorstellingen, films en documentaires over het echte leven van huwelijksmigranten. Die zouden kunnen worden uitgezonden door de eigen televisiezender van Emirdağ (kanaal 3) waar zowel de lokale bevolking als de migranten in Europa naar kijken. Volgens de respondenten kunnen sociale organisaties en gemeenten ook een belangrijke rol spelen in de informatieverspreiding (bv. via de scholen). Zij riepen hen op om informatiecentra te openen en een website met informatie op te zetten. Ook het voorstel om uitwisselingsprogramma s of schoolreizen naar Europa te organiseren, werd geopperd. Op die manier zouden jongeren met eigen ogen kunnen zien hoe het leven in Europa eruitziet. Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel 12

13 Samenvatting Sommige respondenten stelden voor om kandidaat-migranten een soort opleiding te laten volgen, zodat ze bij hun aankomst in België over de nodige vaardigheden zouden beschikken. Dit zou volgens hen hun kansen om een baan te vinden (bv. in de bouw of als elektricien) sterk verhogen. Vele geïnterviewden in België beklemtoonden dat niet alleen op de psychologische en emotionele gevolgen van huwelijksmigratie moet worden gefocust, maar ook op de praktische kant van de zaak. De Vlaamse regering oogst lof bij de geïnterviewden in België met haar initiatieven zoals de integratiecursussen voor huwelijksmigranten. Zij vonden de cursussen een bijzonder goede zaak, omdat ze kansen bieden om netwerken te bouwen. Ze meenden echter dat er erg weinig psychologische ondersteuning wordt gegeven vóór en na de huwelijksmigratie, en dit leek hen een cruciaal punt. Taalkennis of veeleer een gebrek hieraan werd ook naar voren geschoven als een van de problemen waarmee huwelijksmigranten kampen, vooral bij het afhandelen van administratieve formaliteiten. De deelnemers aan de focusgroepgesprekken zeiden dat weinigen van hen vóór hun vertrek uit Turkije inspanningen hadden gedaan om talen te leren en dat ze het daardoor moeilijker hadden gehad om hun nieuwe leven in het buitenland op te bouwen. Door hun gebrek aan talenkennis waren ze namelijk bijzonder afhankelijk van hun schoonfamilie. Vele oudere huwelijksmigranten meenden dat ze het veel minder moeilijk hadden gehad als ze van in het begin de taal hadden gesproken. Een taal leren wordt erg belangrijk geacht om een baan te kunnen vinden en de relaties met Belgen te verbeteren. Vele respondenten zeiden echter dat dit niet eenvoudig is, omdat ze hun Nederlands of Frans niet elke dag konden oefenen. Ook het feit dat alle Turken in dezelfde buurten in Brussel wonen, is een hinderpaal om de taal te leren en zich in de Belgische maatschappij te integreren. Sommigen vragen zich af of huwelijksmigranten, als de noodzakelijke informatie en taalcursussen beschikbaar zouden zijn, hier wel gebruik van zouden maken. Het onderzoek wees uit dat vele huwelijksmigranten geen moeite doen om informatie over hun bestemming, werkvooruitzichten of taalsituatie te vinden. De snelheid waarmee sommige huwelijken worden gesloten, laat overigens weinig tijd over voor een nauwkeurige planning. (Hoewel er weinig belangrijke verschillen zijn tussen de voorbereidingen voor een lokaal huwelijk en een huwelijk met het oog op migratie, gaat alles bij migratiehuwelijken meestal veel sneller. Sommige respondenten vertelden zelfs dat ze al twee of drie dagen/weken nadat ze elkaar hadden ontmoet, trouwden. Tussen het huwelijk en de migratie verloopt over het algemeen echter minstens een maand. In sommige gevallen kan de wachttijd tot enkele jaren oplopen). De meeste mensen realiseren zich na hun vertrek dat ze zich grondiger hadden moeten voorbereiden. De meeste migranten vonden dat ze zich voor een taalcursus hadden moeten inschrijven vóór ze thuis vertrokken en dat ze meer informatie hadden moeten zoeken over het leven in België. Velen zeiden zelfs dat ze waarschijnlijk nooit zouden zijn geëmigreerd als ze in Turkije al hadden geweten wat ze nu wisten. De studie komt tot het besluit dat huwelijksmigratie voor de mensen in Emirdağ een manier van leven is en dat het voor hen de meest gangbare manier is om naar België te emigreren. Het gaat daarbij zowel om individuele keuzes als om keuzes die door families worden gemaakt. Die spelen een belangrijke rol in het besluitvormingsproces. Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel 13

14 Samenvatting Hoewel huwelijksmigratie voor velen nog altijd een droomscenario lijkt, heeft het zowel voor- als nadelen. Aangezien velen hiervoor blijven kiezen ondanks de groeiende bewustwording omtrent het risico op mislukking stelt het verslag dat kandidaat-huwelijksmigranten goed moeten worden voorbereid vóór ze beslissen om te emigreren. Zo kunnen enkele van de mogelijke valkuilen worden vermeden. Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel 14

15 Özet Bu rapor, hem Belçika da yaşayan hem de Belçika ya göç edenlerin önemli çıkış noktalarından birisi olan Türkiye nin Emirdağ Bölgesinde yaşayan göçmenler, göçmen adayları ve bunların aileleriyle yapılan görüşmeler ve odak grubu tartışmalarına dayanarak Belçika ya evlilik yoluyla göçün mevcut durumunu değerlendirmekte ve hem ev sahibi toplum hem de anavatan açısından ortaya çıkan önemli sorunların bazılarına değinmektedir. Emirdağ dan Brüksel e giden yol İşçi göçünün yasaklandığı 1974 yılından itibaren aile birleşmesi, göçmenlerin yasal yollardan Belçika ya taşınmasının en önemli yollarından bir tanesi olmuştur. Evlilik yoluyla göç bunun için en önemli kanallardan bir tanesini sağlamıştır. Bu rapordaki Evlilik yoluyla göç terimi, evliliğin bireyin göç kararında önemli bir rol oynadığı tüm durumları kapsayan bir şemsiye terim olarak kullanılmış olup, bu çalışma göçmenlerin çocuklarıyla kendi ailelerinin anavatanlarında yaşayan kişiler arasındaki evliliklere odaklanmaktadır ile 2011 in ilk yarısı arasında Türkiye, Belçika ya yapılan evlilik yoluyla yapılıan göçün en büyük ikinci kaynak olmuştur. Avrupa ve komşu ülkelerdeki trende uygun olarak Belçika yakın zamanda aile birleşmesinin gerçekleşebilmesi için kişilerin temel maddi gereksinimlerinin karşılanmasını, göçmenlerin entegrasyonu ve özgürlüklerinin sağlanmasını ve zorla göç gibi uygulamalara bir son verilmesini hedefleyen daha katı kanunlar getirmiştir. Ancak, bu değişikliklerin amaçlarından birinin, potansiyel göçmenlerin bu yola başvurmadan önce bir kez daha düşünmelerini sağlamak olduğu da açıktır. Araştırmanın hedefleri ve yaklaşımı Bu araştırma dört ana sorun üzerine odaklanmaktadır: Kişilerin evlilik yoluyla göç hakkında bildikleri; evlilik yoluyla göçün arkasındaki saikler ve buna olanak sağlayan kararlar ve süreçler; kişilerin Belçika ya göç etmeden önce bu ülke hakkında neler bildiği ve evlilik yoluyla göçe hazırlık yapılması. Amaç, sorunun daha iyi anlaşılmasını sağlamak ve durumu hem Belçika da yaşamakta olan göçmenler ve böyle bir eylemi düşünmekte olan göçmen adayları için durumu iyileştirmeye yardımcı olabilecek eyleme geçirilebilecek fikirler geliştirmektedir. Bu çalışmanın odak noktası, evlilik yoluyla göçün engellenemeyeceği ve bu nedenle de ancak evlilik yoluyla göçü desteklemek üzere çaba gösterilebileceği ve gösterilmesi gerektiği inancını yansıtmaktadır. Bu Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel 15

16 Özet araştırma projesi, King Baudouin Foundation tarafından başlatılan daha büyük bir projenin bir parçası olup, başta Emirdağ dan Brüksel Başkent Bölgesi ne yapılan evlilik yoluyla göç olmak üzere kısa vadede aile birleşmesi yoluyla Belçika ya yapılan göçle ilgili sorunların daha iyi anlaşılmasını hedeflemektedir. Orta ve uzun vadeli hedefler arasında, Belçika ya gelen göçmenlerin duruma ilişkin bilincin artırılması, kadınların durumunun güçlendirilmesi ve bu projenin, benzer aile birleşmesi vakalarının yaşandığı diğer ülkelere için de kullanılmasıdır. Bu hedeflerin karşılanabilmesi için hem nitel hem de nicel veriler toplanmış ve bilgi toplamak için anket, kapsamlı görüşmeler ve odak grup tartışmaları kullanılmıştır. Emirdağ da görüşülen kişiler arasında evlenmiş olan ve Belçika ya gitmek üzere bekleyen gençler, Belçika da veya halen Türkiye de yaşamakta olan evli çocukları bulunan anne babalar ve üniversiteye girmeye hazırlanan gençler bulunmaktadır. Brüksel de ülkenin Türk göçmenlerinin dörtte birine yakını Schaerbeek, Saint-Josse, Brüksel Şehri, Anderlecht ve Molenbeek olmak üzere 19 ilçeden beşinde yaşamakta olup, Belçika da yaşayan Türk kökenli göçmenlerin büyük kısmı Emirdağlıdır. Görüşmeler Brüksel Başkent Bölgesi, Flanders ve Walloon Bölgesi nde yaşayan belli başlı haber kaynakları ve Brüksel de yaşayan Emirdağlılar ile onların eşleriyle yapılmıştır. Emirdağ ve Brüksel de evlilik yoluyla yapılan göçe yönelik tutumlar Evlilik yoluyla göçün geleceğe ilişkin beklentileri genel anlamda artırıp artırmadığına veya azaltıp azaltmadığına ilişkin farklı görüşler bulunmaktadır. Bunu sorgulayan kişilerden bazıları, bunun nedeninin Türkiye deki iyi iş imkanlarının azlığı veya Türkiye de üniversite eğitimine erişimin yetersizliği olduğunu belirtmekte olup, Avrupa ekonomisi tökezlerken Türkiye ekonomisinin büyümeye devam etmekte etmesiyle bunun değişebileceğini ve gelecek yıllarda evlilik yoluyla göçte azalmaya neden olabileceğini söylemektedir. Ancak, proje kapsamında görüşülen kişilerin tümünden alınan yanıtlar, evlilik yoluyla göçün Emirdağlılar arasında yaygınlığını korumaya devam ettiğini göstermiş olup, birçok kişinin yurt dışından birisiyle evlenerek Belçika ya göç etmeyi seçtiğini ve göçmenlerin çocuklarının sıklıkla anavatanlarına dönerek bir eş arayışında olduğunu göstermiştir. Artık Belçika da Türk kökenli çok sayıda gencin yaşamakta olduğu ve dolayısıyla da Türk topluluğu içinde uygun bir eş bulma olasılığının arttığı göz önüne alındığında, gençlerin hangi nedenle kapı komşusu olan benzer geçmişe sahip birisiyle evlenmek yerine uzaklardan ve nispeten tanımadıkları bir eş yeğlediğine ilişkin sorular doğurmaktadır. Emirdağ da yaşayan birçok kişi Belçika da daha iyi bir hayatın hayalini kurmakta olup, evlilik yoluyla göç kişinin bulunduğu durumu iyileştirmesi için popüler bir yol olmaya devam etmektedir. Çoğu kişi hem bireysel hem de toplumsal olarak parasal ve maddi kazançların çokluğuna ve avantajların dezavantajlara baskın geldiğine inanmaktadır. Daha önce göç edenlerin yaz tatil için evlerine lüks arabalarda döndüklerini ve görünüşte harcayacak büyük miktarlarda paralarının olduğunu gören birçok kişi için Belçika rüyalarının ülkesi olmaya devam etmektedir. Ancak, evlilik yoluyla göç artık herkes için kolay yol olarak görülmemektedir. Çoğu evliliğin mutsuzluk ve boşanmayla sonuçlanmasıyla, maddi kazançların yanında ödenen duygusal bedellerle ve işlerin ters gitmesi riskiyle ilgili bilinç gittikçe artmaktadır. Evlilik yoluyla göç edenlerin pek azının yeni ülkelerindeki yaşama yönelik hazırlığı bulunmaktadır. Ayrıca, Belçika da yaşam koşulları hakkında daha önce göç etmiş olanlardan aldıkları bilgiler ve Avrupa daki ekonomik durumun kötüleşmesiyle ve boşanmayla biten göç evlilikleriyle ilgili dinledikleri hikaye sayısı arttıkça evlilik yoluyla göç etmeye aday olanların ve ailelerinin tutumu da değişmektedir. Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel 16

17 Özet Bununla birlikte çok sayıda kişi de gençlerin göçe ilişkin beklentileri hakkında çok heyecanlandıklarını ve bu nedenle de yeni yaşamları hakkında kurdukları hayallere ve beklentilerine uymayan hikayeleri göz ardı ettiklerini söylemektedir. Diğer tarafa geçtiklerinde her şeyin toz pembe olacağına inanmayı tercih ettiklerinden, Belçika ya vardıklarında büyük bir hayal kırıklığı yaşamaktadırlar. Bu da daha sonra oluşan birçok sorunun nedenini teşkil etmektedir. Bazı gençler, diğer göçmenlerin karşılaşabilecekleri zorluklara ilişkin yaptığı uyarılara rağmen çoğu kişinin her şeyin kendileri için daha farklı olacağını düşündüklerini söylemiştir. Bu sorunu ele almak üzere bazı kişiler, gelecekte evlilik yoluyla göç edecek herkesin Belçika da bir haftalık bir tatil geçirmelerini veya nihai kararlarını vermeden önce eğitim değişim programlarına katılmalarını tavsiye etmiştir. de yapılan evlilik? Evlilik göçüne ilişkin kararlar nasıl alınıyor Araştırma ayrıca çiftlerin nasıl tanıştıkları ve evlilik yoluyla göçe ilişkin kararların nasıl alındığına da odaklanmıştır. Gençlerin en yaygın tanışma yollarından bir tanesi, göçmen ailelerin yaz tatillerinde Avrupa dan döndüklerinde tanışmalarıdır. Bazı çiftler ilk tanışmalarından evliliğe gerçekten de çok hızlı geçiş yapmaktadır, bazı durumlarda bu iki hafta bile sürebilmektedir. Bu nedenle kızlar, hala çok az tanıdıkları bir adamla evlenmeye devam etmekte ve dört ya da beş ay içinde Belçika ya gitmektedir. Ancak, evlenecekleri kişiyle ilgili kararları gençlerin kendilerinin vermeye başlamasıyla bu durum gittikçe azalmakta ve bilgi teknolojileri ve sosyal medyanın sağladığı kolaylıklar sayesinde çiftler önce birbirlerini tanıma fırsatı bulmaktadır. Daha genel anlamda ICT ve çevrimiçi iletişim araçları genç çiftlerin tanışma şekillerinde değişikliklere neden olmuş ve bu süreçte çok daha büyük bir rol almalarını sağlamıştır. Gençler üzerinde yurt dışından birisiyle evlenmek için ne kadar aile veya toplum baskısının yapıldığını ve kimle evlenmeleri veya evlenmemeleri gerektiğine kimin karar verdiğiyle ilgili fikir ayrılığı bulunmaktadır. Yanıt verenlerin çoğu, ailelerin bu süreçte hala önemli bir rol oynamaya devam etmesine karşın gençlerin genellikle son kararı kendilerinin verdiğini söylemektedir. Görücü usulüyle evlenmelerin hala çok yaygın olmasına karşın çoğu kişi zorla yapılan evliliklerin artık geçmişe kaldığını söylemektedir (zorla yapılan evliliğin tanımları kişiden kişiye değişmiştir.) Burada, şehir ve kırsal kesim arasında bir ayrım yapılabilir. Emirdağ ın merkezinden olan kişiler çocuklarını serbest seçim hakkı tanırken köylerde yaşayanlar genellikle geleneksel görücü usulü evlilikleri takip etmektedir. Ayrıca bu konuda kadınların ve erkeklerin de düşünceleri farklılık göstermektedir. Erkekler genellikle karar verme süreci boyunca kişisel düşüncelerine saygı gösterildiğini belirtirken, kadınlar ise koca seçiminde çok daha az etkilerinin bulunduğunu belirtmiştir. Çevre baskısı da önemli bir rol oynamaktadır. Emirdağlı çok sayıda genç, önceden evlenen ve göç edenleri kıskanmaktadır: Gençler daha önce göç edenlerin yaz tatili için eve döndüklerinde gördükleri kadarıyla yaşam tarzlarının parasal olarak rahat olduğunu, sahip oldukları lüks arabaları ve bol keseden yaptıkları harcamaları gördükçe aynı yolu izlemek istemektedirler. Bu da onları prensip olarak biriyle tanışıp göç etme kararını vermek yerine, yurtdışında evlendikten sonra eş arama kararını vermeye itmektedir. Bilinmeyene yolculuk Araştırma, yeni hayatlarına başlamadan önce evlilik yoluyla göç edenlerin Belçika hakkında bildiklerinin seviyesini incelemiştir Emirdağ ve Belçika arasındaki bağların bu denli yakın olması, herkesin göç etmiş birisini tanıması anlamına gelmektedir. Ancak, bu kişilerin sağladığı bilgiler çok özneldir ve iş imkanları, Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel 17

18 Özet eğitim sistemi, sağlık sistemi vb. konularda çok fazla bilgi eksikliği vardır. Belçika daki yaşam koşulları veya göç eden eşi bekleyen şeylerle ilgili çok az şey bilinmekte olup, göçmenlerin yeni hayatları hakkında abartılı bilgi vermeleri ve eve döndüklerinde parasal durumlarıyla ilgili gösteriş yapmaları nedeniyle beklentiler çok yüksek olmaktadır. Çok az kişi yeni hayatlarıyla ilgili araştırma yapmakta olup, Belçika hakkındaki bilgilerinin eksik olması ve vardıklarında evlilik göçmenlerini bekleyen şeyler büyük birer sorun teşkil etmektedir. Göç etmeyi bekleyenlerin çoğunun Belçika da nerede yaşayacaklarını bilmelerine karşın (Gent, Antwerp, Brussels, Laken, Vilvoorde ve Schaarbeek ten bahsedilmektedir), yer isimleri ve eşlerinin kişisel bilgileri dışında bazı kişilerin gelecekteki hayatlarına ilişkin hiçbir ayrıntılı bilgisi bulunmamaktadır. Yanıt verenlerin hiçbiri, Türkiye de göçmenlere hazırlıklarında yardımcı olabilecek veya Belçika hakkında bilgi alabilecekleri bir kurum veya kuruluşun adını sayamamıştır. Boşluğu doldurmak kilit tavsiyeler Bu çalışma kapsamında görüşülen kişilerin birçoğu, evlilik yoluyla yapılan göçe dair gerçekler ve olası sonuçları hakkında Emirdağlı gençleri bilgilendirmek ve yeni yaşamlarına hazırlanmak üzere ülkesini terk edenlere yardımcı olmak üzere etkinlikler düzenlenmesi gerektiğini söylemiştir. Göç edip etmeme kararında rehberlik sunmak ve gitmeye karar veren göçmenleri, onları bekleyen şeylere hazırlamak üzere iş durumu, eğitim ve sağlık sistemleri, dil öğrenimi üzerine somut bilgiler sağlanmalıdır. Bunu yapmanın yollarından bir tanesi, hem yerel halk hem de Avrupa daki göçmenler tarafından seyredilen Emirdağ ın kendi televizyon kanalı olan Kanal 3 te evlilik göçmenlerinin hayatlarının gerçeklerini betimleyen oyunların, filmlerin ve belgesellerin verilmesidir. Yanıt verenler ayrıca örneğin okullarda sivil toplumun ve belediyelerin bilgi sağlamak için daha fazla çaba harcaması gerektiğini ve bilgilendirme merkezlerinin ve bir bilgilendirme web sitesinin kurulması gerektiğini belirtmiştir. Gençlerin Avrupa daki yaşamı kendi gözleriyle görebilmeleri için Avrupa ile değişim programları veya okul ziyaretleri de yapılması tavsiye edilmiştir. Hatta bazı kişiler, göçmen adaylarının Belçika ya vardıklarında ihtiyaç duyacakları yeni becerileri edinmek üzere bir çeşit eğitimden geçirilmelerini önermiştir. Bu şekilde, örneğin inşaat veya elektrik endüstrileri gibi sektörlerde iş bulma olasılıkları çok daha artacaktır. Belçika da görüşülen çok sayıda kişi, evlilik yoluyla göçünpratik boyutunun yanı sıra psikolojik ve duygusal sonuçları üzerine de odaklanılması gerektiğini vurgulamıştır. Belçika da görüşülen çok sayıda kişi Flaman hükümeti tarafından düzenlenen evlilik yoluyla göç edenler için entegrasyon kursları gibi girişimlerin oynadığı rolün, sosyal ağ oluşturma bakımından çok iyi olduğunun takdir etmesine karşın, hayati önem taşımasına rağmen evlilikten önceki ve sonraki psikolojik destek sağlanması için çok az şey yapıldığını söylemişlerdir. Dil becerileri, daha doğrusu dil bilmemek de özellikle idari konuların gerçekleştirilmesinde evlilik yoluyla göç edenler için bir sorun olarak ön plana çıkmaktadır. Odak grubunun katılımcıları, Türkiye den ayrılmadan önce çok az kişinin dil öğrenmeye çalıştığını ve bunun da yurt dışındaki yeni yaşamlarını kurmayızorlaştırdığını ve kayın anne ve kayın babalarına büyük ölçüde bağımlı olmaları sonucunu doğurduğunu söylemiştir. Geçmişte evlilik yoluyla göç eden çok sayıda kişi en baştan dil konuşabilselerdi Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel 18

19 Özet hayatın kendileri için daha kolay olacağını inandığını söylemektedir. Dil öğrenmenin iş bulmak ve Belçikalılarla ilişkileri ilerletmek açısından çok önemli olduğunun kabul edilmiş olmasına karşın, çok sayıda kişi günlük olarak Hollandaca veya Fransızca pratik yapamadıkları için bunun kolay olmadığını ve Türkler in Brüksel de aynı mahallelerde toplanmış olması nedeniyle dil öğrenmelerinin ve Belçika toplumuna entegrasyonun zorlaştığını belirtmiştir. İhtiyaç durulan bilgi ve dil kurslarının sağlanmış olmasına karşın, bazıları evlilik yoluyla göç edenlerin bunlardan faydalanıp faydalanmayacağını sorgulamaktadır. Araştırmalar, evlilik yoluyla göç eden çoğu göçmeninin gidecekleri yer, iş olanakları veya dil durumu hakkında bilgi alma zahmetine girmediklerini ve durum ne olursa olsun, bazı evliliklerin gerçekleşme hızının, bu tür ayrıntılı planlamaya pek az elverdiğini göstermektedir. (Anavatanda yapılan evliliklere hazırlık ile göç evliliğine hazırlık arasında az sayıda fark bulunmasına karşın, göç evliliği genellikle çok daha hızlı olmakta, hatta evlilik ve göç arasındaki sürenin genellikle bir aydan başlayıp birkaç yıla kadar uzayabilmesine karşın bazı kişiler sadece iki veya üç gün veya birkaç hafta içinde tanışarak evlenmektedir.) Yine de genel olarak çoğu kişi, daha iyi hazırlanmış olması gerektiğini göç ettikten sonra fark etmektedir. Göçmenlerin çoğu memleketini terk etmeden önce dil derslerine kayıt olmaları gerektiğini ve Belçika daki yaşam hakkında daha fazla bilgi almış olmaları gerektiğini düşünmektedir. Hatta çok sayıda kişi, hala Türkiye deyken şimdi bildiklerini biliyor olsalardı muhtemelen hiç göç etmeyeceklerini belirtmiştir. Ancak, bu çalışma, Emirdağlılar için evlilik yoluyla göçün bir yaşam tarzı olduğu ve bunun Belçika ya yaptıkları göçlerin en büyük nedeni olduğu sonucuna varmaktadır. Bu, kişisel seçimlerinin yanı sıra, karar verme sürecinde önemli bir rol oynayan aileler tarafından yapılan seçimleri de kapsamaktadır. Evlilik yoluyla göçün hala çok sayıda kişi tarafından kabul görüyor olmasına karşın, bunun hem avantajları hem de dezavantajları bulunmaktadır. Evlilik yoluyla göç sırasında ters gidebilecek şeylere ilişkin bilincin gittikçe artıyor olmasına karşın çok sayıda kişi için tercih edilen bir seçenek olmaya devam etmesi nedeniyle bu rapor, potansiyel hataların bazılarından kaçınılabilmesi için evlilik yoluyla göç eden göçmenlerinin göç etmeden önce iyi hazırlanmaları gerektiğini tavsiyesinde bulunmaktadır. Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel 19

20

21 Woord vooraf In dit onderzoeksverslag gaan we dieper in op een aantal aspecten van huwelijksmigratie. De, die opdracht gaf voor het onderzoek, vroeg het team om een verslag te schrijven dat zoveel mogelijk een weergave van de verzamelde gegevens zou zijn, zonder ellenlange uiteenzettingen over theoretische, methodologische of kaderende elementen in verband met huwelijksmigratie. Het onderzoeksteam heeft rekening gehouden met deze vraag. Wat hierna volgt is dus geen theoretisch, methodologisch onderzoeksverslag. Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel 21

22

23 Hoofdstuk 1: Het ONDERZOEKSproject In dit hoofdstuk bespreken we de huidige stand van zaken op het vlak van huwelijksmigratie naar België en lichten we de relevantie en de focus van het onderzoeksproject toe. We staan ook stil bij de wijze waarop het onderzoek werd opgezet, de bestudeerde populatie en de manier waarop gegevens werden verzameld en geanalyseerd. Dit hoofdstuk geeft een antwoord op drie kernvragen: welke werkzaamheden werden uitgevoerd, wie was daarbij betrokken, en waar werden de gegevens verzameld? 1.1 Context en relevantie Huidig kader voor huwelijksmigratie Gezinshereniging is één van de vier voornaamste officiële kanalen voor migratie naar België, samen met arbeidsmigratie, studiemigratie en asielmigratie. Sinds de arbeidsmigratiestop van 1974 is gezinshereniging de belangrijkste manier geworden waarop migranten legaal naar België kunnen komen. Verscheidene studies tonen aan hoe de gezinshereniging, en meer in het bijzonder de huwelijksmigratie, de arbeidsmigratie heeft bijgebeend (Caestecker 2005; Lodewyckx, Geets en Timmerman 2006; Yalçin et al. 2006; Heyse et al. 2007; Martiniello et al. 2010; Lodewyckx en Wets 2011). Het concept van de gezinshereniging is vrij ruim. We kunnen vier verschillende types onderscheiden: migratie van kinderen die hun ouders volgen, migratie van echtgenoten/echtgenotes, huwelijksmigratie en migratie van ouderen die hun kinderen volgen. Deze studie focust voornamelijk op migratie als gevolg van een huwelijk met een partner uit het buitenland. Hoewel dit soort huwelijken bij de volledige Belgische bevolking toeneemt, vindt het merendeel van de migratiehuwelijken plaats tussen enerzijds nakomelingen van migranten en anderzijds mensen uit het herkomstland van hun familie. Huwelijksgerelateerde migratie wordt onderverdeeld in tal van categorieën en de conventionele academische terminologie is niet uniform. Tot de meest courant gebruikte categorieën behoren gezinsvorming (soms ook huwelijksmigratie genoemd), gezinshereniging/vereniging, gebonden migratie (waarbij echtgenoten elkaar vergezellen) en het grensoverschrijdende huwelijk (Charsley et al. 2011: 3). Omdat we ons bewust zijn van deze dubbelzinnigheden en de onderlinge links tussen deze categorieën, gebruiken we de term huwelijksmigratie in dit verslag als overkoepelende benaming voor alle Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel 23

24 Hoofdstuk 1: Het onderzoeks project gevallen waarin het sluiten van een huwelijk een substantiële rol speelt in iemands individuele beslissing om te emigreren. In het geval van Turkije is migratie een proces dat door voortdurende beweging en interactie tussen het herkomstland en het gastland wordt gekenmerkt. Hieruit ontstaan sociale, politieke, economische en culturele netwerken waaruit grensoverschrijdende sociale ruimten of gemeenschappen voortkomen (Beck-Gernsheim 2007; Kofman 2004; Timmerman 2008). Deze interactieruimten hebben een invloed op vele domeinen van het leven van migranten, inclusief de huwelijkspraktijken (Beck-Gernsheim 2007). Een analyse van het Rijksregister door de Hedera-onderzoeksgroep (Health and Demographic Research Center van de Universiteit Gent zie Tabel 1) toont het aantal partnermigranten in het Vlaams Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest tussen 2008 en de eerste helft van Partnermigranten zijn zowel huwelijksmigranten als mensen die in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning omdat ze officieel samenwonen (Desmet, Leys en Ronsijn 2011: 6). Tabel 1: Aantal partnermigranten in het Vlaams Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Jaar tot 30/06/2011 Totaal Aantal mensen Bron: Rijksregister, Vlaams Gewest en Brussels Hoofdstedelijk Gewest (Desmet et al. 2011: 6) In deze periode kwamen partnermigranten aan uit Turkije goed voor 10,8% van de totale partnermigratie, waarmee Turkije de tweede belangrijkste bron van partnermigratie naar België is. De eerste groep die naar België uitweek met het oog op gezinshereniging, bestond uit vrouwen van wie de man in België werkte. Deze migratie verliep duidelijk volgens een traditioneel genderpatroon: economische migratie was een zaak van mannen terwijl huwelijksmigratie een zaak van vrouwen was. De jongste tijd wordt dit traditionele patroon steeds vaker doorbroken, aangezien zowel mannen als vrouwen niet alleen met het oog op een huwelijk maar ook om economische redenen emigreren. Dit onderscheidt de Turkse partnermigratie van de partnermigratie uit andere landen zoals de voormalige Sovjet-Unie. Het Vlaams Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest verwelkomden tussen 2008 en juli 2011 bijvoorbeeld 111 mannelijke partnermigranten uit Turkije voor elke 100 vrouwelijke migranten (Desmet et al. 2011: 13). Conform de algemene trend in Europa en de ons omringende landen introduceerde België onlangs strengere wetten op de gezinshereniging. Zo werd in 2011 een aanpassing goedgekeurd van de zogenaamde verblijfswet van 15 december 1980 betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen. De nieuwe wet van 8 juli 2011, die twee maanden later van kracht werd, verstrengde de voorwaarden voor gezinshereniging. Daarna volgde een aanpassing bij Koninklijk Besluit van de wetten van 8 oktober 1981 (aangaande de implementatiemodaliteiten van de wet van 15 december 1980) en van deze van 17 mei 2007 en 7 mei Er werden voor deze wijzigingen verscheidene argumenten gebruikt, zoals met name de noodzaak om te waarborgen dat in de elementaire materiële behoeften van de betrokkenen kan worden Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel 24

25 Hoofdstuk 1: Het onderzoeks project voorzien vóórdat gezinshereniging kan plaatsvinden. Er werd ook aangevoerd dat de wetten moeten zorgen voor een betere integratie en emancipatie van de migranten, en een einde moeten stellen aan praktijken zoals gedwongen migratie (Dawoud 2011). Door de wijzigingen gelden nu andere procedures en voorwaarden, afhankelijk van de nationaliteit van de persoon die in België woont. Voor Belgische of Europese staatsburgers veranderde de wet op de gezinshereniging op één belangrijk punt: beide partners moeten voortaan minstens 21 jaar oud zijn vóór de migratie kan plaatsvinden. Ze moeten ook kunnen bewijzen door voorlegging van een huwelijksakte of samenlevingscontract dat ze al sedert minstens twee jaar een relatie hebben (één jaar volgens de oude wet). Koppels mogen geen familie van elkaar zijn en mogen niet eerder een huwelijksweigering hebben ontvangen. De maximale duur van de procedure voor het verkrijgen van een verblijfsvergunning is opgetrokken van vijf tot zes maanden, en de controleperiode werd verlengd van twee tot drie jaar. Indien een koppel de aangestelde ambtenaar afwijst of indien hun wettelijk domicilie onbewoond blijkt te zijn, wordt een proportionaliteitstest uitgevoerd op basis van hoe lang ze in België hebben gewoond, hun leeftijd, gezondheid, gezins- en economische toestand, sociale en culturele integratie, en de banden tussen de migranten en hun herkomstland. De resultaten van deze test worden gebruikt om te beslissen of de verblijfsvergunning al dan niet moet worden ingetrokken. De wetten op de gezinshereniging werden ook geactualiseerd voor niet-eu-burgers die een permanent verblijfsrecht in België hebben verworven. Terwijl dit voorheen volstond om een procedure te starten, moeten zij nu kunnen aantonen dat ze met deze permanente vergunning gedurende meer dan een jaar in België hebben gewoond. Deze voorwaarde is in strijd met de Europese richtsnoeren in verband met gezinshereniging. Andere wijzigingen werden doorgevoerd met het doel de leefomstandigheden van migranten en hun partners te verbeteren. De partner die in België woont, moet aantonen dat hij/zij over een stabiel en toereikend inkomen beschikt en gedurende een welbepaalde periode geen sociale bijstand heeft ontvangen (bv. van het OCMW). Een werkloosheidsuitkering kan slechts als een toereikend inkomen worden beschouwd, indien de partner in België kan bewijzen dat hij/zij actief op zoek is naar werk. Voor het overige gelden dezelfde voorwaarden als voor EU-burgers. De procedures voor wie gedurende een kortere periode legaal in België verblijft bv. mensen met een toeristenvisum, werden ook verlengd, aangezien het eerste verblijfsdocument nu pas na maximaal vijf maanden kan worden afgeleverd. De beslissing om een permanente verblijfsvergunning toe te kennen, moet voortaan echter sneller worden genomen: de termijn is ingekort van negen tot zes maanden, maar kan tweemaal worden verlengd in het geval van moeilijke dossiers. Afgezien van de hierboven vermelde wijzigingen geldt de procedure voor niet-eu-burgers met een permanente verblijfsvergunning ook voor niet-eu-burgers met een verblijfsvergunning van beperkte duur. De nieuwe wetten hebben al verscheidene onverwachte en ongewenste effecten gehad, en naarmate de regels verder worden geïmplementeerd zullen er waarschijnlijk nog meer aan het licht komen. Een doelstelling die de wetgever met deze wijzigingen echter duidelijk voor ogen had, is potentiële migranten (voornamelijk migranten gehuwd met iemand uit de gevestigde Marokkaanse of Turkse migrantengemeenschap) tweemaal te doen nadenken alvorens voor deze weg te kiezen. Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel 25