INHOUD HOOFDSTUK 1. VERANTWOORDING VAN HET ONDERZOEK... 3 DEEL 1. THEORETISCHE AFFIRMATIE VAN HET GOEDEREN- RECHTELIJK STATUUT VAN SCHULDVORDERINGEN

Transcriptie

1 INHOUD DANKWOORD vii WOORD VOORAF ix LIJST VAN GEBRUIKTE AFKORTINGEN EN CITEERWIJZEN xxxi INLEIDING HOOFDSTUK 1. VERANTWOORDING VAN HET ONDERZOEK HOOFDSTUK 2. SITUERING EN AFBAKENING VAN HET ONDER- ZOEK Afdeling 1. Situering van het onderzoek Onderafdeling 1. Omschrijving van het begrip schuldvordering Onderafdeling 2. Meervoudige gelaagdheid van schuldvorderingen Afdeling 2. Afbakening van het onderzoek: goederenrechtelijk statuut van geldvorderingen op naam HOOFDSTUK 3. PLAN VAN HET ONDERZOEK EN ONDERZOEKS- METHODE DEEL 1. THEORETISCHE AFFIRMATIE VAN HET GOEDEREN- RECHTELIJK STATUUT VAN SCHULDVORDERINGEN INLEIDING HOOFDSTUK 1. ONDERSCHEID TUSSEN SCHULD- VORDERINGEN EN ZAKELIJKE RECHTEN Inleiding Afdeling 1. Algemene beschouwingen over het onderscheid tussen zakelijke rechten en schuldvorderingen Afdeling 2. Uiteenlopende wetenschappelijke benaderingen van het onderscheid tussen zakelijke rechten en persoonlijke rechten: overzicht xi

2 Inleiding Onderafdeling 1. De klassieke leer Onderafdeling 2. De respectleer: obligatoir karakter van zakelijke rechten Zakelijk recht als (bron van een) passieve universele verbintenis Zakelijke rechten versus persoonlijke rechten: obligatoire rechten met absolute werking versus obligatoire rechten met relatieve werking. De visies van Planiol en Windscheid Einde van de dichotomie tussen zakelijke rechten en persoonlijke rechten. De visie van Demogue Onderafdeling 3. Verzoening tussen de klassieke leer en de respectleer. De visies van Rigaud, Roguin en Gierke Onderafdeling 4. Het zakelijk karakter van persoonlijke rechten Onderafdeling 5. Betrokkenheid van persoonlijke rechten op eigendom Het eigendomsrecht herleid tot een absoluut recht van toebehoren. De visie van Ginossar en Zenati I. De visie van Ginossar II. De visie van Zenati De wederzijdse betrokkenheid van eigendom en verbintenis tot elkaar. De visie van Eggens Afdeling 3. Eigen opvatting over het onderscheid tussen zakelijke en persoonlijke rechten Inleiding Onderafdeling 1. Zakelijke en persoonlijke rechten zijn patrimoniale subjectieve rechten Onderafdeling 2. De interne en externe werking van subjectieve rechten in het algemeen Discussies over de omschrijving van subjectieve rechten. De visie van Dabin als doorbraak van de hedendaagse omschrijving van subjectieve rechten Concretisering van de interne en de externe werking van subjectieve rechten in het algemeen Onderafdeling 3. De interne en de externe werking van zakelijke en persoonlijke rechten in het bijzonder De interne werking van zakelijke en persoonlijke rechten I. De interne werking van zakelijke rechten: onmiddellijke heerschappij over een zaak II. Interne werking van persoonlijke rechten: heerschappij over een persoon? De externe werking van zakelijke en persoonlijke rechten xii

3 I. Principiële tegenwerpelijkheid van zakelijke en persoonlijke rechten II. Gradaties betreffende de intensiteit van tegenwerpelijkheid van zakelijke en persoonlijke rechten Besluit: Onderscheid tussen zakelijke en persoonlijke rechten betreft enkel hun respectieve voorwerp Besluit bij deel 1 hoofdstuk HOOFDSTUK 2. SCHULDVORDERINGEN ALS OBJECTEN VAN HET GOEDERENRECHT Inleiding Afdeling 1. Zaken versus goederen, zakelijke rechten versus goederen - rechtelijke rechten, zakenrecht versus goederen recht of de nood aan een consequent juridisch taalgebruik Onderafdeling 1. Het gebruik van de begrippen zaak / chose en goed / bien in het Belgische en in het Franse recht Onderafdeling 2. Het gebruik van de begrippen zaak en goed in het Nederlandse recht Onderafdeling 3. Het gebruik van de begrippen Sache en Gegenstand in het Duitse recht Onderafdeling 4. Het gebruik van de begrippen zaak en goed in dit boek: schuldvorderingen als onlichamelijke goederen en als objecten van goederenrechtelijke rechten Afdeling 2. Kwalificatiecriteria voor objecten van goederenrechtelijke rechten Inleiding Onderafdeling 1. Overzicht van de zaakcriteria Zaken zijn geïndividualiseerde objecten I. Beginselen betreffende de vereiste individualisering van het voorwerp van zakelijke rechten: opsomming II. Het beginsel van het vereiste bestaan van het object III. Het eenheidsbeginsel IV. Het beginsel van specialiteit of bepaaldheid Zaken zijn objecten die op geld waardeerbaar zijn Zaken zijn objecten die voor private toe-eigening vatbaar geacht worden Lichamelijkheid: géén zaakcriterium I. Doctrinaire lichamelijkheidseis in het Belgische en het Franse recht xiii

4 A. Doctrinaire oorsprong van de lichamelijkheidseis in het Belgische en het Franse recht B. Theoretische toepassingsproblemen met betrekking tot de doctrinaire lichamelijkheidseis C. Besluit II. Wettelijke lichamelijkheidseis in het Nederlandse en in het Duitse recht Besluit: opsomming van de geldende zaakcriteria in het Belgische recht Onderafdeling 2. Schuldvorderingen voldoen aan alle kwalificatiecriteria voor voorwerpen van goederenrechtelijke rechten Bestaan en individualisering van schuldvorderingen I. Bestaande versus toekomstige schuldvorderingen II. Individualisering van schuldvorderingen III. Besluit Schuldvorderingen zijn op geld waardeerbaar I. Schets van (de actiefzijde van) het vermogen: verklaring van de begrippen vermogen en vermogensrecht II. Patrimonialisatie van schuldvorderingen A. Noodzakelijke eigenschappen van patrimoniale subjectieve rechten of vermogensrechten i. Juridische veruitwendiging van de waardeerbaarheid op geld ii. Vermogensrechten in het Nederlandse en in het Duitse recht B. De patrimonialisatie van schuldvorderingen: historische en juridisch-technische evolutie i. Objectivering of depersonalisatie van verbintenissen ii. Opvolging in en overdracht ten bijzondere titel van schuldvorderingen III. Besluit Excursus: Goederenrechtelijke rechten kunnen niet op een substraatloze waarde gevestigd worden Schuldvorderingen zijn vatbaar voor private toe-eigening I. Wettelijke bezitsomschrijving niet beperkt tot lichamelijke objecten II. Concretisering van (de corpus-vereiste bij) het bezit van schuldvorderingen A. Concretisering van het bezit in de verhouding tussen de bezitter en de schuldvordering xiv

5 B. Concretisering van het bezit in de verhouding van de bezitter jegens derden III. Besluit Besluit bij deel 1 hoofdstuk ALGEMEEN BESLUIT BIJ DEEL DEEL 2. CONCRETISERING VAN HET GOEDERENRECHTELIJK STATUUT VAN SCHULDVORDERINGEN INLEIDING HOOFDSTUK 1. EIGENDOM VAN SCHULDVORDERINGEN Afdeling 1. Algemene beschouwingen over de eigendom van schuldvorderingen Onderafdeling 1. Eigendom van schuld vorde ringen betwist Onderafdeling 2. Plan van behandeling Afdeling 2. Verkrijging en verlies van de eigendom van schuldvorderingen Onderafdeling 1. Verkrijging en verlies van de eigendom van schuldvorderingen in het algemeen Onderafdeling 2. Verkrijging van de eigendom van schuldvorderingen: overzicht Oorspronkelijke eigendomsverkrijging I. Eigendomsverkrijging van een schuldvordering door ontstaan van de schuldvordering A. Ontstaan van de schuldvordering in hoofde van de schuldeiser B. Ontstaan van de schuldvordering in hoofde van een ander dan degene aan wie zij toebehoort i. Werking van de goederenrechtelijke subrogatie ii. Werking van de middellijke vertegenwoordiging. 201 II. Eigendomsverkrijging van een schuldvordering door verjaring A. Originair karakter van de verkrijging door verjaring B. Originaire eigendomsverkrijging van schuldvorderingen door verkrijgende verjaring? i. Ter illustratie: de wettelijke regeling van de verkrijgende verjaring van schuld vorderingen in het Nederlandse recht xv

6 ii. Belgisch recht: dertigjarige verjaring theoretisch toepasbaar voor de verkrijging van schuldvorderingen Afgeleide eigendomsverkrijging ten bijzondere titel I. Eigendomsverkrijging van een schuldvordering door overdracht A. Non nudis pactis dominia rerum transferuntur i. Situering van het onderzoek ii. Vaststelling van het dualistische karakter van het Belgische overdrachts- of vestigingsstelsel iii. Overdracht als generieke figuur iv. (Praktisch) nut van de vaststelling van het dualistische karakter van het Belgische overdrachts- en vestigingsstelsel? B. Overdracht van schuldvorderingen i. Algemene vaststellingen betreffende de gemeenrechtelijke regeling van de overdracht van schuldvorderingen ii. Afbakening van het begrip overdracht van schuldvordering iii. Voor overdracht vatbare schuldvorderingen iv. Eigendomsoverdracht van schuldvorderingen inter partes v. Tegenwerpelijkheid van de eigendomsoverdracht van schuldvorderingen erga omnes: algemeen vi. Tegenwerpelijkheid van de eigendomsoverdracht erga omnes: bescherming tegen de beschikkingsonbevoegdheid van de cedent bij opeenvolgende cessies (art nieuw lid 3 B.W.) II. Eigendomsverkrijging van een schuldvordering als accessorium van een verkregen goed III. Eigendomsverkrijging van een schuldvordering in geval van persoonlijke subrogatie IV. Eigendomsverkrijging van een schuldvordering als gevolg van toebedeling uit mede-eigendom Onderafdeling 3. Verlies van de eigendom van schuldvorderingen: overzicht Absoluut verlies van de eigendom van schuldvorderingen I. Absoluut verlies van de eigendom van schuldvorderingen door tenietgaan van verbintenissen xvi

7 II. Het goederenrechtelijk effect van het tenietgaan van verbintenissen: voorbeelden A. Gewone wijze van tenietgaan van verbintenissen B. Buitengewone wijzen van tenietgaan van verbintenissen Relatief verlies van de eigendom van schuldvorderingen Besluit Afdeling 3. Materiële inhoud van de eigendom van schuldvorderingen Onderafdeling 1. Ter inleiding: diversifiëring van het voorwerp van eigendom versus differentiëring van het eigendomsbegrip Onderafdeling 2. Concretisering van de rechts positie van de eigenaar van schuldvorderingen Onderafdeling 3. Fiduciaire eigendom van schuldvorderingen tot zekerheid of tot beheer? Besluit Afdeling 4. Bescherming van de eigendom van schuldvorderingen Onderafdeling 1. Bescherming van eigendom en bezit : afbakening van het onderwerp Onderafdeling 2. Bescherming van de eigendom van schuldvorderingen: focus op de revindicatie Inleidende bemerkingen en verantwoording van de beperking van het onderzoek De revindicatie van schuldvorderingen wettelijk bekrachtigd in artikel 103 lid 2 Faill.W De revindicatie van schuldvorderingen ontleed Besluit Besluit bij deel 2 hoofdstuk HOOFDSTUK 2. MEDE-EIGENDOM VAN SCHULDVORDERINGEN 307 Afdeling 1. Algemene beschouwingen over de mede-eigendom van schuldvorderingen Onderafdeling 1. Mede-eigendom van schuldvorderingen onbekend? Mede-eigendom van schuldvorderingen in het Belgische recht I. Ter inleiding: modaliteiten van verbintenissen, verbintenissen met meerdere subjecten II. Mede-eigendom van schuldvorderingen mogelijk: overzicht van toepassingsgevallen A. Mede-eigendom van één schuldvordering ut singuli xvii

8 B. Mede-eigendom van schuldvorderingen bij medeeigendom van een boedel waarin een of meerdere schuldvorderingen betrokken zijn C. Besluit en beperking van het verdere onderzoek Gezamenlijke gerechtigdheid ten aanzien van een zelfde schuldvordering volgens het Nederlandse en het Duitse recht Onderafdeling 2. Aard van het recht van mede-eigendom van een schuldvordering Onderafdeling 3. Plan van behandeling Afdeling 2. Verkrijging en verlies van de mede-eigendom van een schuldvordering ut singuli Onderafdeling 1. Verkrijging van de mede-eigendom van een schuldvordering ut singuli: overzicht Conventionele oorsprong van actieve ondeelbaarheid en actieve solidariteit: originaire verkrijging van de mede-eigendom van een schuldvordering Verkrijging van de mede-eigendom van een schuldvordering door erfopvolging Verkrijging van de mede-eigendom van een schuldvordering bij overdracht van die schuldvordering in toto? Verkrijging van de mede-eigendom van een schuldvordering bij overdracht van een aandeel in die schuldvordering Onderafdeling 2. Verlies van de mede-eigendom van een schuldvordering ut singuli: overzicht Absoluut verlies van de mede-eigendom van een schuldvordering I. Einde van de gemeenschap A. Tenietgaan van de in mede-eigendom gehouden schuldvordering B. Verdeling van de gemeenschap i. Toepasbaarheid van artikel 815 B.W. bij medeeigendom van één enkele schuld vordering? ii. Concretisering van de verdeling bij medeeigendom van één enkele schuldvordering iii. Geen declaratief karakter van de verdeling bij mede-eigendom van één enkele schuldvordering. 348 C. Einde van de gemeenschap ten gevolge van de verkrijgende verjaring D. Einde van de gemeenschap door omzetting van de actieve ondeelbaarheid en de actieve solidariteit in de (actieve) deelbaarheid xviii

9 E. Einde van de gemeenschap door overdracht van de betrokken schuldvordering II. Absoluut verlies van een aandeel in de gemeenschappelijke schuldvordering A. Verlies van een aandeel in de gemeenschappelijke schuldvordering door kwijtschelding, dading, schuldvernieuwing of conventionele schuldvergelijking waaraan niet alle mede-eigenaars meewerken B. Verlies van een aandeel in de gemeenschappelijke schuldvordering door uitwinning ervan door persoonlijke schuldeisers van een mede-eigenaar Relatief verlies van de mede-eigendom van een schuldvordering. 355 Besluit Afdeling 3. Materiële inhoud van de mede-eigendom van een schuldvordering ut singuli Onderafdeling 1. Algemene beschouwingen over de bevoegdheden van mede-eigenaars van een schuldvordering ut singuli Onderafdeling 2. Bevoegdheden van de mede-eigenaars met betrekking tot de gemeenschappelijke schuldvordering Bevoegdheid tot materieel gebruik en vruchtgenot Bevoegdheid tot het stellen van daden van behoud en van voorlopig beheer Bevoegdheid tot het stellen van andere daden van beheer en daden van beschikking Bijzonder vraagstuk: inning van de onverdeelde schuldvordering Verplichtingen van de mede-eigenaars met betrekking tot de gemeenschappelijke schuldvordering Onderafdeling 3. Bevoegdheden van de mede-eigenaars met betrekking tot hun aandeel in de gemeenschappelijke schuldvordering Besluit Afdeling 4. Bescherming van de mede-eigendom van een schuldvordering ut singuli Onderafdeling 1. Bescherming van het gemeenschappelijke eigendomsrecht op de onverdeelde schuldvordering Onderafdeling 2. Bescherming van het individuele recht van mede-eigendom of het aandeel in de onverdeelde schuldvordering Besluit Besluit bij deel 2 hoofdstuk xix

10 HOOFDSTUK 3. VRUCHTGEBRUIK VAN SCHULDVORDERINGEN. 379 Afdeling 1. Algemene beschouwingen over het vruchtgebruik van schuldvorde ringen Onderafdeling 1. Vruchtgebruik van schuld vorderingen impliciet wettelijk bekrachtigd Onderafdeling 2. Aard van het recht van vruchtgebruik op schuldvorderingen: goederenrechtelijk of persoonlijk recht? Belgisch recht: goederenrechtelijk karakter van het recht van vruchtgebruik op schuldvorderingen Rechtsvergelijkende analyse Onderafdeling 3. Plan van behandeling Afdeling 2. Verkrijging en verlies van het vruchtgebruik van schuldvorderingen Onderafdeling 1. Verkrijging en verlies van het vruchtgebruik van schuldvorderingen in het algemeen Onderafdeling 2. Verkrijging van vruchtgebruik van schuldvorderingen door vestiging Verkrijging van het vruchtgebruik door vestiging: algemene beschouwingen I. Situering en afbakening van het begrip vestiging II. Toepasbaarheid van de regeling van eigendomsoverdracht bij de vestiging van beperkte goederenrechtelijke rechten Vestiging van vruchtgebruik op een schuldvordering op grond van een overeenkomst Vestiging van vruchtgebruik op een schuldvordering op grond van een bijzonder legaat van vruchtgebruik Onderafdeling 3. Verlies van het vruchtgebruik van schuldvorderingen: overzicht Oorzaken van verlies van het vruchtgebruik van schuldvorderingen Gevolgen van verlies van het vruchtgebruik van schuldvorderingen Besluit Afdeling 3. Materiële inhoud van het vruchtgebruik van schuldvorderingen. 411 Onderafdeling 1. Concretisering van de rechtspositie van de blote eigenaar Rechten van de blote eigenaar: beschikkingsrecht, residueel genotsrecht en bevoegdheid tot stellen van conservatoire daden Verplichtingen van de blote eigenaar xx

11 Onderafdeling 2. Concretisering van de rechtspositie van de vruchtgebruiker Genotsrechten van de vruchtgebruiker I. Opsomming van de rechten van de vruchtgebruiker II. Ius fruendi: recht op vruchten III. Ius utendi: recht op gebruik IV. Beschikkingsbevoegdheid over het recht van vruchtgebruik (Instandhoudings)verplichtingen van de vruchtgebruiker I. Opsomming van de verplichtingen van de vruchtgebruiker. 421 II. Artikel 601 B.W.: verplicht genot als goede huisvader A. Inhoud van de algemene verplichting tot genot als goede huisvader B. Conservatoire daden ten aanzien van de vruchtgebruikgoederen i. Algemene bemerkingen over de inhoud van het conservatoir optreden van de vruchtgebruiker ii. Verhouding tussen de conservatoir optredende vruchtgebruiker en de blote eigenaar Bijzonder vraagstuk: inning van de met vruchtgebruik belaste schuldvorderingen I. Rechtsvergelijkende analyse A. De Nederlandse oplossing i. Inning van de met vruchtgebruik belaste schuldvorderingen onder het oude Nederlandse BW ii. Inning van de met vruchtgebruik belaste schuldvorderingen in het nieuwe Nederlandse Burgerlijk Wetboek B. De Duitse oplossing II. Inningsrecht en -plicht van de vruchtgebruiker A. Verschillende opvattingen omtrent de inning van de met vruchtgebruik belaste schuldvorderingen in het Belgische en het Franse recht i. Inningsrecht van de vruchtgebruiker bij zogenaamd oneigenlijk vruchtgebruik van schuldvorderingen ii. Algemeen inningsrecht van de vruchtgebruiker iii. Inning door vruchtgebruiker en blote eigenaar samen iv. Algemeen inningsrecht van de blote eigenaar xxi

12 B. Kritische beoordeling. Exclusief inningsrecht van de vruchtgebruiker i. Goochelen met rechtsbegrippen: goederenrechtelijke subrogatie en daden van beheer ii. Salva rerum substantia iii. Exclusief inningsrecht van de vruchtgebruiker iv. Exclusief inningsrecht van de vruchtgebruiker versus bescherming van de blote eigenaar Restitutieplicht van de vruchtgebruiker bij het einde van het vruchtgebruik Besluit Afdeling 4. Bescherming van het vruchtgebruik van schuldvorderingen Inleiding Onderafdeling 1. Bescherming van het recht van vruchtgebruik: overzicht van beschikbare actiones Onderafdeling 2. Bescherming van de rechten die aan het recht van vruchtgebruik ontleend worden? Onderafdeling 3. Werking jegens de blote eigenaar van door de vruchtgebruiker verkregen gerechtelijke uitspraken Besluit Besluit bij deel 2 hoofdstuk HOOFDSTUK 4. ZEKERHEIDSRECHTEN OP SCHULD- VORDERINGEN Afdeling 1. Gebruik van schuld vor de ringen voor zekerheidsdoeleinden: pand en fiducia cum creditore (contracta) Onderafdeling 1. Burgerlijk en commercieel pand op schuldvorderingen Onderafdeling 2. Fiduciaire eigendoms over dracht van schuldvorderingen tot zekerheid? Ter inleiding: het gebruik van het eigendomsrecht tot zekerheid I. Verschillende wijzen van gebruik van het eigendomsrecht tot zekerheid II. Rechtshistorische en rechtsvergelijkende bemerkingen omtrent de fiduciaire eigendomsoverdracht tot zekerheid Fiduciaire eigendomsoverdracht tot zekerheid in het Belgische recht? I. Algemene beschouwingen over de fiduciaire eigendomsoverdracht tot zekerheid xxii

13 II. Fiduciaire eigendomsoverdracht tot zekerheid onder het vigerende recht: een zeer omstreden techniek A. (On)geldigheid van de overeenkomst tot zekerheidsoverdracht versus (niet-)tegenstelbaarheid van de eigendom(soverdracht) tot zekerheid B. Geldigheid, doch niet-tegenstelbaarheid van de fiduciaire eigendomsoverdracht tot zekerheid: overzicht van juridisch-dogmatische argumenten pro en contra deze klassieke opvatting i. Rechtsgeldigheid inter partes van de fiduciaire zekerheidsoverdracht ii. Niet-tegenstelbaarheid van de overgedragen zekerheidseigendom: goederenrechtelijke benadering iii. Niet-tegenstelbaarheid van de overgedragen zekerheidseigendom: insolventierechtelijke benadering iv. Besluit: de fiduciaire eigendomsoverdracht tot zekerheid (vooralsnog) niet erkend als volwaardig zekerheidsinstrument III. Nood aan de introductie van de fiduciaire eigendomsoverdracht tot zekerheid als algemeen erkend en volwaardig zekerheidsinstrument in het Belgische recht? IV. Besluit Onderafdeling 3. Plan van behandeling Afdeling 2. Gemeenrechtelijk pand op schuldvorderingen Afdeling 2.1. Algemene beschouwingen over het pand op schuldvorderingen Onderafdeling 1. Pand op schuldvorderingen wettelijk bekrachtigd en (deels) geregeld Onderafdeling 2. Aard van het pandrecht op schuldvorderingen: goederenrechtelijk of persoonlijk recht? Onderafdeling 3. Plan van behandeling Afdeling 2.2. Verkrijging en verlies van het pand op schuldvorderingen Onderafdeling 1. Verkrijging en verlies van het pand op schuldvorderingen in het algemeen Onderafdeling 2. Verkrijging van het pand op schuldvorderingen door vestiging Ter inleiding: onduidelijkheden omtrent de vestiging van het pand op schuldvorderingen xxiii

14 2. Vestiging van het pandrecht op schuldvorderingen: totstandkoming van de pandovereenkomst en het daaruit voortvloeiende pandrecht op schuld vorderingen I. Vóór 1994/1996: discussie omtrent de concretisering van de buitenbezit stelling ten aanzien van onlichamelijke goederen A. Buitenbezitstelling door afgifte van de titel of door toegelaten gebruik van de verpande schuldvordering (art B.W.) B. Buitenbezitstelling door overdracht van het instrumentum C. Buitenbezitstelling door betekening aan de schuldenaar of door aanvaarding van de schuldenaar D. Buitenbezitstelling door overdracht van het instrumentum én betekening aan de schuldenaar of aanvaarding door de schuldenaar E. Buitenbezitstelling solo consensu II. Wetten van 6 juli 1994 en 12 december 1996: wettelijke opheffing van het zakelijk karakter van de overeenkomsten tot verpanding van schuldvorderingen? A. Consensueel karakter van overeenkomsten tot verpanding van schuldvorderingen uit artikel 2075 B.W. afgeleid i. Consensueel karakter van overeenkomsten tot verpanding van schuldvorderingen ii. Consensueel, ook bezitloos en/of stil? iii. Reikwijdte van de nieuwe wetsbepalingen B. Beperkte gevolgen van de herkwalificatie van overeenkomsten tot verpanding van schuldvorderingen als consensuele overeenkomsten Tegenwerpelijkheid van het gevestigde pandrecht op schuldvorderingen erga omnes I. Overzicht van de toepasselijke wetsbepalingen II. Bijzonderheden omtrent de toepassing van de beschermingsregels van artikel 1690 lid 3 B.W. bij pand op schuldvorderingen Onderafdeling 2. Verlies van het pand op schuldvorderingen Relatief verlies van het pand op schuldvorderingen Absoluut verlies van het pand op schuldvorderingen Besluit xxiv

15 Afdeling 2.3. Materiële inhoud van het pand op schuldvorderingen Onderafdeling 1. Concretisering van de rechtspositie van de schuldenaar-pandgever Onderafdeling 2. Concretisering van de rechtspositie van de schuldeiser-pandnemer Rechtspositie van de pandnemer vóór de opeisbaarheid van de gewaarborgde schuldvordering I. Tijdelijke bevriezing van het ius utendi, het ius fruendi en het ius abutendi ten aanzien van het pandobject II. Onoverdraagbaarheid van het pandrecht zonder het hoofdrecht waarvan het afhankelijk is III. Instandhoudingsverplichting van de pandnemer A. Algemeen B. Opeisbaarheid van de verpande schuldvordering vóór opeisbaarheid van de gewaarborgde schuldvordering i. De Belgische oplossing ii. Rechtsvergelijkende analyse Rechtspositie van de pandnemer na de opeisbaarheid van de gewaarborgde schuldvordering I. Eerste hypothese: pandgever gaat over tot betaling van de gewaarborgde schuldvordering A. Restitutieverplichting van de pandnemer B. Uitzonderlijk retentierecht van de pandnemer II. Tweede hypothese: pandgever gaat niet over tot de betaling van de gewaarborgde schuldvordering A. Realisatie van het pandrecht door openbare verkoop van het pandobject B. Realisatie van het pandrecht door toewijzing van het pandobject aan de pandnemer Besluit Afdeling 2.4. Bescherming van het pand op schuldvorderingen Onderafdeling 1. Bescherming van de pandnemer tegen de pandgever en/of van de pandgever tegen de pandnemer? Onderafdeling 2. Bescherming van het pand op schuldvorderingen tegen derden Besluit Besluit bij het gemeenrechtelijk pand op schuldvorderingen Afdeling 3. Wet Financiële Zekerheden Afdeling 3.1. Toepassingsgebied van de Wet Financiële Zekerheden Ter inleiding: situering van de Wet Financiële Zekerheden xxv

16 Onderafdeling 1. Algemene beschouwingen over het toepassingsgebied van de Wet Financiële Zekerheden Onderafdeling 2. Toepassingsgebied ratione materiae Zekerheidsmechanismen die onder de wet vallen: algemeen Zakelijke zekerheidsovereenkomsten Financiële instrumenten en contanten Verschaffingsvereiste Afdeling 3.2. Pand op schuldvorderingen Onderafdeling 1. Verkrijging van het pand op schuldvorderingen: voorwaarden voor de geldigheid en de tegenstelbaarheid van het pand Onderafdeling 2. Materiële inhoud van het pand op schuldvorderingen: bijzonderheden Gebruiksrecht van de pandnemer Realisatie van het pand Afdeling 3.3. Eigendom van schuldvorderingen tot zekerheid Onderafdeling 1. Eigendom van schuldvor deringen tot zekerheid sensu stricto Uitdrukkelijke erkenning van de eigendomsoverdracht van financiële activa Verkrijging van de eigendom van schuldvorderingen tot zekerheid: voorwaarden voor de geldigheid en de tegenwerpelijkheid van de eigendomsoverdracht tot zekerheid Materiële inhoud van de eigendom van schuldvorderingen tot zekerheid I. Bevoegdheden van de zekerheidseigenaar II. Realisatie van de eigendom tot zekerheid Onderafdeling 2. Cessie-retrocessieverrichtingen Afdeling 3.4. Bijzondere bescherming van marge-opvragingen en vervangingen van tot zekerheid verstrekte objecten Besluit bij de Wet Financiële Zekerheden Besluit bij deel 2 hoofdstuk ALGEMEEN BESLUIT BIJ DEEL xxvi

17 DEEL 3. GOEDERENRECHTELIJKE WERKING VAN DE MODELLERING VAN SCHULDVORDERINGEN KRACHTENS PARTIJBEDING INLEIDING HOOFDSTUK 1. ALGEMENE THEORIE OVER DE GOEDEREN- RECHTELIJKE WERKING VAN DE MODELLERING VAN SCHULDVORDERINGEN DOOR DE BETROKKEN SCHULDEISER(S) EN SCHULDENAAR(S) Afdeling 1. Goederenrechtelijke werking van de modellering van schuld vorderingen gebaseerd op de heerschappij van de wilsautonomie: algemene beginselen Onderafdeling 1. Goederenrechtelijke werking van de modellering van schuldvorderingen verklaard Rol van de wilsautonomie De conventionele achterstelling: voorbeeld van de goederenrechtelijke werking van de modellering van schuldvorderingen Onderafdeling 2. Toepasselijke regels Afdeling 2. Regeling van het goederen rechtelijk statuut van schuldvorderingen versus verbintenisrechtelijk geldige modellering van schuldvorderingen Onderafdeling 1. Beïnvloeding van de regeling van het goederenrechtelijk statuut van schuldvorderingen door de modellering van schuldvorderingen: algemene beginselen Onderafdeling 2. Beïnvloeding van de regeling van het goederenrechtelijk statuut van schuldvorderingen door de modellering van schuldvorderingen: voorbeelden Werking van het numerus clausus-beginsel? I. Het numerus clausus-beginsel II. Modellering van schuldvorderingen beïnvloedt mogelijkerwijze inhoud van goederenrechtelijke rechten op schuldvorderingen III. Modellering van schuldvorderingen leidt mogelijkerwijze tot ontstaan van onbenoemde goederenrechtelijke rechten op schuldvorderingen Werking van de beginselen betreffende de vereiste individualisering van goederen? I. Beginselen betreffende de vereiste individualisering van goederen xxvii

18 II. Afbakening van schuldvorderingen als goederen krachtens partijbeding Werking van de beginselen van overdraagbaarheid, bezwaarbaarheid en beslagbaarheid van goederen? Besluit bij deel 3 hoofdstuk HOOFDSTUK 2. BIJZONDERE TOEPASSING VAN DE ALGEMENE THEORIE NADER TOEGELICHT: GOEDERENRECHTELIJKE WERKING VAN DE ONOVERDRAAGBAARHEID VAN SCHULD- VORDERINGEN KRACHTENS PARTIJBEDING? Inleiding Afdeling 1. Rechtsvergelijkende analyse Onderafdeling 1. Onoverdraagbaarheid van schuldvorderingen krachtens partijbeding in het Nederlandse recht Goederenrechtelijke werking van het pactum de non cedendo onder de gelding van het OBW Goederenrechtelijke werking van het pactum de non cedendo onder de gelding van het NBW Onderafdeling 2. Onoverdraagbaarheid van schuldvorderingen krachtens partijbeding in het Duitse recht Goederenrechtelijke werking van het pactum de non cedendo neergelegd in 399 BGB Uitzondering op de werking van 399 BGB neergelegd in 354a HGB Onderafdeling 3. Onoverdraagbaarheid van schuldvorderingen krachtens partijbeding in het UNIDROIT-Verdrag inzake internationale factoring en het UNCITRAL-Verdrag inzake cessie van schuldvorderingen in internationale handel UNIDROIT Convention on International Factoring United Nations Convention on the Assignment of Receivables in International Trade Besluit Afdeling 2. Onoverdraagbaarheid van schuldvorderingen krachtens partijbeding in het Belgische recht Onderafdeling 1. Ter inleiding: opvattingen over onoverdraagbaarheidsbedingen in het algemeen in het Franse en het Belgische recht Traditionele opvatting: ongeldigheid van onoverdraagbaarheidsbedingen xxviii

19 2. Matiging van de traditionele opvatting in het Franse recht: focus op onoverdraagbaarheidsbedingen opgenomen in een schenkingsakte of in een testament I. Onoverdraagbaarheidsbedingen opgenomen in een schenkingsakte of in een testament: uitzonderlijke geldigheid en werking erga omnes II. Onoverdraagbaarheidsbedingen gestipuleerd bij overdracht ten bijzondere titel of als negatieve zekerheid: uitzonderlijke geldigheid en werking inter partes Matiging van de traditionele opvatting in het Belgische recht leidt tot correcte benadering van de werking van geldige onoverdraagbaarheids bedingen Onderafdeling 2. Onoverdraagbare modellering van een schuldvordering door de betrokken schuldenaar(s) en schuldeiser(s) De lege lata: goederenrechtelijke werking van een verbintenisrechtelijk geldig pactum de non cedendo I. Verbintenisrechtelijke geldigheid van een pactum de non cedendo A. Gemeenrechtelijke geldigheidsvoorwaarden B. Lex specialis in het Franse recht: artikel L II Code de Commerce II. Goederenrechtelijke werking van een verbintenisrechtelijk geldig pactum de non cedendo A. Verklaring van de (mogelijke) goederenrechtelijke werking van een verbintenisrechtelijk geldig pactum de non cedendo i. Algemene principes ii. Excursus: rechtspraak van het Franse Hof van Cassatie B. Gevolgen van de erkenning van de goederenrechtelijke werking van een verbintenisrechtelijk geldig pactum de non cedendo i. Kunnen conventioneel onoverdraagbare schuldvorderingen in vruchtgebruik gegeven worden en verpand worden? ii. Kan een derdenbeslag gelegd worden op conventioneel onoverdraagbare schuldvorderingen? iii. Vallen conventioneel onoverdraagbare schuldvorderingen in het faillissement van de betrokken schuldeiser? III. Andere wijzen van modellering van schuldvorderingen xxix

20 2. De lege ferenda: nopen economische overwegingen tot een beperking van de gevolgen van pacta de non cedendo? Besluit Besluit bij deel 3 hoofdstuk ALGEMEEN BESLUIT BIJ DEEL ALGEMEEN BESLUIT BIBLIOGRAFIE TREFWOORDENREGISTER xxx