JAARVERSLAG 2011 JV2011; versie 2.0;

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2011

2 2 Inhoud Voorwoord Kerncijfers Personalia VERSLAG VAN HET BESTUUR Algemene ontwikkelingen Structuur van het fonds Profiel Bestuur Commissies Deelnemersraad Verantwoordingsorgaan Intern toezicht Externe deskundigen Uitbesteding Uitbesteding pensioenbeheer Uitbesteding vermogensbeheer Migratie uitvoeringsorganisatie Bestuurlijke zaken Governance Deskundigheid Compliance Integraal risicomanagement Evaluatie fiduciair manager Dwangsommen en boetes Pensioenen Hoofdlijnen pensioenregeling Toeslagen Communicatie Financiºn Baten en lasten Premie Technische voorzieningen Vermogenspositie Dekkingsgraad Herstelplan

3 3 Beleggingen Beleid 2011 Rendementen Ontwikkelingen Strategisch beleid Performance Tactische Asset Allocatie Verantwoord beleggen Vooruitblik Beheerkosten Risicoparagraaf Verantwoording Oordeel verantwoordingsorgaan Reactie bestuur JAARREKENING Balans per Staat van Baten en Lasten Kasstroomoverzicht Toelichting behorende bij de jaarrekening Activiteiten Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Toelichting op de balans Toelichting op de staat van baten en lasten Actuariºle analyse OVERIGE GEGEVENS Resultaatverdeling Actuariºle verklaring Controleverklaring van de onafhankelijke accountant BIJLAGEN Verloopstaat deelnemers Begrippenlijst

4 4 VOORWOORD Geachte lezer, Bewolkt met veel wind. Het lukte de zon niet om door te breken. Zo kan 2011 voor het pensioenfonds misschien het beste worden samengevat. Het jaar kende heftige ontwikkelingen zowel op politiek gebied in Europa als op de financiºle markten. Zo nam de maatschappelijke onrust over de financiºle stabiliteit van de pensioensector toe en bestond onrust over en door de lage rente. Door deze lage rente zag APF zijn buffers afnemen, terwijl de beleggingen redelijk rendeerden. Tot en met april 2011 steeg de dekkingsgraad naar 109,6%. Als gevolg van de dalende lange rente zette in mei een daling in. Op 30 september bereikte de dekkingsgraad een historisch dieptepunt van 95,5%. Eind 2011 gaf de dekkingsgraad met 98,5% een iets positiever beeld. Zoals u weet kent het fonds een voorwaardelijke toeslagverlening. Omdat de dekkingsgraad van APF eind 2011 nog onder het vereiste niveau stond, heeft het bestuur moeten besluiten om per 1 januari 2012 geen toeslag te verlenen op de premievrije pensioenaanspraken en ingegane pensioenen. De situatie was gelukkig van dien aard dat we begin 2012 geen kortingsmaatregel behoefden aan te kondigen. In 2011 is het bestuur gestart met de voorbereidingen voor een financieel crisisplan. Een dergelijk plan beschrijft maatregelen die het pensioenfondsbestuur kan inzetten wanneer door externe ontwikkelingen het realiseren van de doelstelling van het pensioenfonds in gevaar komt. Dat kan bijvoorbeeld aan de orde zijn als de dekkingsgraad heel snel zakt. De toenemende maatschappelijke aandacht voor pensioenen vraagt om heldere communicatie. In 2011 hebben we diverse uitingen onder de loep genomen. Dit heeft er onder meer toe geleid dat het fonds nu op de website heel specifiek aandacht besteedt aan de risicos en kosten van de pensioenregeling voor de deelnemers. Ook het periodiek van het fonds, het APF-bericht heeft qua inhoud en uiterlijk een verandering ondergaan. Om het pensioenbewustzijn te vergroten concentreert het fonds zich in de berichtgeving vooral op de kern van de boodschap en wordt aangegeven waar men desgewenst meer achtergrondinformatie kan vinden. In overleg met de werkgever heeft het fonds in 2011 besloten om de naam van het fonds te veranderen in Stichting Pensioenfonds APF. Het bleek dat het gebruik van hetzelfde logo en naam als de onderneming voor de lezer verwarrend was; het fonds is immers onafhankelijk en staat op zichzelf. De ontwikkelingen op pensioengebied vereisen een slagvaardige bestuursstructuur en daarnaast een hoge mate van deskundigheid van de bestuursleden. Om de slagvaardigheid te vergroten is in 2011 het bestuur verkleind van 12 naar zes leden. We kennen geen dagelijks bestuur meer. Het voltallig fondsbestuur vergadert ØØn keer per maand. Om de deskundigheid van bestuursleden op peil te houden zijn individuele opleidingsplannen opgesteld. De deelnemersraad heeft per 1 januari 2012 ook een verkleining ondergaan, van 18 naar negen leden. De deelnemersraad komt met ingang van 2012 in principe eens per maand bij elkaar, zodat adviesaanvragen adequaat kunnen worden afgehandeld. Met veel genoegen bieden wij hierbij ons jaarverslag over 2011 aan. Het bestuur dankt iedereen die zich het afgelopen jaar heeft ingezet voor ons fonds. Het bestuur heeft alle vertrouwen dat we samen met de deelnemersraad en het verantwoordingsorgaan verder zullen werken aan de verbetering van de financiºle gezondheid van ons fonds en alle dossiers die op ons afkomen zullen oppakken. Kees Kuijken, voorzitter

5 5 KERNCIJFERS Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Verzekerden* Deelnemers , , , , ,1 Gewezen deelnemers , , , , ,3 Pensioengerechtigden , , , , ,6 Totaal , , , , ,0 (bedragen x 1 mln) Premiebijdragen Werkgever + werknemers 104,3 89,5 84,3 112,5 126,6 Pensioenuitkeringen 230,4 230,7 230,6 230,8 221,0 Waardeoverdrachten Saldo uitgaand/inkomend -4,6-1,1-0,5-457,9-3,1 Technische voorziening Belegd vermogen Beleggingsresultaat % 5,7 7,8 15,9-20,6 3,6 Dekkingsgraad % Vereist Aanwezig Toeslagen % Deelnemers 2,5 1,25-3,0 3,0 Gewezen deelnemers ,0 1,1 Pensioengerechtigden ,0 1,1 * Door de overgang naar een nieuw pensioenadministratiesysteem (MAIA) wordt een andere systematiek gevolgd. In 2010 werden arbeidsongeschikten jonger dan 65 jaar bij zowel Pensioengerechtigden als bij Deelnemers meegeteld, in 2011 wordt deze populatie alleen onder Deelnemers gerubriceerd; de pre-gepensioneerden worden niet meer onder Pensioengerechtigden maar onder Gewezen deelnemers gerubriceerd. Zie verloopstaat op pagina 82.

6 6 PERSONALIA (per 31 december 2011) Bestuur Werkgeversleden drs. C.D. Kuijken (voorzitter) drs. C.W. van Zuijlen drs. H.C.B. van der Zee RA (penningmeester) Werknemersleden mr. G.J. Niezen (plv. voorzitter/secretaris) drs. H. Brouwer L.F.L. Gering Deelnemersraad Gekozen door pensioengerechtigden W.J.M. Adriaanse RA (voorzitter) mr. ing. H. Kasperts J.J. Schinkel ing. W. Burger ir. J.H. Rigterink B.J. Vierdag A.P. den Butter RA drs. H.M. Rijn T. van Waart ing. H.J. van Herwijnen ir. P.G. Tjallema drs. J.P.H. Juffermans (secretaris) Benoemd door COR J.G.M. van den Berg C.C. van den Brink ing. L.A. van Driel Verantwoordingsorgaan drs. ing. P. Drijfhout (voorzitter) mr. B.C.M.I. Beusmans ir. J.T.V.M. Geusgens drs. Th.J.A. Luijckx RA mr. J.W. Rossing J.M.J. Schothuis werknemer benoemd door deelnemersraad pensioengerechtigde benoemd door deelnemersraad pensioengerechtigde benoemd door deelnemersraad benoemd door werkgever benoemd door werkgever werknemer benoemd door deelnemersraad Bestuursbureau Raadgevend actuaris Q.G. Ligtenstein (directeur) M.C. Stok AAG Towers Watson B.V. Mw. mr. J.H. Lambach (bestuurssecretaris) Certificerend actuaris Visitatiecommissie P.L.J. Janssen AAG Towers Watson B.V. J. Ruben AAG drs. W. de Bruijn RA Accountant G. Euverman AAG drs. H.C. van der Rijst RA PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Externe adviseurs Complianceofficer B.M. Iserief (beleggingscommissie) Drs. M. van der Kroft (beleggingscommissie) C.C. van der Sluis RA CPC (auditcommissie) O. Loeber

7 7 Algemene ontwikkelingen Pensioenakkoord In juni 2011 kwamen de sociale partners in de Stichting van de Arbeid (STAR) tot overeenstemming betreffende de uitwerking van het in juni 2010 gesloten pensioenakkoord. Dit akkoord bevat voorstellen betreffende het verhogen van de AOW-leeftijd, de aanvullende pensioenen en de arbeidsmarktpositie van oudere werknemers. Tevens is afgesproken de pensioenregelingen schokbestendig te maken voor een verdere stijging van de levensverwachting en voor schokken op de financiºle markten. In verband hiermee zal het financieel toetsingskader worden aangepast. AOW-leeftijd Op 12 oktober 2011 diende minister Kamp een wetsvoorstel in bij de Tweede Kamer om de afspraken uit het pensioen akkoord om te zetten in wetgeving. De AOW-leeftijd wordt per 2020 verhoogd naar 66 jaar en in 2025 waarschijnlijk naar 67 jaar. In latere jaren wordt de AOW-leeftijd gekoppeld aan de levensverwachting. De stijging van de AOW wordt gekoppeld aan de ontwikkeling van de verdiende lonen. Voorts kan men straks kiezen om de AOW geheel of gedeeltelijk later (vanaf 2013) of eerder (vanaf 2020) in te laten gaan. Uitstellen dan wel vervroegen betekent een levenslange opslag dan wel korting van 6,5% per jaar. Mensen met een laag inkomen en een lang arbeidsverleden kunnen de levenslange korting op het AOW-pensioen beperken tot 1,5% per jaar als zij de AOW vervroegen tot 65 jaar. Fiscale pensioenleeftijd Naast de AOW, wordt met het wetsvoorstel van minister Kamp ook de fiscale wetgeving aangepast. De overheid stelt voor de fiscale pensioenrichtleeftijd voor de aanvullende pensioenen met ingang van 2014 naar 67 jaar te verhogen. In eerste instantie stelde men voor de pensioenleeftijd in twee stappen te verhogen in 2013 naar 66 en 2015 naar 67 jaar. Volgens minister Kamp geeft deze wijziging van het besluit de pensioenuitvoerders de gewenste lucht om de voorgestelde aanpassing van het Witteveenkader op zorgvuldige wijze in de systemen te verwerken. Bovendien, aldus de minister, wordt hiermee de uitvoerbaarheid zeker gesteld en ontstaat voldoende ruimte voor het tijdig informeren van de deelnemers. Daarna wordt de pensioenleeftijd gekoppeld aan de levensverwachting. De verhoging van de pensioenleeftijd loopt tien jaar vooruit op de verhoging van de AOW-leeftijd. Uitwerking De verantwoordelijkheid voor de concretisering van afspraken uit het pensioenakkoord en met name de verhoging van de pensioenleeftijd, ligt bij de sociale partners, daar dit voornamelijk een wijziging zal betekenen in de arbeidsvoorwaarden. Nader onderzoek Minister Kamp laat nog onderzoek doen naar diverse vraagstukken: kan het nieuwe pensioencontract op basis van het pensioenakkoord ook worden toegepast op reeds opgebouwde pensioenaanspraken en ingegane pensioenen; evenwichtige toedeling van risicos over de generaties; toezichts- en buffereisen in EU-verband; communicatie betreffende het nieuwe pensioencontract.

8 8 Nadat de onderzoeken zijn afgerond, stuurt de minister naar verwachting in de loop van 2012 zijn voorstellen over een nieuw financieel toetsingskader en de communicatie naar de Tweede Kamer. De wetsvoorstellen daarover worden in het voorjaar van 2013 verwacht. Verschuiving ingangsdatum AOW De ingangsdatum van de AOW verschuift per 1 april 2012 van de eerste van de maand naar de 65ste verjaardag. De Eerste Kamer ging daarmee in december 2011 akkoord. Aanpassing van de pensioenregeling aan de verschuiving van de ingangsdatum van de AOW zou tot een aanzienlijke kostenverhoging voor het fonds leiden. Bovendien is het wijzigen van de pensioeningangsdatum een wijziging van de pensioenregeling die voorbehouden is aan de sociale partners. Deze hebben vooralsnog niet tot wijziging besloten. Derhalve is de pensioeningangsdatum in het pensioenreglement niet door het bestuur gewijzigd. Crisisplan In het najaar van 2011 publiceerde De Nederlandsche Bank (DNB) de beleidsregel Financieel crisisplan pensioenfondsen. Naar de mening van DNB waren veel fondsen tijdens de kredietcrisis namelijk onvoldoende voorbereid op een scenario waarin de dekkingsgraad snel verslechtert. Op grond van deze beleidsregel moeten alle pensioenfondsen voor 1 mei 2012 een financieel crisisplan hebben opgesteld. APF heeft een financieel crisisplan opgesteld. Pensioenregister Begin januari 2011 is het pensioenregister van start gegaan. Op de website van het pensioenregister kan elke burger een overzicht krijgen van de door hem of haar opgebouwde en op te bouwen pensioenaanspraken bij pensioenfondsen, pensioenverzekeraars en de Sociale Verzekeringsbank. In de praktijk blijkt het register goed te werken en het voorziet in de behoefte van consumenten naar duidelijkheid over hun opgebouwde aanspraken. Het fonds is vanaf aanvang aangesloten bij het register. Kosten Begin 2011 is door de AFM het onderzoek Kosten pensioenfondsen verdienen meer aandacht gepubliceerd. Dit betreft een verkennend onderzoek naar de hoogte van administratie- en beleggingskosten van pensioenregelingen bij pensioenfondsen in Nederland. De belangrijkste bevindingen luiden: Kosten hebben een grote invloed op het ouderdomspensioen; De kosten van pensioenfondsen van gelijke omvang verschillen sterk, zeker de administratiekosten; Vooral kleine tot middelgrote pensioenfondsen kunnen nog kosten besparen door schaalvoordelen te benutten en regelingen tegelijk te vereenvoudigen; Veel pensioenfondsen rapporteren niet alle kosten. Structuur van het fonds Profiel Op verzoek van AkzoNobel is de naam van het pensioenfonds met ingang van 1 januari 2012 gewijzigd. Het bestuur heeft Stichting Pensioenfonds APF als nieuwe naam gekozen. Het fonds is statutair gevestigd te Arnhem en is opgericht in 1972.De laatste statutenwijziging dateert van 1 januari De stichting is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer

9 9 Het fonds is een ondernemingspensioenfonds en heeft tot doel uitvoering te geven aan het pensioenreglement, zoals dat geldt voor de aangesloten ondernemingen. Hiervoor wordt voor deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden circa 4,1 miljard vermogen belegd. Verdeling van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden Binnen de Pensioenwet zijn taken en verantwoordelijkheden op pensioengebied duidelijk verdeeld. Tussen de werkgever en werknemer komt de pensioenovereenkomst tot stand. De sociale partners maken afspraken over de pensioenregeling. Vervolgens wordt tussen de werkgever en het pensioenfonds een uitvoeringsovereenkomst gesloten. Hiermede wordt de uitvoering van de pensioenregeling bij het pensioenfonds neergelegd. Het pensioenfonds doet dit op basis van het pensioenreglement. Dit pensioenreglement is de basis voor de relatie tussen het pensioenfonds en de (ex-)werknemers. Bestuur Volgens het rooster van aftreden eindigde de zittingsperiode van mevrouw M.G. Kleinsman en de heren C.W. van Zuijlen, G.J. Niezen en B. Bel per 31 december Mevrouw Kleinsman en de heer van Zuijlen zijn per 1 januari 2011 door de werkgever en de heren Niezen en Bel per dezelfde datum door de deelnemersraad opnieuw benoemd. In de loop van 2010 is binnen het bestuur een discussie op gang gekomen om de bestuurlijke slagvaardigheid te vergroten. Hierbij is vastgesteld dat het werken met een algemeen bestuur en dagelijks bestuur deze slagvaardigheid belemmert. Op grond hiervan is besloten om het aantal bestuurszetels per 1 september 2011 terug te brengen naar zes en niet langer meer te werken met een dagelijks bestuur. De frequentie van de bestuursvergaderingen is in dat verband gebracht op 11 keer per jaar. Met de deelnemersraad is uitgebreid overleg gevoerd over de samenstelling van het bestuur. De uitgangspunten van het bestuur waren slagvaardigheid van de besluitvorming en directe participatie van pensioengerechtigden in het bestuur. Om een directe benoeming van vertegenwoordigers van pensioengerechtigden mogelijk te maken, is voorgesteld om tot de volgende zetelverdeling te komen: twee leden namens de werkgever, twee namens deelnemers en twee namens pensioengerechtigden. Vanwege het feit dat de deelnemers en pensioengerechtigden dan een sterkere positie binnen het bestuur verkrijgen en de besluitvorming optimaal kunnen be nvloeden, is het bestuur van mening dat het instemmingsrecht bij statutenwijziging zijn bestaansrecht heeft verloren. Bovendien is het bestuur van mening dat de eigen verantwoordelijkheid van het bestuur wordt beperkt door het in de statuten vastgelegde instemmingsrecht van de deelnemersraad voor onder meer statutenwijzigingen. Om die redenen heeft het bestuur de deelnemersraad verzocht met een zetelverdeling zoals hierboven geschetst in te stemmen en tegelijkertijd het instemmingsrecht te schrappen uit de statuten. Na diepgaand overleg heeft de deelnemersraad besloten niet met het voorstel in te stemmen. De voorgestelde zetelverdeling is tevens voorgelegd aan AkzoNobel en deze heeft verklaard daar geen bezwaar tegen te hebben. Uiteindelijk is de bestaande zetelverdeling zoals die tot 1 september 2011 in het algemeen bestuur gold in verhouding gehandhaafd: drie leden namens werkgever, twee leden namens deelnemers voorgedragen door vakorganisaties en ØØn lid namens deelnemers voorgedragen door de deelnemersraad. Om de continu teit in ervaring en deskundigheid ongewijzigd te laten, heeft het bestuur met de voordragende partijen afgesproken dat de leden van het dagelijks bestuur aangevuld met twee leden uit het algemeen bestuur de zetels zullen innemen in het nieuwe bestuur. Met het oog op de aanpassing van de bestuursstructuur per 1 september 2011 is in overleg met AkzoNobel bepaald dat de heer van der Zee per die datum een werkgeverszetel inneemt. In verband met deze wijziging heeft het bestuur van de volgende bestuursleden afscheid genomen: de dames Kleinsman en Schraven en de heren Bel, van der Boor, Henstra en Schellings. Het bestuur dankt betrokkenen hartelijk voor hun inzet.

10 10 In 2011 zijn door het bestuur de volgende belangrijke besluiten genomen: - addendum inzake aflossing achtergestelde lening; - gewijzigd pensioenreglement; - nieuwe factoren omzetting kapitaal beschikbare premieregeling; - aantal bestuurszetels van 12 naar zes; - aantal zetels in de deelnemersraad van 18 naar negen; - aanpassing huishoudelijk reglement bestuur en deelnemersraad; - systeemmigratie van pensioenadministratie van SAP naar MAIA; - volgende opdracht aan visitatiecommissie in 2012 geven voor daaropvolgende jaar; - besluit tot evaluatie van het fiduciair management; - besluit tot indexatie pensioenaanspraken actieven met loonronden AkzoNobel; - begeleiding Towers Watson bij opzetten integraal risico management beleid; - besluit om geen toeslag te verlenen op pensioenaanspraken van slapers en ingegane pensioenen; - wijziging ABTN; - wijziging statuten; - besluit om vanaf september 2011 de benchmarkeuro staatsleningen te wijzigen in een BBP gewogen gemiddelde; - wijziging naam pensioenfonds. Gezien de ontwikkeling in de Eurozone en de sterk dalende rente in de tweede helft van het jaar, heeft het bestuur veel aandacht besteed aan de financiºle situatie van het fonds. De dekkingsgraad bereikte aan het eind van het jaar een niveau dat wellicht extra maatregelen nodig maakte om binnen de grenzen van het herstelplan te blijven. In het laatste kwartaal heeft het bestuur dan ook voorbereidingen getroffen voor een kortingsmaatregel. De deelnemers en pensioengerechtigden zijn middels berichtgeving op de website van deze situatie op de hoogte gebracht. Uiteindelijk is het niet nodig gebleken begin 2012 een kortingsmaatregel aan te kondigen. Zie eveneens de toelichting betreffende het herstelplan elders in dit verslag. Het bestuur vindt transparantie over kosten van groot belang. De administratiekosten van het fonds bestaan uit de administratievergoeding voor de uitvoerder, controle- en advieskosten alsmede kosten bestuur en andere organen en het bestuursbureau. De Pensioenfederatie heeft aanbevelingen gepubliceerd over de wijze waarop over kosten per deelnemer gerapporteerd kan worden en de wijze waarop verschillende soorten deelnemers hierin meetellen. In navolging daarvan wordt verwacht dat de toezichthouder ook een methodiek zal uitwerken op basis waarvan de kosten per deelnemer gerapporteerd dienen te worden. Het fonds zal gebruik maken van de door de toezichthouder uitgewerkt methodiek. Zodra deze bekend is, zal het fonds de kosten publiceren. Het bestuur heeft met betrekking tot de beleggingskosten van het fonds de volgende constateringen: Het fonds heeft inzicht in de totale beleggingskosten binnen de hele beleggingsketen, dus ook de kosten van onderliggende fondsen in een fund-of-fund structuur. De beleggingskosten hebben voortdurend de aandacht. De rapportages vanuit de vermogensbeheerders worden onder andere op dit punt verder aangescherpt; De vermogensbeheerders van het fonds rapporteren rendementen, waarin bepaalde beleggingskosten al zijn verrekend. In het vervolg van dit verslag worden de kosten voor vermogensbeheer verder gespecificeerd. Jaarlijks wordt door het fonds beoordeeld of de kosten die worden gemaakt per deelnemer zich redelijk ontwikkelen.

11 11 Commissies Het bestuur wordt in zijn werkzaamheden bijgestaan door een beleggingscommissie, een audit commissie en een communicatiecommissie. Daarnaast kent het fonds een geschillencommissie en een pensioencommissie, die ad hoc bijeen komen. De leden van deze commissies worden door het bestuur benoemd. De taak en werkwijze van elk van de commissies, met uitzondering van de communicatiecommissie, zijn vastgesteld in een huishoudelijk reglement. De communicatiecommissie werkt op basis van het communicatiebeleidsplan. De belangrijkste taak van de commissies is het voorbereiden van besluiten die door het bestuur dienen te worden genomen. Deelnemersraad De per 1 januari 2008 aangetreden deelnemersraad bestaat uit 18 leden, waarvan vier actieven, benoemd door de Centrale Ondernemingsraad AkzoNobel en 14 pensioengerechtigden, benoemd via rechtstreekse verkiezing door en uit de pensioengerechtigden van het fonds. In het verslagjaar vonden 10 vergaderingen plaats, waarvan twee gezamenlijke vergaderingen met het bestuur. Besloten is om het aantal zetels terug te brengen naar negen. Verhoudingsgewijs is de verdeling van de zetels in de nieuwe raad gelijk gehouden aan de huidige verdeling. Dit betekent dat namens de pensioengerechtigden zeven leden gekozen worden en namens de actieven twee leden benoemd worden door de Centrale Ondernemingsraad. Per 1 januari 2012 is een nieuwe deelnemersraad in functie getreden. Hiervoor zijn in het verslagjaar de verkiezingen voor de vertegenwoordigers van de pensioengerechtigden gehouden. Tevens heeft de Centrale Ondernemingsraad twee leden benoemd. De deelnemersraad heeft in 2011 positief geadviseerd over: - uitvoeringsovereenkomst; - actuariºle grondslagen en solvabiliteitsopslag; - jaarverslag 2010; - collectieve waardeoverdrachten - actuariºle en bedrijfstechnische nota; - pensioenreglement. Voorts heeft de deelnemersraad ingestemd met: - statutenwijziging per 1 september 2011 (verkleinen bestuur); - statutenwijziging per 1 januari 2012 (naamswijziging). De deelnemersraad heeft niet ingestemd met een statutenwijzing waarin het instemmingsrecht van de deelnemersraad ten aanzien van statutenwijzing, wijziging van huishoudelijk reglement deelnemersraad en besluitvorming inzake liquidatie van het fonds worden gewijzigd in een adviesrecht. Verantwoordingsorgaan Het bestuur legt verantwoording af aan het verantwoordingsorgaan over het beleid, de uitvoering van het beleid en de naleving van Principes voor Goed Pensioenfondsbestuur. Het verantwoordingsorgaan van het fonds bestaat uit zes leden. De bezetting is als volgt: werkgever (1/3), werknemers (1/3) en pensioengerechtigden (1/3). Het verantwoordingsorgaan geeft een oordeel over het gevoerde beleid, de beleidskeuzes voor de toekomst en de mate van naleving van de principes door het bestuur aan de hand van (1) jaarverslag, (2) jaarrekening en (3) verslag van intern toezicht. De overlegfrequentie met het bestuur is minimaal twee keer per jaar. Het oordeel van het verantwoordingsorgaan over 2011 is elders in dit verslag opgenomen.

12 12 Intern toezicht APF kent een visitatiecommissie, bestaande uit onafhankelijke leden die het functioneren van het bestuur kritisch bezien. De visitatiecommissie voert haar taak uit door: het beoordelen van beleids- en bestuursprocedures en de checks en balances binnen het fonds; het beoordelen van de wijze waarop het fonds wordt aangestuurd; het beoordelen van de wijze waarop door het bestuur wordt omgegaan met de risicos op de langere termijn. Tenminste een keer in de drie jaar vindt een visitatie plaats. De visitatiecommissie rapporteert haar oordeel aan het bestuur. Het bestuur bespreekt het oordeel met de visitatiecommissie. Het oordeel en de reactie van het bestuur worden in het jaarverslag vermeld. Het fonds heeft zich in het verslagjaar gebogen over de wijze waarop invulling gegeven wordt aan de aanbevelingen van de visitatiecommissie naar aanleiding van de visitatie in In 2011 is door DNB uitgebreid onderzoek gedaan naar de governance van het fonds. Tevens is gedurende het verslagjaar opdracht gegeven aan Sprenkels & Verschuren, een actuarieel adviesbureau, om de kwaliteit van de fiduciair manager te beoordelen. Door het bestuur wordt opvolging gegeven aan de aanbevelingen die uit beide onderzoeken naar voren komen. Vanwege deze twee onderzoeken, heeft het bestuur besloten om in 2011 en 2012 geen visitatie te laten verrichten. Externe deskundigen Naast deze interne organen kent het fonds ook een aantal externe deskundigen. De certificerend actuaris stelt jaarlijks een actuarieel rapport op waarin zijn verklaring is opgenomen. De accountant controleert de jaarrekening en de verslagstaten. De accountant geeft een verklaring bij de jaarrekening over de getrouwheid. Het bestuur maakt bovendien gebruik van de diensten van een adviserend actuaris, die het bestuur adviseert bij actuariºle vraagstukken. Het fonds laat zich daarnaast bijstaan door onafhankelijke bestuursadviseurs. Deze zijn benoemd om het bestuur en de beleggingscommissie te adviseren op het gebied van beleggingen. Tevens heeft het bestuur een externe deskundige in de auditcommissie benoemd. Het bestuur heeft een compliance officer benoemd, die rechtstreeks rapporteert aan de voorzitter van het bestuur. Uitbesteding Pensioenbeheer Het fonds heeft de pensioenbeheeradministratie alsmede de financiºle verslaglegging uitbesteed aan Syntrus Achmea Pensioenbeheer (SAPB).De directeur van het fonds toetst namens het bestuur of de dienstverlening van de uitvoeringsorganisatie voldoet aan hetgeen in de overeenkomsten, waaronder de service level agreement (SLA), is vastgelegd. De directeur rapporteert maandelijks aan het bestuur. In het boekjaar zijn er geen vermeldenswaardige bevindingen geweest ten aanzien van de beheersing van de uitbestede activiteiten. Vermogensbeheer Syntrus Achmea Vermogensbeheer (SAVB) is door het fonds aangesteld als fiduciair manager. Deze functie wordt vervuld door de afdeling Strategisch Pensioenmanagement van SAVB. Daarnaast is SAVB actief als beheerder van de vastrentende portefeuille.

13 13 Migratie uitvoeringsorganisatie SAPB is in de tweede helft van 2009 gestart met het opstellen van een projectplan om de deelnemersadministratie van het fonds over te brengen naar het in gebruik zijnde administratiesysteem voor ondernemingspensioenfondsen(maia). Het bestuur is nauw betrokken geweest bij de ontwikkeling van het plan. Het streven van SAPB was er op gericht het nieuwe systeem op 1 april 2011 op te leveren. Nadat de externe actuaris en accountant op basis van uitgevoerde tests en controles hun goedkeuring aan de inrichting en werking van het systeem hadden gegeven, heeft het bestuur definitief goedkeuring verleend voor de migratie naar MAIA. Vanaf dat moment is SAPB gestart met het inbrengen van de mutaties vanaf 1 januari 2011 in MAIA. Dit is op 1 oktober 2011 afgerond, zodat vanaf die datum de administratie geheel was bijgewerkt. Bestuurlijke zaken Governance In 2011 heeft DNB een themaonderzoek bij het fonds verricht onder de titel Pensionfund Governance en Gedrag en Cultuur. Hiervoor zijn een aantal betrokkenen bij het fonds door vertegenwoordigers van DNB ge nterviewd. Dit waren bestuursleden, voorzitter VO, voorzitter DR, leden van de VC en de medewerkers van het bestuursbureau. Bovendien zijn legio stukken door DNB bestudeerd zoals notulen en verslagen. Bij het eindrapport gaf DNB aan dat zij geconstateerd heeft dat het bestuur zich bewust is van zijn verantwoordelijkheid en daar op adequate en krachtige wijze invulling aangeeft en dat het bestuur de benodigde modernisering en professionalisering voortvarend oppakt. Tevens bevat het eindrapport aanbevelingen op het gebied van communicatie, structuur, vastlegging, ontwikkeling strategie en lange termijnontwikkelingen. Op basis van de bevindingen van DNB heeft het bestuur een actielijst samengesteld om de aanbevelingen op te volgen. Maandelijks bespreekt het bestuur de voortgang. Van de voortgang wordt bovendien regelmatig terugkoppeling gegeven aan DNB. Deskundigheid Voor nieuwe bestuursleden bestaat een introductieprogramma, waar de leergang Besturen van een Pensioenfonds door SPO onderdeel van uitmaakt. In het afgelopen jaar is de nodige aandacht besteed aan de deskundigheidsbevordering van het bestuur. Individuele bestuursleden hebben diverse cursussen en workshops gevolgd alsmede congressen en seminars bezocht. De bestuursleden ontvangen relevante vakliteratuur en er heeft twee keer een beleidsdag plaatsgevonden, waarbij actuele themas nader worden uitgediept. Indien gewenst krijgen bestuursleden gelegenheid tot het volgen van relevante cursussen. In 2011 is in samenwerking met een extern bureau aandacht besteed aan de wijze waarop de zelfevaluatie van het bestuur gestalte gegeven zal worden. Bovendien is gewerkt aan het uitbreiden van de profielen voor bestuursleden met competenties die gevraagd worden in een bestuursfunctie en zijn concrete scholingsprogrammas opgesteld ter verdieping van deskundigheid. Een en ander is vastgelegd in het deskundigheidsplan. Compliance Het fonds heeft een eigen gedragscode. Deze code is gebaseerd op de model gedragscode van de Stichting Ondernemingspensioenfondsen/ Pensioenfederatie. De leden van het bestuur, de externe adviseurs en de medewerkers van het bestuursbureau vallen onder deze gedragscode. Jaarlijks wordt aan betrokkenen gevraagd een verklaring af te geven dat de gedragscode het afgelopen jaar is nageleefd. In 2011 is dit ook zo gebeurd. De compliance officer rapporteert ieder kwartaal aan de voorzitter en de vice voorzitter van het

14 14 bestuur en vervolgens aan de externe accountant. In het verslagjaar heeft de compliance officer geen overtredingen van de gedragscode geconstateerd. Integraal risicomanagement In 2010 is door het bestuur een inventarisatie van de risicos opgesteld met daarbij aangegeven de van kracht zijnde beheersmaatregelen. Daar het bestuur het integraal risicomanagementbeleid bijzonder van belang acht, is in 2011 met ondersteuning van Towers Watson verder gewerkt aan het uitwerken van een beleidsplan. Op basis hiervan zullen de risicos nog beter kunnen worden gevolgd en zal op vooraf bepaalde momenten opnieuw gekeken worden naar de genomen beheersmaatregelen en beoordeeld worden of deze nog voldoen aan de doelstellingen die daaraan gesteld zijn. Daarnaast vragen we aandacht voor nieuwe risicos, zodat ook deze risicos structureel onderkend en gevolgd worden. Evaluatie fiduciair manager Gedurende het verslagjaar heeft het bestuur een onafhankelijke partij, Sprenkels & Verschuren, gevraagd zich een oordeel te vormen over de kwaliteit van de fiduciair manager. Het onderzoek richtte zich vooral op de vraag of het bestuur voldoende in control is over de processen die zijn uitbesteed aan de fiduciair manager. Daarnaast diende het onderzoek om te beoordelen of de kwaliteit van de rapportages van de fiduciair manager voldoende is om het in control zijn adequaat te ondersteunen. In december 2011 is het rapport van Sprenkels & Verschuren opgeleverd. Op het moment van het schrijven van dit verslag loopt de bespreking van de aanbevelingen met SAVB nog en wordt onder toeziend oog van de beleggingscommissie een actielijst opgesteld. Dwangsommen en boetes Het bestuur is niet bekend met overtredingen van wet- en regelgeving. Het afgelopen jaar zijn aan het pensioenfonds geen boetes of overige sancties met betrekking tot het overtreden van de wet en regelgeving opgelegd. Er zijn door DNB geen aanwijzingen aan het fonds gegeven, noch is een bewindvoerder aangesteld of is bevoegdheidsuitoefening van organen van het fonds gebonden aan toestemming van de toezichthouder. Pensioenen Hoofdlijnen pensioenregeling 2008 AkzoNobel kent in Nederland een collectieve pensioenregeling bestaande uit een collectieve middelloonregeling met een vaste werkgeverspremie, te betalen door AkzoNobel (Collectief Defined Contribution regeling) voor iedere medewerker en een individuele beschikbare premieregeling, alleen voor degenen die een vast jaarsalaris hebben van meer dan (voor het gedeelte van het salaris boven dit grensbedrag). Kern van de pensioenregeling is dat AkzoNobel alleen verantwoordelijk is voor het betalen van een vaste werkgeverspremie. De pensioenaanspraken en rechten, zoals vermeld in de pensioenreglementen en op de pensioenopgaven, gelden daarmee onder voorbehoud van beschikbaarheid van voldoende financiºle middelen in het pensioenfonds. De werkgever staat alleen garant voor het betalen van de vaste werkgeverspremie en staat niet garant ingeval sprake is van een dekkings- en/of reservetekort van het fonds.

15 15 In het boekjaar zijn er geen wijzigingen in de bestaande regeling aangebracht. De kenmerken van de regeling zijn als volgt: Pensioensysteem Middelloonregeling tot opbouwgrens ( per 1 januari 2011), daarboven geldt een individuele Beschikbare Premieregeling. Pensioenleeftijd Voor deelnemers 2000 geboren v r is dit 62 jaar. Voor alle overige deelnemers is dit 65 jaar. Pensioengevend salaris Vast jaarinkomen (inclusief 8% vakantietoeslag) + vaste ploegentoeslag + variabel inkomen. Franchise per ; per , Voor deelnemers 2000, geboren v r is de hoge franchise van toepassing. ( per ; per ). De aanpassingen van de franchise zijn het gevolg van de wijzigingen van het wettelijk minimumloon. Pensioengrondslag Totaal pensioengevend salaris minus franchise. Het pensioengevend salaris wordt gemaximeerd tot de opbouwgrens. Opbouwpercentage 2,25% van de pensioengrondslag. Nabestaandenpensioen 1,4% per dienstjaar van het vaste jaarinkomen (geen opbouw, risicobasis). Wezenpensioen 10% van het vaste jaarinkomen (per kind tot 18 resp. 27 jaar). Arbeidsongeschiktheidspensioen 70% van pensioengevend salaris in aanvulling op WAO en 75% van pensioengevend salaris in aanvulling op WIA. Werknemerspremie De basiswerknemerspremie is 3% van de pensioengrondslag. Indien de dekkingsgraad ontoereikend is kan een extra premie worden gevraagd. De extra werknemerspremie is gelijk aan 1% of 2% van pensioengrondslag. Beschikbare premieregeling Deze regeling geldt voor deelnemers met een jaarsalaris boven het opbouwgrensbedrag ( per 1 januari 2011). In 2011 heeft het bestuur moeten besluiten om de tarieven voor omzetting van opgebouwd pensioenkapitaal in pensioen aan te passen. Deze aanpassing was noodzakelijk vanwege de gestegen levensverwachting, de verplichting om een opslag voor de solvabiliteitsbuffer aan te houden voor pensioenverplichtingen uit deze regeling en het feit dat rekening gehouden dient te worden met toekomstige administratie- en excassokosten. Daar de beschreven aanpassing van de tarieven nadelige gevolgen heeft voor de deelnemers, zijn in overleg met sociale partners, een aantal maatregelen genomen om dit effect te verkleinen. Het pensioenfonds heeft binnen de gestelde fiscale grenzen de gespaarde pensioenkapitalen verhoogd met een eenmalige storting vanuit de reserve toeslag werknemers. Daarnaast heeft AkzoNobel besloten om de premiepercentages voor de beschikbare premieregeling te verhogen. Bovendien is de 3% werknemerspremie over het salaris boven het opbouwgrensbedrag komen te vervallen. Anw-vervangend tijdelijk partnerpensioen Het Anw-vervangend tijdelijk partnerpensioen bedraagt 70% van de van toepassing zijnde franchise. Werknemers, deelnemers met wachtgeldregeling en pregepensioneerden betalen maandelijks een premie voor de verzekering van Anw-vervangend tijdelijk partnerpensioen. De premiehoogte is gebaseerd op het systeem van rentedekking en op statistische veronderstellingen omtrent sterfte.

16 16 Toeslagen De toeslagverlening over de pensioenaanspraken als gevolg van de loon- en prijsontwikkelingen is voorwaardelijk. De financiºle positie van het fonds speelt hierbij een belangrijke rol, waarbij het bestuur bij een besluit tot toeslagverlening rekening houdt met de vermogenspositie. Ook de verwachte toekomstige ontwikkelingen op economisch gebied worden in het besluit tot wel of geen toeslagverlening betrokken. In hoeverre houdt het pensioen zijn waarde tijdens de deelneming? Het fonds probeert ieder jaar de opgebouwde pensioenaanspraken van deelnemers aan de pensioenregeling te verhogen op basis van de algemene loonindex van AkzoNobel met inachtneming van het daaromtrent bepaalde in het pensioenreglement. Er is geen recht op verhoging en het is voor de langere termijn niet zeker of en in hoeverre verhoging zal plaatsvinden. De toezegging van de verhoging is derhalve voorwaardelijk. Het bestuur beslist of er wel of geen toeslagverlening van de pensioenaanspraken plaatsvindt. De verhoging is mede afhankelijk van de hoogte van de reserve toeslag werknemers en de vermogenspositie van het fonds. Onder de algemene loonindex vallen uitsluitend de inkomensverhogingen die door de directie van AkzoNobel als algemeen worden aangemerkt. In 2011 zijn sociale partners een algemene salarisverhoging overeen gekomen van 1,0 % met terugwerkende kracht tot 2 juli 2010 en 1,5% per 1 juli Het bestuur heeft op grond hiervan besloten de pensioenaanspraken van deze groep overeenkomstig te verhogen ten laste van de reserve toeslag werknemers. In de afgelopen jaren zijn de opgebouwde pensioenaanspraken van actieve deelnemers verhoogd met 0,75% per 1 januari 2010, met 0,5% per 1 april 2009 geºffectueerd in In hoeverre houdt het pensioen zijn waarde na beºindiging van de deelneming? Na beºindiging van het deelnemerschap probeert het fonds de opgebouwde pensioenaanspraken en pensioenrechten te verhogen met de ontwikkeling van het door het Centraal Bureau voor de Statistiek gepubliceerde prijsindexcijfer CPI Alle Huishoudens Totaal over de periode september-september met een maximum van 4% met inachtneming van het bepaalde in het pensioenreglement. Er is geen recht op verhoging en het is voor de langere termijn niet zeker of en in hoeverre verhoging zal plaatsvinden. De toezegging van de verhoging is derhalve voorwaardelijk. De verhoging is mede afhankelijk van de vermogenspositie van het fonds. Het bestuur beslist of er wel of geen toeslagverlening van de opgebouwde pensioenaanspraken en pensioenrechten plaatsvindt. Het fonds heeft geen geld gereserveerd of een extra premie gevraagd om opgebouwde pensioenaanspraken en de pensioenrechten in de toekomst te verhogen. In het verslagjaar heeft het bestuur besloten de opgebouwde pensioenaanspraken en de pensioenrechten per 1 januari 2012 niet te verhogen. De opgebouwde pensioenaanspraken en pensioenrechten van gewezen deelnemers en pensioengerechtigden zijn op 1 januari 2011, 1 januari 2010 en 1 januari 2009 eveneens niet verhoogd. In de jaren daarvoor zijn de opgebouwde pensioenaanspraken en pensioenrechten van gewezen deelnemers en pensioengerechtigden met 3,0% (1 januari 2008), 1,1% (1 januari 2007) verhoogd. Toeslagverlening betreffende inactieven en ingegane pensioenen vanaf 2007 Effectief per 1 januari van het jaar Volledige toeslag Toegekende toeslag Verschil % % % ,7 - -2, ,6 - -1, ,4 - -0, ,1 - -3, ,3 3,0 1,7* ,1 1,1 - * Inclusief inhaaltoeslag

17 17 Communicatie De communicatie van het pensioenfonds vindt plaats op basis van een jaarlijks communicatieplan. Nieuwe deelnemers ontvingen binnen drie maanden na indiensttreding een startbrief. De deelnemers ontvingen in 2011 een Uniform Pensioenoverzicht (UPO) over de pensioenopbouw in de middelloonregeling en opbouw in de individuele beschikbare premieregeling. Pensioengerechtigden, deelnemers met een premievrije aanspraak alsmede ex-partners ontvingen een pensioenoverzicht. In 2011 vond een verbetering plaats van de website van het fonds ( Met name de risicos voor de deelnemers van de onderhavige pensioenregeling met vaste werkgeverspremie zijn nadrukkelijker en duidelijker beschreven, evenals de risicos en het kostenaspect van de BP-regeling. De brochure over de beschikbare premieregeling is geheel herschreven waarbij extra aandacht gegeven is aan de specifieke risicos voor de deelnemers, zoals beleggingsrisico en langlevenrisico. Tevens is een brochure opgesteld over het thema Bijna met pensioen. In 2011 is de layout van het APF-bericht vernieuwd om de aantrekkelijkheid te vergroten en de leesbaarheid te bevorderen. Het bericht verscheen in het verslagjaar drie keer. Vooraf werden de teksten van het APF-bericht ook dit jaar door een lezerspanel van vier personen beoordeeld op begrijpelijkheid en leesbaarheid. In geval van belangrijke gebeurtenissen ontvangen deelnemers en pensioengerechtigden een brief. Dit was in 2011 het geval voor de wijzigingen in de BP-regeling en de naamswijziging van het fonds. In 2011 is tevens een brief voorbereid over de financiºle positie van het fonds, welke na einde boekjaar is verstuurd. Tenslotte is aandacht besteed aan de brieven die in geval van een individuele gebeurtenis zoals uitdiensttreding, waardeoverdracht etc. worden verstuurd. Voor alle brieven geldt dat de kern van de boodschap gepresenteerd wordt in de brief. Voor degenen die meer willen weten is een toelichting bij de brief beschikbaar. Financiºn Baten en lasten Het negatieve saldo van baten en lasten over 2011 bedroeg 260,1 mln. De ontwikkeling van de technische voorziening en de beleggingsopbrengsten hebben de meeste invloed op dit saldo. Premie Het fonds verzekert een collectieve pensioenregeling met vaste werkgeverspremie (CDC-regeling). Deze vaste werkgeverspremie is vastgelegd in de uitvoeringsovereenkomst, die telkens voor een periode van vijf jaar tussen AkzoNobel en het fonds wordt gesloten. De uitvoeringsovereenkomst is afgesloten voor de periode 1 juli 2010 tot 30 juni 2015, hierin is de werkgeverspremie bepaald op 29,1% van de som van de pensioengrondslagen. In het licht van de dalende marktrente heeft de toezichthouder het bestuur in 2010 laten weten dat zij de rekenrente van 4% voor het vaststellen van de gedempte premie onvoldoende prudent acht. Op grond hiervan en na overleg met de actuaris heeft het bestuur besloten de rente voor vaststelling van de gedempte premie met ingang van 1 januari 2011 op 3,75% vast te stellen. De kostendekkende premie is een meetlat waaraan het pensioenfonds jaarlijks moet toetsen of de ontvangen bijdrage van werkgever en/of werknemers toereikend is. Het pensioenfonds mag, op basis van bestaande regelgeving ten behoeve van stabilisering van de premie, kiezen om bij die toets uit te gaan van een gedempte premie in plaats van de kostendekkende premie. Het verschil is dat de gedempte premie niet berekend wordt op basis van de rentetermijnstructuur van DNB maar op een gelijkblijvende rentevoet die gebaseerd is op een

18 18 verwacht toekomstig rendement. Indien een pensioenfonds kiest voor demping dan zal die keus moeten worden onderbouwd met een continu teitsanalyse. Onder andere in het boekjaar heeft een continu teitsanalyse plaatsgevonden. Daarnaast dient periodiek getoetst te worden of het werkelijke rendement in lijn ligt met de verwachtingen. De gedempte en feitelijke premies volgens artikel 130 van de Pensioenwet zijn als volgt (x 1 mln): Gemiddeld Feitelijke premie 80,2 75,8 74,5 107,9 121,6 92,0 Gedempte kostendekkende premie 70,1 73,0 75,1 101,5 108,2 85,6 Verschil 10,1 2,8-0,6 6,4 13,4 6,4 De gedempte premie in deze tabel is in verband met de vergelijkbaarheid voor alle jaren berekend op basis van de grondslagen die zijn gehanteerd met ingang van verslagjaar De hierbij gehanteerde rekenrente is in de jaren tot en met % en met ingang van ,75%. De verschillen tussen de gedempte premie en de feitelijke premie zijn mede het gevolg van de afspraak met de werkgever om het percentage van de werkgeverspremie gedurende een periode van vijf jaar niet te wijzigen. De gedempte premie is over de periode 2007 tot en met 2011 ruim kostendekkend geweest. De werknemers betalen eveneens premie. Deze wordt bij CAO vastgesteld. De huidige basispremie bedraagt 3%. Afhankelijk van de dekkingsgraad van het pensioenfonds wordt de werknemerspremie verhoogd met 1% (DG lager dan 130%) of 2% (DG lager dan 120%) tot maximaal 5%. De totale werknemerspremie is voor 2011 vastgesteld op 5 %. De van werknemers ontvangen premie wordt geheel gestort in de reserve toeslag werknemers. Technische voorzieningen Het bestuur heeft besloten voor de bepaling van de technische voorzieningen en het opstellen van de actuariºle analyse gebruik te maken van de AG-prognosetafel Hierbij worden toegepast leeftijdsafhankelijke sterftecorrecties gebaseerd op de Towers Watson ervaringssterfte Voor excasso wordt een opslag van 1,25% gehanteerd. Vermogenspositie Het totale eigen vermogen is met 260,1 mln gedaald van 103,1 mln ultimo 2010 naar negatief 157,0 mln ultimo De waarde van de technische voorzieningen is met 332,6 mln gestegen van 3.841,2 mln ultimo 2010 naar 4.173,8 mln ultimo De waarde van de beleggingen bedraagt ultimo ,2 mln Dit is een stijging van 348,2 mln ten opzichte van ultimo 2010 toen de waarde van de beleggingen 4.334,0 mln bedroeg. Dekkingsgraad Ultimo 2010 bedroeg de dekkingsgraad 104,7 %. In eerste maanden van 2011 steeg de dekkingsgraad naar 109,6 % op 30 april. Daarna zette zich een bijzonder sterke daling in, veroorzaakt door inzakkende beurskoersen maar vooral door een sterk dalende rente met een dieptepunt voor de dekkingsgraad per 30 september van 95,5 %. Vervolgens zagen we in oktober en volgende maanden weer een lichte stijging. Gedurende 2011 is de dekkingsgraad steeds bepaald op de marktrente ultimo van de maand. Op 6 januari 2012 heeft DNB besloten, omdat volgens DNB sprake was van uitzonderlijke omstandigheden op de financiºle markten, dat de rente voor de bepaling van de dekkingsgraad op 31 december 2011 berekend moest worden

19 19 als het gemiddelde van de rente over de laatste drie maanden van Met inachtneming hiervan is de dekkingsgraad ultimo verslagjaar berekend op 98,5 %. Dekkingsgraadverloop in 2011 In 2009 is voor het eerst, op aangeven van DNB, de achtergestelde lening als onderdeel van het eigen vermogen meegenomen voor de berekening van de aanwezige dekkingsgraad. Op basis van de toen geldende regelgeving is door de adviserend actuaris aangegeven op welke wijze en voor welk deel de achtergestelde lening bij de verschillende dekkingsgraden in aanmerking wordt genomen. Op grond hiervan heeft het bestuur besloten de achtergestelde lening mee te nemen in de berekening van de dekkingsgraad. Deze berekeningswijze is door DNB tot nu toe zonder bemerkingen geaccepteerd. In 2011 zijn door DNB nadere aanwijzingen gepubliceerd waaruit zou kunnen worden opgemaakt dat de gehanteerde systematiek niet langer van toepassing zou kunnen zijn. Hierover bestaat op dit moment nog geen zekerheid. Hierover zal nadere afstemming met DNB plaatsvinden. Indien op basis van de nadere aanwijzingen van DNB de achtergestelde lening bij de stand van het vermogen per 31 december 2011 niet tot het eigen vermogen wordt gerekend, zou de dekkingsgraad 96,1% in plaats van 98,5% bedragen. Bij deze lagere dekkingsgraad kan het fonds op basis van de aannames in het herstelplan nog steeds ultimo 2013 uit het dekkingstekort geraken zonder dat aanvullende maatregelen noodzakelijk zijn. Herstelplan Vanwege de financiºle situatie heeft het pensioenfonds in 2009 een korte en lange termijn herstelplan bij de toezichthouder DNB ingediend. Op basis van het korte termijn herstelplan dient het fonds op 31 december 2013 minimaal een dekkingsgraad te hebben van 104,2%, waarmee het fonds uit het dekkingstekort komt. Het herstelplan is geºvalueerd. Op basis van deze evaluatie meent het bestuur dat het fonds voldoende herstelkracht heeft om zonder aanvullende maatregelen de vereiste dekkingsgraad ultimo 2013 te bereiken. Hierbij dient te worden aangetekend dat de economische omstandigheden wel moeten verbeteren en dat de financiºle markten zich in de periode tot 2014 moeten herstellen. Aan het eind van 2012 zal het bestuur

20 20 wederom het herstelplan evalueren en opnieuw beoordelen welke maatregelen noodzakelijk zijn om de vereiste dekkingsgraad ultimo 2013 te halen. Uitgaande van verwachtingen en aannames op het gebied van de economische omstandigheden, beleggingsen toeslagenbeleid, verwacht het bestuur dat het fonds binnen de gestelde termijn van vijftien jaar het lange termijn herstelplan kan volgen en daarmede uit het reservetekort komt. Geen toeslag niet-actieven per 1 januari 2012 Kenmerk van het toeslagenbeleid van APF is dat het een voorwaardelijke toeslag betreft die mede afhankelijk is van de financiºle positie van het fonds. Gezien de financiºle positie van het fonds ultimo verslagjaar heeft het bestuur in haar vergadering van 17 november 2011 besloten om per 1 januari 2012 geen toeslag toe te kennen aan de niet-actieven. Hiermee wordt de lijn van het ingediende herstelplan gevolgd. Het bestuur kiest ervoor om eerst de financiºle situatie goed op orde te hebben. Het verlenen van toeslagen, en indien mogelijk het herstellen (inhalen) van niet verleende toeslagen, blijft een belangrijk streven van het bestuur. Beleggingen Beleid 2011 De strategische beleggingsmix en realisatie kunnen als volgt worden samengevat: Strategische Feitelijke allocatie per 31 december 2011 allocatie Fysiek* Derivaten Exposure % % x 1 mln x 1 mln x 1 mln Vastgoed 10,0 9,9 392,1-392,1 Vastrentende waarden 55,0 54, ,5 179, ,8 Aandelen 30,0 30, ,5 22, ,8 Commodities 5,0 5,8 229,8-229,8 Liquide middelen** - -0,6-25, ,3 Totaal 100,0 100, ,6 201, ,2 * De beleggingen in dit overzicht zijn inclusief beleggingen voor risico van deelnemers voor zover deze intern zijn belegd. ** De post liquide middelen betreft het deel van de liquide middelen dat onderdeel uitmaakt van de cash portefeuille. Deze post betreft vrije liquide middelen.. De liquide middelen die samenhangen met de beleggingsportefeuilles maken in bovenstaand overzicht onderdeel uit van de waarde van de betreffende beleggingscategorieºn.