Factsheets Watersysteemkwaliteit Delfland Beleid en Onderzoek / team Watersysteemkwaliteit

Transcriptie

1 Factsheets Watersysteemkwaliteit Delfland 2007 Beleid en Onderzoek / team Watersysteemkwaliteit

2

3 Factsheets Watersysteemkwaliteit Delfland 2007 Resultaten van het watersysteemonderzoek Colofon Opdrachtgever: Auteur: Gecontroleerd: Betrokken: Hoogheemraadschap van Delfland, sector Beleid & Onderzoek Anja Dijkstra, Johan Oosterbaan Rob Hoefnagel, Wil van der Ende Frank Barten, Joep de Koning, Jack Mangelaars, Marcel Keers Uitgave: Delft, juli 2008 Hoogheemraadschap van Delfland Sector Beleid en Onderzoek / Team Watersysteemkwaliteit Kenmerk: Vrijgave: Sander van Ipenburg 1

4 2

5 Inhoudsopgave Samenvatting Samenvatting Inleiding Leeswijzer Meetprogramma en methoden Meetprogramma Rapportage Fysisch/chemische beoordeling Normering en toetsing aan de MTR Normering en beoordeling functie viswater Normering en beoordeling functie zwemwater Watervlooientoets Ecologische beoordeling STOWA beoordeling Beoordeling Kaderrichtlijn Water Factsheets Fysisch/chemische waterkwaliteit Nutriënten Chlorofyl en doorzicht Zuurstof, chloride, zuurgraad, temperatuur, zwevende stof en BZV Metalen Bestrijdingsmiddelen Poly-Aromatische Koolwaterstoffen (PAK s) Watervlooientest Factsheets ecologische waterkwaliteit beoordeling sloten en kanalen Beheer Saprobie Trofie Toxiciteit Brakkarakter Zuurkarakter Variant-eigenkarakter Zwemwaterkwaliteit Bacteriologische Zwemwaterkwaliteit Blauwalgen Kaderrichtlijn Water Toestand & Trendmonitoring chemie Rijn-west Toestand & Trendmonitoring chemie Operationele monitoring Ecologie Literatuur

6 Factsheets nummering Nutriënten 1 Totaal stikstof MTR (zgem) 2 Totaal fosfaat MTR (zgem) 3 Totaal fosfaat viswater (gem) 4 Nitriet viswater Algemene parameters 5 Chlorofyl a MTR (zgem) 6 Doorzicht MTR (zgem) 7 Zuurstof MTR (10-percentiel) 8 Zuurstof viswater (10-percentiel) 9 Chloride MTR (90-percentiel) 10 Zuurgraad MTR en viswater (10- en 90-percentiel) 11 Temperatuur MTR en viswater (90-percentiel) 12 Zwevend stof viswater (gem) 13 Biochemisch Zuurstof Verbruik viswater (90-percentiel) Zware metalen 14 Koper MTR (90-percentiel) 15 Koper viswater (90-percentiel) 16 Zink MTR (90-percentiel) 17 Zink viswater (90-percentiel) 18 Nikkel MTR (90-percentiel) Bestrijdingsmiddelen 19 Pirimifos-methyl MTR (90-percentiel) 20 Methiocarb MTR (90-percentiel) 21 Pirimicarb MTR (90-percentiel) 22 Carbendazim MTR (90-percentiel) 23 Imidacloprid MTR (90-percentiel) 24 Chloorvenfinvos MTR (90-percentiel) 25 Bitertanol MTR (90-percentiel) 26 Dichloorvos MTR (90-percentiel) 27 Ethylparathion MTR (90-percentiel) 28 Methoxyfenocide MTR (90-percentiel) 29 Parathion-methyl MTR (90-percentiel) 30 Iprodion MTR (90-percentiel) 31 Spinosad MTR (90-percentiel) 32 Thiacloprid MTR (90-percentiel) 33 Linuron MTR (90-percentiel) 34 Triazofos MTR (90-percentiel) 35 Methomyl MTR (90-percentiel) 36 Alfaendosulfan MTR (90-percentiel) 37 Heptenofos MTR (90-percentiel) PAK s 38 Benzo(a)antraceen MTR (90-percentiel) 39 Watervlooientest Ecologische beoordeling 40 STOWA Beheer (structuur) 41 STOWA Beheer (chemie) 42 STOWA Saprobie 4

7 43 STOWA Trofie 44 STOWA Toxiciteit 45 STOWA Brakkarakter 46 STOWA Zuurkarakter 47 STOWA Varianteigenkarakter Zwemwater 48 Bacteriologische kwaliteit zwemwater 49 Blauwalgen zwemwater 5

8 Samenvatting Een van de taken van Delfland is de zorg voor een goede watersysteemkwaliteit. Dit rapport geeft een overzicht van de huidige toestand (2007) van de watersysteemkwaliteit aan de hand van de monitoringsresultaten. Dit wordt gedaan door middel van factsheets. Per thema wordt de huidige toestand (2007) ruimtelijk gepresenteerd. Vervolgens wordt de trend over de periode weergegeven. Per thema worden ten slotte de conclusies en een korte toelichting gepresenteerd. De data zijn getoetst aan de Maximaal Toelaatbaar Risicoconcentratie (MTR) voor stoffen, een voldoende niveau voor de ecologie volgens de Stowa-beoordelingssystemen en normen voor specifieke functies zoals water voor karperachtigen en zwemwater. Inmiddels is de monitoringsverplichting Europees geregeld in de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Dit betekent dat vanaf 2007 de monitoring moet voldoen aan de KRW. Resultaten De waterkwaliteit blijkt in Delfland over het algemeen onvoldoende, omdat veel stoffen niet voldoen aan de wettelijk geldende normen. De belangrijkste chemische probleemstoffen zijn stikstof, fosfaat, koper, nikkel, zink. Stikstof en fosfaat bepalen de voedselrijkdom van het water. De overschrijdingen zijn vaak hoog en lopen lokaal op tot 67x de MTR norm (fosfaat in de Woudse Droogmakerij). Een te hoge voedselrijkdom van het water kan lokaal overmatige (blauw)algengroei tot gevolg hebben. Dit heeft een negatieve invloed op de ecologische kwaliteit en de kwaliteit van het zwemwater. De factsheets geven aan waar de knelpunten liggen. Gewasbeschermingsmiddelen vormen nog steeds een probleem voor de watersysteemkwaliteit in het Delflandse oppervlaktewater. In 2007 overschreden 19 gewasbeschermingsmiddelen de norm. Vorig jaar waren dit er 12. De toename wordt voornamelijk veroorzaakt doordat het analysepakket voor bestrijdingsmiddelen is uitgebreid met circa 30 nieuwe stoffen. Uit de factsheets is af te leiden dat normoverschrijdingen het meeste optreden in de glastuinbouwgebieden. Er is sprake van een duidelijke interne belasting. Het inlaatwater uit het Brielse Meer voldoet namelijk wel aan de MTR voor vrijwel alle stoffen. Voor de ecologische kwaliteit zijn de voornaamste knelpunten in sloten en kanalen het beheer (vooral inrichting en onderhoud van de watergangen) en trofie (voedselrijkdom). Voor de kanalen is tevens saprobie (zuurstofhuishouding) een probleem. In het provinciale waterhuishoudingsplan wordt de functie viswater toegewezen en dit is sinds 1993 doorvertaald in de Waterbeheersplannen van Delfland. Voor de functie viswater vormen fosfaat en zuurstof de belangrijkste knelpunten. Er ligt een duidelijke relatie tussen de functie viswater en de ecologische doelstellingen van de KRW. De factsheets geven inzicht in waar KRW maatregelen op gericht moeten zijn. In 2006 is het aantal zwemwateren waar de bacteriologische kwaliteit als verdacht worden aangemerkt toegenomen. Dit heeft zich in 2007 gestabiliseerd. Op de zwemlocaties Wollebrand (Naaldwijk) en de Waterspeeltuin Korftlaan (Delft) was incidenteel sprake van onvoldoende bacteriologische waterkwaliteit. Deze slechte kwaliteit was steeds van korte duur en heeft niet geleid tot een negatief zwemadvies. In 2007 is in de meeste zwemplassen voor korte of langere tijd sprake geweest van blauwalgenbloei en/of drijflagen van blauwalgen. Dit heeft in het Delftse Hout en het natuurbad Put ter Werve geleid tot te hoge microcystinegehalten, waardoor hier tijdelijk een zwemverbod is ingesteld. De zwemwaterkwaliteit ten aanzien van blauwalgen is ten opzichte van 2006 nauwelijks veranderd. Alleen in de zwemplas Wilhelminapark (Rijswijk) is de situatie verbeterd. 6

9 1 Inleiding Een van de taken van het Hoogheemraadschap van Delfland is het zorgen voor een goede watersysteemkwaliteit. Delfland heeft zijn beleid om de watersysteemkwaliteit te verbeteren vastgelegd in het waterbeheersplan (Delfland, 2005a). Het beleid richt zich op het terugdringen van emissies (bijvoorbeeld diffuse lozingen en het bestrijden van de eutrofiëring). Tevens richt het beleid zich op het verbeteren van de ecologische kwaliteit (bijvoorbeeld natuurvriendelijke inrichting van watergangen en ecologisch onderhoud). Monitoring van de watersysteemkwaliteit is nodig om de actuele toestand te bepalen en deze te toetsen aan de wettelijke normen. Daarnaast kunnen bijvoorbeeld de ontwikkeling van de watersysteemkwaliteit en het effect van maatregelen worden gevolgd. In dit rapport worden de resultaten van de routinematige monitoring gepresenteerd van Deze worden waar mogelijk vergeleken met eerdere jaren ( ). Aan de hand hiervan kan worden bekeken of Delfland op koers zit met het verbeteren van de watersysteemkwaliteit. De rapportage is een vervolg op eerder verschenen jaarrapportages (Delfland, 1999, 2004, 2005b, 2006a en 2007) 1.1 Leeswijzer Jaarlijks vindt de rapportage plaats over de routinemeetnetten binnen Delfland. In deze rapportage is gekozen voor een presentatie door middel van factsheets. Hierbij zijn thema s te onderscheiden, waarover gerapporteerd wordt. Vaak vallen deze thema s samen met stoffen of stofgroepen. Voorbeelden van deze thema s zijn: de concentratie stikstof of de STOWA ecologische beoordelingen. Per thema wordt de huidige toestand (2007) ruimtelijk gepresenteerd. Voor een aantal stoffen wordt vervolgens de trend over de periode weergegeven. De trend wordt vanaf 2000 weergegeven, omdat vanaf dat moment het stand still principe van de Europese KaderRichtlijn Water (KRW) van kracht is. Per thema worden ten slotte de conclusies en een korte toelichting gepresenteerd. In hoofdstuk 2 worden de meetnetten, functies van het water, de normering en de beoordelingssystemen beschreven. In hoofdstuk 3 en 4 worden de factsheets gepresenteerd van de fysisch chemische, ecologische en de zwemwaterbeoordeling. Alleen de parameters die belangrijk zijn voor de watersysteemkwaliteit en parameters die duidelijk een normoverschrijding laten zien, worden weergegeven. Hoofdstuk 5 gaat specifiek in op de stoffen die zijn gemeten voor de Kaderrichtlijn Water. In dit hoofdstuk wordt een globaal overzicht gegeven van de toetsresultaten per waterlichaam. 7

10 8

11 2 Meetprogramma en methoden Het beheersgebied van het Hoogheemraadschap van Delfland beslaat het gebied tussen Wassenaar, de zuidgrens van Zoetermeer, de Nieuwe Maas bij Rotterdam en de Nieuwe Waterweg bij Hoek van Holland (figuur 1). Het bestaat uit stedelijk gebied (o.a. Den Haag, Delft, Schiedam, Vlaardingen en een deel van Rotterdam), glastuinbouwgebied (o.a. het Westland), overige agrarische gebieden (voornamelijk weilanden in Midden-Delfland) en natuur- en recreatiegebieden (o.a. de Scheg en de Banken). Figuur 1: Beheersgebied van Hoogheemraadschap van Delfland 2.1 Meetprogramma Als waterkwaliteitsbeheerder doet het Hoogheemraadschap van Delfland onderzoek naar de kwaliteit van oppervlaktewater en waterbodem. Het onderzoek heeft onder andere tot doel inzicht te verkrijgen in de actuele waterkwaliteit en inzicht te krijgen in het effect van verschillende maatregelen op de kwaliteit van oppervlaktewater en waterbodem. Verder is het onderzoek ingericht op het toetsen aan normen die horen bij de functie van het oppervlaktewater. Het meetprogramma is opgebouwd uit circa 30 meetplannen (Hoefnagel 2007). Elk meetplan vertegenwoordigd een onderzoek. Te denken valt hierbij aan de kwaliteit van zwemwater en de ecologische waterkwaliteit. Inmiddels is de monitoringsverplichting Europees geregeld in de Europese KaderRichtlijn Water (KRW). Dit betekent dat vanaf 2007 de monitoring moet voldoen aan de KRW. Hierop is het meetprogramma aangepast. 2.2 Rapportage De belangrijkste insteek voor de factsheets zijn de thema s. Dit zijn meestal de gemeten parameters, zoals stikstof, doorzicht, bestrijdingsmiddelen, enz. Er worden alleen factsheets opgenomen van de thema s die belangrijk zijn voor de watersysteemkwaliteit en thema s waarbinnen duidelijke normoverschrijdingen plaats vonden. In de factsheets worden de resultaten gepresenteerd en is weinig tot geen ruimte voor analyse. 9

12 2.3 Fysisch/chemische beoordeling Normering en toetsing aan de MTR De jaarreeksen van chemische metingen worden gestandaardiseerd (standaardwater) en getoetst aan de normen (streefwaarde en MTR; zie kader) uit de Regeling milieukwaliteitseisen gevaarlijke stoffen oppervlaktewateren (ministeries van VROM en Verkeer en Waterstaat, 2004). Voor stoffen die niet zijn genoemd in deze regeling wordt de norm uit de 4 e nota Waterhuishouding (Ministerie van Verkeer en Waterstaat, 1998) gehanteerd, aangevuld met de normen vermeld op De resultaten van de toetsing aan de streefwaarde en MTR worden in dit rapport besproken aan de hand van toetswaarden zoals de 90-percentiel, het zomergemiddelde etc. (conform de normering) en dus niet de individuele metingen. De toetsing is uitgevoerd met behulp van het programma ibever versie Voor een nadere toelichting op de fysisch/chemische beoordeling, zie Kader. KADER Fysisch/chemische beoordeling MTR (maximaal toelaatbaar risicoconcentratie): De maximaal toelaatbaar risicoconcentratie is een berekende waarde voor de concentratie van een bepaalde stof, waarbij 95% van de daar levende organismen geen waarneembare nadelen van die stof ondervinden. MTR-waarden worden regelmatig herzien als er nieuwe kennis beschikbaar komt over de gevolgen van bepaalde stoffen in het milieu. Als er te weinig bekend is over de effecten van een bepaalde stof, dan wordt een indicatieve MTR (ad hoc MTR) vastgesteld. Streefwaarde: De streefwaarde voor de concentratie van een bepaalde stof geeft het niveau aan waar men in het beleid op de langere termijn naar toe wil. Vaak wordt de streefwaarde vastgesteld door de MTR door 100 te delen. Toetswaarde: De toetswaarde is een kengetal van een kalenderjaar dat wordt berekend uit de (meestal maandelijks) gemeten concentraties. Voor de meeste stoffen wordt als toetswaarde het zomergemiddelde of het 90-percentiel van de betreffende jaarreeks genomen. Zomergemiddelde: Het gemiddelde over de periode april t/m september. 90-percentiel: 90% van de waarnemingen liggen onder deze waarde. Als er in een jaar tien metingen zijn uitgevoerd, is dit de één na hoogste waarde. CIW-klassen: Indeling van toetswaarde in relatie tot de MTR en/of streefwaarde. Klasse 1: Toetswaarde < streefwaarde (blauw) Klasse 2: streefwaarde < toetswaarde < MTR (groen) Klasse 3: MTR < toetswaarde < 2 x MTR (geel) Klasse 4: 2 x MTR < toetswaarde < 5 x MTR (oranje) Klasse 5: Toetswaarde > 5 x MTR (rood) Standaard water: De normen voor oppervlaktewater gelden voor oppervlaktewater met een zwevend stof gehalte van 30 mg/l. Dit (standaard) zwevend stof bevat 20% organisch stof en 40% lutum. Voor toetsing worden de gemeten concentraties omgerekend (standaardisatie) naar dit standaardwater Normering en beoordeling functie viswater Aan alle wateren van enige omvang is de functie viswater toegekend. Deze functie betekent dat het water een zodanige kwaliteit moet hebben dat een goede visstand mogelijk is. De betekenis is dus niet water voor (sport)vissers. In Delfland gelden de doelstellingen behorend bij water voor karperachtigen (CIW 2001). Waar deze normen afwijken van de MTR normen, zullen deze in aparte factsheets worden gerapporteerd Normering en beoordeling functie zwemwater Delfland controleert elk zomerhalfjaar (in opdracht van de provincie) de toestand van zwemwateren op circa 30 locaties. De bacteriologische kwaliteit wordt uitgedrukt in 4 klassen, van uitstekend tot slecht, gebaseerd op thermotolerante E. coli (EU 10

13 zwemwaterrichtlijn; zie bijlage IV). In zwemwateren wordt ook de aanwezigheid van blauwalgen onderzocht, vanwege de gezondheidsklachten die deze bij badgasten kunnen veroorzaken. Daarnaast wordt gekeken naar het doorzicht en de ph, en naar afwijkingen in kleur, geur e.d. Op 24 maart 2006 is de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn, EU-Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG), in werking getreden. Het doel van deze richtlijn is het beschermen van de gezondheid van zwemmers in oppervlaktewateren. In de nieuwe richtlijn staan strengere eisen aan de bacteriologische kwaliteit. In de richtlijn zijn kwaliteitsklassen voor de bacteriologische kwaliteit van zwemwater opgenomen. Nederland heeft tot in 2015 de tijd om de zwemwaterkwaliteit naar minimaal de klasse 'aanvaardbaar' te brengen. In de richtlijn is ook een inspanningsverplichting opgenomen om op termijn naar de kwaliteitsklasse 'goed' of uitstekend te streven. Als zich gezondheidsrisico's voordoen door ophoping van blauwalgen vereist de Zwemwaterrichtlijn dat passende maatregelen worden genomen om blootstelling te voorkomen Watervlooientoets Delfland voert sinds 1990 toxiciteitsproeven uit met watervlooien op veldlocaties (Hoogheemraadschap van Delfland, 1994). Tien watervlooien (Daphnia magna uit een gestandaardiseerde kweek) worden een week lang blootgesteld aan het oppervlaktewater. Dit gebeurt door ze in een pot met gaasdeksel uit te hangen op de monsterpunten. Na een week wordt er gekeken hoeveel er nog in leven zijn. Dit getal wordt gebruikt als maat voor de eventuele giftigheid van het water. 2.4 Ecologische beoordeling STOWA beoordeling Voor de toetsing van de ecologische waterkwaliteit worden de beoordelingssystemen van de STOWA gebruikt voor de watertypen: kanalen, sloten, meren en plassen, en diepe gaten (STOWA 1993, 1994). De beoordelingscriteria zijn ontwikkeld als toetsingskader voor de ecologische doelstellingen. In deze beoordeling speelt de samenstelling van de levensgemeenschap in het water een belangrijke rol. Aan de hand van biologische en fysisch/chemische parameters wordt een uitspraak gedaan over de toestand waarin het water zich bevindt, gerelateerd aan het landelijk referentiebeeld. De systemen zijn landelijk opgezet. De beoordeling is verdeeld over de karakteristieken beheer, saprobie, trofie, toxiciteit, brakkarakter, variant-eigen-karakter en zuurkarakter. De beoordeling voor elke karakteristiek wordt uitgedrukt in een niveau variërend van 1 (zeer slecht) tot 5 (zeer goed). Bij beoordeling volgens deze systemen is het middelste niveau de norm. De manier van beoordelen geeft inzicht in de oorzaken van een eventueel slechte ecologische kwaliteit 1. Voor een nadere toelichting op de ecologische beoordeling, zie Kader. De bemonstering en determinatie van de biologische groepen zijn gedaan volgens de landelijke richtlijnen (STOWA 1993, 1994). De onderzochte groepen zijn macrofauna, watervegetatie, fytoplankton, epifytische diatomeeën en zoöplankton. Voor een uitgebreide beschrijving van de methoden wordt verwezen naar rapporten van de Werkgroep Hydrobiologie Holland (1989 en 2000) en het Hoogheemraadschap van Delfland (2000). Voor beoordeling met de STOWA-systemen zijn ook chemische gegevens vereist. De chemisch analyses zijn uitgevoerd door het Centraal laboratorium van Delfland (t/m 1999) of door externe laboratoria, volgens de geldende NEN-normen. De toetsing is uitgevoerd met behulp van het programma EBEOsys versie 2.0 (STOWA, 2006) 1 Bij een herziening van de systemen is een eindoordeel toegevoegd (Franken e.a. 2002). Dit is een gewogen gemiddelde van alle karakteristieken. De toepassing van het eindoordeel is echter niet goed gevalideerd. Gebleken is dat het eindoordeel voor Delflandse wateren sterk zou afwijken van het expert-judgement van de betrokken medewerkers. Van andere waterkwaliteitsbeheerders is bekend dat zij dezelfde ervaring hebben. Daarom is er hier geen gebruik van gemaakt. 11

14 KADER Ecologische beoordeling De beoordeling van de ecologische waterkwaliteit is verdeeld over een aantal karakteristieken: Beheer: De karakteristiek beheer heeft met name betrekking op de inrichting en het onderhoud van de oevers en het water. Deze zijn van grote invloed op de ecologische waterkwaliteit. Zo krijgen bijvoorbeeld oever- en waterplanten meer ruimte bij de inrichting van natuurvriendelijk oevers. De meeste waterdieren zijn weer afhankelijk van planten. De karakteristiek bestaat uit 2 componenten: structuur: zijn talud, inrichting en onderhoud van de oevers natuurvriendelijk, komen er oeverplanten voor en organismen die afhankelijk zijn van deze planten; chemie: is er gebiedseigen water (meestal wenselijk) of gebiedsvreemd water? Saprobie: De mate van zuurstofverbruik door afbraak van organisch materiaal. Door overmatige afbraak van organisch materiaal kan zuurstofgebrek ontstaan. Te lage zuurstofgehalten in het water kunnen levensbedreigend zijn en bijvoorbeeld leiden tot bijvoorbeeld vissterfte. Trofie: De mate van voedselrijkdom (stikstof en fosfaat). Wanneer het water te eutroof (voedselrijk) is, neemt de hoeveelheid algen toe, waardoor het doorzicht minder wordt. Door verminderd doorzicht verdwijnen de ondergedoken waterplanten. Dit kan ook leiden tot lage zuurstofgehalten. Waterplanten zijn een belangrijk onderdeel van de natuurlijke levensgemeenschap. Als er geen waterplanten zijn, is de leefomgeving ook ongeschikt voor veel waterdieren. Toxiciteit: De mate van giftigheid. Deze karakteristiek geeft aan of de macrofaunasamenstelling beïnvloed wordt door giftige stoffen, zoals bestrijdingsmiddelen. Deze karakteristiek wordt alleen beoordeeld in sloten. Brakkarakter: Deze karakteristiek geeft aan of er sprake is van ongewenste verzilting van het zoete water. Variant-eigenkarakter: Deze karakteristiek geeft aan of er plantensoorten aanwezig zijn die passen bij het bodemtype (klei, veen of zand). Zuurkarakter: Deze karakteristiek geeft aan of er ongewenste verzuring of alkalisering plaats vindt. Stadswater De deeltoets 1 (quick-scan) voor stadswater kent 3 karakteristieken: Belevingswaarde: beoordeling vindt plaats op het voorkomen van sierlijke soorten, inrichting van de watergang en de aan/afwezigheid van zwerfvuil. Ecologie oever: Beoordeling vindt plaats op basis van de inrichting van de oever en het voorkomen van kritische planten op kademuren en oevers. Ecologie water: Beoordeling vindt plaats op basis van aanwezigheid van kritische waterplanten en waterkwaliteit (met name doorzicht). Normering: De ecologische beoordeling wordt uitgevoerd door middel van het STOWA beoordelingssysteem (EBEOsys). De beoordeling resulteert in een van de volgende klassen: 1 beneden laagste niveau (zeer slecht) 2 laagste niveau (slecht) 3 middelste niveau (voldoende) 4 bijna hoogste niveau (goed) 5 hoogste niveau (zeer goed) Wateren die vallen in de klasse 3 of hoger voldoen aan de norm. 12

15 2.5 Beoordeling Kaderrichtlijn Water In 2005 en 2006 is ervaring opgedaan met de KRW monitoring. Deze ervaringen zijn gebruikt bij het opstellen van het meetprogramma 2007 (Hoefnagel, 2006). Ook de KRW vraagt om beoordeling van de toestand van het oppervlaktewater. De uitkomst bepaalt of er maatregelen nodig zijn. De chemische normen zijn wettelijk vastgesteld in de regeling milieukwaliteitseisen gevaarlijke stoffen oppervlaktewateren (2004). Deze regeling vervangt voor alle in de regeling genoemde stoffen de MTR waarde uit 4e Nota waterhuishouding. Ecologische normen en doelen zijn vastgesteld op basis van de gebiedsrapportage KRW Delfland (Schoon water om van te genieten) en de maatlatten voor kunstmatige wateren (MEP/GEP Sloten en kanalen). 13

16 14

17 3 Factsheets Fysisch/chemische waterkwaliteit 3.1 Nutriënten 1 Totaal stikstofconcentratie boezem boezem (6) MTR mg N /l Conclusie: De totaal-stikstof concentratie overschrijdt de norm in bijna het hele beheersgebied. Vooral in de Westboezem kunnen de concentraties hoog oplopen, zoals in de Boschpolder (> 10 x MTR). Lokaal worden zeer hoge concentraties gemeten, zoals bijvoorbeeld in de Groeneveldsepolder en de Oude Campspolder. Het stikstofgehalte ligt wel redelijk stabiel sinds jaren. Toelichting: Hoge stikstofconcentraties leiden vaak tot algenbloei, wat weer leidt tot een laag doorzicht van het water. Dit heeft een lage diversiteit tot gevolg, omdat waterplanten zich slecht kunnen ontwikkelen evenals bijv. roofvissen die afhankelijk zijn van zicht. De wettelijke norm (MTR) voor de stikstofconcentratie op basis van het zomergemiddelde is maximaal 2,2 mg N/l. 15

18 2 3 16

19 Totaal fosfaatconcentratie boezem mg P/l boezem (6) MTR Conclusie: De fosfaatconcentraties voldoen op slechts 6% van de locaties aan het MTR. De overschrijdingen zijn vaak hoog en lopen lokaal op tot 28x het MTR (Waalblok). Vooral in de Westboezem worden hoge overschrijdingen waargenomen. Het water dat wordt ingelaten vanuit het Brielse Meer voldoet wel aan de MTR norm. Hieruit kan worden geconcludeerd dat de hoge fosfaatconcentraties worden veroorzaakt door een interne belasting in het Westland. Voor viswater wordt op slechts 9% van de locaties de fosfaatnorm voor viswater, 0,2 mg P/l, gehaald. Het gemiddelde fosfaatgehalte in de boezem laat over de jaren geen duidelijke verbetering zien, maar varieert in de range 4 tot 6x de MTR norm. Toelichting: Te hoge fosfaatconcentraties leiden vaak tot algenbloei, wat weer leidt tot een laag doorzicht van het water. Dit heeft een lage diversiteit tot gevolg, omdat waterplanten zich slecht kunnen ontwikkelen evenals bijv. roofvissen die afhankelijk zijn van zicht. De wettelijke norm (MTR) voor de fosfaatconcentratie op basis van het zomergemiddelde is maximaal 0,15 mg/l. Voor viswater is dit 0,2 mg/l op basis van het jaargemiddelde. 17

20 4 Conclusie: De nitrietconcentraties voldoen op alle locaties aan de norm. Toelichting: Hoge nitrietconcentraties komen bijna niet voor in het oppervlaktewater, omdat nitriet vrij snel wordt omgezet in nitraat. Nitriet is erg giftig voor mens en dier en kan ontstaan als er onvoldoende zuurstof in het water aanwezig is. Tevens kan nitriet worden aangevoerd met kwelwater. De viswaternorm voor nitriet is 0,3 mg/l. 18

21 3.2 Chlorofyl en doorzicht 5 Chlorofyl-a boezem boezem (6) MTR 80 µg/l Conclusie: Het chlorofyl-a gehalte voldoet op een groot aantal punten aan de norm (78 %). In de Plas Prinsenbos wordt het MTR tot 2x overschreden. In 2007 is er een opvallend lager gehalte te zien, het laagste gehalte in de periode Binnen een langere tijdsreeks (vanaf 1994) is het zelfs de laagste waarde in de boezem gemeten. Hoge concentratie chlorofyl-a kunnen worden veroorzaakt door te hoge nutriëntenconcentraties in combinatie met bepaalde weersomstandigheden (temperatuur en neerslag) en de mate van verversing van het boezemwater (verblijftijd). Toelichting: Algen bevatten chlorofyl-a. Hoge concentraties chlorofyl duiden op veel algen met een gering doorzicht tot gevolg. Dit kan resulteren in een lage biodiversiteit. De wettelijke norm voor de chlorofyl-a concentratie op basis van het zomergemiddelde is maximaal 100 µg/l. 19

22 6 doorzicht boezem boezem (6) MTR cm Conclusie: Het doorzicht voldoet op 60% van de locaties aan de norm van 40 cm. Hoewel er lokaal grote verschillen zijn, is gemiddeld in de boezem de laatste jaren is het doorzicht duidelijk verbeterd. Toelichting: Algenbloei (door hoge concentraties nutriënten), opwerveling van slib door scheepvaart en riooloverstortingen kunnen de oorzaak zijn van gering doorzicht. Een gering doorzicht heeft een negatief effect op de biodiversiteit van het systeem. De wettelijke norm voor het doorzicht op basis van het zomergemiddelde is minimaal 40 cm. 20

23 3.3 Zuurstof, chloride, zuurgraad, temperatuur, zwevende stof en BZV

24 Conclusie: Op een groot deel van de locaties (54%) wordt het MTR voor zuurstof niet gehaald. Voor viswater voldoet slecht 28 % aan de norm. Opvallend is dat relatief veel wateren in het Westland wel voldoen aan de norm voor zuurstof. Door de hoge concentraties aan nutriënten komt algenbloei veelvuldig voor. Overdag produceren deze algen zuurstof onder invloed van licht. Dit is ook wanneer de bemonstering plaats vindt. s Nachts, wanneer het donker is, consumeren de algen juist weer zuurstof en ontstaat vaak zuurstofloosheid. Toelichting: Vissen zijn afhankelijk van zuurstof. Te lage gehalten in het water kunnen levensbedreigend zijn en leiden tot vissterfte. De MTR voor het zuurstofgehalte is minimaal 5 mg/l. Voor viswater geldt een norm van minimaal 6 mg/l. 22

25 9 Conclusie: De hoogste concentratie chloride is gemeten in de Lange Bonnen (meer dan 2 x MTR). De chlorideconcentratie overschrijdt vooral op meetpunten nabij de Nieuwe Waterweg en in het Westland het MTR en de norm voor water in glastuinbouwgebieden. Deze overschrijding wordt veelal veroorzaakt door zout water dat via de Parksluizen en Buitensluis Schiedam de boezem binnen dringt en door zoute kwel. De overschrijding bij gemaal Den Dolk wordt waarschijnlijk veroorzaakt door het inmalen van boezemwater vanuit Hoogheemraadschap van Rijnland (Schie nabij het gemaal de Dolk). Op zo n 15 punten wordt de norm voor drinkwater voor vee overschreden (< 250 mg Cl/l). Toelichting: Veel waterplanten en -dieren zijn gevoelig voor hogere zoutgehalten. Water met een te hoog chloridegehalte kan bij gebruik als gietwater schadelijk zijn voor tuinbouwgewassen. Belangrijkste oorzaak van de verhoogde chloridegehalten is binnenkomend lek- en schutwater vanuit de Nieuwe Waterweg. Lokaal kan er sprake zijn van zoute kwel of lozing van (te) zout water. 23

26 10 Conclusie: Op 25 locaties in het Westland wordt het MTR en de viswaternorm voor zuurgraad overschreden. Dit hangt veelal samen met de aanwezigheid van algenbloei, veroorzaakt door hoge nutriëntengehaltes in het water. Het water is vrijwel overal te basisch. Toelichting: De zuurgraad voor viswater moet zich bevinden tussen 6,5 en 9,0. Door lozingen of algenbloei kan een verlaagde of verhoogde zuurgraad ontstaan. 24

27 11 Conclusie: Op alle locaties voldoet de watertemperatuur aan de norm. Toelichting: De temperatuur van oppervlaktewater mag niet hoger zijn dan 25 C (MTR en norm voor viswater). Boven deze temperatuur kan water bijvoorbeeld niet genoeg zuurstof bevatten, waardoor vissterfte kan optreden. Een te hoge watertemperatuur treedt vaak op bij warmtelozingen (koelwater), bij opwarming van ondiep oppervlaktewater (gering watervolume) of bij onvoldoende doorstroming. 25

28 12 Conclusie: Het zwevende stofgehalte voldoet op bijna alle locaties aan de norm, uitgezonderd het gehalte in de Polder van Biesland, de Poelpolder en de Dijkpolder in Monster. Toelichting: De hoeveelheid zwevende stof in oppervlaktewater is erg afhankelijk van de omstandigheden. Scheepvaart, opwoeling door vissen, recreatie, werkzaamheden of wind kunnen ervoor zorgen dat het zwevende stofgehalte hoog is. Dit heeft een verminderd doorzicht van het water tot gevolg. 26

29 13 Conclusie: Het Biochemisch Zuurstof Verbruik (BZV) voldoet op de meeste locaties aan de viswaternorm. Op 8 meetpunten wordt de norm voor viswater licht overschreden, dit is 12% van de meetpunten. Toelichting: Organische stoffen in het oppervlaktewater worden door bacteriën afgebroken. Dit proces wordt het zelfreinigend vermogen genoemd. Voor de afbraak hebben de bacteriën veel zuurstof nodig. Deze zuurstofonttrekking voor de afbraak kan leiden tot zuurstofloosheid in de zomerperiode. Vooral als er sprake is van een lozing van organische stoffen, bijvoorbeeld bij riooloverstortingen. Zuurstofloosheid kan leiden tot vissterfte. Een maat voor de benodigde zuurstof is het Biochemisch Zuurstof Verbruik in een periode van 5 dagen (BZV). Als het BZV groter is dan 5 mg/l, is de kans op zuurstoftekort groot. De norm voor viswater is 10 mg/l O 2. 27

30 3.4 Metalen

31 Conclusie: Het kopergehalte overschrijdt op 50% van de locaties het MTR. Het merendeel van deze locaties ligt in de Westboezem. In de Oude Campspolder is de concentratie tot 5 maal de MTR norm. Ook het Brielse Meer voldoet niet aan de norm. Het Brielse Meer zelf wordt gevoed door rivierwater met relatief hoge kopergehalten (ruim 2x MTR). De kwaliteit van het inlaatwater bepaalt mede de concentraties in de Westboezem. Voor viswater wordt nergens de norm overschreden. Toelichting: Koper heeft (bij overschrijding van de norm) een giftige werking op waterorganismen. Koper is landelijk gezien ook een probleemstof. Koper wordt deels aangevoerd met inlaatwater (vanuit de grote rivieren via het Brielse Meer). Daarnaast is er interne belasting uit onder andere landbouw, verkeer en industrie. De wettelijke norm (MTR) voor koper op basis van de 90-percentielwaarde is maximaal 3,8 µg/l. Voor viswater is dit 30 µg/l

32 17 Conclusie: Zink overschrijdt op 38% van de locaties de norm (MTR). Dit zijn vooral locaties in de Westboezem. Voor viswater laat zink geen normoverschrijding zien. Toelichting: Zink heeft (bij overschrijding van de norm) een giftige werking op waterorganismen. Er is sprake van een interne belasting. Voor zink zijn dit landbouw, bouwmaterialen en het verkeer. Ook atmosferische depositie draagt bij aan de hoge zinkconcentraties. De wettelijke norm (MTR) voor zink is 40 ųg/l. Voor viswater is dit 200 ųg/l. 30

33 18 Conclusie: Nikkel overschrijdt op 67% van de locaties de norm, verspreid over het hele beheersgebied. Op de locatie Boschpolder nabij het gemaal vertoont nikkel een overschrijding van meer dan 5 maal het MTR. Mogelijk wordt de normoverschrijding voor nikkel deels veroorzaakt door emissies uit de kassen. Toelichting: Nikkel heeft (bij overschrijding van de norm) een giftige werking op waterorganismen. Er is sprake van een interne belasting. Voor nikkel zijn het de landbouw en de chemische industrie. Ook atmosferische depositie draagt bij aan de hoge nikkelconcentraties. De wettelijke norm (MTR) voor nikkel is maximaal 6,3 µg/l. 31

34 3.5 Bestrijdingsmiddelen Bestrijdingsmiddelen vormen nog steeds een waterkwaliteitsprobleem.uit onderstaande factsheets is af te leiden dat normoverschrijdingen voor bestrijdingsmiddelen het meest optreden in de glastuinbouwgebieden. Het lijkt een interne belasting te zijn, aangezien het inlaatwater vanuit het Brielse Meer voor vrijwel alle stoffen wel aan het MTR voldoet. Het analysepakket voor bestrijdingsmiddelen is in 2007 uitgebreid met circa 30 nieuwe stoffen. Hierdoor is het aantal stoffen dat de norm overschrijdt ook toegenomen van 12 in 2006 tot 19 in Tabel 1. Normoverschrijdingen bestrijdingsmiddelen Parameter Aantal locaties met overschrijding Hoogste overschrijding (aantal x MTR) Nieuw in 2007 Normoverschrijdend in 2006 Verboden Persistent 1 Alfaendosulfan X X 2 Bitertanol Carbendazim * X X 4 Chloorvenfinvos 3 42 X Deels X 5 Dichloorvos Ethylparathion X X 7 Heptenofos 1 20 X X 8 Imidacloprid * X X 9 Iprodion Linuron 2 8 X X 11 Methiocarb 7 5 X X 12 Methomyl * X 13 Methoxyfenocide 5 70 X X 14 Methylparathion 1 9 X 15 Pirimicarb X 16 Pirimifosmethyl Deels 17 Spinosad 1 5 X 18 Thiacloprid 10 4 X 19 Triazofos 2 6 X * Ook in 2006, maar op enkele locaties Van de 12 stoffen uit 2006 worden er 8 stoffen ook in 2007 normoverschrijdend aangetroffen. Van de nieuwe stoffen in 2007 overschreden er 5 de norm. In 2007 zijn 5 stoffen aangetroffen die thans verboden zijn. Voor 3 stoffen (ethylparathion, heptenofos en methylparathion) is het zeer waarschijnlijk dat het gaat om illegaal gebruik, omdat deze stoffen niet persistent (persistent is biologisch moeilijk afbreekbaar) zijn. Er is dus geen nalevering vanuit de bodem van deze stoffen. 32

35 19 Conclusie:Pirimifos-methyl heeft de hoogste overschrijding op de locatie bij het gemaal in de Oude en Nieuwe Broekpolder (17x MTR). Toelichting: Pirimifos-methyl is een insecticide. De toepassing van pirimifos-methyl is in november 1999 door het CTB beperkt tot bewaarplaatsen van graan en opslag van bloembollen. Sinds 2004 zijn via de vrijstelling (16aa) enkele onmisbare toepassingen in sierteelt in de kas en als plantgoedbehandeling in de lelie toegestaan. De vrijstelling geldt voor de volgende gewassen: potplanten en orchidee (2004), nerine en amaryllis (2006) en roos (2007). Pirimifos-methyl is recent op Annex I geplaatst; het plaatsingsbesluit is nog niet gepubliceerd. Volgens dit besluit zijn alleen na-oogsttoepassingen in opslag toegestaan. Voor het behoud van toepassing in opslag van bloembollen dienen aanvullende gegevens te worden geleverd, onder meer op het gebied van het milieu. Het ad hoc MTR voor pirimifos-methyl is 0,02 µg/l. Zie ook: 33

36 20 Conclusie: Methiocarb heeft de hoogste overschrijding in het Oranjekanaal, ruim 6 x MTR en laat op een aantal meetpunten in het Westland en 1 meetpunt in het Verversingskanaal lichte overschrijdingen zien. Toelichting: Methiocarb is een insecticide gericht op de bestrijding van slakken. Het is zeer giftig voor vogels en vissen. Methiocarb is zeer persistent. Het behoort tot de nieuw gemeten stoffen in 2007 en heeft een ad hoc MTR van 0,016 µg/l. 34

37 21 Conclusie: Pirimicarb overschrijdt op ruim 40% van de locaties het MTR. De hoogste overschrijding werd gemeten in de Oude Campspolder (tot 27x MTR). Toelichting: Pirimicarb is een insecticide dat in een groot aantal teelten wordt toegepast, onder meer in de teelt van groenten, fruit en siergewassen. Het is een selectief luizen- en mijtenmiddel en is onder andere giftig voor watervlooien (verminderde voortplanting). De MTR norm voor pirimicarb is 0,09 µg/l. 35

38 22 Conclusie: Carbendazim overschrijdt vooral in het Westland het MTR (tot ruim 20 x MTR bij het gemaal in de Boschpolder). Er zijn in 2007 op 39 locaties metingen gedaan. Dit geeft een vollediger beeld dan de vier meetpunten uit Toelichting: Carbendazim is een fungicide dat vooral in de bloemteelt word toegepast. Carbendazim hecht goed aan de (water)bodem en is persistent van karakter. Overschrijdingen kunnen het gevolg zijn van nalevering uit het sediment en/of verontreiniging van het watermonster met opgewerveld bodemmateriaal. De wettelijke norm (MTR) voor carbendazim is 0,5 µg/l. 36

39 23 Conclusie: Imidacloprid overschrijdt in het gehele gebied de norm (tot 230x MTR in de Oranjepolder bij de stuw Oranjedijk). Imidacloprid is één van probleemstoffen van de KRW. Er zijn op 39 locaties metingen gedaan aan imidacloprid waarmee een goed beeld van de situatie in het gehele beheersgebied wordt verkregen. Op de meeste punten wordt de norm overschreden. Toelichting: Imidacloprid is een nicotineverbinding en kent als insecticide een groot gebruik in de glastuinbouw. In bijna alle gewassen is het toegelaten en het wordt met grote regelmaat gebruikt. Imidacloprid is persistent. De wettelijke norm (MTR) voor imidacloprid is 0,013 µg/l. 37

40 24 Conclusie: De meetwaarden voor chloorvenfinvos liggen bijna overal beneden de detectiegrens van 0,02 µg/l, terwijl het MTR op 0,002 µg/l ligt. Alleen bij de stuw bij de Oranjedijk in de Oranjepolder en in de waterspeeltuin aan de Korftlaan in Delft is een waarde gevonden die het MTR respectievelijk 20 maal en 19 maal overschrijdt. Toelichting: Chloorvenfinvos wordt beperkt toegelaten als insecticide. Het mag alleen als granulaat, strooimiddel of als zaadcoating worden gebruikt. Chloorvenfinvos is vrij persistent, waardoor nalevering vanuit de waterbodem bijdraagt aan de concentraties. Chloorvenfinvos heeft een MTR van 0,002 ųg/l en is een prioritaire stof in de KRW. Chloorfenvinfos behoort tot de groep van organofosforbestrijdingsmiddelen. Het is een insecticide dat vooral in de rozenteelt, radijsteelt en als bodembehandeling wordt gebruikt. De stof is vooral giftig voor de waterbeestjes (o.a macrofauna en watervlooien). Het MTR van chloorfenvinfos is 0,002 µg/l. 38

41 25 Conclusie: Bitertanol overschrijdt slechts op het meetpunt in het Oude Spui bijna 4 x het ad hoc MTR. Op de overige meetlocaties in het beheersgebied worden geen overschrijdingen aangetroffen. Toelichting: Bitertanol is een fungicide en is behoorlijk giftig. Bitertanol heeft een ad hoc MTR van 0,31 µg/l. 39

42 26 Conclusie: In de Polder van Nootdorp is de hoogste concentratie dichloorvos gemeten (bij 1 meting was de waarde 350 x MTR). Op een viertal punten zijn er behoorlijke overschrijdingen, mede door het lage MTR van 0,0007 µg/l. Toelichting: Dichloorvos is een insecticide dat wordt gebruikt in de glastuinbouw en is zeer giftig. Het is in de Europese Unie niet meer toegelaten als werkzame stof in gewasbeschermingsmiddelen. Het verbod gaat in op 6 december 2007; bestaande voorraden mogen tot 6 december 2008 gebruikt worden. Het MTR voor dichloorvos is 0,0007 µg/l. 40

43 27 Conclusie: In de Vlotwatering, de Boschpolder en in de Lange Wetering bij Kwintsheul overschrijden de concentraties het MTR. De Lange Wetering kent de hoogste overschrijding (37 x MTR). Op de overige punten is het gehalte niet toetsbaar, omdat het hier om waarden gaat onder de detectiegrens van 0,05 µg/l waar het MTR lager ligt, namelijk op 0,002 µg/l. Toelichting: Ethylparathion behoort tot de groep organofosforbestrijdingsmiddelen en werd toegepast als insecticide in de glastuinbouw. Vanaf 2002 zijn de middelen met werkzame stof parathion-ethyl verboden. 41

44 28 Conclusie: Op 3 punten wordt het gehalte methoxyfenocide overschreden, namelijk in de Vlotwatering, de Karitaatmolensloot en de s-gravenzandsevaart. Toelichting: Methoxyfenocide is een insecticide dat onder glas met name wordt toegepast ter bestrijding van rupsen in de groenten- en bloementeelt. Het is een in 2007 nieuw gemeten stof. Methoxyfenocide heeft een ad hoc MTR van 0,18 µg/l. 42

45 29 Conclusie: Parathion-methyl laat alleen in de Lange Watering een overschrijding zien van 37 x MTR. Op de overige meetpunten liggen de meetwaarden onder de detectiegrens van 0,05 µg/l. Toelichting: Parathion-methyl is een krachtig insecticide waarvan het gebruik niet meer is toegestaan. Aangezien het geen persistente stof is, is illegaal gebruik een mogelijke bron. Het MTR voor parathion-methyl is 0,002 µg/l. 43

46 30 Conclusie: Iprodion overschrijdt op 1 locatie de norm, namelijk in de Oranjepolder (3 x MTR). Toelichting: Iprodion is een fungicide dat wordt gebruikt voor de bestrijding van grauwe schimmel, monilia-rot (tak- en bloesemsterfte), Sclerotinia (sclerotiënrot) en andere schimmelziekten bij een groot aantal teelten: groenten, fruit, sierbomen en -planten, gazons en grasvelden. Het is een contactfungicide dat de kieming van sporen remt en de groei van de zwamvlok (mycelium) blokkeert. Het ad hoc MTR van iprodion is 0,5 µg/l.. 44

47 31 Conclusie: Op slechts 1 punt in het beheersgebied is er een meetwaarde aangetroffen die boven de detectiegrens van 0,05 µg/l ligt, namelijk bij gemaal Krimsloot in Nieuwland. Deze meetwaarde levert een overschrijding van ruim 5 x MTR op. Toelichting: Spinosad is een insecticide. Het wordt op allerlei teelten gebruikt, onder andere appel- en perenbomen, aardbeien, tomaten, groenten en sierplanten. Omdat spinosad van bacteriën afkomstig is en geen synthetische stof, is het geschikt om te combineren met biologische bestrijdingsmethoden. De Europese Unie heeft spinosad toegelaten voor gebruik in de biologische landbouw (op voorwaarde dat het geproduceerd is door niet genetisch gemodificeerde stammen van de bacterie)[6]. Het behoort tot het nieuwe analysepakket in De ad hoc MTR is 0,024 µg/l. 45

48 32 Conclusie: Op een aantal locaties verspreid door het beheersgebied vinden overschrijdingen van het MTR voor thiacloprid plaats. In de Polder van Nootdorp doet zich de hoogste overschrijding (ruim 4 x MTR) voor. Toelichting: Thiacloprid is een insecticide en heeft een ad hoc MTR van 0,025 µg/l. Het behoort tot het nieuwe analysepakket in

49 33 Conclusie: Linuron toont op 2 locaties een overschrijding: in de sgravenzandsevaart en in Toelichting: Linuron is een herbicide die gebruikt wordt in een grote verscheidenheid aan teelten, is zeer giftig voor waterorganismen en zeer persistent. Linuron behoort tot het nieuwe analysepakket in De wettelijke norm (MTR) is 0,25 µg/l. 47

50 34 Conclusie: Triazofos is slechts op het meetpunt in de Krimsloot bij het gemaal boven de detectiegrens aangetroffen met een concentratie van ruim 6 x MTR. Toelichting: Triazofos is een insecticide en de toepassing ervan is al enige jaren verboden. Omdat het een niet-persistente stof is, kan de aanwezigheid ervan in 2007 dan ook duiden op illegaal gebruik. De detectiegrens ligt op 0,02 µg/l en het MTR op 0,032 µg/. 48

51 35 Conclusie: Methomyl overschrijdt bij gemaal Krimsloot de norm (7 x MTR) en in de sgravenzandsevaart is de overschrijding zelfs 34 x MTR. Ook op een aantal andere locaties in het Westland alsmede in de binnenboezem van de polder van Berkel vinden overschrijdingen plaats. Toelichting: Methomyl is een niet-persistent insecticide. Deze stof wordt in de teelten van komkommer, chrysant en roos regelmatig toegepast. De wettelijke norm (MTR) voor methomyl is 0,08 µg/l. 49

52 36 Conclusie: Alfa-endosulfan vertoont op 3 locaties forse overschrijdingen van rond 250 x MTR: in Noordland, Nieuwland en in de Poelpolder. Op de overige locaties voldoet de stof echter aan de norm. Toelichting: Alfa-endosulfan is een insecticide dat op een breed terrein kan worden ingezet. Het is een zeer persistent organochloormiddel. De toepassing ervan is al jaren verboden. Het MTR voor alfaendosulfan is 0,02 µg/l. 50

53 37 Conclusie: Heptenofos overschrijdt slechts op 1 locatie het MTR, namelijk in Noordland met een overschrijding van 20 x MTR. Toelichting: Heptenofos is een insecticide ter bestrijding van bladluis en wordt in een verscheidenheid aan teelten toegepast. Het is een verboden middel en niet persistent. De overschrijdingen kunnen dus duiden op mogelijk illegaal gebruik. De wettelijke norm (MTR) is 0,02 µg/l. 51

54 3.6 Poly-Aromatische Koolwaterstoffen (PAK s) 38 Conclusie: benzo(a)anthraceen is een gidsstof die model staat voor de Poly-Aromatische Koolwaterstoffen (PAK s). Benzo(a)anthraceen voldoet grotendeels aan het MTR. In de Schie (Kruithuisweg) en Overschie wordt benzo(a)anthraceen tot 3 à 4x het MTR aangetroffen. Mogelijk wordt de hoge concentratie veroorzaakt door de intensieve scheepvaart op de Schie. Ook in de Vlaardingervaart wordt de norm overschreden. De overige PAK s voldoen in het beheersgebied aan de norm. Toelichting: PAK s ontstaan onder andere bij de onvolledige verbranding van koolstofbevattende materialen (uitlaat- en verbrandingsgassen). Andere bronnen zijn met creosootolie verduurzaamd hout van beschoeiingen en steigers. Ook scheepvaart is een bron van PAK s. Schepen worden onder de waterlijn vaak behandeld met teer (bevat PAK s) om roest en de aangroei van algen tegen te gaan. De wettelijke norm (MTR) voor benzo(a)anthraceen is 0,03 µg/l. 52

55 3.7 Watervlooientest Watervlooientoets (overlevingspercentages) Glastuinbouw Referentie Norm overleving % overleving (5x) 2007 Meetjaar 39 Conclusie: vanaf 2001 is het overlevingspercentage in het glastuinbouwgebied sterk toegenomen tot ruim 70%. Hoewel er een duidelijk positieve ontwikkeling is te zien, voldoet het water in het glastuinbouwgebied nog niet aan de norm van minimaal 80% overleving. In de referentiegebieden is de overleving van rond de 90% afgenomen naar ruim 80%. Toelichting: Delfland beoordeelt de giftigheid van het oppervlaktewater met behulp van een bio-assay met watervlooien. Hierbij wordt het overlevingspercentage onder de watervlooien na blootstelling gedurende 7 dagen bepaald. De doelstelling is dat het overlevingspercentage van de watervlo in het glastuinbouwgebied vergelijkbaar is met dat van de referentiegebieden. 53

56 4 Factsheets ecologische waterkwaliteit 4.1 beoordeling sloten en kanalen Procentuele indeling van meetpunten in klassen Sloten 100% 80% 60% zeer goed goed voldoet slecht zeer slecht 40% 20% 0% Chemie Structuur Trofie Saprobie Toxiciteit Brakkarakter Variant- eigenkarakter zuurkarakter Kanalen 100% 80% 60% zeer goed goed voldoet slecht zeer slecht 40% 20% 0% Chemie Structuur Trofie Saprobie Brakkarakter Variant- eigenkarakter Conclusie: In de sloten voldoen op veel locaties de karakteristieken beheer(structuur), trofie en variant-eigenkarakter niet aan de norm. Alleen voor het brak- en zuurkarakter voldoen alle locaties aan de norm. Voor de kanalen scoren veel locaties onvoldoende. Met name de karakteristieken beheer(structuur), trofie, saprobie en in mindere mate varianteigenkarakter voldoen niet. Alleen de karakteristiek brakkarakter voldoet op alle locaties aan de norm. Toelichting: De norm voor alle karakteristieken is dat deze minimaal aan de classificatie voldoet voldoen. Voor een uitgebreide verklaring van de karakteristieken zie kader ecologische beoordeling. 54

57 4.2 Beheer 40 Beheer (structuur) basismeetnet 100% 80% 60% zeer slecht slecht voldoet goed zeer goed 40% 20% 0% Conclusie: De karakteristiek beheer bestaat uit twee componenten; structuur en beheer (zie toelichting). Op slechts 6 locaties voldoet de structuur aan de norm. Dit is o.a. het geval in de Duifwatering (Duifpolder) en de Haagse Beek (Domburglaan). Een slechte waardering wordt veroorzaakt door onder andere wateren met steil afgestoken of beschoeide oevers, waar geen ruimte is voor oeverplanten. 55

58 Toelichting: De norm voor de karakteristiek beheer (structuur) is dat deze minimaal in de klasse voldoet valt. De karakteristiek heeft met name betrekking op de inrichting en het onderhoud van de oevers en het water. Deze zijn van grote invloed op de ecologische waterkwaliteit. 41 Beheer (chemie) basismeetnet 100% 80% 60% zeer slecht slecht voldoet goed zeer goed 40% 20% 0%

59 Conclusie: De karakteristiek beheer bestaat uit twee componenten; structuur en beheer (zie toelichting). Op 70% van de locaties voldoet de chemie aan de norm. Een slechte waardering wordt veroorzaakt door onder andere inlaat van gebiedsvreemd water. Twee locatie scoren goed, te weten: Zijsloot Naaldwijkse Vaart en Stuw Meloenstraat in de Zuidpolder van Delfgauw. Toelichting: De norm voor de karakteristiek beheer chemie is dat deze minimaal in de klasse voldoet valt. De karakteristiek beheer heeft met name de aanwezigheid van gebiedseigen (van nature aanwezig) water. Dit in tegenstelling tot aangevoerd water met een afwijkende chemische samenstelling (o.a. nutriënten en chloride). Dit is van grote invloed op de ecologische waterkwaliteit. 57