Samenvatting Regio in Beeld

Transcriptie

1 Samenvatting Regio in Beeld Zuid-Limburg Oktober 2017

2 Een arbeidsmarkt in verandering De Nederlandse arbeidsmarkt verandert: de werkgelegenheid blijft aantrekken, het aantal vacatures groeit en de werkloosheid krimpt. Ook wordt de arbeidsmarkt steeds flexibeler en hebben technologische veranderingen hun weerslag op de arbeidsmarkt. Nieuwe beroepen en banen ontstaan, terwijl er ook werk verdwijnt en andere vaak hogere - eisen worden gesteld aan bestaande banen. Vooral in het middensegment dreigen door de technologische vooruitgang banen te verdwijnen. De groei van de werkgelegenheid is omvangrijk genoeg om de werkloosheid te laten dalen, maar niet sterk genoeg om voor alle groepen een daling te realiseren. De tweedeling op de arbeidsmarkt is de afgelopen jaren toegenomen. De sterkste positie op de arbeidsmarkt is er voor vakspecialisten in de ICT, techniek en de zorg. Werkenden in deze richtingen zullen weinig moeite hebben hun baan te behouden; werkzoekenden beschikken over een gunstige concurrentiepositie. Er zijn echter ook groepen met een structureel slechte arbeidsmarktpositie. Het gaat dan om laagopgeleiden, specifieke beroepsrichtingen, niet-westerse migranten, oudere langdurig werklozen en arbeidsbeperkten. Een groeiende werkgelegenheid en vacaturemarkt in Zuid-Limburg De economie in Nederland groeit. De werkgelegenheid trekt in vrijwel alle sectoren aan. Het aantal vacatures groeit fors. Voor de arbeidsmarktregio Zuid-Limburg verwacht UWV dat het aantal banen van werknemers in de periode met 3,8% (9.700 banen) toeneemt van in 2016 naar in Dat ligt onder de landelijke groei van het aantal banen (4,2%). Dit komt vooral doordat sterk groeiende dienstverlenende sectoren (ICT, zakelijke dienstverlening), maar ook sectoren als bouwnijverheid en groothandel naar verhouding in de regio minder vertegenwoordigd zijn dan landelijk. Daarnaast heeft een afnemende bevolking een drukkend effect op sectoren als detailhandel en horeca. Het aantal banen van zelfstandigen neemt in onderhavige periode toe met 800. De meeste nieuwe banen in absolute aantallen gezien - ontstaan in 2018 in de overige zakelijke dienstverlening (waaronder de uitzendbranche valt). Daarna volgen de sectoren zorg & welzijn en industrie. Sectoren die krimpen zijn openbaar bestuur, onderwijs en financiële dienstverlening. In 2016 ontstonden in de regio ruim vacatures, gemiddeld bijna per maand. UWV verwacht dat de vacaturemarkt in 2017 en 2018 blijft groeien. Ontstane vacatures per kwartaal, Zuid-Limburg, I II III IV I II Bron: CBS, bewerking UWV WW daalt sneller dan landelijk Eind 2016 telt de potentiële beroepsbevolking in Zuid-Limburg personen. Hiervan ontvangt een deel een sociale zekerheidsuitkering, zoals WW, bijstand of een arbeidsongeschiktheidsuitkering. In Zuid-Limburg hadden eind 2016 relatief meer mensen een uitkering dan landelijk. Dat geldt zowel voor de WW en de bijstand als voor de arbeidsongeschiktheidsuitkeringen. Het aantal WW-uitkeringen in Zuid-Limburg is in 2016 gedaald tot , dit is 11% minder dan een jaar eerder. Verwacht wordt dat in 2017 het aantal WW-uitkeringen in Zuid-Limburg met 18% daalt en in 2018 met 12%. De meeste recente cijfers (augustus 2017) laten zien dat het aantal WWuitkeringen bedraagt en dat het WW-percentage inmiddels 4,1% bedraagt en daarmee een Samenvatting Regio in Beeld Zuid-Limburg 1

3 fractie hoger ligt dan het landelijk gemiddelde (4,0%). Het aantal WW-uitkeringen daalt momenteel sneller dan landelijk. Eind 2016 waren er in Zuid-Limburg personen (tot de AOW-leeftijd) met een bijstandsuitkering. Een jaar eerder waren dat er Op zich is dat een kleine afname, maar hiermee is Zuid-Limburg wel een van de weinige regio s waar het aantal bijstandsgerechtigden in 2016 afnam (-0,2%). Landelijk gezien komt de stijging vooral door nieuwe wetgeving en de toestroom van asielzoekers. In 2016 stroomden in Zuid-Limburg ruim 800 mensen in aansluiting op de WW door naar de bijstand, een doorstroompercentage van 5,4%. Vanuit de bijstand gezien is dit een belangrijk deel van de nieuwe uitkeringen. Het gaat dan om bijna een vijfde van het aantal nieuwe bijstandsontvangers. Sociale zekerheidsuitkeringen en hun aandeel in de beroepsbevolking, Zuid-Limburg en Nederland, december 2016 Beroepsbevolking Zuid-Limburg Nederland aandeel in aandeel in aantal beroepsbevolking beroepsbevolking WW ,7% 4,6% Bijstand tot AOW-leeftijd ,4% 5,2% Arbeidsongeschiktheid (AO) ,9% 8,9% waarvan Wajong ,8% 2,8% waarvan WAO ,2% 3,3% waarvan WIA ,0% 2,8% Bron: CBS en UWV Meer kansen op werk in Zuid-Limburg De spanning op de arbeidsmarkt dat is de verhouding tussen openstaande vacatures en kortdurend werkzoekenden neemt in Zuid-Limburg toe. Spanning arbeidsmarkt, 35 arbeidsmarktregio s, 2e kwartaal 2016 en 2e kwartaal 2017 Totaal alle beroepen, 2 e kwartaal 2017 Totaal alle beroepen, 2 e kwartaal 2016 Bron: UWV De arbeidsmarkt in Zuid-Limburg wordt als gemiddeld getypeerd. Een gemiddelde spanning op de arbeidsmarkt betekent dat vraag en aanbod op totaalniveau redelijk in evenwicht zijn. Werkgevers ondervinden steeds meer knelpunten bij het invullen van vacatures. Werkzoekenden beschikken gemiddeld genomen over een verbeterde concurrentiepositie, zij hebben meer kans op het vinden van werk. Er zijn echter grote verschillen tussen beroepsgroepen als het gaat om de kans op werk. De beste concurrentiepositie hebben werkzoekenden wanneer zij solliciteren op vacatures voor vaklui in de techniek. Samenvatting Regio in Beeld Zuid-Limburg 2

4 Vooral werkzoekenden met een administratieve achtergrond, koeriers (auto), leiders kinderopvang, caissières detailhandel, activiteitenbegeleiders en conciërges ervaren veel concurrentie tijdens het solliciteren. Van de beroepen die veel voorkomen onder werkzoekenden in Zuid-Limburg hebben productiemedewerkers, schoonmakers, medewerkers bediening horeca, logistiek medewerkers, heftruckchauffeurs en medewerkers klantenservice een goede concurrentiepositie. Voor veel voorkomende beroepen als financieel-administratief medewerker en magazijnmedewerker is de concurrentiepositie gemiddeld. Niet iedereen profiteert evenredig van de economische groei. Laagopgeleiden, arbeidsbeperkten, 55- plussers en mensen die een beroep uitoefenen waar weinig vraag naar is beschikken over een kwetsbare arbeidsmarktpositie. Ondanks hun zwakke arbeidsmarktpositie biedt de groeiende economie ook hen kansen. Laagopgeleiden zijn vaker werkloos Laagopgeleiden zijn mensen zonder startkwalificatie. Zij hebben basisonderwijs, vmbo of mbo-1 als hoogst afgeronde opleiding. De gemiddelde werkloosheid onder laagopgeleiden in Nederland is met 9% hoger dan onder middelbaar (6%) en hoogopgeleiden (4%). In Zuid-Limburg worden in 2016 circa mensen tot de laagopgeleiden (inclusief scholieren en mbo-studenten) gerekend. Dat is 22% van de beroepsbevolking. In 2016 ontstonden in Zuid-Limburg bijna vacatures op laag niveau. In Zuid-Limburg vond 64% van de laagopgeleide WW ers binnen een jaar werk. Uitzendwerk is voor laagopgeleiden belangrijk voor het vinden van een baan. Vooral voor laagopgeleiden met een technisch beroep, een transport & logistiek beroep of een agrarisch beroep zijn uitzendbureaus een belangrijke route naar werk. Economisch-administratief personeel op laag niveau vindt het minst vaak werk vanuit de WW. De concurrentiepositie is gunstig voor laagopgeleiden die werk zoeken in de richtingen techniek, transport & logistiek en agrarisch. Concurrentiepositie laagopgeleiden naar beroepsrichting, Zuid-Limburg, 6-maandsgemiddelde november 2016 april 2017 Concurrentie van werkzoekenden weinig veel Technisch Dienstverlenend Transport en logistiek Commercieel Zorg en welzijn Economisch en administratief Agrarisch Bron: UWV Er zijn zeker kansen voor laagopgeleiden, maar verschillende belemmeringen kunnen het moeilijker maken om werk te vinden of te behouden: laagopgeleiden voelen zich gemiddeld genomen vaker ongezond, terwijl beroepen met goede kansen voor laagopgeleiden juist fysiek zwaar zijn; laagopgeleiden hebben vaak minder toegang tot uitgebreide sociale netwerken; de laagopgeleide beroepsbevolking is sterker vergrijsd en ouderen komen moeilijker aan het werk; laagopgeleiden ondervinden relatief veel concurrentie op de arbeidsmarkt van andere groepen (scholieren, studenten, arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa en hoger opgeleiden; soms weten werkgevers en laagopgeleiden elkaar niet goed te vinden. Arbeidsbeperkten kwetsbaar op de arbeidsmarkt Arbeidsbeperkten vormen een heterogene groep die varieert van hoogopgeleiden met een lichte fysieke aandoening tot mensen zonder diploma met een ernstige verstandelijke beperking. Ook de arbeidsmogelijkheden van arbeidsbeperkten lopen uiteen. De arbeidsdeelname verschilt per arbeidsongeschiktheidsuitkering. Bij gedeeltelijk arbeidsgeschikte WGA ers steeg het aandeel werkenden in Zuid-Limburg in 2015 naar 54%. Dat was in Zuid-Limburg de eerste stijging sinds Het landelijke aandeel werkenden bedroeg in %. Bij volledig arbeidsongeschikte WGA ers daalde het aandeel werkenden van 17% in 2008 naar 7% in Landelijk werkte in %. Samenvatting Regio in Beeld Zuid-Limburg 3

5 Het aandeel werkenden binnen de groep WIA 35-minners steeg landelijk voor het eerst sinds jaren. In Zuid-Limburg is het aandeel de afgelopen jaren vrij constant gebleven. In 2015 bedroeg het percentage werkenden in de regio 43%. Dat is gelijk aan het landelijk gemiddelde. Onder WAO ers daalde het aandeel werkenden in 2015 verder. Van de WAO ers werkte in Zuid-Limburg eind % tegenover 18% landelijk. Tot 2015 is de afname bij WAO ers landelijk kleiner dan bij de WGA ers. Dit komt onder andere doordat de huidige WAO ers lang in de uitkering zitten. Als ze werken, doen ze dit meestal al langere tijd. Dit in tegenstelling tot de WGA ers, die vaak minder lang een uitkering ontvangen. De WGA ers die werken verliezen vaker dan WAO ers na verloop van tijd hun baan. Banen volgens banenafspraak, Zuid-Limburg, Bron: UWV, Trendrapportage q q q q q4 Indicatie Werkkamer eind 2016 Uitzendcontracten/detachering Regulier markt Regulier overheid Zuid-Limburg ligt op koers voor de banenafspraak. Eind december 2016 stonden in Zuid-Limburg personen in het doelgroepregister. Ten opzichte van de nulmeting is het aantal met afgenomen. De netto ontwikkeling in het aantal banen volgens de definitie van de banenafspraak ten opzichte van de nulmeting ziet er in Zuid-Limburg als volgt uit: 267 extra banen bij reguliere werkgevers via een dienstverband en extra banen bij reguliere werkgevers via een uitzendcontract of detachering. Grotere kans op langdurige werkloosheid bij 55-plussers Oudere werknemers verliezen over het algemeen minder snel hun baan dan jongere werknemers. Maar als ouderen hun baan kwijtraken, komen ze moeilijker weer aan het werk. Werkhervatting naar leeftijdsklasse, Zuid-Limburg, werkhervatting in periode juli 2015-juni tot 30 jaar 30 tot 40 jaar 40 tot 50 jaar 50 tot 60 jaar 60 jaar en ouder Bron: UWV 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Eind 2016 ligt het aandeel langdurig werkloze 55-plussers in Zuid-Limburg met 67% iets lager dan landelijk (69%). In Zuid-Limburg gaat per augustus 2017 ruim de helft (52%) van de lopende WW-uitkeringen naar 50-plussers. Van die WW-uitkeringen heeft weer de helft een verstreken uitkeringsduur van minimaal een jaar. Langdurige werkloosheid verzwakt de arbeidsmarktpositie van werkzoekenden. Samenvatting Regio in Beeld Zuid-Limburg 4

6 Van de 50-plussersin Zuid-Limburg is 40% binnen een jaar weer aan het werk. Voor jongere leeftijdsgroepen is het werkhervattingspercentrage duidelijk beter. Hiervoor zijn verschillende redenen. Werkgevers vinden de verhoudingen tussen loonkosten en productiviteit van 55-plussers vaak een probleem, hoewel gemiddeld het salarisniveau van 55-plussers niet of nauwelijks hoger is dan van werknemers van jaar in vergelijkbare functies. Werkgevers denken dat het ziekteverzuim van oudere werknemers hoger is dan van jongere leeftijdsgroepen. In de ogen van werkgevers presteren 50-plussers slechter dan jongeren op fysieke en mentale belastbaarheid, flexibiliteit, creativiteit, opleidingsbereidheid en vaardigheid met nieuwe technologieën. Maar ze presteren volgens werkgevers juist beter op betrouwbaarheid, betrokkenheid, nauwkeurigheid, sociale vaardigheden en klantgerichtheid. De deelname aan scholing, trainingen en cursussen van mensen met een hogere leeftijdsklasse is relatief laag. De scholingsachterstand is de afgelopen jaren wel wat kleiner geworden. Veel administratieve beroepen verdwijnen Vooral werkzoekenden met opleiding, werkervaring en competenties waarnaar weinig vraag is, komen moeilijk aan de slag. Eén van de groepen waarvoor dit het duidelijkst zichtbaar is op de arbeidsmarkt zijn de administratieve beroepen. Vooral in Maastricht en Heerlen kennen een goot aantal administratieve banen. Naast administratieve beroepen zijn er ook andere beroepen met een ongunstige concurrentiepositie in Zuid-Limburg. Voor deze beroepen is het aanbod van werkzoekenden groot ten opzichte van de beschikbare vacatures. Werkzoekenden in deze beroepen kunnen overstappen naar andere beroepen dan waar ze voorheen werkten of met een arbeidsmarktgerichte scholing hun kansen vergroten. UWV heeft voor een aantal beroepen de mogelijkheden voor overstappen in beeld gebracht: verkoper; medewerker bedrijfsrestaurant; medewerker facilitaire dienst; administratief medewerker; secretaresse; receptionist; sociaal-cultureel werker. Uitdagingen voor de regionale arbeidsmarkt De arbeidsmarkt biedt meer dan voorheen mogelijkheden op het vlak van de transitie van werk naar werk. Het stimuleren van deze transitie is opportuun met het oog op besparing van uitkeringsgelden en vermindering van vacatures die moeilijk(er) in te vullen zijn. Het bevorderen van intersectorale mobiliteit en functieswitch kan enerzijds leiden tot een verminderde spanning op de markt en zorgt anderzijds voor een toename van kansen op werk. Veel werkzoekenden, vooral laag opgeleiden, zijn gebaat met een professionele begeleiding in hun zoektocht naar werk. Scholing is hierbij een belangrijke component. Leerwerkloketten kunnen in dat kader adequate ondersteuning bieden. Publiek-private samenwerking heeft in de regio bewezen een belangrijke bijdrage te kunnen leveren aan een effectieve aansluiting tussen vraag en aanbod. De arbeidsmarktpositie van laagopgeleiden kan (onder meer) verbeterd worden door het stimuleren om werkzoekenden in kansrijke beroepen en sectoren te laten zoeken, het verzilveren van competenties en vaardigheden in certificaten en het motiveren van werkzoekenden om de juiste zoekkanalen te gebruiken. Uitzendwerk is een goede opstap naar werk en relaties en open sollicitaties zijn belangrijke zoekkanalen voor laagopgeleiden. Een belangrijke uitdaging is gelegen in het (meer) benutten van de Euregionale arbeidsmarkt. Op het vlak van het transparant maken van de arbeidsmarkt in de verschillende landen en uitwisseling van deze informatie is nog veel te winnen. In Zuid-Limburg is er nog een onbenut arbeidspotentieel van circa mensen. Met de juiste middelen is een deel hiervan naar de arbeidsmarkt te begeleiden. Steeds meer bedrijven nemen mensen met een arbeidsbeperking aan. Van de andere kant zijn er nog veel werkgevers die geen zicht hebben op mogelijkheden van de doelgroep voor hun bedrijf. Een uitdaging is gelegen in het bereiken van deze werkgevers. Het Expertisecentrum Inclusieve Arbeidsmarkt, een initiatief van de Universiteit Maastricht en UWV kan bedrijven hierbij ondersteunen. Binnen het Bestuurlijk Overleg Regionaal Arbeidsmarktbeleid (BORA) wordt in Zuid-Limburg gewerkt aan een sectorale aanpak. Directe betrokkenheid van het bedrijfsleven is hierbij van eminent belang. Periodieke bevraging van het bedrijfsleven op het vlak van actuele aansluiting tussen vraag en aanbod en toekomstige behoeften verdient hierbij prominent en continu de aandacht. Samenvatting Regio in Beeld Zuid-Limburg 5

7 Colofon Regio in Beeld Regio in Beeld is een jaarlijkse uitgave van UWV Auteur Gerald Ahn Inlichtingen Redactieadres UWV Afdeling Arbeidsmarktinformatie en -advies Postbus HG Amsterdam Eindredactie Suzanne IJzerman Roelof van der Velde Regio samenstelling De arbeidsmarktregio Zuid-Limburg is het werkgebied van Werkplein Heerlen. De gemeenten Beek, Brunssum, Eijsden-Margraten, Gulpen-Wittem, Heerlen, Kerkrade, Landgraaf, Maastricht, Meerssen, Nuth, Onderbanken, Schinnen, Simpelveld, Sittard-Geleen, Stein, Vaals, Valkenburg aan de Geul en Voerendaal maken deel uit van deze arbeidsmarktregio. Samenvatting Regio in Beeld Zuid-Limburg 6

8 Einde rapport Samenvatting Regio in Beeld Zuid-Limburg 7