STUDIEGIDS BACHELOR SOCIAL WORK. Collegejaar Faculteit der Maatschappij en Gedragswetenschappen Universiteit van de Nederlandse Antillen

Transcriptie

1 STUDIEGIDS BACHELOR SOCIAL WORK Collegejaar Faculteit der Maatschappij en Gedragswetenschappen Universiteit van de Nederlandse Antillen

2 Aanleiding tot de opleiding Bachelor Social Work De Antilliaanse samenleving is een samenleving in beweging: staatkundige, economische en sociale veranderingen dienen zich dwingend aan. Sinds de tijd dat deze uitspraak is gedaan zijn deze veranderingen de afgelopen jaren versneld. De huidige ontwikkelingen in het kader van de staatkundige hervormingen, de groeiende sociale problematiek, de vergrijzing van de beroepsbevolking en de behoefte aan hoger opgeleiden die beschikken over een kennisbasis en competenties die zijn toegespitst op de Antilliaanse context, onderstrepen eens te meer de noodzaak om het hoger onderwijs op de Antillen en met name op Curaçao een flinke impuls te geven. Wanneer een samenleving snelle maatschappelijke veranderingen doormaakt, is het van belang dat goed opgeleide mensen dit proces en de mogelijke negatieve consequenties daarvan kunnen analyseren, interpreteren en in beleid en praktijk vorm te geven en te begeleiden. Dit dient zowel op groepsniveau (maatschappij) als op het niveau van individuele en groepen cliënten (gedrag) te gebeuren. Uit: Opleidingsplan Bachelor Social Work (2009) 2 B S W

3 Voorwoord Voor je ligt de studiegids van de opleiding Bachelor Social Work. Social Work wordt aangeboden door de Faculteit der Maatschappij en Gedragswetenschappen. De faculteit maakt deel uit van de Universiteit van de Nederlandse Antillen (UNA). Deze studiegids informeert studenten, docenten en andere betrokkenen over de opleiding en de organisatie van de Bachelor Social Work in het studiejaar De studiegids is een wegwijzer, waarmee je jezelf kunt oriënteren op de organisatie van het instituut en de opleiding, op algemene regelgeving en op de inhoud en opzet van het studieprogramma. Naslagwerk We raden al onze studenten aan terdege kennis te nemen van de inhoud. Niet alleen voorafgaand aan, maar ook tijdens het studiejaar. Want de studiegids dient tevens als naslagwerk, waarin je het antwoord kunt vinden op veel van je vragen. Hoewel deze gids met de grootst mogelijke zorgvuldigheid is opgesteld, kunnen er toch fouten in staan. Je kunt aan de beschrijving in de studiegids dan ook geen rechten ontlenen. NVAO-toetsing In december 2009 is de opleiding beoordeeld door de Nederlands Vlaamse Accreditatie Organisatie. De toetsing heeft tot een positieve beoordeling geleid van BSW als Nieuwe Opleiding. Dit betekent dat de opleiding qua niveau vergelijkbaar is met de opleidingen in Nederland die geaccrediteerd zijn en dat afgezien van inhoudelijke verschillen studenten kunnen doorstromen naar opleidingen in Nederland. Het niveau voor een HBObachelor is vastgelegd in officiële documenten. Deze toetsing betekent ook dat de opleiding in 2015 wederom beoordeeld zal gaan worden. In de tussenliggende 6 jaren wordt daarom hard gewerkt om het niveau van de opleiding te garanderen en te handhaven. Voor de studenten betekent dit dat indien zij de opleiding volgens het gestelde niveau afronden, ook werkelijk voldoen aan het HBObachelor niveau. Man en vrouw Met het oog op leesbaarheid verwijzen we in de tekst naar de student of de Social Worker met hij. Het spreekt voor zich dat hiermee ook altijd zij is bedoeld. 3 B S W

4 Inhoudsopgave 1. Factsheet 6 2. Faculteit der Maatschappij en Gedragswetenschappen De opleiding Bachelor Social Work Sociaal Agogisch Handelen Drie taakgebieden Uitstroomprofielen Fasen en niveaus in de opleiding Major-Minor structuur Stage Studieloopbaanbegeleiding (SLB) Het onderwijs Competentiegericht onderwijs Kennis (blijven) ontwikkelen, verbreding en specialisering Sociaal-agogische eindcompetenties Competentiegericht leren in leerlijnen Invulling van leerlijnen Programma opbouw Jaarplanschema eerste jaar Propedeuse Jaarplanschema tweede jaar eerste jaar hoofdfase Jaarplanschema derde jaar Stagejaar Jaarplanschema vierde jaar Afstudeerfase Beschrijving studieonderdelen Verplichte literatuur Toetsen en examens Fasen in de opleiding Doorstroomregeling / drempelregeling / bindend afwijzend studieadvies Toetsing Portfolio Tijdvakken en frequentie van toetsing Bekendmaking van de uitslag en studievoortgangsregistratie Aanvraag vrijstellingen Schriftelijke toetsen, tentamens, etc. inzien en nabespreken Bewaring tentamens, werkstukken e.d Aanwezigheidsplicht en consequenties van niet voldoen aan de gestelde eisen Kwaliteitszorg Opleidingsadviesraad Faculteitsraad Toelating, inschrijving en kosten Toelatingseisen Algemeen Buitenlands diploma Colloquium Doctum Vormen van Inschrijving Reguliere voltijd student Toehoorder, alleen bij theorievakken Certificaatstudent Inschrijfprocedure Inschrijfformulier Collegekaart 38 4 B S W

5 7.4. Inschrijf-, college- en examengelden Tarieven Examengeld Bachelor Schuldbekentenis Overige regelingen Onderwijsexamenregeling (OER) Geldigheidsduur van studieresultaten Examencommissie Indienen verzoekschriften voor extra herkansing of vrijstellingen Fraude Beroepscommissie Suggesties en klachten Faculteitsraad Studentenraad Praktische informatie Plaats Faculteit der Maatschappij en Gedragswetenschappen Het officemanagement De stagecoördinator De programmanager De decaan De team Bereikbaarheid gastdocenten Faciliteiten en diensten Student Services Center Finance Bibliotheek Campus Computercentrum (CCUNA) Communicatie binnen de opleiding Bereikbaarheid studenten Roostering 52 Bijlagen competenties uitgewerkt naar Leerresultaten 54 5 B S W

6 1. Factsheet Opleiding Bachelor Social Work Titel: Bachelor of Social Work Uitstroomprofielen: Maatschappelijk en Sociaal Juridisch Werk (MSJW) Pedagogische Hulpverlening (PH) Human Resource Management (HRM) Omvang: 240 studiepunten (EC) Major: Propedeusefase: 60 EC Profielfase 150 EC Minor: Keuzeprogramma 30 EC Nominale studieduur: 4 jaar Opleidingsvariant: Voltijd Voertaal: Nederlands/Papiamentu/Engels Literatuur: Nederlands/Papiamentu/Engels ECTS/EC - Studiepuntenregeling Bij de opzet van een studieonderdeel houden we rekening met de tijdsinvestering die redelijkerwijs van studenten verwacht mag worden om een opleiding te kunnen volgen en voltooien. Internationaal is die investering gesteld op 42 weken van veertig uur. De gevraagde tijdsinvestering wordt studiebelasting of studielast genoemd. Die wordt uitgedrukt in studiebelastinguren of in studiepunten. De studiepuntenregeling stelt vast hoe studiepunten bij de opzet van een studieonderdeel worden ingezet. Doel van de studiepuntenregeling is om de studielast van het vierjarige opleidingscurriculum optimaal te beheersen en te spreiden. De studiepunten die je behaalt worden bij BSW in ECTS European Credit Transfer System uitgedrukt. ECTS is een soort gemeenschappelijke munt in cijfers en studiepunten voor de studielast. Een EC (European Credit) staat voor 28 uur studie. Onder studielast verstaan we de inspanning, uitgedrukt in studie-uren, die de gemiddelde student moet opbrengen om op een gemiddeld niveau de afstand te overbruggen tussen het begin en eindtermen van een studieonderdeel of een gedeelte daarvan. Uit de studiepuntenregeling moet niet geconcludeerd worden dat veertig uur studeren per week zonder meer voldoende is. Studenten die op een hoger dan gemiddeld niveau willen afstuderen zullen in het algemeen eveneens méér tijd nodig hebben. Eisen aan de studielast Bij de planning en beheersing van de studielast gelden de volgende spelregels: 1. De studielast wordt uitgedrukt in studiepunten, waarbij 1 studiepunt = 28 uur studielast. 2. De studielast van elk studieonderdeel wordt uitgedrukt in hele studiepunten. 3. De studielast van een studiejaar bedraagt 60 studiepunten of 1680 studie-uren. 6 B S W

7 4. De studielast van het vierjarige curriculum bedraagt 240 (= 4 x 60) studiepunten of 6720 (= 4 x 1680) uren. 5. De studielast van de propedeutische fase bedraagt 60 studiepunten, die van de hoofdfase 180 studiepunten. 6. Bij het bepalen van de studielast worden praktijkactiviteiten uitgedrukt in studiepunten. Dit geldt voor zowel voltijd- als deeltijdopleidingen. De studietijd die je kwijt bent aan een studieonderdeel, uitgedrukt in een bepaald aantal studiepunten, omvat deelname aan programma's, voorbereiden en bijwonen van colleges, nazorg, literatuur bestuderen, voorbereiden en maken van een tentamen. Voorbereidingstijd voor herkansing en deelname aan een herkansingstoets is niet inbegrepen. 7 B S W

8 2. Faculteit der Maatschappij en Gedragswetenschappen 2.1. De opleiding Bachelor Social Work De Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen biedt studies aan op het vlak van maatschappelijk, sociale- en gedragswetenschappelijk vraagstukken binnen de Curaçaose resp. Koninkrijkse samenleving. De opleiding Bachelor Social Work is opgezet in nauwe samenwerking met de Hogeschool van Amsterdam. Na afronding van deze opleiding wordt de titel Bachelor of Social Work verkregen met één van de volgende gekozen uitstroomprofielen: Maatschappelijk en Sociaal Juridisch Werk (MSJW), Pedagogische Hulpverlening (PH) of Human Resource Management (HRM). Dit hoofdstuk beschrijft de kern van Social Work en structuur van de opleiding op hoofdlijnen Sociaal Agogisch Handelen Wat is de kern van de opleiding Social Work? De kern van het Social Work bestaat uit Sociaal Agogisch Handelen. Sociaal... Het sociale doel dat de professional zich stelt, is steeds de realisatie van een menswaardig bestaan (to enhance well-being), zowel feitelijk (materieel) als vanuit beleving (immaterieel). En zowel op individueel niveau als op het niveau van groep en samenleving. Het handelen is gericht op vrijwel alle facetten van de verhouding van het individu en zijn of haar omgeving (social work intervenes where people interact with their environments). Het kan dus zowel gaan om persoonlijke zelfrealisatie als om het realiseren van menswaardige maatschappelijke en culturele verhoudingen. Wat op politiek niveau menswaardig is, is deels expliciet vastgelegd in rechten, plichten, sociale regelgeving en maatschappelijke voorzieningen; deels krijgt het ook inhoud in meer impliciete waarden en normen (gewoontes, zeden, gedrag). Aan het sociale wordt ook vorm gegeven door de (vrijwillige) inzet van individuen, groepen, samenlevingsverbanden (buurten) op sociaal en cultureel gebied. Voorzieningen en waarden waarin het sociale karakter van de samenleving tot uitdrukking komt, zijn bijvoorbeeld sociale zekerheid, toegankelijke gezondheidszorg voor allen, deelname aan cultuur, toegankelijkheid onderwijs voor allen, 8 B S W

9 diverse vormen van zorg, ondersteunde vrijetijdsvoorzieningen (verenigingen, activiteiten, enzovoort). Agogisch... Agogisch handelen houdt in: het zodanig interveniëren, begeleiden, faciliteren, enzovoort, dat wat optimaal mogelijk is c.q. wordt beschouwd, ook daadwerkelijk wordt gerealiseerd. De interventie is daarbij steeds zodanig, dat de betrokken individuen zelf, samen met anderen, hun situatie maken zoals zij vinden dat deze moet zijn, binnen de kaders van hun eigen en de gegeven contextuele mogelijkheden. Binnen de sociaalagogische beroepen is de professioneel echter degene die veranderingen initieert, begeleidt en/of faciliteert in de verhouding individu maatschappij. Hij of zij opereert ontwikkelingsgericht en op basis van wederkerigheid: in de dialoog wordt de richting bepaald. Dat brengt met zich mee dat sociaal-agogen niet zozeer gericht zijn op het beschrijven van situaties (diagnostisch) maar op de dynamiek van het veranderen. Ook is de sociaal-agoog niet gericht op het overnemen van de ontwikkeling, maar op het stimuleren van de ander tot het zelf in gang zetten van een ontwikkeling. Dit komt het sterkst tot uiting in het 2e jaar bij het studieonderdeel Community Development. Grondtrekken van het sociaalagogisch handelen De basiskenmerken van het professioneel sociaalagogisch handelen zijn: 1. Sociaalagogisch handelen is professioneel normatief handelen, dat wil zeggen handelen in een situatie waar per definitie waarden in het geding zijn. 2. Sociaalagogisch handelen draagt bij aan het oplossen of het hanteerbaar maken van sociale vraagstukken/ problemen en sociale initiatieven. Het is gericht op verschillende facetten van de verhouding individu en samenleving bij het bereiken van een menswaardig bestaan en op het onderkennen en beïnvloeden van individuele condities en omgevingscondities. 3. Sociaalagogisch handelen is gericht op het activeren, mobiliseren en versterken van het handelingsvermogen van individuen, groepen en organisaties in hun context door de toepassing van sociaalagogische en creatief-agogische methoden. 4. Sociaalagogisch handelen is interactief en dialogisch, gekarakteriseerd door wederkerigheid (verbaal of non-verbaal). In die dialoog wordt normativiteit expliciet aan de orde gesteld. 5. In het sociaalagogisch handelen is steeds expliciet de persoonlijkheid van de professional mee in het geding: persoonlijke kwaliteiten worden professioneel ingezet ten behoeve van het initiëren van verandering c.q. versterken van het zelfregulerend vermogen. 9 B S W

10 6. De sociaalagoog beschikt in de dialogische relatie wél over professionele macht en draagt verantwoordelijkheid voor de relatie. Hij of zij verantwoordt zich naar de mensen voor wie hij werkt, naar de eigen organisatie, naar collega-professionals en naar de wereld van beleid en overheid Drie taakgebieden De taken binnen de sociaalagogische beroepen kunnen in drie gebieden worden ingedeeld: 1. Agogisch-vakmatige taken Deze taken voeren sociaalagogen uit in zes domeinen, te weten: het menselijk bestaan op zichzelf, de vitale levensverrichtingen, de dagelijkse levensverrichtingen, de primaire leefsituatie, de directe sociale omgeving en het functioneren in de samenleving 2. Organisatorische en bedrijfsmatige taken Het werken in en vanuit een bedrijf of arbeidsorganisatie bevat het vermogen tot het ondernemend denken en handelen en het bijdragen aan het functioneren van een bedrijf of arbeidsorganisatie waaronder kwaliteitszorg, beleidsontwikkelingen, samenwerking in netwerken, aansturing van medewerkers en vrijwilligers en dergelijke. 3. Professionaliseringstaken Het werken aan professionaliteit en professionalisering omvat alle taken die bijdragen aan de ontwikkeling van een eigen beroepsidentiteit en het vermogen een bijdrage te leveren aan het beroep of de beroepsontwikkeling door signalering van lacunes tussen wat beleidsmatig en politiek wordt beoogd in de werkvelden en de praktijk van alledag waarin niet aan beoogde normen en/of standaarden wordt voldaan. Daarnaast gaat het om onderzoek en innovatie en het ontwerpen van diensten en methodieken voor klanten of klantgroepen. De taken in deze drie gebieden worden uitgevoerd met een grote mate van verantwoordelijkheid en zelfstandigheid in een vaak complexe situatie. De taakuitvoering is mede beschreven in wet- en regelgeving en beleidskaders. Onjuiste taakuitvoering kan grote consequenties hebben voor de beroepspersoon, tot en met rechtsvervolging Uitstroomprofielen Na een algemene sociaalagogische basis van 1 jaar kan de student tussen drie uitstroomprofielen kiezen. Elk uitstroomprofiel staat voor een specialisatie naar een werkveld, waar de basis gevormd wordt door het sociaalagogische handelen. 10 B S W

11 Na het afronden van de studie wordt de titel Bachelor of Social Work verkregen met een zelf gekozen uitstroomprofiel. Dit houdt in dat de student zich heeft ontwikkeld in de specifieke kennis en vaardigheden die nodig zijn voor het uitoefenen van het beroep in een specifieke beroepstak. Hieronder volgt een beknopte beroeps- en taakbeschrijving van de drie uitstroomprofielen: Maatschappelijk en Sociaal Juridisch Werk De maatschappelijke werker zet zich in voor de verbetering in het sociaal functioneren van personen, door methodisch te werken met de cliënt en met de omgeving. Hij is werkzaam in allerlei organisaties die hulp en steun bieden aan mensen met problemen die lichamelijke, (psycho)sociale, psychische en materiële, juridische kennis vereisen. Hij helpt mensen uit te vinden wat hun rechten en plichten zijn en bij welke instantie ze het beste terecht kunnen. De maatschappelijke werker werkt met individuele cliënten, gezinnen en soms met groepen, onder meer in het bedrijfsleven, de (geestelijke) gezondheidszorg, het onderwijs, de reclassering, de jeugdzorg, de sociale zekerheid, de maatschappelijke opvang en revalidatiecentra. Daarnaast zijn er ook maatschappelijk en sociaal juridisch werkers die een eigen praktijk hebben. Pedagogische Hulpverlening Pedagogische Hulpverlening leidt studenten op om mensen te helpen van jong tot oud - hun leven (weer) zo zelfstandig mogelijk in te richten. Het gaat om tijdelijke, langdurige of permanente hulp bij problemen in relaties, het gezin, de opvoeding of de eigen ontwikkeling, maar ook bij handicaps, geestelijke stoornissen of ziekte. De hulp bestaat uit begeleiding, ondersteuning en/of verzorging thuis maar vaak ook binnen de instelling waar de cliënt verblijft. Pedagogische hulpverleners werken onder meer in de jeugdzorg en de jeugdhulpverlening, geestelijke gezondheidszorg, zorg voor verstandelijk gehandicapten, verslavingszorg, justitiële hulpverlening, maatschappelijke opvang, ouderenzorg, jongerenwerk en bij de overheid. Pedagogische hulpverleners kunnen hun beroep ook in een zelfstandige praktijk uitoefenen. Human Resource Management De HRM professional is thuis in het werkgebied van personeel en arbeid en richt zich op mensen, werk en organisaties. Denk hierbij aan onderwerpen als werving en selectie, loopbaan- en verzuimbeleid, beoordeling van medewerkers, individuele begeleiding van werknemers in hun loopbaan, communicatie en leidinggeven. In de meeste organisaties, 11 B S W

12 groot of klein, profit of non-profit, speelt de personeelsdeskundige een belangrijke rol. Bovendien is het werk van de HRM-er afwisselend: je werkt met veel verschillende soorten mensen, werknemers èn werkgevers. Daarbij krijg je te maken met de meest uiteenlopende vragen en problemen. In de praktijk kom je de HRM-er overal tegen. Denk aan grote instellingen, zoals een ziekenhuis, een universiteit of ministeries, financiële instellingen of uitzendbureaus of bedrijfsleven, zoals banken, havenbedrijf, etc Fasen en niveaus in de opleiding Gedurende de opleiding ontwikkelen en tonen studenten hun competenties in kenmerkende en/of kritische beroepssituaties. In elke fase van de opleiding worden hogere prestatie-eisen gesteld aan de student. De competenties zijn hiertoe uitgewerkt naar drie niveaus (Zie in de bijlage voor de beschrijving van de competenties per niveau). Deze niveaus zijn: 1. niveau 1 hoofdfase bekwaam (propedeutisch examen) 2. niveau 2 stage bekwaam 3. niveau 3 start bekwaam (bachelor examen) Via de behaalde studieresultaten en een assessment toont de student dat hij of zij geschikt is om door te gaan naar de volgende fase (het volgende niveau) van de opleiding. In overeenstemming met de niveaueisen worden in elke fase van de opleiding hogere eisen gesteld aan de mate waarin de student sturing geeft aan zijn leerproces en de resultaten daarvan. Deze toenemende zelfsturing uit zich onder meer in een grotere eigen verantwoordelijkheid voor studiekeuzes, studieactiviteiten en studieresultaten gedurende de opleiding en een overgang van overwegend opleidingsgestuurde onderwijs naar meer sturing door de student. Zal het eerste jaar nog vrij sturend zijn, vanaf het derde jaar zal de student meer zijn studeren vanuit eigen doelen vorm moeten gaan geven Major-Minor structuur De Bachelor Social Work hanteert de Major-Minor structuur. 1. Major: de nominale basisopleiding van 3,5 studiejaar (210 EC), waarin je de competenties verwerft om je beroep als Social Worker te kunnen uitoefenen. 2. Minor: een samenhangend keuzeprogramma dat een half studiejaar duurt (1 semester, 30 EC). In dat halve jaar kun je je competenties verbreden of verdiepen binnen je eigen afstudeerrichting of kennismaken met een ander vakgebied, dat raakvlakken heeft met je eigen beroepsdomein. 12 B S W

13 Steeds meer instellingen in het Hoger Beroepsonderwijs, in Nederland, en ook elders bieden deze keuze voor major minor aan. Dat levert extra keuzemogelijkheden en flexibiliteit. Het geeft de mogelijkheid om snel in te spelen op actuele ontwikkelingen in het werkveld. Met dit aanbod van minoren, die specifiek gericht zijn op de actualiteit, behoeften en trends binnen het (internationale) beroepenveld, biedt de opleiding studenten naast een volledig majorprogramma de extra mogelijkheden om een gedeelte van hun studie in het buitenland te volgen en zich optimaal voor te bereiden op hun toekomstig beroep Stage Kennismaken met de praktijk en leren werken / werkend leren in de praktijk vindt plaats zowel binnenschools als buitenschools. In het eerste jaar vindt het binnenschoolse gedeelte primair in de projecten plaats waar door simulatie en reflectie inzicht verkregen wordt in realistische beroepssituaties én hoe daarin te handelen. Binnen elk project gaat de student op onderzoek uit in het werkveld. Daarnaast kent het binnenschoolse gedeelte praktijkbegeleiding en supervisie in het derde jaar. De praktijkbegeleiding heeft tot doel de student vanuit de instelling te ondersteunen door middel van themadagen en specifieke trainingen bij de inhoudelijke vraagstukken waar zij tegen aan loopt. Supervisie heeft als doel het professionele handelen als beroepspersoon te ontwikkelen en bij te sturen. Het buitenschoolse gedeelte start in het tweede jaar met een snuffelstage. De student gaat het werkveld van zijn interesse nader in kaart brengen door een oriënterende stage. Het derde jaar is het stagejaar, alwaar de student competenties in de beroepspraktijk, aangestuurd door opdrachten vanuit de opleiding én de instelling gaat verwerven Studieloopbaanbegeleiding (SLB) Een belangrijk programma, dat als een rode draad door de opleiding loopt is de Studieloopbaanbegeleiding (SLB). De studieloopbaan begeleider is de eerste aanspreekpunt en vertrouwenspersoon voor de student. Contacten tussen de SLBer en de student kunnen de studievoortgang betreffen, maar kunnen ook gaan over persoonlijke problemen waarmee de student zich geconfronteerd ziet. De studieloopbaan begeleider kan dan verwijzen naar een student counselor van de afdeling Student Services Center van de UNA. 13 B S W

14 SLB is de didactische werkvorm, waarin de student in de eerste plaats zijn eigen studieloopbaan en later de eigen loopbaan leert managen. Referentiepunten in dat ontwikkelingsproces zijn de opleidingscompetenties en de studieresultaten. Van belang is antwoord te geven op de vragen: wie ben ik?; wat kan ik? wat wil ik? En hoe ga ik dat bereiken?. Elk van de genoemde invalshoeken brengt waarden, eisen, dynamiek, dilemma s, mogelijkheden en beperkingen met zich mee die de student in samenhang onderzoekt. Het product daarvan is dat een student op een steeds bewuster niveau de eigen ontwikkeling kan sturen. SLB biedt een eigen onderwijsinhoud aan. Binnen het SLB begeleidingsmodel geldt het doel dat de student als (beroeps)persoon zich voorbereidt op een beroepsleven met verscheidenheid en veranderlijkheid. Daarbinnen is de opdracht te blijven leren, actief vorm te geven aan het leven en de arbeidsidentiteit en de beroepsidentiteit die vorm krijgen in steeds verschillende contexten. In SLB leer je dat zelfsturende vaardigheden en koerszoekend vermogen belangrijke metacognitieve vaardigheden zijn voor een professional. SLB stuurt vooral de competentieontwikkeling op het punt van reflectie en zelfregulering. De docent heeft binnen deze werkvorm naast een beoordelende een betekenisgevende en coachende rol. SLB is een individueel proces. De dialoog met anderen is in dat proces van reflectie en betekenisgeving essentieel. 14 B S W

15 3. Het onderwijs 3.1. Competentiegericht onderwijs De opleiding Bachelor Social Work is opgezet als een competentiegerichte opleiding. Doel van het onderwijs dat wordt aangeboden is dat elke student de opleidingscompetenties ontwikkelt op bachelor niveau. Studenten worden zodanig opgeleid, dat zij aan het eind van hun studie beschikken over de juiste combinatie van kennis, vaardigheden en houding. Deze worden vervolgens ingezet om in de beroepspraktijk aan de slag te kunnen gaan als social worker met één van de afstudeerprofielen, en zich vervolgens beroepsmatig verder te ontwikkelen tijdens hun verdere loopbaan. Onder het begrip competentie verstaat de opleiding Een integraal geheel van kennis, vaardigheden en houding die een persoon binnen een beroeps- en/of wetenschappelijke context adequaat weet in te zetten. Met andere woorden: kennis, vaardigheden en houdingsaspecten (attitude) binnen de beroepscontext vormen de bouwstenen van de competenties Kennis (blijven) ontwikkelen, verbreding en specialisering In alle HBO-opleidingen in Nederland is de afgelopen jaren meer nadruk komen te liggen op het kunnen doen van toegepast onderzoek, het levenslang leren en de vraag om breed inzetbare maar ook gespecialiseerde professionals. Deze elementen zijn ook een belangrijk onderdeel van de opleiding BSW. Kennisontwikkeling Kennisontwikkeling en onderzoeksvaardigheden zijn een onderdeel geworden van de studie. Kennisontwikkeling is een deel van de ontwikkeling van jezelf als beroepsbeoefenaar. Kennis ontwikkel je niet alleen door theorie te bestuderen. Er wordt van een HBO-bachelor opgeleide professional verwacht dat deze ook gaat bijdragen aan de verdere ontwikkeling van het beroep, door het uitvoeren van projecten en onderzoek. Je start in de opleiding met relatief eenvoudig onderzoek. Later lever je tijdens je studie een bijdrage aan methodiekverbetering of methodiekontwikkeling ten behoeve van een of meerdere cliënten (project maatwerk). Het uiteindelijke doel is dat je, als startbekwame professional, in de beroepspraktijk met onderzoeksgegevens van anderen kunt werken en ook dat je zelf een project kunt leiden en relatief eenvoudig toegepast onderzoek kunt doen. 15 B S W

16 Leren leren Van elke student wordt verwacht dat deze zich ook na de studie blijft ontwikkelen. Inmiddels staat vast dat het levenslang leren niet alleen een ambitie, maar een pure noodzaak is. Kennis en inzichten veranderen in de loop van de tijd. Afgestudeerden en werknemers en werkgevers, ieder moet zich blijven ontwikkelen en zich nieuwe kennis, inzichten en handelswijzen eigen maken. Stilstand betekent in dit verband achteruitgang. Tijdens de studie wordt veel aandacht besteed aan hoe je kunt leren en hoe je je eigen leerstijl kunt analyseren en daarmee je voordeel kunt doen. Je leert je eigen leerdoelen te stellen en vast te stellen of je deze ook haalt. Je leert vooruit kijken en te plannen waar en hoe je verder kunt leren om effectief te kunnen handelen in verschillende (beroeps-) contexten. Reflectie op jezelf, op je leerproces, op je doelen, op je werk is een rode draad door de opleiding. Door reflectie zul je veel beter hetgeen in de boeken staat koppelen aan jouw eigenheid van een professioneel Social Worker. In de derde jaar zal hier via supervisie nog eens extra aandacht aan besteed worden. Brede inzetbaarheid De HBO-opleiding bachelor Social Work leidt breed inzetbare agogische professionals op bachelor niveau. Afgestudeerden beschikken over een brede basis social work in combinatie met een afstudeerprofiel dat is gericht op een specifiek werkveld. De professional kan bijdragen aan duurzame ontwikkeling van zijn samenleving, hij heeft een eigen visie op zijn beroep en de context waarbinnen hij dit beroep uitoefent. Hij is in staat om creatief en pro-actief te werken in uitdagende omstandigheden en complexe beroepssituaties. Daarnaast ontwikkelt de Social Work professional beleid in wisselwerking met de praktijk. Hij is in staat zijn professioneel handelen te verantwoorden Sociaal-agogische eindcompetenties De opleiding Social Work formuleren haar eindkwalificaties in zes clusters van competenties, gelegen binnen deze taakgebieden. De zes clusters per taakgebied zijn: Taakgebied Competentiecluster Omschrijving Taakgebied 1 Agogischvakmatige taken Verkennen, analyseren, definiëren (agogisch) Sociaalagogisch handelen (beroep) De professional is in staat om samen met doelgroep, opdrachtgever en andere betrokkenen de kwaliteit van de verschillende manieren waarop individu, groep en samenleving op elkaar betrokken zijn te verkennen, te analyseren en te definiëren; met name in situaties waar de kwaliteit van het bestaan onder druk staat. De professional is in staat tot methodisch handelen in sociaalagogische contexten en tot het verantwoorden van dat handelen. Het eigene van het methodisch handelen in sociaalagogische contexten wordt primair gekarakteriseerd door de gerichtheid op zelfregulatie en zelfontwikkeling (empowerment) van cliënt, groep en 16 B S W

17 organisatie en samenleving. Taakgebied 2 Organisatorische en bedrijfsmatige taken Werken in en vanuit een bedrijf of organisatie De organisatorische context van waaruit de sociaalagoog opereert kan sterk verschillen: van een zelfstandige kleine onderneming tot een grote organisatie met honderden medewerkers. Dát van de sociaal agoog op een bepaalde wijze functioneren in die context wordt vereist, is evident. Taakgebied 3 Professionaliseringstaken De persoon van de professional als instrument De professional is in staat een aantal aan de eigen persoonlijkheid verbonden vermogens professioneel in te zetten op zodanige wijze dat afstand en nabijheid, presentie en interventie worden gecombineerd. Denk daarbij aan betrokkenheid, empathie, assertiviteit, representativiteit, integriteit en het kunnen hanteren van professionele macht en verantwoordelijkheid. Onderzoeken De professional kan praktijkgericht onderzoek verrichten, gericht op planontwikkeling en beroepsontwikkeling. Professionaliseren De professional is in staat tot en voelt zich verantwoordelijk zich gedurende zijn loopbaan professioneel te blijven ontwikkelen en de eigen beroepscompetenties te onderhouden. Zie verder in de bijlage voor een uitgebreide beschrijving van de eindkwalificaties per competentiecluster per opleidingsniveau. Vanuit de uitstroomprofielen wordt hierop ingestoken door aan te geven hoe ze hun afgestudeerden voor die competenties kwalificeren Competentiegericht leren in leerlijnen Het programma bestaat uit een aantal didactische leerlijnen, aan de hand waarvan de opbouw en samenhang tot stand komt. De theorielijn, de integratielijn met daarin de projecten en de flankerende colleges, de vaardighedenlijn, de studieloopbaan begeleidingslijn en de praktijklijn (vanaf de hoofdfase). Elke leerlijn heeft een bepaald type leerdoelen met bijpassende didactische werkvormen, groepering, docent- en studentactiviteiten, docentrollen en toetsvormen. Leerlijn Doelen Resultaten Theorielijn Vaardighedenlijn Integratielijn Ontwikkelen van Sociaalagogische kennis en beroepshouding. Ontwikkelen van beroepsvaardigheden en beroepshouding Ontwikkeling van competenties door integratie van kennis, vaardigheden en houdingsaspecten in kritische beroepssituaties. Kennisbasis van het beroep, wetenschappelijke toepassing Kritische beroepsvaardigheden. Competenties social work, generieke HBO-competenties, praktijkgericht onderzoek, methodisch 17 B S W

18 Leerlijn Doelen Resultaten Leren in de beroepspraktijk Toepassen en verder ontwikkelen van competenties in praktijksituaties. en reflectief denken en handelen en probleemgericht werken Competenties social work, generieke HBO-competenties praktijkgericht onderzoek, methodisch en reflectief denken en handelen en probleemgericht werken Studieloopbaanlijn Ontwikkelen van kennis, houding en vaardigheden gericht op zelfsturend werken en leren (reflecteren op eigen handelen, continue professionele ontwikkeling). Ontwikkelen van een perspectief voor (studie-) loopbaanmanagement ten behoeve van de eigen competentieontwikkeling en afstudeerprofiel. Zelfsturende competenties (Lerende Professional), kritische houding Leerlijnen brengen in relatie tot de inhouden van de programma s samenhang aan in het programma. Deze samenhang krijgt vorm op kwartaalniveau en op curriculumniveau. In elk kwartaal worden alle leerlijnen aangeboden. De integratielijn, met het bijbehorende project en de flankerende colleges en de vaardighedenlijn staan altijd in het teken van een bepaald kernvraagstuk uit het beroep van de Social Worker. Daarnaast is er ook sprake van een longitudinale samenhang door de opbouw binnen elke afzonderlijke leerlijn Invulling van leerlijnen Hierna zijn voor elke leerlijn de doelstelling, de werkvormen, de docentrollen en de toetsvorm beschreven. A.) Theorielijn Een solide kennisbasis is een randvoorwaarde voor studenten om zich te ontwikkelen tot competente beroepsbeoefenaars. Sociaalagogische kennis ligt aan de basis van de ontwikkeling van het professioneel denken en handelen en van de competenties van de Social Worker. Sociaalagogische kennis via de theorievakken vormt de basis voor het verantwoord en wetenschappelijk onderbouwd beroepsmatig handelen. Deze vakken bieden de concepten en modellen om problemen te analyseren, te verkennen, te definiëren en daarvoor effectieve methodieken te kunnen ontwerpen, die later in de praktijk toegepast kunnen worden. 18 B S W

19 Dit betekent dat de ontwikkeling van kennis nauw is verbonden met de beroepspraktijk. In de theorielijn wordt verwezen naar de relevantie van kennis voor de projecten, stages en praktijkopdracht. In samenhang met de competentieniveaus neemt het niveau van onderwijsactiviteiten, literatuur, toepassing in beroepscontexten, zelfstudieopdrachten en ander onderwijsmateriaal toe gedurende de opleiding. De didactische werkvormen zijn hoor- en werkcollege. De docent heeft de rol van expert die beschikt over actuele kennis op het gebied van het kennisdomein en het beroep. Hij introduceert studenten in een bepaald thema of kennisgebied, positioneert deze in de kennisbasis van Social Work en legt steeds de relatie met de beroepspraktijk, in het bijzonder met het vraagstuk uit de beroepspraktijk dat in het project aan de orde is. B.) Vaardighedenleerlijn In deze leerlijn ontwikkelen studenten kritische beroepsvaardigheden, met aandacht voor de eisen die de beroepspraktijk stelt. De vaardighedenlijn draagt bij aan de ontwikkeling van de competenties. Er is onderscheid te maken naar verschillende vaardighedenlijnen: 1. Communicatieve beroepsvaardigheden Gedurende het eerste jaar wordt communicatieve beroepsvaardigheden getraind, zoals gespreksvaardigheden, interviewvaardigheden, samenwerkingsvaardigheden, presentatievaardigheden en gespreksvormen. 2. Onderzoeksvaardigheden In het eerste en tweede jaar worden er verschillende blokken besteed aan onderzoeksvaardigheden en onderzoeksmethodieken. 3. Expressievaardigheden Drama en Community art zijn vaardigheden gericht op het gebruiken van expressietechnieken ten behoeve van de eigen ontwikkeling, alswel in het kader van ontwikkeling van de doelgroep. 4. Schriftelijke vaardigheden In het eerste jaar wordt veel aandacht besteedt aan de schriftelijke vaardigheid van het rapporteren. 5. Methodische vaardigheden Onder deze categorie vallen de vaardigheden die te maken hebben met community building: het ontwikkelen en versterken van de kracht en oplossingsvermogen van de mens zelf. 19 B S W

20 Didactische werkvormen behorend bij deze leerlijn zijn: vaardigheidstraining en rollenspelen. Studenten leren (deel) vaardigheden door te oefenen in oefensituaties. Gedurende de opleiding neemt de complexiteit van de oefensituaties toe. Daarbij wordt van studenten steeds meer verwacht dat zij een zelfstandige houding hebben, kritisch naar zichzelf kunnen kijken en hun beroepsmatig handelen kunnen verantwoorden vanuit professionele standaarden. De docent is de trainer en geeft criteriumgerichte en constructieve feedback op de voortgang van het professioneel handelen van de student. Wanneer in relatie tot het professionele handelen richtinggevende werkmodellen en achterliggende theorie worden aangeboden is het werkcollege de didactische werkvorm. De toetsing van de vaardighedenlijn gebeurt door vaardigheidstoetsen waarin de student laat zien dat hij of zij over de getrainde vaardigheden beschikt. C.) Integratielijn 6. Project Het project binnen deze leerlijn levert een bijdrage aan de ontwikkeling van competenties, doordat via werkend leren, kennis, vaardigheden en houdingselementen in samenhang worden toegepast in kenmerkende of kritische beroepssituaties. Hiertoe krijgen studenten opdrachten die zijn gebaseerd op kennisontwikkeling via (verkenning van) vraagstukken en dilemma s uit de beroepspraktijk. De opdracht leidt tot beroepsproduct(en) en/of een bepaald resultaat voor een doelgroep. De integratielijn heeft een opbouw van door de opleiding gestuurde naar beroepspraktijk gestuurde opdrachten. In projecten leren studenten in een projectgroep samen werkem door systematisch te werken aan de oplossing van een complex beroepsprobleem of vraagstuk. Dit is in praktijk een vraagstuk waarvoor meerdere oplossingen mogelijk zijn. Het probleem is representatief voor het beroep en doet zich voor in een kritische beroepssituatie. De projectopdracht stimuleert studenten tot methodisch en reflectief denken, probleemgericht werken en andere generieke vaardigheden om beroepsproblemen op een effectieve manier aan te pakken. Ook scherpt de opdracht het kwaliteitsbesef aan, doordat studenten de gekozen oplossing dienen te verantwoorden vanuit het perspectief van verschillende actoren. Didactische werkvormen zijn projectbijeenkomsten en zelfstandig werken aan (onderzoeks-) opdrachten, individueel en in de projectgroep. In de propedeuse en het begin van de hoofdfase is de docent begeleider. In het kader van het principe van toenemende zelfsturing verandert de rol van de docent in projecten gedurende de hoofdfase van begeleider via coach naar consultant. Daarbij verandert de mate waarin studenten het leerproces op groeps- 20 B S W