Harmonisatie peuteropvang in de gemeente Ameland

Transcriptie

1 Harmonisatie peuteropvang in de gemeente Ameland IJsbrand Jepma Sardes, juli 2017

2 Harmonisatie peuteropvang in de gemeente Ameland In opdracht van de gemeente Ameland Juli 2017 IJsbrand Jepma, Sardes 1

3 Inhoudsopgave Samenvatting 3 1. Inleiding 5 2. Achtergrond en vragen 7 3. Aanbod peuterspeelzaalwerk 9 4. Aantal kinderen naar leeftijdsgroep Ouders in peuterspeelzaalwerk Ouderbijdrage peuterspeelzaalwerk Financiële situatie gemeente Ameland Toekomstscenario s peuteropvang Financiële afwegingen / keuzes toekomstgerichte scenario s Financiële doorrekening toekomstgerichte scenario s Financiële gevolgen voor ouders Advies en implementatie op grond van voorkeursscenario 37 2

4 Samenvatting Er zijn meerdere landelijke ontwikkelingen die het peuterstelsel in de gemeente Ameland raken. Eén van die ontwikkelingen betreft de harmonisatie van kinderopvang en peuterspeelzaalwerk, welke per 1 januari 2018 wettelijk van kracht wordt. Het peuterspeelzaalwerk is in de gemeente Ameland nog niet geharmoniseerd tot peuteropvang, waardoor er enkele vraagstukken en beleidsbeslissingen voorliggen met verregaande consequenties voor de inrichting van het peuterstelsel en aanbieders van een peuteraanbod. In de gemeente Ameland ontvangen momenteel twee aanbieders gemeentelijke subsidie voor het verzorgen van een peuteraanbod, Stichting Sociaal Cultureel Werk Ameland en Stichting t Wantij. Zij bedienen daarmee op het eiland peuters (en hun ouders) die tot de doelgroep behoren en peuters van ouders die allebei werken en peuters waarvan maar één van de ouders of geen van de ouders werkt. De wijze waarop het huidige gesubsidieerde peuterspeelzaalwerk wordt verzorgd, zal onder druk van de harmonisatiewetgeving per 1 januari 2018 veranderen. Vanaf die datum mogen er geen vrijwilligers meer op de groep als beroepskracht werken. Met de vervanging van vrijwilligers door beroepskrachten zijn extra kosten gemoeid. Tweewerkende ouders zullen dan kinderopvangtoeslag moeten kunnen aanvragen voor het peuteraanbod dat ze afnemen bij de aanbieders. Dit verlaagt de kosten voor de gemeente. Er wordt bij de organisatie van het peuterspeelzaalwerk nu gebruik gemaakt van een inkomensonafhankelijke ouderbijdragetabel die niet in lijn is met de landelijke normbedragen voor ouders die niet kinderopvangtoeslaggerechtigd zijn. Daardoor hebben ouders in de gemeente Ameland relatief hoge kosten aan gebruik. Idealiter krijgen alle ouders met dezelfde principes van bekostiging te maken, waardoor de ouders met de hoogste inkomens meer betalen dan de ouders met een smalle portemonnee, gelijk dat ook in de kinderopvang het geval is. Invoering van een inkomensafhankelijke ouderbijdrage voor ouders die niet kinderopvangtoeslaggerechtigd zijn, ligt derhalve voor de hand. Verder ligt de vraag voor of het nieuwe peuterstelsel bedoeld is voor peuters vanaf 2,5 jaar, of dat peuters vanaf 2 jaar welkom zijn. Peuters vanaf 2 jaar toelaten maken het stelsel (voor de gemeente) duurder, maar leiden bij de aanbieders tot meer vraag, wat goed is voor de bedrijfsvoering. Voor de toekomst liggen (minimaal) twee scenario s voor die elk voor- en nadelen hebben. Scenario 1 gaat uit van het omvormen van peuteropvang naar peutergebonden bekostiging ( gesloten peuterstelsel ) (daarbinnen subvarianten met verlengde peuteropvang ). Scenario 2 gaat uit van het handhaven van gescheiden peuteropvang en kinderopvang met algemeen toegankelijke dagdelen, een zogeheten basisvoorziening voor peuters die geheel en al door de gemeente Ameland (met financiële steun van het Rijk middels de Asscher-middelen en evt. toekomstige GOAB-middelen ontvangt) wordt bekostigd. Binnen de scenario s bestaan mogelijkheden om verlengde peuteropvang aan te bieden. Hieraan zijn weliswaar extra kosten verbonden. Daarmee krijgen peuters meer kansen op een goede start op de basisschool. Aantrekkelijk hieraan is ook dat daarmee de peuteropvang meer in de pas zou kunnen gaan lopen met de schooltijden. De wijze waarop het toekomstgerichte scenario wordt ingericht, heeft financiële consequenties voor de gemeente, aanbieders en ouders. Er zijn diverse financiële doorrekeningen gepresenteerd. 3

5 Als het GOAB per 1 januari 2019 een andere bekostigingsgrondslag krijgt en de gemeente Ameland zou een budget krijgen van het Rijk om potentiële risico s op onderwijsachterstanden bij jonge kinderen voor te zijn, dan liggen er goede kansen om de toegankelijkheid, kwaliteit en kwantiteit van het peuteraanbod op Ameland te verbeteren. Geadviseerd wordt om scenario 1 in praktijk te brengen, mede omdat scenario 2 vooralsnog financieel onhoudbaar is. In het advies worden de inhoudelijke (o.m. toegankelijkheid, doelgroep, kwaliteit, kwantiteit, werving en toeleiding doelgroeppeuters, monitoring en evaluatie) en financiële uitgangspunten (o.m. peutergebonden financiering, kostprijs en vraagprijs peuteropvang, landelijke inkomensafhankelijke ouderbijdrage voor éénwerkenden, kinderopvangtoeslag voor eerste en tweede dagdeel indien ouders toeslaggerechtigd zijn, derde en vierde dagdeel voor doelgroeppeuters gratis) geformuleerd voor een nieuw peuterstelsel vanaf 1 januari Tot slot is een globaal implementatieschema toegevoegd, met daarin activiteiten die de gemeente Ameland en de aanbieders van een peuteraanbod in gezamenlijkheid en/of afzonderlijk zullen moeten uitvoeren om het nieuwe peuterstelsel vanaf 1 januari 2018 operationeel te maken. Intensievere samenwerking en afstemming tussen de beide aanbieders van een peuteraanbod lijkt een pré om de harmonisatie van kinderopvang en peuterspeelzaalwerk op Ameland tot een succes te maken. Dit kan een opmaat zijn tot het samengaan naar één uitvoeringsorganisatie. De gemeente heeft bij dit alles een belangrijkende faciliterende, ondersteunende en regisserende rol. 4

6 1. Inleiding Peuterspeelzaalwerk en kinderopvang worden per 1 januari 2018 gelijkgeschakeld: qua kwaliteit, toezicht en financiën 1. Dit wordt de harmonisatie genoemd. Een belangrijke verandering daarbij is dat er geen vrijwilligers meer als beroepskracht op de peutergroepen mogen staan. Het peuterspeelzaalwerk op Ameland werkt nog gedeeltelijk met vrijwilligers 2. Een tweede belangrijke verandering is dat ouders die beiden werken ook recht krijgen op kinderopvangtoeslag voor hun peuters die naar een peuterspeelzaal gaan. Ook dat is nu nog niet het geval in de gemeente Ameland. Peuteropvang is peuterspeelzaalwerk dat volledig is geharmoniseerd. Peuteropvang is dan gedefinieerd als kortdurende, intentionele, brede ontwikkelingsstimulering voor peuters van 2,5 tot 4 jaar, die maakt dat ze goed voorbereid beginnen aan de basisschool. Harmonisatiedoel Het doel van harmonisatie is om verschillen tussen peuterspeelzalen en kinderopvang weg te nemen en te zorgen voor een beter afstemming tussen kinderopvang, peuterspeelzaalwerk en onderwijs. De harmonisatie van voorschoolse voorzieningen berust op drie pijlers, namelijk: a) het versterken van de pedagogische kwaliteit (vrijwilligers vervangen door professionele beroepskrachten), b) één kwaliteitskader voor peuterspeelzalen en kinderdagverblijven en c) één financieringsstructuur (tweewerkende ouders in peuterspeelzaalwerk kunnen een tegemoetkoming in de kosten aanvragen via de kinderopvangtoeslag). Als de harmonisatiewet per 1 januari 2018 van kracht wordt 3, geldt de verplichting van twee gekwalificeerde beroepskrachten op de groep peuterspeelzalen (geldt al voor kinderopvang), ouders (die daar recht op hebben) kunnen ook een beroep doen op kinderopvangtoeslag voor de peuterspeelzalen (geldt al voor kinderopvang) en de decentralisatie-uitkering Wet OKE van het Rijk aan gemeenten vervalt en wordt gebruikt als dekking voor de extra toeslaglasten van het Rijk. Hoewel de gemeente Ameland tot dusverre geen middelen van het Rijk krijgt voor het voorkomen en tegengaan van beginnende onderwijsachterstanden, kan het zijn dat de gemeente na 1 januari 2019 wel rijksmiddelen vanuit het landelijke onderwijsachterstandenbeleid (OAB) krijgt. De landelijke gewichtenregeling (opleidingsniveau beide ouders) lijkt te worden vervangen door een nieuwe indicator als bekostigingsgrondslag voor het gemeentelijke OAB 4. 1 Ministerie van SZW, ministerie van OCW (2013). Brief aan de Tweede Kamer. Een betere basis voor peuters, 1 december Ministerie van SZW, ministerie van OCW (2014). Brief aan de Tweede Kamer. Een betere basis voor peuters, 17 juni Ministerie van SZW, Kamerbrief: Harmonisatie peuterspeelzalen en kinderopvang: de volgende stap, 1 juli Ministerie van SZW, Kamerbrief: Het Nieuwe Toezicht: heldere doelen, duidelijke eisen en beter kwaliteit, 7 juli Naast de beroepskrachten die in de groepen werken (2 voor 2 uur per dagdeel en 1 voor 30 minuten per dagdeel) is er altijd een vrijwilliger ter ondersteuning aanwezig. 3 Tweede kamer, Wijziging van de Wet kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen en enkele andere wetten in verband met de harmonisatie van de regelgeving met betrekking tot kindercentra en peuterspeelzalen (Wet harmonisatie kinderopvang en peuterspeelzaalwerk), 30 oktober Zie: Ministerie van OCW, Brief Tweede Kamer, Bekostiging onderwijsachterstandenbeleid, 30 mei 2017 en CBS (2017). Herziening van gewichtenregeling primair onderwijs. Fase 2: resultaten voor scholen en gemeenten, Den Haag: CBS. 5

7 Wat deze (deels onzekere) financiële veranderingen precies betekenen voor de bekostiging van een peuteraanbod (met voorschoolse educatie) in de gemeente Ameland, is bij het opstellen van dit rapport niet helemaal duidelijk. Er is in deze fase van de harmonisatie dus onduidelijkheid over de financiële middelen die de komende jaren beschikbaar zijn. De voornemens vanuit SZW tot harmonisatie van het voorschools aanbod, waarbij werkende ouders 5 in peuterspeelzalen gebruik kunnen maken van de kinderopvangtoeslagregeling, gaan in op 1 januari 2018, dit met een andere wijze van behandeling van de kinderopvangtoeslag. De financieringssystematiek van de kinderopvangtoeslag wordt waarschijnlijk weggehaald bij de Belastingdienst en overgeheveld naar DUO, er komt een vorm van directe financiering. In essentie wil de gemeente Ameland een verandering realiseren van gesubsidieerd, aanbodgestuurd peuterspeelzaalwerk naar een nieuw peuterstelsel, waarin sprake is van vraaggestuurde reguliere peuteropvang (voor de reguliere peuters) en eventueel peuteropvang met voorschoolse educatie (voor de doelgroeppeuters), ofwel een vorm van peutergebonden financiering. Deze andere financieringsgrondslag zal moeten worden door vertaald naar de organisatie en de financiering van de uitvoerende aanbieders van peuteropvang (Stichting t Wantij en Stichting Sociaal Cultureel Werk Ameland), waarbij rekening moet worden gehouden met de mogelijk nieuwe financiële situatie van de gemeente Ameland. 5 We spreken hier voor het gemak over werkende ouders. Er zijn grofweg drie groepen ouders die in aanmerking komen voor kinderopvangtoeslag. Te weten: 1) Ouders die arbeid en zorg voor kinderen combineren en beiden werken (werknemers en zelfstandigen); 2) Alleenstaande ouders die arbeid en zorg voor kinderen combineren (werknemers en zelfstandigen); 3) Doelgroepouders, bijvoorbeeld ouders die studeren of deelnemen aan een traject om weer aan het werk te komen. 6

8 2. Achtergrond en vragen De gemeente Ameland wil haar peuters (2,5 tot 4 jaar) een goede toekomst bieden via een passend aanbod van hoge kwaliteit met een groot bereik van zoveel mogelijk (doelgroep)peuters. De gemeente wordt hierbij geconfronteerd met een combinatie van een aantal landelijke ontwikkelingen. Denk aan: de aankondiging van de Wet harmonisatie van kinderopvang en peuterspeelzaalwerk 6 per 1 januari 2018 (harmoniseren van kinderopvang en peuterspeelzaalwerk qua kwaliteit, toezicht en financieringsstructuur voor tweewerkende ouders die kinderopvangtoeslaggerechtigd zijn), de extra peutermiddelen van Asscher (van 2016 t/m 2021) voor éénwerkende en nietwerkende ouders (ouders die niet kinderopvangtoeslaggerechtigd zijn, vallen onder de verantwoordelijkheid van de gemeente) 7, de nieuwe bekostigingssystematiek van het gemeentelijk OAB (per 1 januari 2018) waaruit de voorschoolse educatie voor peuters wordt gefinancierd (de gemeente Ameland ontvangt tot dusverre géén rijksmiddelen voor OAB) 8 en de decentralisatiekorting van de Wet OKE (per 1 januari 2018) om de extra toeslagkosten voor het Rijk te kunnen financieren 9. Op welke wijze deze ontwikkelingen het huidige peuteraanbod de gemeente Ameland beïnvloeden, is vooralsnog niet helemaal helder. Er is bijvoorbeeld nog geen politiek besluit genomen over de nieuwe bekostigingssystematiek van het OAB, zoals voorgesteld door het CBS 10. Dit is afhankelijk van de huidige kabinetsformatie. Eind mei is besloten dat de huidige OAB-financiering in 2018 wordt voortgezet, weliswaar met een korting 11. Dit betekent dat de gemeente Ameland ook in 2018 (nog) geen OAB-middelen krijgt. Nagenoeg alle politieke partijen benoemen in hun partijprogramma s het belang van een goede start op school via het algemeen toegankelijk maken van een peuteraanbod, in termen van een basisvoorziening en/of ontwikkelrecht. Mogelijk neemt een nieuw kabinet in 2017 stappen in deze richting. Desondanks is het zaak om de richting en inrichting van het huidige peuterstelsel van de gemeente Ameland eens tegen het licht te houden. Is het peuterstelsel in de gemeente Ameland toekomstbestendig? Past het bij de ontwikkelingen in het kader van de aangekondigde harmonisatie? Waar zitten de kansen en uitdagingen? 6 Tweede kamer, Wijziging van de Wet kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen en enkele andere wetten in verband met de harmonisatie van de regelgeving met betrekking tot kindercentra en peuterspeelzalen (Wet harmonisatie kinderopvang en peuterspeelzaalwerk), 30 oktober Ministerie van SZW, Brief Tweede Kamer, Bestuurlijke afspraken: een aanbod voor alle peuters, 26 april Ministerie van OCW, Brief Tweede Kamer, Verdeling middelen achterstandenbeleid, 20 januari Ministerie van SZW, Brief Tweede Kamer, Harmonisatie kinderopvang en peuterspeelzalen: de volgende stap, 1 juli CBS (2015). Herziening Gewichtenregeling voor het onderwijsachterstandenbeleid Primair Onderwijs. Den Haag: CBS. CBS (2016). Herziening van gewichtenregeling primair onderwijs - Fase 1. Den Haag: CBS. CBS (2017). Herziening van gewichtenregeling primair onderwijs. Fase 2: resultaten voor scholen en gemeenten. Den Haag: CBS

9 Mogelijk zijn er wijzigingen in de huidige opdrachtverlening aan de aanbieders van peuterspeelzaalwerk nodig om (financiële) toegankelijkheid, (doelgroep)bereik, organisatie, capaciteit, kwaliteit, kwantiteit en opbrengsten van het peuterstelsel te verbeteren. Tegen deze achtergrond wil de gemeente Ameland in kaart laten brengen welke toekomstscenario s voor de harmonisatie van kinderopvang en peuterspeelzaalwerk mogelijk zijn en welke mogelijke consequenties (voor- en nadelen en (financiële) risico s) daaraan gekoppeld zijn. Op basis daarvan wil de gemeente Ameland: meerdere toekomstscenario s en een voorkeursscenario laten ontwikkelen, inclusief een (globaal) implementatietraject voor de gemeente en de aanbieders van peuteropvang laten uitwerken. een breed gedragen toekomstgericht scenario krijgen, waarbij de belangrijkste stakeholders (aanbieders van kinderopvang en peuterspeelzaalwerk) betrokken zijn. In termen van onderzoeksvragen: 1) Welke toekomstscenario s voor de harmonisatie van kinderopvang, peuterspeelzaalwerk en voorschoolse educatie zijn haalbaar en betaalbaar voor de gemeente Ameland? Naar welk scenario gaat de voorkeur uit? 2) Hoe ziet het bijpassende implementatietraject eruit? 8

10 3. Aanbod peuterspeelzaalwerk De gemeente Ameland behoort tot de zogeheten kleinere gemeenten die geen extra middelen krijgen vanuit het landelijke OAB. Ameland heeft vier (woon)kernen, te weten: 1) Hollum (grootste dorp met ca inwoners), 2) Buren (ca. 700 inwoners), 3) Ballum (ca. 350 inwoners) en 4) Nes (ca inwoners), met in totaal inwoners. Het voorschoolse veld (kinderdagverblijven en peuterspeelzalen) in de gemeente Ameland is vrij overzichtelijk. Er zijn twee aanbieders van peuterspeelzaalwerk, te weten: 1) Stichting t Wantij en 2) Stichting Sociaal Cultureel Werk Ameland. Stichting t Wantij heeft één peuterspeelzaal in Buren ( t Wantij met 14 kindplaatsen 12 ). Stichting Sociaal Cultureel Werk Ameland heeft twee peuterspeelzalen, één in Hollum (ONS Hol met 14 kindplaatsen) en één in Nes (De TOEL met 14 kindplaatsen 13 ). Er zijn dus drie peuterspeelzalen op Ameland met een capaciteit van 42 kindplaatsen. Daarnaast heeft Stichting Sociaal Cultureel Werk Ameland één kinderdagverblijf (Eb en Vloed in Hollum met 12 kindplaatsen), waar ook enkele peuters naartoe gaan. Daar kan voorschoolse peuteropvang worden afgenomen voor peuters van ouders die kinderopvangtoeslaggerechtigd zijn. Daarna kunnen de peuters door naar de gesubsidieerde peuterspeelzaal. Stichting t Wantij is onlangs ook begonnen met kinderdagopvang voor tweewerkende ouders (in Buren, 7 kindplaatsen). Het aanbod van de peuterspeelzaalgroepen bestaat uit twee dagdelen per week voor reguliere peuters. Dit heeft een omvang van vijf uren per week (gedurende 40 weken per jaar). Daarbij is het zo dat gedurende vier uren twee professionele beroepskrachten op de groep staan. Voor één uur wordt de peutergroep gedraaid door één professionele beroepskracht en één vrijwilliger (lees: ouders). Na de harmonisatie per 1 januari 2018 is deze situatie niet meer toegestaan; de tweede leidster moet dan ook een professionele beroepskracht zijn. Enkele (doelgroep)peuters krijgen (zonder extra kosten voor de ouders) drie of vier dagdelen per week een peuteraanbod bij Stichting Sociaal Cultureel Werk Ameland. Dit betreft ook enkele (doelgroep)peuters die de eerste twee dagdelen bij Stichting t Wantij zitten, maar vanwege de beperkte openingstijden geen derde en/of vierde dagdeel kunnen bieden. Het deelnamepercentage aan het peuterspeelzaalwerk is hoog: volgens opgaaf van de gemeente gaat zo n 95% van alle peuters op Ameland gaan naar het peuterspeelzaalwerk. Formeel gesproken wordt er geen voorschoolse educatie verzorgd in de kinderdagverblijven en peuterspeelzalen op Ameland. Dit blijkt uit het Landelijk Register Kinderopvang en Peuterspeelzalen (LRKP) 14. De gemeente Ameland heeft simpelweg te weinig doelgroepkinderen en ontvangt derhalve 12 Aantal kindplaatsen is capaciteit en dat is wat anders dan het aantal kinderen dat deelneemt en/of de bezettingsgraad van de locatie. 13 De peutergroepen van SCW Ameland kunnen doorgroeien naar 16 kindplaatsen, ze staan nu nog voor 14 kindplaatsen in het LRKP

11 ook geen overheidsmiddelen voor het tegengaan van (ontluikende) onderwijsachterstanden. De GGD oefent het toezicht uit op de kwaliteit, niet de Onderwijsinspectie met het Toezichtkader VVE. Wel wordt er bewust aan brede ontwikkelingsstimulering gedaan bij alle peuters in het peuterspeelzaalwerk. Als VVE-programma wordt Peuterplein gebruikt, daarnaast wordt het kindvolgsysteem Kijk! ingezet. 10

12 4. Aantal kinderen naar leeftijdsgroep In de voorschoolse leeftijd van 0 tot 4 jaar zijn er 156 kinderen in de gemeente Ameland. Tabel 1. Aantal kinderen naar leeftijdsgroepen (1 januari 2016)* 0 jaar 1 jaar 2 jaar 3 jaar Totaal Aantal * Bron CBS StatLine (meest recente cijfers) Voorschoolse educatie heeft betrekking op de leeftijdscategorie 2,5- en 3-jarigen. Op basis van voorgaande wordt geschat dat er 32 3-jarigen en de helft (vanwege het halve jaar) van 48 (oftewel 29 (afgerond) 2-jarigen zijn. Samen maakt dit per 1 januari peuters van 2,5 tot 4 jaar in de gemeente Ameland. Per 1 januari 2017 betreft dit volgens de GBA 69 peuters (Hollum: 17, Ballum: 13, Nes: 22, Buren: 17). Prognosecijfers laten verder zien dat de gemeente Ameland de komende decennia (tot 2040) een daling van het aantal jonge kinderen meemaakt 15. Dit is iets om rekening mee te houden bij het maken van inschattingen van capaciteit, aanbod en de financiering van toekomstige peuteropvang. 15 Partoer consultans en onderzoekers (2016). Monitor Ameland. Cijfers en trendmatige ontwikkelingen gemeente Ameland. Leeuwarden: Partoer consultans en onderzoekers. 11

13 5. Ouders in peuterspeelzaalwerk Voor de harmonisatie is vooral het gesubsidieerde peuterspeelzaalwerk in de gemeente Ameland van belang. Er zijn in het huidige peuterspeelzaalwerk vier groepen ouders te onderscheiden. Deze vier groepen ouders vormen het zogenaamde ouderkwadrant op basis van de twee dimensies: 1) recht op kinderopvangtoeslag ja/nee en 2) doelgroepkind ja/nee. Hieronder staat het huidig gebruik van peuterspeelzaalwerk in de gemeente Ameland volgens het ouderkwadrant, te beginnen bij Stichting t Wantij. Tabel 2a. Typologie ouders in gesubsidieerd peuterspeelzaalwerk alleen Stichting t Wantij* Reguliere peuters Doelgroeppeuters Totaal Kinderopvangtoeslagrecht: ja (80%) Kinderopvangtoeslagrecht: nee (20%) Totaal 15 (100%) 0 (0%) 15 (100%) * Cijfers zijn afkomstig van Stichting t Wantij. Zij geven aan het hele jaar door 15 peuters te hebben, maar geen doelgroeppeuters. Ze hebben ook geen zicht op de arbeidspositie van ouders. Daarom hebben we een onderverdeling gemaakt die in de pas loopt met de cijfers van het CBS over gezinnen met peuters op Ameland die recht hebben op kinderopvangtoeslag. Dit betreft 80% van de gezinnen, zie hiervoor. Landelijk komt tussen de 50% en 60% van de ouders in het peuterspeelzaalwerk in aanmerking voor kinderopvangtoeslag. Stichting t Wantij heeft 15 peuters 16. Tabel 2b. Typologie ouders in gesubsidieerd peuterspeelzaalwerk alleen Stichting Sociaal Cultureel Werk Ameland Reguliere peuters Doelgroeppeuters Totaal Kinderopvangtoeslagrecht: ja (76%) Kinderopvangtoeslagrecht: nee (24%) Totaal 62 (94%) 4 (6%) 66 (100%) Stichting Sociaal Cultureel Werk Ameland heeft in totaal 66 peuters voor wie het een peuteraanbod verzorgt 17. Opgeteld leidt dit tot het volgende overzicht. Tabel 2c. Typologie ouders in gesubsidieerd peuterspeelzaalwerk gemeente Ameland Reguliere peuters Doelgroeppeuters Totaal Kinderopvangtoeslagrecht: ja (77%) Kinderopvangtoeslagrecht: nee (23%) Totaal 77 (95%) 4 (5%) 81 (100%) Het totaal aantal peuters dat gebruik maakt van een peuteraanbod bij Stichting t Wantij en Stichting Sociaal Cultureel Werk Ameland samen is groter dan het totaal aantal peuters (tussen 2,5 en 4 jaar) van 61 per 1 januari 2016 en 69 per 1 januari 2017 op Ameland (zie tabel 1 en toelichting). 16 Ze hebben 14 kindplaatsen, één groep van 2 tot 4 jaar voor twee dagdelen in de week. 17 Ze hebben twee keer 14, ofwel 28 kindplaatsen (wordt verruimd naar 32 kindplaatsen) voor vier dagdelen in de week. Op De Toel gaat het om één groep van 2 tot 4 jaar. Op Ons Hol gaat het om één groep van 2,5 tot 4 jaar. Vanwege de vier dagdelen gaat het om een dubbel aantal, dus vier groepen. 12

14 Een verklaring hiervoor kan zijn, is het zogeheten dubbelgebruik : er zijn peuters die zowel gebruik maken van het peuteraanbod van Stichting t Wantij als van Stichting Sociaal Cultureel Werk Ameland. Ook is bekend dat er bij stichting Sociaal Cultureel Werk Ameland enkele peuters zijn die twee keer twee dagdelen afnemen (en dus dubbel tellen). Mogelijk zijn er ook jongere peuters (tussen 2 en 2,5 jaar) en/of oudere peuters die een verlenging hebben (en dus al 4 jaar zijn) die deelnemen aan het peuterspeelzaalwerk. Maar dan nog blijft het een interessant verschil. De gemeente Ameland heeft ten opzichte van de vier verschillende oudergroepen uiteenlopende financiële verantwoordelijkheden, zoals verderop duidelijk wordt. Volgens StatLine van het CBS waren er in 2014 (recentere gegevens ontbreken) op Ameland 50 gezinnen met peuters in de leeftijd van 2,5 tot 4 jaar. Van deze 50 gezinnen hebben 40 gezinnen (80%) recht op kinderopvangtoeslag (beide ouders werken of studeren), maar 10 gezinnen (20%) hebben ook daadwerkelijk kinderopvangtoeslag aangevraagd en gekregen. Er zijn 10 gezinnen (20%) met peuters die geen recht hebben op kinderopvangtoeslag, omdat ze niet allebei werken of studeren. Zie de volgende tabel: Tabel 3. Aantal peuters (2,5 tot 4 jaar) in type gezinnen met of zonder kinderopvangtoeslag (KOT), gemeente Ameland Type gezin Met KOT Zonder KOT Totaal Eenoudergezinnen Tweeoudergezinnen (80%) Overige gezinnen (20%) Totaal 10 (20%) 40 (80%) 50 (100%) 13

15 6. Ouderbijdrage peuterspeelzaalwerk 2017 De ouderbijdrage die wordt gevraagd voor het gebruik van (gesubsidieerd) peuterspeelzaalwerk is niet inkomensafhankelijk. Er wordt een inkomensonafhankelijke ouderbijdrage gevraagd van 45 per maand (11 betalingsmaanden) voor twee dagdelen per week. Dit betekent dat alle ouders, onafhankelijk van inkomen, per jaar 495 betalen voor het peuterspeelzaalwerk. Dit is voor beide peuterspeelzaalorganisaties hetzelfde. Eventueel 3 e en 4 e dagdelen (alleen voor doelgroeppeuters) zijn voor de gebruikers gratis. 14

16 7. Financiële situatie gemeente Ameland Hieronder staat een financieel overzicht van de inkomsten / kosten die de gemeente Ameland heeft bij de organisatie van het peuterspeelzaalwerk. Tabel 4. Gemeentelijke subsidie peuteropvang en voorschoolse educatie Ameland (afgerond op hele euro s) Inzet algemene middelen ???????? van gemeentefonds voor peuteropvang Specifieke uitkering GOAB * Extra peutermiddelen Asscher (gemeentefonds) Decentralisatie uitkering Wet OKE (gemeentefonds) * Dit is gebaseerd op een berekening op grond van onderzoek van het CBS (Herziening van gewichtenregeling primair onderwijs. Fase 2: resultaten voor scholen en gemeenten, 2017) naar de uitwerking van een nieuwe set van indicatoren voor het GOAB. Het is niet zeker of de gemeente dit bedrag ook daadwerkelijk gaat ontvangen. De huidige verdeling vindt plaats op basis van het opleidingsniveau van beide ouders. Het CBS wil vijf indicatoren meenemen: 1) opleidingsniveau van de moeder en de vader, 2) gemiddelde opleidingsniveau van de moeders op de school, 3) het land van herkomst van de ouders, 4) de verblijfsduur van de moeder in Nederland en 5) of gezinnen gebruik maken van schuldsanering. De kosten die de gemeente Ameland heeft aan het peuterspeelzaalwerk worden goeddeels betaald vanuit het gemeentefonds ( ). Daarbovenop ontvangt de gemeente in 2017 extra Asscherpeutermiddelen (welke oplopen t/m 2020) ter grootte van en een decentralisatie uitkering in het kader van de Wet OKE (welke stopt in 2018) ter grootte van Alles bij elkaar is dit een bedrag van De gemeente Ameland heeft subsidierelaties met Stichting t Wantij en Stichting Sociaal Cultureel Werk Ameland. Voor 2017 krijgt Stichting t Wantij een subsidiebedrag van (één groep). Stichting Sociaal Cultureel werk Ameland krijgt (vier groepen). In totaal gaat het om een subsidiebedrag van De kans bestaat dat de gemeente Ameland voor verandering van de OAB-bekostigingssystematiek van het Rijk per 1 januari 2019 middelen krijgt voor de uitvoering van het gemeentelijke OAB. Maar er zal in 2017 nog een politiek besluit moeten vallen. In 2018 ontvangt de gemeente Ameland in ieder geval nog geen Rijksmiddelen voor OAB. Tussen 2016 en 2021 ontvangt de gemeente Ameland extra middelen van het Rijk voor het creëren van een peuteraanbod, de zogeheten Asscher-middelen. Dit bedrag neemt elk jaar toe. Per 1 januari 2018 wordt de gemeente Ameland gekort op de decentralisatie-uitkering in het kader van de Wet OKE uit Kortom, er is nogal wat financiële onzekerheid over de financiële positie van de gemeente Ameland per 2018 en verder. Deze financiële onzekerheid vertaalt zich ook door naar de onzekere 15

17 toekomstige financiële positie van de aanbieders van peuteropvang, als zij afstappen van groepsgebonden subsidie en overgaan naar een vorm van peutergebonden bekostiging. 16

18 8. Toekomstscenario s peuteropvang Voor de toekomst van de peuteropvang in de gemeente Ameland zijn er diverse scenario s denkbaar. We presenteren hieronder de belangrijkste twee. Daarbinnen zijn subvarianten mogelijk, bijvoorbeeld voor wat betreft verlengde peuteropvang. De scenario s staan hier nog los van overige relevante ontwikkelingen. Het is belangrijk om bij de scenariokeuze geen keuzen te maken die onomkeerbaar zijn. In principe kan in alle scenario s een peuteraanbod worden georganiseerd dat in of rondom het basisonderwijs is gesitueerd (bijv. in het kader van IKC-vorming 18 waar veel gemeenten in samenwerking met organisaties van voorschoolse en schoolse voorzieningen met wisselend succes aan werken). In de scenario s wordt overgestapt naar een vorm van vraagfinanciering. Er wordt alleen voor gerealiseerde bezetting betaald en niet op basis van een jaarlijkse budgetsubsidie / exploitatiebekostiging. Tabel 5. Beknopte omschrijving van toekomstgerichte scenario s Scenario Scenario 1 Scenario 2 Beknopte omschrijving Omvormen van peuteropvang naar peutergebonden bekostiging ( gesloten peuterstelsel ) (daarbinnen subvariant met verlengde peuteropvang ) Handhaven van gescheiden peuteropvang en kinderopvang met algemeen toegankelijke dagdelen ( basisvoorziening ) Scenario 1: omvormen van peuteropvang naar peutergebonden bekostiging ( gesloten peuterstelsel ) (daarbinnen subvariant met verlengde peuteropvang ) Korte typering Dit scenario houdt in dat het huidige peuteraanbod van Stichting t Wantij en Stichting Sociaal Cultureel Werk Ameland wordt bekostigd volgens de landelijke principes van de kinderopvang, met het oog op de aanstaande harmonisatie. Peuterspeelzaalwerk wordt peuteropvang dat onder de Wet kinderopvang ressorteert. Dit betekent dat in dit scenario vrijwilligers worden vervangen door beroepskrachten. Tweewerkende ouders in het peuterspeelzaalwerk op Ameland kunnen nu nog geen kinderopvangtoeslag aanvragen bij de Belastingdienst (dit is het Rijksdeel). Eénwerkende en nietwerkende ouders, ouders van peuters die buiten de kinderopvangtoeslag vallen, hebben nu nog niet te maken met een inkomensafhankelijke ouderbijdragetabel die in lijn is met de landelijke harmonisatie. Dat gaat met dit scenario veranderen. 18 IKC staat voor Integraal Kind Centrum waarin doorgaans wordt gestreefd naar één samenhangend stelsel van pedagogiek, didactiek, organisatie, personeel en management voor 0 of 2 à 2,5 t/m 12 jaar. 17

19 Het huidige peuteraanbod is onderscheidend van (halve en/of hele) dagopvang, qua intensiteit en uitvoering (reguliere peuteropvang biedt 2 dagdelen / 5 uren per week en peuteropvang met voorschoolse educatie omvat 4 dagdelen / 10 uren per week, gedurende 40 weken per jaar). Het aantal dagdelen, de lengte van de dagdelen en uren per week, is trouwens een punt van aandacht in dit en andere toekomstgerichte scenario s. Er kan immers ook worden uitgegaan van minder dagdelen per week met langere dagdelen, bijvoorbeeld 4 dagdelen van 3 uur of 3 dagdelen van 5 uur voor de doelgroep (12 of 15 uren per week) en/of 2 dagdelen van 3 uur (6 uren per week) voor de niet-doelgroep. Dagdelen van 5 uur peuteropvang (gelijke halve dagopvang in de kinderopvang) is daarbij dus ook een optie. Dit kan verlengde peuteropvang worden genoemd. Er zijn in theorie tal van combinaties denkbaar. Veel gemeenten oriënteren zich op het uitbreiden van het aantal uren / dagdelen peuteropvang, omdat dit een positief effect kan hebben op de ontwikkeling van (doelgroep)peuters. Ook komen dan de openingstijden van de peuteropvang meer in lijn met die van de basisschool, wat extra aantrekkelijk voor ouders zou kunnen zijn. De financiële kaders van de gemeente bepalen grotendeels hoeveel ruimte hiervoor is. Stichting t Wantij en Stichting Sociaal Cultureel Werk Ameland zijn in dit scenario de enige aanbieders die het beleid ten aanzien van reguliere peuteropvang en/of peuteropvang met voorschoolse educatie voor de gemeente Ameland uitvoeren. De bekostigingsregels voor de kinderopvang gelden in dit scenario voor de peuteropvang (omgezet peuterspeelzaalwerk). De essentie daarvan is dat tweewerkende ouders 19 recht hebben op een tegemoetkoming in de kosten van de kinderopvang (kinderopvangtoeslag), die ze via de Belastingdienst kunnen aanvragen 20. Het Rijk (financiën van overheid, werkgevers en ouders) heeft de kosten voor deze groep overgenomen van de gemeente Ameland. De gemeente heeft geen directe bekostigingsverplichting meer jegens deze ouders. Voor ouders met peuters uit de doelgroep die gewoon kinderopvangtoeslaggerechtigd zijn, heeft de gemeente een (gedeeltelijke) bekostigingsverplichting: peuteropvang met voorschoolse educatie vraagt om een hogere kwaliteit dan reguliere peuteropvang. De plus van voorschoolse educatie wordt idealiter betaald door de gemeente, die houder van het budget is. De gemeente heeft immers de wettelijke verplichting om aanbod en kwaliteit van voorschoolse educatie te regelen voor de doelgroeppeuters. 19 Kinderopvangtoeslag is een tegemoetkoming voor ouders in de kosten van de kinderopvang. Voor het gemak wordt in dit rapport gesproken over werkende ouders die in aanmerking komen voor kinderopvangtoeslag. In werkelijkheid komen er meer groepen voor in aanmerking. Bijvoorbeeld als beide (toeslag)ouders studeren of een inburgeringscursus volgen. Maar ook ouders in twee gescheiden eenoudergezinnen (alleenstaande ouders, dus eenwerkenden) die co-ouderschap voeren over hun kinderen hebben recht op een tegemoetkoming in de kinderopvangkosten. Zie: 20 Dit verandert waarschijnlijk vanaf 1 januari 2018 of 2019 in DUO. Nu vragen werkende ouders kinderopvangtoeslag aan bij de Belastingdienst. Daarnaast betalen ze de kosten van het gebruik aan de organisatie. De bedoeling is om dit eenvoudiger te maken. Vanaf 1 januari 2018 of 2019 hebben deze ouders alleen nog maar te maken met de aanbieder voor het maken van een contract en met uitvoerder. DUO gaat als uitvoerder de overheidsbijdrage direct met de aanbiedende organisaties verrekenen. Ouders hebben alleen nog te maken met DUO en hoeven niet zelf meer de overheidsbijdrage aan te vragen. Een ander verschil is dat ouders geen gegevens meer over het gebruik hoeven door te geven. Dat doet de aanbieder. De nadere uitwerking en formele wetgeving worden de komende tijd uitgewerkt. 18

20 Ook is de gemeente (deels) verantwoordelijk voor de financiering van peuteropvang voor nietwerkende ouders en éénwerkende doelgroepouders. Hiervoor worden ook de extra peutermiddelen van Asscher ingezet. Niet-werkende en éénwerkende ouders dragen bij via de (inkomensafhankelijke) ouderbijdrage 21 aan de kosten voor de peuteropvang. Dit is nu ook al het geval, maar hiervoor wordt niet de landelijke tabel voor de inkomensafhankelijke bijdrage gevolgd, maar een inkomensonafhankelijke ouderbijdragetabel. In de nieuwe, geharmoniseerde situatie wordt ideaal gesproken de landelijke tabel toegepast. Kansen en belemmeringen Dit scenario loopt in de pas met (komende) wet- en regelgeving op het gebied van harmonisatie van kwaliteit, financiën en toezicht van kinderopvang en peuterspeelzaalwerk (per 1 januari 2018) houdt rekening met de diep gewortelde wens van ouders om peuteropvang (kortdurende ontwikkelingsstimulering) te kunnen kiezen vraagt bij het proces van omvorming van de financiering peuterspeelzaalwerk naar peuteropvang om deskundigheid inzet, middelen, menskracht en tijd van de aanbiedende organisatie laat de procedure van werving en toeleiding van (doelgroep)peuters bestaan zoals die tot nu toe geregeld is Consequenties voor kinderen Dit scenario heeft geen noemenswaardige gevolgen voor de peuters, mits het kwaliteitskader van de gemeente voor het peuteraanbod strikt wordt nageleefd heeft een gunstig effect op de ontwikkeling van (doelgroep)peuters als het aantal uren per week wordt uitgebreid ( verlengde peuteropvang ) Consequenties voor ouders Dit scenario houdt rekening met de wensen van ouders om voor hun (doelgroep)peuter gebruik te maken van kortdurende ontwikkelingsstimulering geeft ouders betere mogelijkheden om ook via verlengde peuteropvang (meer uren, langere dagdelen per week) werk en zorg te kunnen combineren realiseert een lage financiële drempel voor minder verdienende ouders van peuters (er wordt immers een kleine inkomensafhankelijke financiële bijdrage gevraagd die in lijn is met de landelijke tabel); meer verdienende ouders gaan naar draagkracht betalen vraagt van ouders die allebei werken kinderopvangtoeslag aan te vragen ( bureaucratische last ) met mogelijk een negatief effect op de vraag naar peuteropvang 21 Gebaseerd op de ouderbijdragenregeling met landelijke inkomenstabellen voor peuterwerk van de VNG (jaarlijks aangepast). 19

21 Consequenties voor kwaliteit Dit scenario regelt vervanging van gedeeltelijke vrijwilligers voor beroepskrachten regelt de kwaliteit in de peuteropvang (via de landelijke kwaliteitseisen t.a.v. kinderopvang en voorschoolse educatie en de eventueel toegevoegde kwaliteitseisen conform de gemeentelijke beschikking) Consequenties voor personeel Dit scenario geeft betrekkelijk grote baanzekerheid voor personeel in peuteropvang schept grotere / meer banen bij het creëren van verlengde peuteropvang brengt (op termijn) het personeel idealiter onder de cao Kinderopvang, terwijl ze nu onder de cao Welzijn vallen (is overigens voorlopig niet verplicht als er sprake is van kortdurend aanbod voor peuters en valt onder de verantwoordelijkheid van de werkgever) Consequenties voor kosten Dit scenario genereert op structurele basis minder kosten voor de gemeente, want een flink deel van de ouders die met hun peuters gebruik maken van peuteropvang heeft recht op kinderopvangtoeslag (zie verderop voor de financiële onderbouwing) maakt dat er een andere bestemming mogelijk is voor eventuele vrijgekomen gemeentemiddelen voor de peuteropvang; ze kunnen mogelijk worden gebruikt voor verlenging van het peuteraanbod (meer uren per week, bijv. langere dagdelen van 4 of 5 uur) en en/of kwaliteitsverbeteringen binnen het voorschoolse stelsel (meer hbo ers, hbocoaches in of rond de peutergroep e.d.) voert de kosten voor de gemeente (en mogelijk ook voor de ouders) op als wordt overgegaan naar verlengde peuteropvang verandert de (subsidie)relatie van de gemeente met de aanbieder van peuteropvang; die andere relatie is gebaseerd op het financieren van peuterplaatsen / peutergebonden bekostiging (er wordt alleen voor gerealiseerde bezetting betaald) en niet op basis van een jaarlijkse budgetsubsidie (zoals nu); het gaat hier om de verandering van aanbod- naar vraagfinanciering per peuter) behandelt de aanbieder van peuteropvang mogelijk als private en niet meer als publieke organisatie(s), wat kan betekenen dat ze marktconforme huurprijzen voor locaties moeten gaan betalen Scenario 2: handhaven van gescheiden peuteropvang en kinderopvang met algemeen toegankelijke dagdelen ( basisvoorziening ) Korte typering Scenario 2 gaat uit van de situatie dat de organisaties van peuterspeelzaalwerk in tact blijven en peuteropvang gaan aanbieden zoals bij scenario 1. Er is echter een belangrijk verschil met de huidige situatie, één met grote praktische en financiële gevolgen. 20

22 In dit scenario financiert de gemeente Ameland namelijk voor alle peuters (2,5 tot 4 jaar) in de peuteropvang een algemeen toegankelijk peuteraanbod. Dit scenario gaat dus uit van 100% (doelgroep)bereik onder peuters, waarbij: a) reguliere peuters een peuteraanbod krijgen van maximaal 2 dagdelen / 5 uren per week en b) doelgroeppeuters een peuteraanbod krijgen van maximaal 4 dagdelen / 10 uren per week (met voorschoolse educatie). Er wordt hierbij, in tegenstelling tot scenario 1, géén beroep gedaan op de kinderopvangtoeslag voor werkende ouders 22. Voor ouders die buiten de kinderopvangtoeslagregeling vallen (niet-werkende en éénwerkende ouders), is er géén inkomensafhankelijke ouderbijdrage die zich baseert op de landelijke tabel. De gemeente Ameland draagt tevens de volledige kosten voor de (doelgroep)peuters van niet-werkende en éénwerkende ouders (zij die niet kinderopvangtoeslaggerechtigd zijn) om hen een kwalitatief goed peuteraanbod te geven. Kortom, de volledige rekening van dit nieuwe peuterstelsel wordt door de gemeente Ameland (met Rijksmiddelen voor peuters en eventuele toekomstige OAB-middelen) betaald. Dit scenario lijkt sterk op de basisvoorziening die door de belangenorganisaties (VNG, PO-Raad, Brancheorganisatie Kinderopvang, Branchevereniging Maatschappelijke Kinderopvang en Sociaal Werk Nederland) wordt gewenst, met dien verstande dat zij hierbij meer Rijksmiddelen (o.a. kinderopvangtoeslagmiddelen) wensen voor gemeenten om de uitvoering ter hand te kunnen nemen. Hieronder beschrijven we de verschillen ten opzichte van het vorige scenario. Kansen en belemmeringen Dit scenario houdt rekening met landelijke ontwikkelingen naar één integraal voorschools stelsel onder het wettelijk regime van de kinderopvang (per 1 januari 2018) is een genereus gebaar van de gemeente Ameland aan een deel van haar inwoners (ouders van kinderen in de peuterleeftijd en de peuters zelf) vraagt om organisatorische aanpassingen van de aanbieders van peuteropvang (o.m. meer capaciteit, uitbreiding van het aantal peuterplaatsen, herschikking van het bestaande aanbod, communicatie naar ouders over nieuwe bekostigingswerkwijze) 22 Kinderopvangtoeslag is een tegemoetkoming voor ouders in de kosten van de kinderopvang. Voor het gemak wordt in dit rapport gesproken over werkende ouders die in aanmerking komen voor kinderopvangtoeslag. In werkelijkheid komen er meer groepen voor in aanmerking. Bijvoorbeeld als beide (toeslag)ouders studeren of een inburgeringscursus volgen. Maar ook ouders in twee gescheiden eenoudergezinnen (alleenstaande ouders, dus eenwerkenden) die co-ouderschap voeren over hun kinderen hebben recht op een tegemoetkoming in de kinderopvangkosten. Zie: 21

23 Consequenties voor kinderen Dit scenario kan er voor zorgen dat het aantal peuters in de peuteropvang (vanuit de kinderdagopvang) toeneemt door de aanzuigende werking van een algemeen toegankelijk aanbod kan het non-bereik onder (moeilijk bereikbare of plaatsbare) peuters en hun ouders verkleinen; het doelgroepbereik kan daarmee worden verhoogd Consequenties voor ouders Dit scenario biedt algemene toegankelijkheid tot peuteropvang (géén financiële drempel) voor ouders van peuters Consequenties voor kwaliteit Dit scenario biedt voor de gemeente (goede) sturingsmogelijkheden op (uitbouw en borging van) kwantiteit en kwaliteit van het peuteraanbod (met voorschoolse educatie) zorgt voor een peuteraanbod dat wijkgericht, intentioneel, ontwikkelingsgericht en voorbereidend is op de basisschool Consequenties voor personeel Dit scenario maakt dat er grotere behoefte ontstaat aan meer (kwalitatief hoogwaardig) personeel voor het verzorgen van peuteropvang Consequenties voor kosten Dit scenario: zorgt door toename van peuteropvanggebruik naar 100% voor hogere kosten voor de gemeente (zie voor de financiële uitwerking verderop) Vergelijking van de scenario s Hieronder worden de scenario s naast elkaar gezet en vergeleken. Dit zijn de criteria waarop de scenario s worden beoordeeld: 1) Algemene toegankelijkheid: in welke mate is het peuteraanbod binnen dit scenario toegankelijk voor de (doelgroep)peuters? 2) Personele gevolgen: in welke mate geeft dit scenario (negatieve, neutrale of positieve) consequenties voor het personeel van het huidige peuterspeelzaalwerk? 3) Uitvoerbaarheid: in hoeverre is dit scenario praktisch uitvoerbaar? 4) Financiële haalbaarheid: in welke mate is dit scenario te bekostigen door de gemeente? 5) Toekomstbestendigheid: in hoeverre past dit in de ingezette harmonisatielijn van de centrale overheid? 22

24 We kennen de vijf waarden toe in de vergelijking (oplopend van negatief tot positief): --, -, -/+, +, ++. Tabel 6. Vergelijking van de scenario s Criterium Scenario 1: omvormen van pov naar peutergebonden bekostiging ( gesloten peuterstelsel ) (daarbinnen subvarianten met verlengde peuteropvang ) Scenario 2: handhaven van gescheiden pov en kov met algemeen toegankelijke dagdelen ( basisvoorziening ) 1) Algemene toegankelijkheid ) Personele gevolgen ) Uitvoerbaarheid ) Financiële haalbaarheid ) Toekomstbestendigheid

25 9. Financiële afwegingen / keuzes toekomstgerichte scenario s De wijze waarop de toekomstgerichte scenario s worden ingericht, kan verschillende financiële consequenties met zich meebrengen. Daarover gaat dit hoofdstuk. Dit hoofdstuk beperkt zich dus tot de verandering van de gemeentelijke kosten voor peuters ten opzichte van het huidige kostenniveau. Inbegrepen is de vervanging van de gedeeltelijke inzet van vrijwilligers door beroepskrachten, waardoor wordt tegemoet gekomen aan de harmonisatiewet. Ook geeft het inzicht in de kosten van ouders. Het gaat niet in op de precieze kosten voor organisatie(s) die peuteropvang aanbieden en specifieke groepen en/of individuele ouders (met diverse achtergronden) die gebruik maken van het peuteraanbod. Dat valt buiten de scoop van dit onderzoek en advies. Benadrukt wordt dat het hier gaat om het grote plaatje, een ruwe schatting van de financiën in de nieuwe situatie op het niveau van de gemeente Ameland. Voordat we inzicht bieden in de doorrekeningen, maken we enkele opmerkingen en aannames. Deze zijn van invloed op de kosten en baten die de scenario s met zich meebrengen. De geschetste scenario s veronderstellen dat al het peuterspeelzaalwerk in huidige vorm op een andere manier wordt georganiseerd en bekostigd 23. Financieren van peuteropvang voor ouders die buiten kinderopvangtoeslagregeling vallen Er zijn ouders met peuters in het huidige peuterspeelzaalwerk in de gemeente Ameland die recht hebben op kinderopvangtoeslag (landelijk ligt dit percentage ergens tussen de 50% en 60%). Een ander deel van de ouders heeft geen recht op tegemoetkoming in de kinderopvangkosten. De aantallen zijn in de tabellen 2a, 2b en 2c weergegeven. Van 2016 t/m 2021 worden extra financiële middelen door het Rijk beschikbaar gesteld om een regulier peuteraanbod (twee dagdelen per week) voor niet-toeslagouders (éénwerkende en niet-werkende ouders) te financieren. We nemen aan dat de gemeente Ameland deze middelen inzet voor het realiseren van een peuteraanbod. Diverse bekostigingsvarianten Gemeenten die het peuterspeelzaalwerk hebben omgevormd naar peuteropvang waardoor tweewerkenden ook voor dit aanbod een beroep kunnen doen op de kinderopvangtoeslagregeling hanteren verschillende uitvoeringsvarianten en regelingen die aansluiten op de lokale situatie. De gemeentelijke bekostigingsvarianten zijn in vier hoofdcategorieën in te delen 24 : a. Exploitatiefinanciering peuteropvang: de gemeente financiert de tekorten van de kosten van het aanbod peuteropvang na aftrek van de ouderbijdragen van zowel gezinnen die gebruik kunnen maken van de kinderopvangtoeslagregeling als van de gezinnen die daar geen aanspraak op kunnen maken; 23 Dit hoofdstuk is vooral opgebouwd rondom scenario 1. Scenario 2 gaat er immers vanuit dat de gemeente Ameland (met extra middelen van het Rijk) de kosten draagt. Ouders hebben bij scenario 2 geen directe gebruikerskosten. 24 Buitenhek Management & Consult (2014). Peuterspeelzaalwerk NL: facts & figures Feitenonderzoek ter voorbereiding op een betere basis voor peuters. Utrecht: Buitenhek Management & Consult. 24

26 b. Vraagfinanciering peuteropvang zonder plus: de gemeente levert een financiële bijdrage aan de aanbieder voor gezinnen zonder toeslagaanspraak (en natuurlijk ook voor de ouders van doelgroeppeuters, zie d) het gebruik van peuteropvang algemeen toegankelijk te maken; c. Vraagfinanciering peuteropvang mét plus: de gemeente levert ook een bijdrage aan de aanbieder voor het gebruik van peuteropvang door gezinnen met toeslagaanspraak om de ouderbijdrage te dempen en de algemene toegankelijkheid te stimuleren (vanwege de hogere kosten van peuteropvang nieuwe stijl t.o.v. standaard kinderopvang). d. Vraagfinanciering peuteropvang met voorschoolse educatie: een andere voorkomende bekostigingsvariant voor de doelgroep die aanspraak maakt op kinderopvangtoeslag, is dat deze gezinnen voor de eerste 2 dagdelen (5 uren) een beroep moeten doen op de kinderopvangtoeslagregeling én daarnaast een kleine (inkomensafhankelijke) ouderbijdrage betalen voor het 3 e en 4 e dagdeel. De gemeente staat dus garant voor de basisbekostiging van het 3 e en 4 e dagdeel, omdat het de doelgroep betreft en de gemeente niet wil dat deze ouders een (te hoge) financiële drempel ervaren. Hier is gekozen voor een veel gekozen combinatie van b, c en d, op grond van een peutergebonden vorm van financiering. Het is uiteindelijk aan de gemeente Ameland, en in samenspraak met de aanbieders van de peuteropvang nieuwe stijl, te bepalen welke vorm van financiering wordt gekozen en voor welke groep ouders (er zijn vier typen, zie hieronder) welke bedragen worden gevraagd en vergoed. Kostprijzen In tabel 7 staan de landelijk genormeerde kostprijzen per uur van reguliere peuteropvang en peuteropvang met voorschoolse educatie (diverse percentages doelgroeppeuters). Omdat de gemeente Ameland idealiter de kwaliteit van voorschoolse educatie op alle peutergroepen realiseert, wordt ervoor gekozen om het uurtarief van 9,54 aan te houden. Gelet op de betrekkelijk kleine aantallen doelgroeppeuters in de gemeente Ameland, lijkt dit het meest reële tarief. Genoemde bedragen zijn richtinggevend bij de vergoeding van de gemeente Ameland aan de aanbieders van de peuteropvang (met en zonder voorschoolse educatie). De gemeente kan echter andere (lagere én hogere) tarieven hanteren bij de bekostiging van de peuteropvang, daar is ze vrij in. Het is maar net wat de gemeente er voor over heeft. Maar het is ook belangrijk na te gaan wat de kostprijs is voor een uur reguliere peuteropvang en een uur peuteropvang met voorschoolse educatie bij de aanbieders. Zij zullen immers kostendekkend een peuteraanbod moeten kunnen verzorgen voor de gemeente. 25

27 Tabel 7. Kostprijzen per uur kindplaatsen reguliere peuteropvang en peuteropvang met voorschoolse educatie* Aanbod (2 dagdelen/5 uren per week) Kostprijs per uur reguliere peuteropvang (geen doelgroeppeuters in groep van 16 8,84 peuters) Kostprijs per uur peuteropvang met voorschoolse educatie (30% doelgroeppeuters in 9,54 groep van 16 peuters) Kostprijs per uur peuteropvang met voorschoolse educatie (70% doelgroeppeuters in 9,74 groep) Kostprijs per uur peuteropvang met voorschoolse educatie (100% doelgroeppeuters in 9,95 groep) * MOgroep (2016). Expertmodel Kostprijs Peuteropvang Utrecht: MOgroep. Er zijn nieuwe normbedragen in de maak. N.B.: het betreft all in bedragen. Dus: loonkosten (gemiddeld zo n 70% van alle kosten) van elk uitvoerend en coördinerend personeel, inclusief directie. Bij- en nascholing, vervangings- en verletkosten bij ziekte, uitvoering van VVE-programma, voorbereidings- en tutortijd, organisatie van ouderactiviteiten, huisvesting (water, licht, gas, inventaris, schoonmaak) en overhead 25. Er wordt in de bedragen uitgegaan van een bezetting van rond de 90%. Zoals gezegd zijn er vier verschillende oudergroepen. Te weten: a. Ouders met recht op kinderopvangtoeslag, zonder doelgroepkind (gemeente heeft geen betalingsverplichting): Deze ouders betalen de kostprijs per uur die is vastgesteld op gemiddeld 9,54 26 voor de peuteropvang met voorschoolse educatie in de gemeente Ameland. Dit is een bruto bedrag. Na teruggave van belastingen is dit feitelijk een (veel) lager netto bedrag voor de betalende ouders, afhankelijk van inkomsten en aantal kinderen in kinderopvang 27. Voor de berekening gaan we uit van een gebruik van 2 dagdelen / 5 uren per week. b. Ouders met recht op kinderopvangtoeslag, met doelgroepkind (gemeente heeft alleen betalingsverplichting voor voorschoolse educatie): Deze ouders betalen voor de eerste 2 dagdelen bruto 9,54 28 per uur voor peuteropvang met voorschoolse educatie. Hoe lager het inkomen, des te groter de tegemoetkoming van het Rijk in de 25 Dit verschilt per samenstelling (% doelgroepppeuters) van de groep. Ter illustratie: het aantal extra taakuren per beroepskracht is naast de 2 dagdelen / 5,5 uren per week respectievelijk 1,1 (0% doelgroep), 1,7 (30% doelgroep), 1,9 (70% doelgroep) en 2,1 (100% doelgroep) uren per week. 26 Het is verstandig om dit af te toppen op de maximum uurprijs van 7,18 (2017). Als ouders een hogere uurprijs moeten betalen, bestaat de kans dat ze afhaken of overlopen naar andere vormen van (in)formele opvang. Het plusbedrag (het verschil tussen de landelijke, maximale uurprijs en de feitelijke kostprijs per uur) komt voor rekening van de gemeente. 27 Per inkomensklasse (er zijn 69 inkomensklassen) is bekend welk percentage van de kinderopvangkosten het Rijk vergoedt, zie: Kinderopvangtoeslagtabel Bij een modaal inkomen van rond de 35 duizend euro vergoedt de Rijksoverheid circa 86% van de kosten (voor het eerste kind), maar bij tweemaal modaal is dat nog maar zo n 60%. Voor de hoogste inkomensgroepen boven de 100 duizend euro geeft de Rijksoverheid nog maar circa 33% terug van de door de ouders gemaakte kinderopvangkosten (voor het eerste kind). 28 Het is verstandig om de kosprijs af te toppen op de maximum uurprijs van 7,18 (2017) (de vraagprijs). Als ouders een hogere uurprijs moeten betalen, bestaat de kans dat ze afhaken of overlopen naar andere vormen van (in)formele opvang. Het plusbedrag (het verschil tussen de landelijke, maximale kostprijs per uur en de feitelijke vraagprijs per uur) komt voor rekening van de gemeente. 26

28 kinderopvangkosten. Voor het 3 e en 4e dagdeel peuteropvang met voorschoolse educatie wordt géén (inkomensafhankelijke) ouderbijdrage gevraagd. Het betreft hier immers de kwetsbare doelgroep van voorschoolse educatie die de gemeente wil bereiken wegens de wettelijke verplichting. Bovendien krijgt deze groep anders te maken met twee betalingssystemen (behalve de kinderopvangbetaling ook nog een inkomensafhankelijke ouderbijdrage aan de aanbieder van peuteropvang met voorschoolse educatie afdragen). Dat vergroot voor hen de kosten én de bureaucratie. De kosten voor het 3 e en 4 e dagdeel à 9,54 per uur worden derhalve volledig gedragen door de gemeente, stellen we voor. c. Ouders zonder recht op kinderopvangtoeslag, zonder doelgroepkind (gemeente betaalt met de extra middelen van het Rijk deels 2 dagdelen / 5 uren per week) (de zogeheten Asscher-groep ): Voor deze groep financiert de gemeente deels de basis van 2 dagdelen / 5 uren per week, tegen de uurprijs van 9,54 voor reguliere peuteropvang. Tegelijk betalen deze ouders voor 2 korte dagdelen / 5 uren peuteropvang per week circa 200 per jaar (standaard landelijke inkomensafhankelijke ouderbijdrage bij een modaal inkomen voor één peuter), ofwel zo n 17 per maand. De laagste inkomensgroep betaalt veel minder (ca. 86 per jaar) dan de hoogste inkomensgroep (zo n 958 per jaar) (zie tabel 12). De precieze (inkomensafhankelijke) ouderbijdrage per ouder wordt vastgesteld aan de hand van de VNG Adviestabel ouderbijdrage peuterwerk 2017 (jaarlijks verschijnt een nieuwe tabel), waarbinnen zeven inkomensgroepen worden gehanteerd die voor het 1 e en 2 e kind e.v. een uurbedrag betalen. Als deze ouders meer dan 2 korte dagdelen / 5 uren peuteropvang willen afnemen, dan betalen ze het volle pond, dat wil zeggen 9,54 per uur. Ze hebben geen recht op tegemoetkoming in de kosten. Aangenomen wordt dat géén van de ouders meer dan 2 dagdelen / 5 uren per week afneemt. d. Ouders zonder recht op kinderopvangtoeslag, met doelgroepkind (gemeente betaalt in principe de basiskosten van alle 4 dagdelen / 10 uren per week voorschoolse educatie, met aanvullend een kleine inkomensafhankelijke ouderbijdrage): Deze ouders betalen voor 4 korte dagdelen / 10 uren per week eveneens circa 200 per jaar bij een modaal inkomen, ofwel circa 17 per maand. Ook hier geldt dat de eigen bijdrage afhankelijk is van het inkomen volgens de VNG Adviestabel ouderbijdrage peuterwerk

29 Voorgaande in tabelvorm: Tabel 8. Overzicht van type ouders en peuters, peuteraanbod, financiële regeling voor ouders en financiële dekking Type Standaard peuteraanbod Financiële regeling ouders Financiële dekking a. Reguliere peuters van ouders met kinderopvangtoeslag (tweewerkende ouders) b. Doelgroeppeuters van ouders met kinderopvangtoeslag (tweewerkende ouders) c. Reguliere peuters van ouders zonder kinderopvangtoeslag (niet-werkende / éénwerkende ouders) d. Doelgroeppeuters van ouders zonder kinderopvangtoeslag (niet-werkende / éénwerkende ouders) 2 dd / 5 uren per week (200 uur per jaar) 4 dd / 10 uren per week (400 uur per jaar) 2 dd / 5 uren per week (200 uur per jaar) 4 dd / 10 uren per week (400 uur per jaar) Kinderopvangtoeslag (inkomensafhankelijk) Kinderopvangtoeslag voor eerste 2 dd / 5 uren per week (200 uur per jaar) (inkomensafhankelijk) (3 e en 4 e dagdeel is gratis ) Inkomensafhankelijke ouderbijdrage Inkomensafhankelijke ouderbijdrage (3 e en 4 e dagdeel is gratis ) Kinderopvangtoeslag + Gemeentefonds Kinderopvangtoeslag + Gemeentefonds (evt. GOAB) Gemeentefonds + Asscher-middelen Gemeentefonds (evt. GOAB) + Asscher-middelen N.B.! Het is niet de bedoeling om de hiervoor genoemde kostprijzen per uur zonder meer over te nemen. Het is noodzakelijk om deze te toetsen aan de lokale situatie in de gemeente Ameland en indien nodig bij te stellen. Met de huidige aanbieders moet gekeken worden of het voor hen mogelijk is om voor deze kostprijs de peuteropvang nieuwe stijl aan te bieden. Daartoe helpt het als de aanbieders inzage geven in de feitelijke kostprijs van één uur peuteropvang tegen de condities die de gemeente Ameland voor ogen heeft. Gemiddeld is de kostprijs voor peuteropvang per uur voor ouders met recht op een kinderopvangtoeslag dus 9,54 voor peuteropvang met voorschoolse educatie, tegen de kwaliteit die de gemeente Ameland voorstaat, zoals eerder vastgesteld. De overheid vergoedt tot een maximum van 7,18 per uur per 1 januari Dit varieert per jaar en is de afgelopen jaren alleen maar meer geworden. Anders: de kinderopvang/ peuteropvang is goedkoper geworden. Ouders hebben dus mogelijk hogere kosten aan gebruik van peuteropvang. Peuteropvang (met voorschoolse educatie) is duurder dan dagopvang. Meerdere oorzaken: Het aanbod betreft minder uren per jaar. Daardoor kunnen vaste kosten (bijv. overhead) door organisaties over minder uren verdeeld worden. Personeel komt bij omvorming van peuterspeelzaalwerk naar peuteropvang veelal uit de (duurdere) cao Welzijn en heeft relatief veel ervaringsjaren opgebouwd (het personeel in het peuterspeelzaalwerk is gemiddeld beschouwd wat ouder dan het personeel in de dagopvang), waardoor het relatief hoog wordt ingeschaald in de cao Kinderopvang. 29 Zie de volgende website: Het ziet er naar uit dat dit in ,50 per uur wordt. Dit heeft financiële consequenties voor de gemenete Ameland, de aanbieders van peuteropvang en de ouders. 28

30 Meer taakuren voor pedagogisch medewerkers, omdat de dagdelen kort zijn en daardoor een deel van de extra werkzaamheden deels buiten de openingstijden uitgevoerd moeten worden. Omdat de kostprijs hoger is, kan en wordt er vaak ook een hogere vraagprijs van ouders gevraagd. Dit kan ertoe leiden dat die ouders vervolgens de overstap maken naar de kinderdagopvang, waar de uurprijs (soms veel) lager ligt. Consequentie is evenwel dat ouders dan op één of meerdere dagdelen of langere dagdelen zullen moeten afnemen (meer uren dus en gedurende meer weken per jaar), want het aanbod van de peuteropvang kan vaak niet één-op-één worden afgenomen in de dagopvang zoals die nu vaak is geregeld. Alleen bij zeer flexibele vormen van kinderopvang kan dat wel. De gemeente Ameland doet er daarom verstandig aan de kosten voor deze ouders niet op de genoemde 9,54 per uur te stellen, maar af te toppen op de 7,18 die de overheid maximaal vergoedt aan ouders in Dit betekent dat de gemeente 2,36 per uur extra zal moeten vergoeden voor het gebruik van peuteropvang met voorschoolse educatie (de kwaliteit die de gemeente Ameland wil) voor ouders die recht hebben op een tegemoetkoming in de kinderopvangkosten. Het zijn de aanbieders van peuteropvang die het plusbedrag ontvangen. Dit drijft de kosten voor de gemeente Ameland dus op. In de financiële doorrekeningen van de scenario s gaan we er vanuit dat de gemeente de vraagprijs voor ouders aftopt op 7,18 (tarief 2017). Omschrijving peuteraanbod Er wordt uitgegaan van een standaard (kort) dagdeel van 2;30 uur (2 uur en 30 minuten), waarbij er 2,5 uur in de ochtend en 2,5 uur in de middag peuteropvang wordt aangeboden. Vier dagdelen per week komen dan neer op 10 uren voor doelgroeppeuters. Dit sluit aan bij de bestaande openingstijden van de peuteropvang in Ameland. Vanwege toekomstige ontwikkelingen (in termen van een gratis basisvoorziening / ontwikkelrecht voor alle peuters) wordt ook een berekening toegevoegd met een variant van verlengde peuteropvang (meer uren per dagdeel, meer uren per week). Vraagfinanciering Bij de verdere uitwerking van de toekomstplannen voor de peuteropvang in de gemeente Ameland zal rekening moeten worden gehouden met mogelijke marktverstoring. Door te kiezen voor vraagfinanciering en harmonisatie van de ouderbijdragen, kan marktverstoring worden voorkomen. Er ontstaat het gewenste level-playing-field (gelijke en transparante regels / richtlijnen voor alle marktpartijen en gebruikers). Naast het feit dat geen directe gemeentelijke subsidie meer beschikbaar wordt gesteld voor ouders die recht hebben op kinderopvangtoeslag (uitgezonderd de doelgroep bij voorschoolse educatie), is het ook wenselijk om alleen nog te betalen voor peuterplaatsen die daadwerkelijk worden afgenomen. Het subsidiëren van lege stoelen kan namelijk tot marktverstoring leiden, want in de kinderdagopvang wordt ook geen geld ontvangen voor lege stoeltjes. Een ander voordeel van vraagfinanciering is dat het in theorie voor meer aanbieders van peuteropvang mogelijk is om een 29

31 beroep te doen op de beschikbare subsidie. Andere kinderopvangorganisaties kunnen in dat geval dus peuters plaatsen, ook als de ouders niet in aanmerking komen voor de kinderopvangtoeslag. Dit kan een bijdrage leveren aan non-segregatie (integratie van diverse groepen peuters met diverse achtergronden). Inkomensafhankelijke ouderbijdrage Het is goed om apart op te merken dat de peuteropvang inkomsten genereert vanuit de (inkomensafhankelijke) ouderbijdrage van ouders die geen recht hebben op de kinderopvangtoeslag. Onder hen bevinden zich ook ouders wier kinderen onder de doelgroep van voorschoolse educatie vallen. Ouders betalen bij peuteropvang nieuwe stijl in de gemeente Ameland nooit meer dan voor 2 dagdelen / 5 uren per week peuteropvang, omdat ouders van reguliere peuters geen recht hebben op meer uren per week. Daar krijgt de gemeente immers ook geen middelen voor vanuit het Rijk. Ouders van doelgroeppeuters krijgen de overige 2 dagdelen / 5 uren (in totaal 4 dagdelen / 10 uren voorschoolse educatie per week) van de gemeente, omwille van het hoge doelgroepbereik. Marktconforme huurprijzen? In de kostprijsberekening van uurprijzen wordt vaak uitgegaan van een maatschappelijke huurprijs die peuterspeelzalen over het algemeen betalen aan gemeenten voor de huur van groepsaccommodaties. De kostprijs kan toenemen als de gemeente een marktconforme huurprijs gaat vragen voor de peuteropvang, zoals dat in de kinderopvang gebruikelijk is. Dit maakt de kosten voor peuteropvang evenwel hoger. 30

32 10. Financiële doorrekening toekomstgerichte scenario s Scenario 1: omvormen van peuteropvang naar peutergebonden bekostiging ( gesloten peuterstelsel ) (daarbinnen subvariant met verlengde peuteropvang ) Huidige situatie De volgende tabel heeft betrekking op omzetting volgens de nieuwe financiële spelregels in 2017 binnen de gemeente Ameland. Het gaat uit van de huidige deelnamecijfers: 81 peuters (2,5 tot 4 jaar) gaan naar peuterspeelzaalwerk, van wie 77 reguliere peuters (van wie 61 ouders kinderopvangtoeslaggerechtigd zijn en 16 ouders niet) en 4 doelgroeppeuters (van wie 1 ouder kinderopvangtoeslaggerechtigd is, 3 ouders van doelgroeppeuters vallen buiten de kinderopvangtoeslagregeling). De kostprijs van peuteropvang met voorschoolse educatie in de gemeente Ameland is hiervoor vastgesteld op 9,54 per uur (prijsniveau 2016). Dit is de uurprijs die aanbieders van peuteropvang nodig hebben om op rendabele wijze peuteropvang in de benen te houden. Van ouders wordt echter een bedrag van 7,18 gevraagd (dat is de vraagprijs in 2017; in 2018 geldt een andere kostprijs én vraagprijs). Niet-toeslaggerechtigde ouders betalen conform de landelijke inkomensafhankelijke ouderbijdragetabel van de VNG. We gaan uit van een modaal salaris. Dit is een gemiddelde inkomensafhankelijke ouderbijdrage van 200 op jaarbasis. Doelgroepouders (die niet kinderopvangtoeslaggerechtigd zijn) betalen voor 4 dagdelen / 10 uren per week ook een gemiddelde inkomensafhankelijke ouderbijdrage van 200 per jaar. Doelgroepouders die wel kinderopvangtoeslaggerechtigd zijn, vragen dit alleen voor de eerste 2 dagdelen (5 uren) per week aan. Het 3 e en 4 e dagdeel wordt hen door de gemeente geschonken. Nogmaals: het gaat hier om het grote plaatje, een ruwe schatting van de gemeentelijke financiën in de nieuwe situatie. Per locatie kunnen kosten en baten (dus exploitatie) uiteenlopen, afhankelijk van onder meer het precieze aantal ouders dat recht heeft op kinderopvangtoeslag en binnen de diverse inkomensklassen vallen. 31

33 Tabel 9. Overzicht kosten en baten van huidig gebruik peuterspeelzaalwerk in gemeente Ameland volgens nieuwe financiële spelregels 2017 (hele euro s) Bekostigingstaak gemeente Aantal peuters Kostprijs per uur Aantal uren per jaar Kosten Inkomsten peuteropvang Kosten gemeente a. Ouders met recht op kovtoeslag, zonder doelgroepkind b. Ouders met recht op kovtoeslag, met doel groepkind c. Ouders zonder recht op kovtoeslag, zonder doelgroepkind d. Ouders zonder recht op kovtoeslag, met doelgroepkind 61 9, * , ** , *** , **** Totaal * Gebaseerd op de gemiddelde kostprijs van 9,54 per uur voor reguliere peuteropvang. Ouders krijgen tot 7,18 vergoed van het Rijk. De rest ( 2,36 per uur peuteropvang) wordt vergoed door de gemeente. Financiële dekking komt uit gemeentefonds en/of extra Asscher-middelen (2016 t/m 2021). ** Deze ouders vragen voor de eerste 2 dagdelen/ 5 uren per week kinderopvangtoeslag aan. De andere 2 dagdelen / 5 uren per week worden volledig door de gemeente gefinancierd. De feitelijke kostprijs is 9,54 per uur, maar de vraagprijs aan de ouders is 7,18 per uur. De dekking komt uit het gemeentefonds en evt. GOAB-middelen van het Rijk. *** Er wordt gerekend met een inkomensafhankelijke ouderbijdrage van gemiddeld 200 per jaar voor 2 korte dagdelen van 5 uur per week (modaal salaris). Dit is niet kostendekkend. Maar de gemeente krijgt extra peutermiddelen (Asscher-middelen 2016 t/m 2021) van het Rijk om deze groep te bedienen. **** We rekenen met een gemiddelde inkomensafhankelijke ouderbijdrage van 200 per jaar (op grond van modaal jaarsalaris) per peuterplaats met voorschoolse educatie (4 korte dagdelen van 10 uur per week) voor doelgroepouders. De gemeente betaalt fors bij uit een combinatie van middelen uit het gemeentefonds, Asschermiddelen en evt. toekomstige Rijksmiddelen voor het gemeentelijke OAB. In dit peuterstelsel draagt de gemeente Ameland bij aan de totale kosten van Ouders staan garant voor De kosten voor de gemeente Ameland zijn hoger dan nu. Let wel, in dit peuterstelsel is de gedeeltelijke inzet van vrijwilligers ook vervangen door beroepskrachten, waardoor wordt voldaan aan de harmonisatiewetgeving. En er wordt overal voorschoolse educatie geïntegreerd aangeboden in het peuteraanbod. Verlengde peuteropvang De kosten voor de gemeente (en ouders) stijgen bij een groter (doelgroep)bereik van peuters (bijv. bij terugdringen van non-bereik of verlagen / weghalen van de financiële drempel voor ouders) en het werken met varianten van verlengde peuteropvang, omdat peuters dan meer uren brede ontwikkelingsstimulering krijgen. 32

34 Om hier enig inzicht in te krijgen bieden we hieronder ter illustratie een subvariant met verlengde peuteropvang. We gaan uit van 2 dagdelen, een ochtend en een middag van in totaal 6 uur (bijv. een 4-urige ochtend van 8.30 tot uur en een 2-urige middag van tot uur) per week voor reguliere peuters (6 uren per week, ofwel 240 uren per jaar). We gaan uit van 4 dagdelen (12 uren per week, ofwel 480 uren per jaar) voor doelgroeppeuters. In principe zijn er veel varianten van verlengde peuteropvang mogelijk: meer uren per dagdeel, meer dagdelen per week et cetera. Er wordt uitgegaan van de huidige gebruikcijfers. Tabel 10. Overzicht kosten en baten van huidig gebruik peuteropvang met verlengde peuteropvang in gemeente Ameland volgens nieuwe financiële spelregels 2017 (hele euro s) Bekostigingstaak gemeente Aantal peuters Kostprijs per uur Aantal uren per jaar Kosten Inkomsten peuteropvang Kosten gemeente a. Ouders met 61 9, recht op kovtoeslag, zonder doelgroepkind b. Ouders met 1 9, ** recht op kovtoeslag, met doel groepkind c. Ouders zonder 16 9, *** recht op kovtoeslag, zonder doelgroepkind d. Ouders zonder 3 9, **** recht op kovtoeslag, met doelgroepkind Totaal * Gebaseerd op de gemiddelde kostprijs van 9,54 per uur voor peuteropvang met voorschoolse educatie. Ouders krijgen in 2017 tot 7,18 vergoed van het Rijk. De rest ( 2,36 per uur peuteropvang) wordt gedragen door de gemeente vanuit gemeentefonds en/of extra Asscher-middelen (2016 t/m 2021). ** Deze ouders vragen voor de helft van het aantal uren (220 uren per jaar) kinderopvangtoeslag aan. De andere helft (220 uren per jaar) worden volledig door de gemeente gefinancierd. De feitelijke kostprijs is 9,54 per uur, maar de vraagprijs aan de ouders is 7,18 per uur. De dekking komt uit het gemeentefonds en evt. toekomstige GOABmiddelen van het Rijk. *** Er wordt gerekend met een inkomensafhankelijke ouderbijdrage van gemiddeld 220 per jaar voor 2 korte dagdelen van 5,5 uur per week, 220 uren per jaar (modaal salaris). Dit is niet kostendekkend. Maar de gemeente krijgt extra peutermiddelen (Asscher-middelen 2016 t/m 2021) van het Rijk om deze groep te bedienen, naast de middelen uit het gemeentefonds die het kan inzetten. **** We rekenen met een gemiddelde inkomensafhankelijke ouderbijdrage van 220 per jaar (op grond van modaal jaarsalaris) per peuterplaats met voorschoolse educatie (4 korte dagdelen van 11 uur per week; 440 uren per jaar) voor doelgroepouders. De gemeente betaalt fors bij uit de middelen van het gemeentefonds, Asscher-middelen en/of evt. toekomstige Rijksmiddelen voor het gemeentelijke OAB. 33

35 Dit stelsel met verlengde peuteropvang kost de gemeente (indicatief kostenniveau). Ouders dragen bij om het gehele nieuwe peuterstelsel financieel haalbaar te maken. Het kostenniveau ligt dus wel iets hoger dan het huidige kostenniveau van de gemeente, maar daar wordt wel meer peuteropvang voor geboden van een hogere kwaliteit. Scenario 2: handhaven van gescheiden peuteropvang en kinderopvang met algemeen toegankelijke dagdelen ( basisvoorziening ) Gratis basisvoorziening Nu volgt de doorrekening van een nieuw peuterstelsel volgens scenario 2, waarbij wordt uitgegaan van een gratis basisvoorziening die geheel en al wordt verzorgd door de gemeente (met financiële steun vanuit de rijksmiddelen van Asscher en evt. toekomstige GOA-middelen). Reguliere peuters hebben recht op twee dagdelen / vijf uren per week (200 uur per jaar) en doelgroeppeuters krijgen vier dagdelen / 10 uren per week (400 uur per jaar). Tabel 11. Overzicht kosten en baten van gratis basisvoorziening peuteropvang in gemeente Ameland volgens nieuwe financiële spelregels 2017 (hele euro s) Bekostigings-taak Aantal peuters Kostprijs per uur Aantal uren per jaar Kosten gemeente gemeente a. Ouders met recht 61 9, op kovtoeslag, zonder doelgroepkind b. Ouders met recht 1 9, op kovtoeslag, met doelgroe pkind c. Ouders zonder 16 9, recht op kovtoeslag, zonder doelgroepkind d. Ouders zonder 3 9, recht op kovtoeslag, met doelgroepkind Totaal In dit scenario worden alle kosten gedragen door de gemeente Ameland, wat neerkomt op een bedrag van per jaar. Dit bedrag ligt ruim boven het huidige gemeentebudget voor peuterspeelzaalwerk. 34

36 11. Financiële gevolgen voor ouders Hieronder worden de landelijke normbedragen voor de inkomensafhankelijke ouderbijdragen gepresenteerd. Tabel 12. Jaarlijkse kosten van ouders die gebruik maken van peuteropvang, landelijk 2017 Verzamelinkomen ouders (bruto jaarinkomen) Inkomensafhankelijke ouderbijdrage per uur, eerste kind (max. 7,18)* Kosten gebruik peuteropvang 5 uren per week / 200 uren per jaar (inkomensafhankelijk) Lager dan ,43 86,00 Tussen en ,49 98,00 Tussen en ,91 182,00 Tussen en ,43 286,00 Tussen en ,48 496,00 Tussen en ,19 838,00 Hoger dan ,79 958,00 * Gebaseerd op de landelijke VNG inkomenstabel ouders voor peuteropvang Deelname aan huidig peuterspeelzaalwerk is in de gemeente Ameland voor betrekkelijk veel ouders vrij duur als we een vergelijking maken met de inkomensafhankelijke ouderbijdrage op basis van de landelijke VNG tabel (zie tabel 12). Wie een (bruto) verzamelinkomen heeft tot , betaalt na de harmonisatie fors minder. De hogere inkomensgroepen (meer dan ) betalen in de gemeente Ameland na de harmonisatie (fors) op grond van de landelijke richtbedragen van de VNG vóór harmonisatie ná harmonisatie < tussen en tussen en tussen en tussen en tussen en > Figuur 1: Vergelijking inkomensonafhankelijke ouderbijdrage van vóór de harmonisatie en inkomensafhankelijke ouderbijdrage van ná de harmonisatie op Ameland 35

37 Het is aan de gemeente Ameland om (in overleg met de aanbieders van peuterspeelzaalwerk) te bepalen wat de inkomensafhankelijke bijdrage van ouders zou moeten zijn ná de harmonisatie. Financiële gevolgen voor ouders bij verlengde peuteropvang Ouders betalen bij verlengde peuteropvang nieuwe stijl nooit meer dan voor 6 uren per week peuteropvang, omdat ouders van reguliere peuters geen recht hebben op meer uren per week. Daar krijgt de gemeente Ameland immers ook geen middelen voor vanuit het Rijk. Ouders van doelgroeppeuters krijgen de overige 6 uren van de gemeente omwille het hoge doelgroepbereik. Tabel 13. Jaarlijkse (inkomensafhankelijke) kosten van ouders die gebruik maken van peuteropvang Verzamelinkomen ouders Inkomensafhankelijke ouderbijdrage per uur, eerste kind (max. 7,18)* Kosten gebruik aanbod van peuteropvang 6 uren per week (240 uren per jaar) Lager dan ,43 103,20 Tussen en ,49 117,60 Tussen en ,91 218,40 Tussen en ,43 343,20 Tussen en ,48 595,20 Tussen en , ,60 Hoger dan , ,60 * Gebaseerd op de landelijke VNG inkomenstabel ouders voor peuteropvang Ten opzichte van het kostenniveau huidig peuterspeelzaalwerk betalen alleen de beter verdienende groepen ouders meer, maar ze krijgen immers voor hun peuters immers ook meer uren peuteropvang. Ouders van reguliere peuters krijgen 1 uur meer per week (40 uren op jaarbasis), ouders van doelgroeppeuters krijgen 2 uren per week meer (80 uren op jaarbasis). 36

38 12. Advies en implementatie op grond van voorkeursscenario Op basis van het hiervoor beschreven onderzoek komen we tot het volgende advies, gevolgd door een voorstel tot implementatie. Advies De gemeente Ameland wil dat alle op het eiland woonachtige peuters van (2 à) 2,5 tot 4 jaar met een risico op een (Nederlandse) taal- en/of onderwijsachterstand een kwalitatief hoogwaardige peuteraanbod (in kinderdagverblijf of in aparte peuteropvang) bezoeken. De focus in het voorschools beleid van de gemeente Ameland ligt daarmee vooral bij de doelgroeppeuters. Toch wil de gemeente Ameland zich ook inspannen voor peuters van ouders zonder recht op kinderopvangtoeslag. Dit zijn de peuters uit gezinnen waarvan één of beide ouders niet werken of studeren (zogeheten éénwerkenden of kostwinnersgezinnen ). Zij kunnen zonder gemeentelijke bemoeienis nu niet deelnemen aan peuteropvang. Daarom wil de gemeente Ameland voor deze ouders een financiële tegemoetkoming regelen, zodat hun peuters ook de kans krijgen om deel te nemen aan peuteropvang. Tegelijk wil de gemeente Ameland ook peuters van tweewerkende ouders (de zogeheten tweeverdienersgezinnen die recht hebben op kinderopvangtoeslag) financieel tegemoet komen, zodat ze net als de andere peutergroepen gebruik kunnen maken van de aparte peuteropvang binnen de gemeente. Dit bevordert de aanwezigheid van gemengde groepen, ofwel de integratie van doelgroep met niet-doelgroep in peuteropvang. Peuteropvang is een kortdurend en intentioneel aanbod voor 2,5- tot 4-jarigen, gericht op de brede ontwikkelingsstimulering (ontluikende taalontwikkeling, rekenontwikkeling, sociaal-emotionele ontwikkeling en psychomotorische ontwikkeling) ter voorbereiding op het basisonderwijs. De gemeente Ameland wil één vorm van peuteropvang van hoge kwaliteit realiseren: peuteropvang met voorschoolse educatie. Peuteropvang met voorschoolse educatie wordt door aanbieders van kinderopvang verzorgd. Dit kunnen ook aanbieders van voormalig peuterspeelzaalwerk zijn die per 1 januari 2018 doorgaan als kinderopvang. Het betreft aanbieders die tegemoet (willen) komen aan de inhoudelijke en financiële uitgangspunten van de gemeente Ameland. De gemeente Ameland koopt in of subsidieert peuterplaatsen die voldoen aan de kwaliteitseisen die de gemeente stelt. Alleen aanbieders die reguliere peuteropvang aanbieden komen in aanmerking voor het verzorgen van peuteropvang met voorschoolse educatie. Op deze manier wil de gemeente Ameland voorkomen dat er een peutervoorziening voor alleen doelgroeppeuters komt, welke segregatie in de hand werkt. Verder wil de gemeente Ameland een gelijk speelveld creëren voor de aanbieders van peuteropvang. Oneerlijke concurrentie en/of ongeoorloofde staatssteun moet voorkomen worden. Vanaf 1 januari 2018 wil de gemeente Ameland het nieuwe peuterstelsel in werking laten treden. Daarbij wordt voorgesteld om scenario 1 uit dit advies over te nemen. Scenario 1 behelst het omvormen van het huidige peuterspeelzaalwerk naar peuteropvang met voorschoolse educatie ( gesloten peuterstelsel ) met een vorm van peutergebonden bekostiging (vraaggestuurd). Dit is een praktisch goed uitvoerbaar scenario dat onder meer toekomstbestendig en financieel haalbaar is. 37

39 Inhoudelijke uitgangspunten Toegankelijkheid (fysiek en keuzevrijheid). De gemeente Ameland wil een voor de gemeente dekkend peuteraanbod stimuleren, waarbij alle peuters thuisnabij naar een passende peutervoorziening kunnen. De gemeente wil bijdragen aan een spreiding van een kwaliteitsvol peuteraanbod, zodat er op meerdere plaatsen een peuteraanbod is. Indien een bestaand aanbod voor kortdurende peuteropvang dreigt te verdwijnen, dan zal de gemeente inspanningen verrichten om te kijken of en hoe (doelgroep)peuters in die kern toch van een adequaat peuteraanbod gebruik kunnen blijven maken. Ouders van peuters kunnen in principe zelf kiezen uit de organisaties en locaties (keuzevrijheid) die een peuteraanbod verzorgen. Doelgroep. De doelgroep bij peuteropvang met voorschoolse educatie wordt bepaald door de gemeente. De doelgroep verandert mee met de wijziging van de criteria van de landelijke gewichtenregeling op basis waarvan de gemeente door het Rijk wordt bekostigd voor het verzorgen van peuteropvang met voorschoolse educatie voor doelgroeppeuters (Specifieke Uitkering Onderwijsachterstandenbeleid). Het is vooralsnog onzeker wanneer de nieuwe doelgroepcriteria en de nieuwe bekostigingssystematiek van kracht worden (waarschijnlijk 1 januari 2019). De gemeente Ameland streeft met haar peuterbeleid een hoog doelgroepbereik (100%) na. Kwaliteit. De kwaliteit van de peuteropvang op Ameland komt in ieder geval tegemoet aan de wettelijke eisen voor de kinderopvang en wordt gevormd door de Wet Kinderopvang en Kwaliteitseisen Peuterspeelzalen. Per 1 januari 2018 moet de peuteropvang voldoen aan de kwaliteitseisen uit de Wet Innovatie en Kwaliteit Kinderopvang (IKK) (mei 2017) 30. Daar bovenop wil de gemeente Ameland aanvullende kwaliteitseisen opleggen aan aanbieders van peuteropvang, willen ze in aanmerking komen voor de (mede) bekostiging van peuteropvang vanuit de gemeente. Deze aanvullende kwaliteitseisen hebben onder meer betrekking op: het gebruik maken van een doel- en ontwikkelingsgericht VVE-programma (gecertificeerd en opgenomen als theoretisch goed onderbouwd programma in de databank Effectieve Jeugdinterventies van het NJi), het toepassen van een kindvolgsysteem en het organiseren van een doorgaande leerlijn met het basisonderwijs (overdrachtsformulier en warme overdracht voor de doelgroep) in de VVE. De kwaliteit van peuteropvang met voorschoolse educatie komt tegemoet aan de wettelijke eisen uit het Besluit basisvoorwaarden kwaliteit voorschoolse educatie (mei 2017) 31. De gemeente is verantwoordelijk voor het toezicht op de naleving van de wettelijke kwaliteitseisen. Deze verantwoordelijkheid is bij wet belegd bij de GGD. De Onderwijsinspectie houdt daarnaast signaalgestuurd toezicht op de kwaliteit van de uitvoering van VVE bij voorschoolse voorzieningen en bij basisscholen. Dit betekent dat toezicht pas aan de orde is als er bijvoorbeeld op basis van de GGD-inspecties signalen zijn dat de kwaliteit tekort schiet. Het toezicht van de Onderwijsinspectie wordt in overleg met de gemeente vormgegeven Staatsblad, 12 mei 2017, Besluit van 26 april 2017, houdende wijziging van het Besluit basisvoorwaarden kwaliteit voorschoolse educatie in verband met aanscherping van de kwaliteitseisen aan beroepskrachten voorschoolse educatie. 38

40 Kwantiteit. Reguliere peuteropvang is bedoeld voor peuters die niet behoren tot de doelgroep, de zogeheten reguliere peuters. Het aanbod betreft 2 dagdelen (5 uren) per week, gedurende 40 weken in het jaar (200 uren op jaarbasis). Peuteropvang met voorschoolse educatie is bestemd voor de doelgroeppeuters. De gemeente bepaalt de doelgroepcriteria in overleg met de aanbieders van peuteropvang. Het aanbod omvat 4 dagdelen (10 uren) per week, eveneens gedurende 40 weken in het jaar (400 uren op jaarbasis). Werving en toeleiding van doelgroeppeuters. De Jeugdgezondheidszorg 0-4 jaar (lees: consultatiebureau) signaleert op grond van gemeentelijke doelgroepcriteria welke peuters een verhoogd risico op een (Nederlandse) taal- of onderwijsachterstand hebben en stimuleert de ouders om gebruik te maken van peuteropvang met voorschoolse educatie. De Jeugdgezondheidszorg 0-4 jaar heeft de taak deze doelgroeppeuters actief toe te leiden naar de peuteropvang met voorschoolse educatie in de gemeente Ameland. Monitoring en evaluatie. Aanbieders van peuteropvang met voorschoolse educatie op grond van een financiële regeling met de gemeente, committeren zich aan het aanleveren van gegevens ten behoeve van monitoring en evaluatie. De aanbieders van peuteropvang met voorschoolse educatie leveren een substantiële bijdrage aan de totstandkoming van de eventuele resultaatafspraken VVE die de gemeente Ameland in overleg met de schoolbesturen maakt. Financiële uitgangspunten Het Rijk neemt met de harmonisatie per 1 januari 2018 de (financiële) verantwoordelijkheid van de gemeente Ameland over voor peuters van ouders die kinderopvangtoeslaggerechtigd zijn. De gemeente Ameland wil dat tweewerkende ouders van reguliere peuters zelf grotendeels de kosten van de reguliere peuteropvang dragen. Zij kunnen zich wenden tot de Belastingdienst om een (inkomensafhankelijke) tegemoetkoming in de kosten van de afgenomen peuteropvang te krijgen. De gemeente draagt niettemin bij aan de kosten van reguliere peuters van tweewerkende ouders (en natuurlijk ook aan de kosten van doelgroeppeuters van tweewerkende ouders). De gemeente Ameland ziet het tevens als haar taak om de éénverdieners en niet-werkenden een adequaat en financieel toegankelijk peuteraanbod te geven. De gemeente neemt daarom de verantwoordelijkheid voor de (mede) bekostiging van peuterplekken voor niet-kinderopvangtoeslaggerechtigde ouders. Aan ouders die geen recht hebben op kinderopvangtoeslag wordt een inkomensafhankelijke ouderbijdrage gevraagd die gelijk is aan die van kinderopvangtoeslaggerechtigde ouders (gelijke behandeling, ofwel harmonisering). Ook heeft (of krijgt in de nabije toekomst) de gemeente de wettelijke taak om een peuteraanbod met voorschoolse educatie te verzorgen voor doelgroeppeuters. Financiële toegankelijkheid is van groot belang, vooral voor de doelgroeppeuters. De kosten voor de ouders mogen geen belemmering vormen voor deelname aan peuteropvang met voorschoolse educatie. 39

41 In het kort stellen we voor dat de gemeente Ameland de financiële relatie met de aanbieders van peuteropvang bij de tijd brengt, waarbij: De gemeente de aanbieders van peuteropvang gaat financieren op basis van een vorm van peutergebonden financiering De kostprijs voor peuteropvang met voorschoolse educatie wordt vastgesteld op 9,54 (prijsniveau 2016) en jaarlijks wordt geïndexeerd De aanbieders van peuteropvang een vraagprijs voor ouders hanteren voor peuteropvang met voorschoolse educatie van maximaal 7,18 per uur in 2017 (jaarlijks wordt deze vraagprijs aangepast op basis van de maximale vergoeding van het Rijk voor kinderopvang) De aanbieders van peuteropvang voor ouders die buiten de kinderopvangtoeslagregeling (zogeheten niet- of éénverdieners) vallen een vraagprijs hanteren die is gebaseerd op de Adviestabel ouderbijdrage peuterwerk 2017 van de VNG (inkomensafhankelijke ouderbijdrage; ook deze wordt jaarlijks bijgesteld) De gemeente Ameland de 3 e en 4 e dagdelen peuteropvang met voorschoolse educatie voor de doelgroeppeuters volledig vergoedt voor de ouders (zowel voor ouders die wel als niet kinderopvangtoeslaggerechtigd zijn) Verder doen de gemeente Ameland de aanbieders van peuteropvang er verstandig aan om in de nabije toekomst serieus te verkennen of uitbreiding van het aantal uren per week mogelijk is ( verlengde peuteropvang ). Dit is goed voor de ontwikkelingsstimulering van kinderen en stelt ouders van peuters beter in staat om werk en zorg te combineren. Ook kan worden bekeken op welke wijze ouders van (doelgroep)peuters uit lage inkomensgroepen zo veel mogelijk kunnen worden ontzien, zodat zij niet of nauwelijks een financiële drempel ervaren bij gebruik van peuteropvang. Verder is de verkenning van een algemeen toegankelijk aanbod voor alle (doelgroep)peuters voor de hand liggend (in de sfeer van een basisvoorziening en ontwikkelrecht ). Mogelijkheden daartoe hangen deels af van de eventuele stijging van het budgetvolume dat de gemeente krijgt als gevolg van de verandering van de criteria van de doelgroep en de wijziging van het bekostigingsarrangement voor het gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid, mogelijk per 1 januari Het financiële perspectief van de gemeente Ameland is na 2019 immers onzeker (wel of geen OABstatus?). Indien de nieuwe financiële mogelijkheden dat toelaten, dan neemt de gemeente in overweging om in overleg met de aanbieders van peuteropvang de financiële toegankelijkheid voor doelgroeppeuters te verbeteren en/of verlengde peuteropvang (meer uren / langere dagdelen per week) te realiseren voor reguliere peuters en doelgroeppeuters. Implementatie Bij de overgang van de huidige naar de nieuwe, geharmoniseerde situatie (per 1 januari 2018) in de gemeente Ameland zijn er diverse activiteiten te onderscheiden. Er zijn activiteiten te verrichten door a) de gemeente en door b) de aanbieders van peuteropvang. Omdat de harmonisatie beide organisaties (Stichting Sociaal Cultureel Werk Ameland en Stichting t Wantij) treft en van beide organisaties vergelijkbare activiteiten vraagt, ligt het in de rede om de voorbereidingen en uitvoering van de harmonisatie in gezamenlijkheid op te pakken. Op deze manier kan er van en met elkaar geleerd worden, wat de efficiënte en effectiviteit van het harmonisatieproces ten goede komt. Denk bijvoorbeeld aan het opstellen van één vorm van informatie- en communicatielijn naar ouders waarin uitleg wordt gedaan over de inhoudelijke en 40

42 financiële consequenties van de harmonisatie (toepassen van diverse regelingen voor ouders, afhankelijk van arbeidspositie en doelgroepstatus en hanteren van één inkomensafhankelijke regeling e.d.). Ook de doorvoering van de hogere kwaliteit van peuteropvang met voorschoolse educatie (bijv. taalnorm 3F, hbo ers op en rond de groep) in de gemeente Ameland en de inwerkingtreding van de Wet Innovatie en Kwaliteit Kinderopvang zijn ontwikkelingen die beter hand-in-hand kunnen worden uitgevoerd. Er wordt nu immers ook al samengewerkt in het kader van de VVE-aanpak. Als de gemeente Ameland (per 1 januari 2019) een OAB-status van het Rijk zou krijgen (en dus een verzwaard inspectietoezicht op de VVE), is er een extra reden om de inhoudelijke en bestuurlijk-organisatorische samenwerking step-by-step vorm te geven. De geïntensiveerde samenwerking en afstemming in het kader van de harmonisatie en de kwaliteitsverbetering kan een opmaat vormen om op termijn over te gaan naar één uitvoeringsorganisatie. De gemeente heeft bij dit alles een belangrijke faciliterende, ondersteunende en regisserende rol. Hieronder zetten we de belangrijkste harmonisatie-activiteiten op een rijtje, te beginnen bij de gemeente. Tabel 14. Activiteiten door gemeente (in volgorde) Aanpassen bestaande regeling / opstellen van een nieuwe regeling (o.m. nieuwe inhoudelijke uitgangspunten, definiëren reguliere peuteropvang en peuteropvang met voorschoolse educatie, kwaliteitskader en bekostigingssystematiek) Besluiten of peuteropvang voor peuters van 2 tot 4 jaar toegankelijk is of voor peuters van 2,5 tot 4 jaar Informeren / betrekken van de raad over voorstel andere financieringswijze peuteropvang als gevolg van de harmonisatie (evt. besluitvorming van raad) Verkennen en vaststellen kostprijs reguliere peuteropvang en peuteropvang met voorschoolse educatie Verkennen van eventuele verschillen in huurtarieven gemeentelijke accommodaties aanbieders peuteropvang ( gelijk speelveld ); markconform maken van huurprijzen gemeentelijke huisvesting Ontwerpen van nieuwe administratieve processen, monitorings- en verantwoordingssystematiek (afspraken tussen gemeente en aanbieders peuteropvang) Regievoering en coördinatie van de implementatie van nieuwe regeling Bijhouden budgettaire ontwikkelingen (landelijk en gemeentelijk) met het oog op het organiseren van financiële drempelverlening, verlengde peuteropvang of kwaliteitsverbetering Responderen nieuw kabinet / Regeerakkoord 2017 ( ontwikkelrecht, gratis basisvoorziening voor peuters e.d.) Nieuw peuterstelsel operationeel per 1 januari

43 De aanbieders van peuteropvang zullen ook een aantal activiteiten moeten uitvoeren voor 1 januari Zij hebben de volgende werkzaamheden te doen: Tabel 15. Activiteiten voor aanbieders peuteropvang (in volgorde) Informeren en betrekken bestuur, directie en personeel Regelen van de nieuwe vraagprijs peuteropvang o.g.v. nieuw bekostigingsarrangement (verkenning en vaststelling uurprijs, inkomensafhankelijke ouderbijdrage e.d.) Op orde brengen van kwaliteit (Wet Kinderopvang, IKK e.d.) Aanmelden van peuterspeelzalen als kinderdagverblijven in LRKP Aanpassen interne bedrijfsvoering (intakegesprekken, administratie, plaatsingsovereenkomst, klantensysteem, innen ouderbijdrage, subsidieverantwoording e.d.); ook verklaring ouders regelen die géén recht hebben op kinderopvangtoeslag Bepalen welke ouders wel / niet toeslaggerechtigd en/of doelgroep zijn (bij intake), zodat duidelijk wordt welke bekostigingsarrangement voor ouders geldt (kinderopvangtoeslag of inkomensafhankelijke ouderbijdrage?)* Communiceren naar de ouders (bijv. informatiebijeenkomsten bij ouders, rekenvoorbeelden ouders met diverse inkomens) Inrichten helpdesk om tweewerkende ouders kinderopvangtoeslag aan te laten vragen (optioneel) Aanpassen van informatie op sites, folders Aanbieden van peuteropvang onder nieuwe, geharmoniseerde condities per 1 januari 2018 * Dit is een heikel en lastig te controleren punt, want hiervoor is het nodig om van ouders te weten of ze al dan niet allebei werken / studeren en dus onder de kinderopvangtoeslagregeling vallen (minder gevoelig) en is het belastbaar verzamelinkomen nodig van ouders die buiten de kinderopvangtoeslagregeling vallen om te bepalen welke inkomensafhankelijke ouderbijdrage ze moeten betalen. Dit laatste betreft gevoelige informatie. Hierin zullen gemeente en aanbieders nauw moeten optrekken om dit zo adequaat mogelijk en dataveilig in te richten. Er zijn ook financiële risico s aan verbonden. Als ouders aangeven geen recht te hebben op kinderopvangtoeslag terwijl dat eigenlijk wel zo is, dan loopt de gemeente Ameland geld mis. Als ouders een te laag inkomen opgeven voor de inkomensafhankelijke ouderbijdrage zal de gemeente Ameland meer moeten betalen aan de aanbieders. 42

44 Colofon Titel: Harmonisatie peuteropvang in de gemeente Ameland Auteurs: IJsbrand Jepma Project: Ameland Ondersteuning bij harmonisatie Sardes projectnummer: TR1478 Opdrachtgever: gemeente Ameland Datum: juli

45 Sardes Postbus GJ Utrecht Lange Viestraat BK Utrecht (030) secretariaat@sardes.nl facebook.com/sardesbv