De nieuwe "CE - EN1090" markering. voor stalen en aluminium constructies in de bouw. EN 1090 hoofdzaken. Wat moet CE gemarkeerd worden?

Transcriptie

1 Nederlands Instituut voor Lastechniek De nieuwe "CE - EN1090" markering voor stalen en aluminium constructies in de bouw Marchel Kaspers Lastechnisch adviseur EN 1090 hoofdzaken Wat moet CE gemarkeerd worden? Markeer ik al mijn producten en constructies met CE? CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 2 (C) Marchel Kaspers 1

2 Programma! CE markering voor staalconstructies Introductie EN 1090 serie; CE-markering De kern van EN Details: EN-ISO 3834 Lassers en lasmethodekwalificaties Kwalificatie van personeel (Lascoördinator) Kwaliteitsniveaus, B, C, D en B+ Aanbevelingen CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 3 Bouwproductenrichtlijn (CPD) In het kader van Europese wetgeving en de richtlijn bouwproducten Construction Products Directive (CPD) is er een Europees geharmoniseerde productnorm opgesteld EN De co-existentieperiode zou oorspronkelijk 31 juni 2012 aflopen. De co-existentieperiode is nu verlengd tot 1 juli Wanneer kan een bedrijf zelf een CE-markering aanbrengen? Een bedrijf mag in eigen beheer een CE-markering aanbrengen, indien het bedrijf door een extern aangemelde instelling is gecertificeerd voor de EN CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 4 (C) Marchel Kaspers 2

3 CE-markering De CE-markering geldt voor staalconstructies voor: Gebouwen Bruggen Torens Masten Silo s met inbegrip van gordingen, bordesvloeren, beplating en alle vormen van liggers CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 5 CE-markering EN 1090 Met een CE-markering Verklaart de fabrikant dat aan alle constructieve eisen is voldaan. Dit geldt niet alleen voor de staalconstructie als geheel maar ook voor alle constructieve onderdelen. In Jinan in de provincie Shandong viel een reusachtig reclamebord om en op het parkeerterrein van een autodealer. CE-Markering CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 6 (C) Marchel Kaspers 3

4 CE-markering EN : Gaat alleen over de CE-markering EN /3: Gaat over hoe we constructies moeten maken CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 7 Spelregels of onderlinge afspraken EN : Eisen, spelregels of onderlinge afspraken (opdrachtgever uitvoerder) EN : Eisen, spelregels of onderlinge afspraken (opdrachtgever uitvoerder) CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 8 (C) Marchel Kaspers 4

5 EN 1090 hoofdzaken De fabrikant moet een fabrieksproductiebeheersingssysteem (FPC) opzetten, documenteren en onderhouden om er voor te zorgen dat de op de markt gebrachte producten voldoen aan de verklaarde prestatiekenmerken. Het FPC-systeem moet bestaan uit: FPC Opzetten Documenteren Onderhouden Schriftelijke procedures; Regelmatige keuringen en beproevingen; De resultaten voor de basisproducten van het onderdeel; De machines en gereedschappen, het productieproces en het gefabriceerde onderdeel te beheersen CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 9 Wat moet je doen om tot certificering van FPC te komen: CE-markering van staalconstructies mogelijk door: Kwaliteitssysteem conform EN-ISO 9001; Aangevuld met kwaliteitsbeheersingssysteem voor lassen op basis van EN-ISO 3834 (deel 2, 3 of 4); Verantwoordelijke lascoördinator aanstellen, intern - extern. Benoeming van lascoördinator volgens EN-ISO (niveau B, S, of C). ISO 9001 en EN-ISO 3834 hoeven niet gecertificeerd te zijn! FPC laten certificeren door aangemelde instantie (NoBo). Alles gebaseerd op EXC = Uitvoeringsklassen CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 10 (C) Marchel Kaspers 5

6 CE-Markering CE-markering Het is geen CE-certificaat Ook geen CE-keurmerk Maar een CE-verklaring De FPC verklaring wordt afgegeven door de NoBo, de fabrikant mag dan een CE markering op zijn producten afgeven CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 11 CE-Markering Hoe ziet een CE-Verklaring volgens EN er uit? Wat is een CE-markering De CE-markering is een soort productlabel. Het label geeft aan dat een bouwproduct volgens Europese technische specificaties en de daarin omschreven testmethoden is getest CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 12 (C) Marchel Kaspers 6

7 CE-Markering Hoe ziet een CE-Verklaring volgens EN er uit? Wat is een CE-markering De CE-markering is een soort productlabel. Het label geeft aan dat een bouwproduct volgens Europese technische specificaties en de daarin omschreven testmethoden is getest CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 13 Wat zijn de consequenties? CE-Markering Niet gecertificeerd en tóch dit soort bouwproducten maken, betekent dat u een economisch delict pleegt, maar misschien nog wel gevaarlijker, uw verzekering dekt een eventuele schade niet meer, met alle risico s van dien! Wanneer er een ongeluk gebeurt heb je tenminste gedaan wat je kon doen en ben je juridisch veel beter ingedekt CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 14 (C) Marchel Kaspers 7

8 FPC gaat voornamelijk over Het kwaliteitssysteem conform EN 1090 wordt o.a. aan de hand van de Fabrieksproductiebeheersingssysteem (FPC) gecontroleerd. Bedoeling is dat een bedrijf op een beheersbare wijze zijn product produceert., De wijze waarop hij dat product fabriceert moet achteraf naspeurbaar zijn, zodat de fabrikant kan aantonen dat het product op de juiste wijze is gefabriceerd. Natuurlijk moet de fabrikant aan de hand van procedures kunnen aantonen dat dit op juiste wijze is uitgevoerd CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 15 FPC gaat voornamelijk over Fabrieksproductiebeheersingssysteem (FPC) gaat voornamelijk over: Regelmatig onderhoud en kalibraties machines Frequente controles om de conformiteit van producten te waarborgen Het managen van non-conforme producten FPC systeemvereisten: A. Personeel B. Equipment C. Proces van constructief ontwerp en berekenen D. Basisproducten gebruikt in de fabricage E. De onderdeel specificatie (werkplaatstekening) F. Productbeoordeling G. Non-conforme producten CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 16 (C) Marchel Kaspers 8

9 Fabrieksproductiebeheersingssysteem (FPC) Bijlage B van de EN geeft de minimum inhoud van het fabrieksproductiebeheersingssysteem (FPC): FPC kan eveneens behelzen (via optie) : Kwaliteitsplan Managementdocument Beoordeling van eisen van de specificatie Organisatieschema + leidinggevend personeel Keuring : wie doet wat en wanneer Rapporten : Uitgevoerde keuringen Wachtpunten Checklist : Zie EN bijlage C CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 17 Productieplanning Zodra er ontworpen wordt met NEN-EN 1993 zijn de voorschriften van de EN dus (automatisch) van toepassing. Eurocode Evaluatie Offerte/ Contractbespreking UITBESTEDING Materiaalbestelling Ingangscontrole Lasplan Opdracht: 20x portaaldrager Controle / Afname / Transport Kwaliteitshandboek CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 18 (C) Marchel Kaspers 9

10 Fabrieksproductiebeheersing , 6.3 (3) In de praktijk is het fabrieksproductiebeheersingssysteem (FPC) een lange lijst met vele tientallen controlepunten! Hulpbrug bij Jutphasebrug CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 19 Voorbeeld CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 20 (C) Marchel Kaspers 10

11 Fabrieksproductiebeheersing , 6.3 (3) Voorbeeld CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 21 Fabrieksproductiebeheersing , 6.3 (3) Voorbeeld CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 22 (C) Marchel Kaspers 11

12 Fabrieksproductiebeheersing , 6.3 (3) CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 23 Fabrieksproductiebeheersing , 6.3 (3) Maandagochtend 19 mei rond 6 uur is de hulpbrug bij de Jutphasebrug opengesteld voor het verkeer. Afgelopen weekend heeft Rijkswaterstaat de Jutphasebrug letterlijk opzij geschoven en een hulpbrug geplaatst CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 24 (C) Marchel Kaspers 12

13 Essentieel: Indeling in uitvoeringsklassen EXC1 t/m EXC4 (eenvoudig kritisch) Uitvoeringsklassen wordt bepaald door: Gevolgklassen (Consequence Class, CC) Productiecategorieën (Production Category, PC) Gebruikscategorieën (Service Category, SC) CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 25 Keuze van Uitvoeringsklasse naar EN EXC1 t/m EXC4 (eenvoudig kritisch) Gevolgklasse CC1 CC2 CC3 Gebruikscategorieën Productiecategorieën SC1 SC2 SC1 SC2 SC1 SC2 PC1 EXC1 EXC2 EXC2 EXC3 EXC3 EXC3 PC2 EXC2 EXC2 EXC2 EXC3 EXC3 EXC4 Noot: in EN worden 4 uitvoeringsklassen (EXC s) onderscheiden, van 1 naar 4 steeds strengere eisen Indien niets voorgeschreven dan EXC CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 26 (C) Marchel Kaspers 13

14 Gevolgklasse ( Consequence Class ) volgens EN 1090 CC1: Geringe consequenties. CC2: Gemiddelde consequenties. CC3: Ernstige consequenties voor verlies van mensenlevens, Zeer grote: verlies van mensenlevens of zeer grote economische, sociale of milieu consequenties CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 27 Gevolgklasse ( Consequence Class ) volgens EN 1090 CC1: Geringe consequenties. Zwakke gevolgen in termen van verlies van mensenlevens, of verwaarloosbare gevolgen op economisch, sociaal of milieuvlak. Voorbeelden Agrarische gebouwen, waartoe de mensen normaal geen toegang hebben (bv. opslagruimten),serres CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 28 (C) Marchel Kaspers 14

15 Gevolgklasse ( Consequence Class ) volgens EN 1090 CC2: Middelmatige gevolgen in termen van verlies van mensenlevens, of aanzienlijke gevolgen op economisch, sociaal of milieu vlak. Voorbeelden Residentiële of openbare gebouwen en kantoorgebouwen,waar gebreken middelmatige gevolgen kunnen hebben (bv. kantoorgebouwen) CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 29 SC1: Gebruikscategorieën (naar EN ) Constructies en componenten gedimensioneerd voor overwegend statische belastingen. SC2: Constructies en componenten geschikt voor vermoeiingsbelasting volgens EN 1993; Kritische onderdelen in constructie. (zware corrosieve belasting, zware santitaire eisen, ) CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 30 (C) Marchel Kaspers 15

16 CC3: Gevolgklasse (Consequence Class) volgens EN 1090 Zware gevolgen in termen van verlies van mensenlevens, of erg zware gevolgen op economisch, sociaal of milieu vlak. Voorbeelden Tribunes, openbare gebouwen, waar gebreken zware gevolgen kunnen hebben (bv. concertzalen) CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 31 PC1: Productiecategorieën (naar EN ) Niet gelaste constructiedelen van alle soorten staal; Gelaste constructiedelen van de staalkwaliteit lager dan S355. aanduiding minimale kerfslagwaarde (J) JR J J K Voorbeeld: S235 JR G2 S: staal; 235: rek of vloeigrens in N/mm²; JR: kerfslagwaarde = 27J bij 20 C; G2: leveringstoestand = onrustig staal. beproevingstemperatuur C CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 32 (C) Marchel Kaspers 16

17 Productiecategorieën (naar EN ) PC2: Gelaste onderdelen van S355; Hoofdcomponenten die samengevoegd worden op bouwplaats; Onderdelen die essentieel zijn voor de constructieve samenhang; Componenten waaraan bijzondere eisen worden gesteld. Warmgewalste constructiestaal volgens EN EN materiaal nummer EU 137 (1980) Duitsland Frankrijk S550QL EStE 550 V S690QL FeE 690 V KT TStE 690 V E 690 T Volgens CR ISO/TR groep 3.1 Afgeschrikt en ontlaten staal en precipitatie hardend staal (behalve roestvast staal) met een minimale rekgrens van 360 N/mm² < R eh 690 N/mm² CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 33 Relatie uitvoeringsklasse - draagconstructie EXC1: Hallen EXC2: Gebouwen EXC3: Bruggen EXC4: Speciale draagconstructies Keuze EXC wordt in EN bijlage B bepaald door: Productiecategorie (lassen of bouten, materiaalsoort) Gebruikscategorie (statisch of vermoeiing) in relatie tot de gevolgklasse (gevolgen van instorten) CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 34 (C) Marchel Kaspers 17

18 Deze factoren bepalen dus de kwaliteitsmaatregelen voor een gelaste constructie Gevolg Laag Gemiddeld Hoog Gebruik Stat. Dyn. Stat. Dyn. Stat. Dyn. Productie Eenvoudig EXC1 EXC2 EXC2 EXC3 EXC3 EXC3 Moeilijk EXC2 EXC2 EXC2 EXC3 EXC3 EXC4 Indien niets voorgeschreven dan EXC2 Hierop moeten we onze kwaliteitseisen baseren! EN specificeert ze in vier niveaus en sluit aan op EN-ISO 3834! CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 35 Effecten in uw organisatie Directie Aanwijzen (of inhuren) lascoördinator Toewijzen taken en bevoegdheden van project Verkoop Beoordelen of werkzaamheden mogen worden uitgevoerd i.v.m. uitvoeringsklassen Rekening houden met aanwezige kwalificaties, apparatuur e.d. Ontwerp/engineering Ontwerp volgens geharmoniseerde normen Rekening houden met inzetgebied Uitvoeringsklassen bepalen CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 36 (C) Marchel Kaspers 18

19 Effecten in uw organisatie Inkoop/magazijn Bestellen op basis van geharmoniseerde normen Conformiteit verklaringen basismaterialen, ook lastoevoegmaterialen en bevestigingsmaterialen. Magazijn Geen materialen meer on stock zonder naspeurbaarheid Juiste opslag van materialen Productie/kwaliteit Lasmethode kwalifiacties (LMK); Lasmethode beschrijvingen (WPS); Lassers kwalificaties (LK s); Kwalificeren bedieners/operators lasmachines NDO onderzoeken; Inspectie, testplan en montageplan CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 37 EN par. 7.1 Algemeen Toepassen van EN ISO 3834: Deel voor uitvoeringsklasse 1 (EXC1), Elementaire kwaliteitseisen Deel voor uitvoeringsklasse 2 (EXC2) Standaard kwaliteitseisen Deel voor uitvoeringsklasse 3 (EXC3) Uitgebreide kwaliteitseisen Deel voor uitvoeringsklasse 4 (EXC4) Uitgebreide kwaliteitseisen CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 38 (C) Marchel Kaspers 19

20 EN-ISO (6) Drie niveaus van kwaliteitseisen: beschreven in deel 2, 3 en 4 EN-ISO 3834 geeft maatregelen voor verschillende situaties. Zij kunnen in de volgende situaties worden toegepast: Bij contracten: het vastleggen van laskwaliteitseisen; Door fabrikanten: het invoeren en handhaven van laskwaliteitseisen; Door organisaties die de laskwaliteit beoordelen, zoals afnemers, fabrikanten of derden. Deel 5 overzicht van documenten; mogelijkheden voor equivalenten Deel 6 Richtlijnen voor de invoering van EN-ISO 3834! CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 39 Beheersing van het bedrijfsproces lassen Eisen en voorwaarden uit de EN-ISO 3834 serie: EN-ISO EN-ISO EN-ISO Aan de hand van de EN-ISO bepaalt het bedrijf zelf welk deel van toepassing is. Dit wordt mede bepaald door de opdrachtgever(s) en het soort werk: Complexiteit van de fabricage Verscheidenheid van de te vervaardigen producten Verscheidenheid van de te gebruiken materialen CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 40 (C) Marchel Kaspers 20

21 (Las)normen wereldwijd Feitelijk certificeren van het bedrijfsproces lassen; procescertificatie conform de EN-ISO 3834 Regeltjes.? Normen Specificaties (Klant) Andere eisen (Nobo)? CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 41 Lassen van staal volgens EN De impact" van EN op het kwalificeren van lasmethoden, lassers en de lascoördinatie CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 42 (C) Marchel Kaspers 21

22 Laskwaliteit! EN-ISO 3834 / EN Factoren die de laskwaliteit besturen en bewaken: Beschrijven en goedkeuren van lasmethoden EN-ISO serie Lasmethodekwalificatie conform de EN-ISO Lasser certificeren volgens NEN-EN-ISO Kwalificeren bedieners / operators lasmachines EN-ISO Lascoördinator (EN-ISO 14732) Het (las-)kwaliteitssysteem (EN-ISO 3834) Lastoevoegmaterialen, keuring en opslag Moedermaterialen, opslag, doorstempel bevoegdheid CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers : EN-ISO 3834 EXC 4+3 EXC 2 EXC 1 EXC 4+3 EXC 2 EXC 1 Lasvereisten gebaseerd op EN-ISO CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 44 (C) Marchel Kaspers 22

23 EN-ISO 3834 inhoudelijk 4 Toepassing van dit deel van ISO Beoordeling van eisen en technische beoordeling 6 Uitbesteding 7 Laspersoneel: algemeen, lassers en bedieners, personeel voor lastoezicht 8 Personeel voor inspectie en beproeving: algemeen, personeel voor niet-destructief onderzoek 9 Uitrusting voor fabricage en beproeving: beschrijving van uitrusting, geschiktheid van uitrusting, nieuwe uitrusting, onderhoud van uitrusting 10 Productieplanning, lasmethodebeschrijvingen, goedkeuring van lasmethoden, werkinstructies 11 Lastoevoegmaterialen: Algemeen, partijkeuring, opslag en behandeling 12 Opslag van moedermaterialen 13 Warmtebehandeling na het lassen 14 Inspectie en beproeving: Inspectie en beproeving voor het lassen, Inspectie en beproeving tijdens het lassen, Inspectie en beproeving na het lassen. stand van zaken bij inspectie en beproeving 15 Niet-overeenstemming en corrigerende maatregelen 16 Kalibratie en geldigverklaring van meet-, inspectie- en beproevingsapparatuur 17 Identificatie en naspeurbaarheid 18 Kwaliteitsrapporten Belangrijk; kan erg veel ellende voorkomen! Werk voor de lascoördinator! CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 45 Technische beoordeling (EN-ISO 3834 par. 5.3) Moedermateriaal specificatie(s) en eigenschappen gelaste verbinding; Kwaliteits- en afname-eisen voor lasverbindingen; Het vastleggen van methoden voor lassen, NDO en warmtebehandeling; De kwalificatie van lasmethoden; De kwalificatie van personeel; Keuze, identificatie en/of naspeurbaarheid (bv. materialen, lasverbindingen); Afspraken voor de kwaliteitsbewaking, (event. onafhankelijke keuringsinstantie); Inspectie en beproeving; Uitbesteding; Warmtebehandeling na lassen; Afmetingen en details van lasnaadvoorbereiding en voltooide lasverbinding; Lasverbindingen die in werkplaats of elders moeten worden gemaakt; Omgevingsomstandigheden van invloed zijn op toepassing van proces. Belangrijk; kan erg veel ellende voorkomen! Werk voor de lascoördinator! CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 46 (C) Marchel Kaspers 23

24 EN par. 7.2 Lasplan Lasplan moet omvatten, voor zover van toepassing: Lasmethodebeschrijvingen (WPS); Maatregelen om vervorming tijdens en na lassen te voorkomen; Lasvolgorde; Eisen voor tussentijdse controle; Draaien van onderdelen tijdens lasproces, in relatie tot de lasvolgorde; Details toe te passen positioneringmiddelen; Speciaal gereedschap voor lastoevoegmaterialen (laagwaterstof, conditionering etc.); Lasnaadvorm en nabewerking voor roestvast staal; Eisen voor acceptatiecriteria van lassen; Verwijzing naar keurings- en beproevingsplan; Eisen voor oppervlaktebehandeling volgens Hoofdstuk CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 47 Het opstellen en goedkeuren van een lasmethodebeschrijving / (WPS) In de EN-ISO staat een schema met een aantal mogelijkheden om te komen tot een goedgekeurde lasmethodebeschrijving (WPS). De keuze wordt bepaald via het contract en / of bestek of door de belasting / toepassing van de lasverbinding. Vanaf EXC 2 vereist NEN-EN-ISO Beschrijven en goedkeuren van lasmethoden voor metalen Algemene regels CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 48 (C) Marchel Kaspers 24

25 Plaats van de WPS; het Systeem Procesbeheersing via WPS + p - p Kwalificeren door proeflassen Beproevingsresultaten Lasserskwalificatieproef Toepassen in productie Reproduceerbaar & Representatief! Product CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 49 Nieuwe mogelijkheden NIL-WP Select NIL-WP Select WP Select is een programma waarmee u eenvoudig lasmethode beschrijvingen opstelt. De NIL Database met meer dan 1500 WPS en. Aan elke ingevoerde WPS binnen de NIL Database ligt een goedgekeurde lasmethodekwalificatie (LMK=WPQR) ter grondslag. 50 M.K CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 50 (C) Marchel Kaspers 25

26 Lasmethode beschrijving (LMB/WPS) volgens EN-ISO In de lasmethode beschrijving (LMB/WPS) staan de belangrijkste instructies om tot een goede lasverbinding te komen. Een lasmethode beschrijving moet altijd op de werkvloer aanwezig zijn voor de lasser en de inspecteur, ter controle voor en tijdens het lassen. De voorlopige lasmethode beschrijving, (pwps) dient voor aanvang van het proeflassen overhandigd te worden aan de Beoordelaar / keurmeester of Notified Body CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 51 Goedkeuring WPS Een WPS behoeft in principe slechts de goedkeuring van de in het bedrijf werkzame keurmeester of lascoördinator te krijgen. Acceptatie van een lasmethodekwalificatie voor een bepaal doel, wordt gedaan door keurmeester of lascoördinator. In de norm wordt regelmatig de term keurmeester gebruikt volgens EN-ISO Het begrip keurmeester is een aangewezen persoon om de overeenstemming van de toepassing zijnde norm te bevestigen. In bepaalde gevallen kan een externe onafhankelijke keuringsinstantie worden vereist CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 52 (C) Marchel Kaspers 26

27 EN par Kwalificatie van de lasmethode 7 - Lassen Artikelen EXC1 EXC2 EXC3 EXC4 7.1 Algemeen EN ISO EN ISO EN ISO EN ISO Kwalificeren van lasmethoden en laspersoneel Kwalificeren van lasmethoden Kwalificeren van lassers en bedieners van lasmachines Nr Lassers EN Bedieners EN 1418 Zie tabel 12 en tabel 13 Lassers EN Bedieners EN Lascoördinatie Nr Technische kennis volgens tabellen 14 of Lasnaadvoorbewerking Tijdelijke voorzieningen Zie tabel 12 en tabel 13 Lassers EN Bedieners EN 1418 Technische kennis volgens tabellen 14 of 15 Nr Nr Voor het bewerken aangebrachte grondverven niet toegestaan Nr Nr Gebruik moet worden gespecificeerd Zie tabel 12 en tabel 13 Lassers EN Bedieners EN 1418 Technische kennis volgens tabellen 14 of 15 Voor het bewerken aangebrachte grondverven niet toegestaan Gebruik moet worden gespecificeerd Hechtlassen Nr Gekwalificeerde lasmethode Stompe lassen Algemeen Enkelzijdige lassen Nr Aan- en uitloop-platen indien gespecificeerd Snijden of hakken is niet toegestaan Gekwalificeerde lasmethode Aan- en uitloop-platen Achterblijvend onderleg-materiaal doorgaand Snijden of hakken is niet toegestaan Gekwalificeerde lasmethode Aan- en uitloop-platen Achterblijvend onderleg-materiaal doorgaand Het uitvoeren van lassen Verwijderen van lasspetters Verwijderen van lasspetters 7.6 Acceptatiecriteria EN ISO 5817 Kwaliteitsniveau D indien gespecificeerd EN ISO 5817 Kwaliteitsniveau C in het algemeen EN ISO 5817 Kwaliteitsniveau B EN ISO 5817 Kwaliteitsniveau B CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 53 Toepassing WPS vereist Is een geschikte WPS beschikbaar? nee Stroomschema voor het opstellen en goedkeuren van een lasmethode / (WPS) Goedkeuring van de lasmethode / (WPS) volgens de volgende mogelijkheden! Advies EN-ISO EN-ISO EN-ISO EN-ISO EN-ISO serie Goedkeuring op basis van beproefde lastoevoeg materialen Goedkeuring op basis van opgedane laser ervaring Goedkeuring op basis van een standaard lasmethode Goedkeuring op basis van een lasproef voor aanvang van de productie Lasmethode beproevingen De keuze wordt bepaald via het contract en / of bestek of door de belasting / toepassing van de lasverbinding (C) Marchel Kaspers 54 (C) Marchel Kaspers 27

28 Kwalificeren van de lasmethode voor processen 111, 12, 13 en 14 a b Opmerking: Let op wat er in het contract vermeld wordt, betreft de minimale eisen van de methodekwalificatie (WPQR). Contract is bindend CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers M.K. EN-ISO Goedkeuring van de lasmethode op basis van beproefde lastoevoegmaterialen. Deze Norm heeft een beperkte toepassingsgebied: Mag niet worden toegepast indien er eisen gesteld aan hardheiden, EN-ISO (nl) Beschrijven en goedkeuren van lasmethoden voor metalen - Goedkeuring op basis van beproefde lastoevoegmaterialen kerftaaiheden, voorwarmen, beheerste warmte inbreng, tussenlaag temperatuur en warmte behandeling na het lassen. De goedkeuring is beperkt met enkelvoudige draad. De WPQR moet bestaan uit kopieën van de literatuur van de fabrikant ter ondersteuning van in de pwps vermelde lasomstandigheden. De WPQR moet worden ondertekent en gedateerd Voor EN 1090: enkel executieklasse 1 & 2 (EXC2) Materiaalgroep 1.1 (dus wel voor S235 en S375, door de keurmeester of keuringsinstansie NIET te gebruiken voor S (C) Marchel Kaspers 56 (C) Marchel Kaspers 28

29 EN-ISO TECHNISCHE DOCUMENTATIE/ DATASHEET Voor EN 1090: enkel executieklasse 2 (EXC2) S235 en S375, Materiaalgroep 1.1 NIET te gebruiken voor S (C) Marchel Kaspers 57 EN-ISO Prestatieverklaring toevoegmateriaal of Declaration of Performance (DoP) Voor EN 1090: enkel executieklasse 1 & 2 (EXC1 en EXC2) S235 en S375, Materiaalgroep 1.1 NIET te gebruiken voor S (C) Marchel Kaspers 58 (C) Marchel Kaspers 29

30 EN-ISO Prestatieverklaring toevoegmateriaal of Declaration of Performance (DoP) Voor EN 1090: enkel executieklasse 2 (EXC2) S235 en S375, Materiaalgroep 1.1 NIET te gebruiken voor S (C) Marchel Kaspers 59 EN-ISO TOEVOEGMATERIALEN GOEDKEURINGSCERTIFICATEN 2014 (C) Marchel Kaspers 60 (C) Marchel Kaspers 30

31 Lasmethodekwalificatie (LMK-WPQR) Volgens EN-ISO EN-ISO Beschrijven en goedkeuren van lasmethoden voor metalen - Goedkeuring op basis van een standaardlasmethode Deze norm verschaft de fabrikant de mogelijkheid om lasmethoden te gebruiken die zijn gebaseerd op lasmethodebeproevingen die door andere organisaties zijn uitgevoerd (C) Marchel Kaspers 61 Lasmethodekwalificatie (LMK-WPQR) Volgens EN-ISO EN-ISO Beschrijven en goedkeuren van lasmethoden voor metalen - Goedkeuring op basis van een standaardlasmethode In relatie tot de lasapparatuur De standaardlasmethode wordt goedgekeurd voor toepassing in de productie met gebruikmaking van lasstroombronnen en lasapparatuur met elektrische en mechanische eigenschappen die overeenkomen met die van de lasstroombronnen en lasapparatuur die zijn gebruikt bij de voorbereiding van de proeflas voor goedkeuring van de standaardlasmethode en zoals die zijn vastgelegd in de lasmethodebeschrijving WPS (C) Marchel Kaspers 62 (C) Marchel Kaspers 31

32 Lasmethodekwalificatie (LMK-WPQR) Volgens EN-ISO EN-ISO Goedkeuring van de lasmethode op basis van een standaard methode volgens NEN-EN-ISO Beschrijven en goedkeuren van lasmethoden voor metalen - Goedkeuring op basis van een standaardlasmethode Goedkeuring van de Goedkeuring van de lasmethode door middel van een standaard lasmethode. Deze norm geeft de fabrikant de mogelijkheid om de lasmethode te gebruiken die gebaseerd zijn lasmethodebeproevingen volgens EN-ISO Geld alleen voor materiaal groepen,1, 8, 21, 22, 31, 41 volgens CR ISO Er moeten DO en NDO rapporten aanwezig zijn. lasmethodekwalificatie wordt verricht door fabrikant en, indien van toepassing worden gecontroleerd door keurmeester, lascoördinator of keuringsinstansie De goedkeuring van de lasmethode moet worden verricht door een keurmeester of een keuringsinstantie volgens EN-ISO Er zal moeten worden aangetoond dat het onderzoek en de beproeving is uitgevoerd volgens het van toepassing zijnde deel van EN-ISO (C) Marchel Kaspers 63 Lasmethodekwalificatie (LMK-WPQR) Volgens EN-ISO EN-ISO Beschrijven en goedkeuren van lasmethoden voor metalen - Goedkeuring op basis van een standaardlasmethode 2014 (C) Marchel Kaspers 64 (C) Marchel Kaspers 32

33 Lasmethodekwalificatie (LMK-WPQR) Volgens EN-ISO EN-ISO Beschrijven en goedkeuren van lasmethoden voor metalen - Goedkeuring op basis van een standaardlasmethode 2014 (C) Marchel Kaspers 65 Lasmethodekwalificatie (LMK-WPQR) Volgens EN-ISO EN-ISO Beschrijven en goedkeuren van lasmethoden voor metalen - Goedkeuring op basis van een standaardlasmethode 2014 (C) Marchel Kaspers 66 (C) Marchel Kaspers 33

34 Lasmethodekwalificatie (LMK-WPQR) Volgens EN-ISO Goed gekeur de WPS vereist Is een geschikte WPS beschikbaar? Nee opstellen pwps en proeflass en Schema voor het opstellen en goedkeuren Goedkeuring van de lasmethode De keuze wordt bepaald via het van een lasmethode / lasmethode beschrijving (WPS) EN-ISO / contract en / of bestek of door de belasting / toepassing van de Voor EN 1090 Executieklasse 2, 3 en 4 Goedgekeurde WPQR / WPS lasverbinding CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 67 Lasmethode beproeving Proefstukken Kwalificeren van een of meerdere las proefstukken moeten representatief, voor de in de productie toe te passen lasmethode, voldoende afmetingen hebben om een redelijke warmteverdeling te garanderen. De proefstukken moeten worden gelast volgens de pwps, onder voorwaarden die tijdens de productie zullen gelden bijvoorbeeld: Proefstuk voor stompe verbinding in plaat Proefstuk voor stompe verbinding in pijp Proefstuk voor T-verbinding Proefstuk voor een aftakking Het lassen en beproeven van de proefstukken moet worden bijgewoond door de Beoordelaar / keurmeester of door een van de Notified Body s CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 68 (C) Marchel Kaspers 34

35 Praktijkvoorbeelden Materialen: S355 J2G3 Materiaal dikte: t mm Lasproces: 111 Voorverwarmen: 100 gr. 40mm 100mm 2014 (C) Marchel Kaspers 69 Het lassen van proefstukken Het lassen van proefstukken Het voorbereiden en lassen van proefstukken moet in overeenstemming met de voorlopige lasmethode beschrijving (pwps) worden uitgevoerd en onder de algemene omstandigheden van de laswerkzaamheden, in de productie waar zij representatief voor zijn. Het lassen en beproeven van de proefstukken moet worden bijgewoond door een keurmeester of een keuringsinstantie EN-ISO CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 70 (C) Marchel Kaspers 35

36 Goedgekeurde methodekwalificatie De lasmethodekwalificatie worden goedgekeurd door te voldoen aan een of meer goedkeuringsrapporten van de lasmethoden (WPQR). Een goedgekeurde lasmethodebeschrijving (WPS) moet alle noodzakelijke informatie verschaffen om een lasverbinding te produceren CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 71 WPQR bestaat uit de volgende documenten Een goed gekeurde methode kwalificatie (WPQR) bestaat uit de volgende documenten: Materiaalcertificaten. Certificaten van het lastoevoegmateriaal. Beschermgas informatieblad. Radiografisch of ultrasoon onderzoek rapporten. NDO rapportage, magneet, penetrant onderzoek. Destructief rapporten, dwarstrekproef in de las, buigproeven op het lasmetaal. Goedgekeurde lasmethodebeschrijving (WPS) CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 117 (C) Marchel Kaspers 36

37 EN par Hechtlassen Artikelen EXC1 EXC2 EXC3 EXC4 7 - Lassen 7.1 Algemeen EN ISO EN ISO EN ISO EN ISO Kwalificeren van lasmethoden en laspersoneel Kwalificeren van lasmethoden Kwalificeren van lassers en bedieners van lasmachines Nr Zie tabel 12 en tabel 13 Zie tabel 12 en tabel 13 Lassers EN Lassers EN Lassers EN Bedieners EN 1418 Bedieners EN 1418 Bedieners EN 1418 Verplicht voor Technische kennis volgens tabellen 14 of 15 Nr Nr Voor het bewerken EXC 2, 3 aangebrachte 4! Lascoördinatie Nr Technische kennis volgens tabellen 14 of Lasnaadvoorbewerking Tijdelijke voorzieningen grondverven niet toegestaan Nr Nr Gebruik moet worden gespecificeerd Zie tabel 12 en tabel 13 Lassers EN Bedieners EN 1418 Technische kennis volgens tabellen 14 of 15 Voor het bewerken aangebrachte grondverven niet toegestaan Gebruik moet worden gespecificeerd Hechtlassen Nr Gekwalificeerde lasmethode Stompe lassen Algemeen Enkelzijdige lassen Nr Aan- en uitloop-platen indien gespecificeerd Snijden of hakken is niet toegestaan Gekwalificeerde lasmethode Aan- en uitloop-platen Achterblijvend onderleg-materiaal doorgaand Snijden of hakken is niet toegestaan Gekwalificeerde lasmethode Aan- en uitloop-platen Achterblijvend onderleg-materiaal doorgaand Het uitvoeren van lassen Verwijderen van lasspetters Verwijderen van lasspetters 7.6 Acceptatiecriteria EN ISO 5817 Kwaliteitsniveau D indien gespecificeerd EN ISO 5817 Kwaliteitsniveau C in het algemeen EN ISO 5817 Kwaliteitsniveau B EN ISO 5817 Kwaliteitsniveau B CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 73 EN par Hechtlassen EXC2, EXC3 en EXC4: is een gekwalificeerde lasmethode verplicht. Bij EXC2, EXC3 en EXC4: is een gekwalificeerde lasmethode verplicht. Alle hechtlassen die niet worden opgenomen in de uiteindelijke las moeten verwijderd worden. Hechtlassen die in de uiteindelijke las zullen worden opgenomen, dienen een geschikte vorm te hebben en worden gelegd door gekwalificeerde lassers. Hechtlassen moeten vrij zijn van lasfouten en dienen vóór het uiteindelijke lassen zorgvuldig te worden gereinigd. Gescheurde hechtlassen moeten worden verwijderd CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 74 (C) Marchel Kaspers 37

38 EN par Hechtlassen Voor EXC2, EXC3 en EXC4. Lengte hechtlas min. 4 x t dikste plaat of 50 mm lengte info@sec-holland.com CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 75 Lasmethodekwalificaties Microstructuuronderzoek ( EN ) Cruciform trekproef (vanaf S 420 N/L) Lasprimers (dikste laagdikte) Indien op shopprimers wordt gelast moeten beproevingen worden uitgevoerd op de maximaal toegestane (nominaal + tolerantie) laagdikte. Productietesten (na 1 ~3 jaar) info@sec-holland.com CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 76 (C) Marchel Kaspers 38

39 EN par Kwalificeren van lasmethoden (2) Standaard is lasmethodekwalificatie onbeperkt geldig, maarrrrr.. Beperkingen in de EN 1090! Deze eist extra beproevingen voor lasprocessen die NIET in gebruik zijn: a) Van één tot drie jaar: productie lasproef voor staalsoorten > S355. Onderzoek: visuele keuring, radiografische of ultrasone keuring (behalve hoeklassen), magnetisch of penetrant onderzoek, macro beoordeling en hardheidsmeting. a) voor een periode meer dan drie jaar: 1) macro, van productieproef moet worden gekeurd voor staalsoorten S355, of 2) moeten nieuwe methodebeproevingen worden uitgevoerd voor staalsoorten > S CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 77 EN par Lassers en bedieners van lasmachines 7 - Lassen Artikelen EXC1 EXC2 EXC3 EXC4 7.1 Algemeen EN ISO EN ISO EN ISO EN ISO Kwalificeren van lasmethoden en laspersoneel Kwalificeren van lasmethoden Kwalificeren van lassers en bedieners van lasmachines Nr Lassers EN Bedieners EN 1418 Zie tabel 12 en tabel 13 Lassers EN Bedieners EN Lascoördinatie Nr Technische kennis volgens tabellen 14 of Lasnaadvoorbewerking Tijdelijke voorzieningen Zie tabel 12 en tabel 13 Lassers EN Bedieners EN 1418 Technische kennis volgens tabellen 14 of 15 Nr Nr Voor het bewerken aangebrachte grondverven niet toegestaan Nr Nr Gebruik moet worden gespecificeerd Hechtlassen Nr Gekwalificeerde lasmethode Stompe lassen Nr Aan- en uitloop-platen Algemeen indien gespecificeerd Snijden of hakken is niet toegestaan Gekwalificeerde lasmethode Zie tabel 12 en tabel 13 Lassers EN Bedieners EN 1418 Technische kennis volgens tabellen 14 of 15 Voor het bewerken aangebrachte grondverven niet toegestaan Gebruik moet worden gespecificeerd Snijden of hakken is niet toegestaan Gekwalificeerde lasmethode Aan- en uitloop-platen Aan- en uitloop-platen Achterblijvend Achterblijvend Enkelzijdige onderleg-materiaal onderleg-materiaal lassen doorgaand doorgaand Verplicht voor Het uitvoeren Verwijderen van Verwijderen van van lassen lasspetters lasspetters 7.6 Acceptatiecriteria EN ISO 5817 EN ISO 5817 EN ISO 5817 EN ISO 5817 Kwaliteitsniveau D Kwaliteitsniveau C in Kwaliteitsniveau B Kwaliteitsniveau B+ indien gespecificeerd het algemeen EXC 1, 2, 3 en 4! CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 78 (C) Marchel Kaspers 39

40 EN par Lassers en bedieners van lasmachines Lassers moeten worden gekwalificeerd in overeenstemming met NEN-EN-ISO 9606 en bedieners van lasmachines in overeenstemming met den EN-ISO Het lassen van een vertakkende buisverbinding met hoeken kleiner dan 60 o moet worden gekwalificeerd met een specifieke test. Er dienen registraties beschikbaar te zijn van alle kwalificatiebeproevingen van lassers en bedieners van lasmachines CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 79 Het certificaat! Garandeert het ACTUELE kunnen! Het certificaat heeft een bepaalde geldigheidsduur, waarna het zijn kwalificerende status verliest. De certificaathouder is verplicht zijn vakbekwaamheid te onderhouden gedurende de certificatie periode CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 80 (C) Marchel Kaspers 40

41 Het kwalificeren van operateurs EN-ISO Kwalificatie van bedieners van lasmachines (lasoperator) CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 81 Verlengen van het lasserskwalificatie certificaat. 82 M.K CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 82 (C) Marchel Kaspers 41

42 EN 1090 / EN-ISO 4834 / Lascoördinator 7 - Lassen Artikelen EXC1 EXC2 EXC3 EXC4 7.1 Algemeen EN ISO EN ISO EN ISO EN ISO Kwalificeren van lasmethoden en laspersoneel Kwalificeren van lasmethoden Kwalificeren van lassers en bedieners van lasmachines Nr Lassers EN Bedieners EN 1418 Zie tabel 12 en tabel 13 Lassers EN Bedieners EN Lascoördinatie Nr Technische kennis volgens tabellen 14 of Lasnaadvoorbewerking Zie tabel 12 en tabel 13 Lassers EN Bedieners EN 1418 Technische kennis volgens tabellen 14 of 15 Nr Nr Voor het bewerken aangebrachte grondverven niet toegestaan Zie tabel 12 en tabel 13 Lassers EN Bedieners EN 1418 Technische kennis volgens tabellen 14 of 15 Voor het bewerken aangebrachte grondverven niet toegestaan Tijdelijke Nr Nr Gebruik moet worden Gebruik moet worden voorzieningen gespecificeerd gespecificeerd Snijden of hakken is Snijden of hakken is Verplicht niet toegestaan voor niet toegestaan Hechtlassen Nr Gekwalificeerde Gekwalificeerde Gekwalificeerde lasmethode lasmethode lasmethode Stompe lassen Nr Aan- en uitloop-platen Aan- uitloop-platen Aan- en uitloop-platen Algemeen EXC 2, indien gespecificeerd 3 4! Achterblijvend Achterblijvend Enkelzijdige lassen onderleg-materiaal doorgaand onderleg-materiaal doorgaand Het uitvoeren van lassen Verwijderen van lasspetters Verwijderen van lasspetters 7.6 Acceptatiecriteria EN ISO 5817 Kwaliteitsniveau D indien gespecificeerd EN ISO 5817 Kwaliteitsniveau C in het algemeen EN ISO 5817 Kwaliteitsniveau B EN ISO 5817 Kwaliteitsniveau B CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 83 De lascoördinator, Definities uit EN-ISO Lascoördinatie Coördinatie van fabricageprocessen voor alle lastechnische en daaraan verbonden werkzaamheden 3.3 Lascoördinator (WC) Persoon die verantwoordelijk is voor en in staat is tot het uitoefenen van lascoördinatie Verantwoordelijk lascoördinator (RWC) Persoon die competent is om toezicht uit te oefenen op de lasactiviteiten van de fabrikant, aangetoond aan de hand van zijn technische kennis en ervaring voor de producten die worden gefabriceerd (aan de hand van LK s, LMK s en WPS-en). OPMERKING: Het kan noodzakelijk zijn om verschillende lascoördinatoren voor verschillende taken te benoemen CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 84 (C) Marchel Kaspers 42

43 De lascoördinator Kaderopleidingen: International Welding Engineer (IWE) International Welding Technologist (IWT) International Welding Specialist (IWS) Lascoördinator Aangewezen Intern Extern International Welding Practitioner (IWP) Responsible Welding Coordinator (RWC) CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 85 EN par Lascoördinatoren (1) Voor EXC2, EXC3 en EXC4: lascoördinatie tijdens lassen door lascoördinatie-personeel, gekwalificeerd voor en ervaren met laswerkzaamheden waar ze toezicht op houden, zoals gespecificeerd in EN-ISO Lascoördinatie-personeel (EN ) moet technische kennis hebben zoals gespecificeerd in tabellen 14 en 15 (volgende sheets) CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 86 (C) Marchel Kaspers 43

44 EN par Lascoördinatoren (tabel 14) EXC EXC2 EXC3 Staal (Staalgroep) S235 t/m S355 (1.1, 1.2, 1.4) S420 t/m S700 (1.3, 2, 3) S235 t/m S355 (1.1, 1.2, 1.4) S420 t/m S700 (1.3, 2, 3) Referentienorm EN EN EN EN , EN , EN EN , EN EN EN EN EN , EN EN , EN EN EN EN EN , EN , EN EN , EN EN EN EN EN , EN EN , EN Dikte (mm) t 25 a 25 < t 50 b t>50 B S C c S C d C S C C C C C EXC4 Alle Alle C C C a Kolomvoetplaten en kopplaten 50mm b Kolomvoetplaten en kopplaten 75mm c Voor staal tot en met S275 is niveau S voldoende d Voor staal N, NL, M en ML is niveau S voldoende B S S C C S C/S C C C C/S C C C C B: (Basic) Technische basiskennis (~IWS) S: (Specific) Specifieke technische kennis (~IWT) C: (Comprehensive) Uitgebreide technische kennis (~IWE) CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 87 EN par Lascoördinatoren (tabel 15) EXC EXC2 EXC3 Staal (Staalgroep) Austenitisch (8) Austenitischferritisch (10) Austenitisch (8) Austenitischferritisch (10) Referentienorm EN :2005, Tabel 3 EN :2005, Tabel 4 EN :2005, Tabel 1 EN :2005, Tabel 2 EN :2005, Tabel 4 EN :2005, Tabel 5 EN :2005, Tabel 1 EN :2005, Tabel 3 EN :2005, Tabel 3 EN :2005, Tabel 4 EN :2005, Tabel 1 EN :2005, Tabel 2 EN :2005, Tabel 4 EN :2005, Tabel 5 EN :2005, Tabel 1 EN :2005, Tabel 3 Dikte (mm) t < t 50 t>50 B S C S C C S C C C C C EXC4 Alle Alle C C C B S S C C S C C C C C C C C C B: (Basic) Technische basiskennis (~IWS) S: (Specific) Specifieke technische kennis (~IWT) C: (Comprehensive) Uitgebreide technische kennis (~IWE) CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 88 (C) Marchel Kaspers 44

45 EN par Lascoördinatoren (tabel 7) Uitvoeringsklasse EXC2 EXC3 Moedermateriaal 3xxx, 5xxx Overige Type lastoevoeg- material Type 3, Type 4 Type 5 Nominale dikte van het materiaal in mm Nominale dikte van het materiaal in mm t 12a t > 12 t 12a t > 12 B S B S S 3xxx, 5xxx S S S Overige C C EXC4 alle C a Kop- en voetplaten tot 25 mm. S C C S S C C B: (Basic) Technische basiskennis (~IWS) S: (Specific) Specifieke technische kennis (~IWT) C: (Comprehensive) Uitgebreide technische kennis (~IWE) CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 89 Lascoördinator EN 1090 EWF (C) Marchel Kaspers 45

46 Lascoördinator EN 1090 (B) EWF Lascoördinator EN 1090 (B) EWF Ervaring: - Minimaal vier (4) jaar ervaring, binnen de afgelopen zes (6) jaar. - Deze werkervaring moet overeenkomstig zijn met het werk- en denkniveau van een lascoördinator. - De werkzaamheden moeten op een hoger niveau liggen dan die van een lasser. - Bijvoorbeeld; beoordelen van kwaliteitsdocumenten en werktekeningen, beoordelen van laswerk, beoordelen van klant- en kwaliteitseisen, geven en opstellen van werkinstructies, maken van afspraken met onderaannemers, vaststellen van invloeden omtrent laskwaliteit en nemen van preventieve acties. 92 (C) Marchel Kaspers 46

47 Lascoördinator EN 1090 (S) EWF Lascoördinator EN 1090 (S) EWF Ervaring: - Minimaal drie (3) jaar ervaring, binnen de afgelopen vijf (5) jaar, - Als lascoördinator of vergelijkbare functie, met werkzaamheden beschreven onder punt 4 - Binnen een van de 4 materiaalgroepen, zoals beschreven onder punt 3 - uit de cv moet de relevante werkervaring, training en opleidingen blijken. - Dit cv dient door de werkgever schriftelijk te worden bevestigd. - Dit cv moet ter goedkeuring aangeboden worden aan de opleidingsinstituut. - Het NIL zal bij de aanmelding voor het examen het cv toetsen. 94 (C) Marchel Kaspers 47

48 Lascoördinator EN 1090 (S) EWF De theorie onderwerpen Lesuren RWC-S RWC-B Lasprocessen en apparatuur Materiaal en materiaalgedrag tijdens het lassen Constructie en ontwerp 12 3 Fabricatie en toegepaste Engineering Seminar EN Sub totaal Dagen Examen (tussentijdse- en eindexamen) 3.45 uur 2.30 uur Totaal: Een lesuur bevat minimaal 50 minuten aan contacturen (C) Marchel Kaspers 48

49 De lascoördinator; taken en verantwoordelijkheden 1. Specificatie van taken en verantwoordelijkheden (EN ISO 14732) Selectie taken gebaseerd op bedrijf / product (zie bijlage B). Activiteiten koppelen aan taken en verantwoordelijkheden, zoals: specificatie en voorbereiding; toezicht; inspectie, controle of observatie. Verantwoordelijkheid voor lascoördinatie uitsluitend bij fabrikant. Verantwoordelijkheden die moeten worden beschreven: positie in fabricerende organisatie en zijn verantwoordelijkheden (taakomschrijving); omvang van toegekende bevoegdheid, noodzakelijk voor uitvoering van toegewezen taken, bijv. voor lasmethodebeschrijving en rapportages; CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 97 Overzicht van taken lascoördinator (EN ISO Bijlage B) B.1 Beoordeling van eisen B.2 Technische beoordeling B.3 Uitbesteding B.4 Laspersoneel B.5 Uitrusting B.6 Productieplanning B.7 Goedkeuring van de lasmethoden B.8 Lasmethodebeschrijvingen B.9 Werkinstructies B.10 Lastoevoegmaterialen B.11 Materialen B.12 Inspectie en beproeving voor het lassen B.13 Inspectie en beproeving tijdens het lassen B.14 Inspectie en beproeving na het lassen B.15 Warmtebehandeling na het lassen B.16 Niet-overeenstemming en corrigerende maatregelen B.17 Kalibratie en geldigverklaring van meet-, inspectie- en beproevingsapparatuur B.18 Identificatie en naspeurbaarheid B.19 Kwaliteitsrapporten CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 98 (C) Marchel Kaspers 49

50 Materiaalcertificaten Certificaten, materiaal, lastoevoegmateriaal, enz. EXC 1: minimaal 2.1 materiaal certificaat EXC 2 ~ 4: minimaal 3.1 materiaal certificaat Traceerbaarheid Materiaaltype CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 99 Materiaalsoorten EN S235JR, S355J2 28 opties EN S355N(L), S460N(L) 32 opties EN S355M(L), S460M(L) 32 opties EN S690Q(L), S 960 Q(L) 31 opties CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 100 (C) Marchel Kaspers 50

51 VERSCHIL CE-VERKLARINGEN EN EN EN Toleranties op vorm en afmetingen 2. Breukrek 3. Treksterkte 4. Vloeigrens 5. Sterkte tegen stootbelasting 6. Lasbaarheid 7. Duurzaamheid EN Toleranties op vorm en afmetingen 2. Lasbaarheid (CEV) 3. Breuktaaiheid (CVN) 4. Weerstand tegen stootbelasting 4. Draagvermogen 6. Vermoeiingsterkte 7. Brandwerendheid 8. Reactie op brand 9. Vrijkomen van cadmium en zijn verbindingen 10. Radioactieve straling 11. Duurzaamheid CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 101 Lastoevoegmaterialen EN paraaf: 5.5 Lastoevoegmaterialen Alle lastoevoegmaterialen moeten voldoen aan de eisen van EN Productnorm Draadelektroden en lasmetaal voor booglassen onder gasbescherming van ongelegeerde en fijnkorrelige staalsoorten Draadelektroden, draad-poeder elektroden en gevulde draadelektroden, en elektrode-poedercombinaties voor het onderpoederlassen van ongelegeerde en fijnkorrelige staalsoorten EN ISO EN 756 Beklede elektroden voor booglassen met de hand van staal met hoge sterkte EN 757 Poeders voor onderpoederlassen EN 760 Beklede elektroden voor booglassen met de hand van corrosievaste en hittevaste staalsoorten EN 1600 Staven, draad, lasmetaal voor het TIG-lassen van ongelegeerd staal en fijnkorrelig staal EN ISO 636 Beklede elektroden voor booglassen met de hand van ongelegeerde en fijnkorrelige staalsoorten Draadelektroden,stripelektroden, draden en staven voor booglassen van corrosie- en hittevaste staalsoorten Draadelektroden, draden, staven, en lasmetaal voor booglassen onder gasbescherming van staalsoorten met een hoge treksterkte Draad- en gevulde draadelektroden, en elektrode-poedercombinaties voor het onderpoederlassen van staalsoorten met een hoge treksterkte Elektroden met gevulde draad voor booglassen onder gasbescherming en zonder gasbescherming van staalsoorten met een hoge treksterkte EN ISO 2560 EN ISO EN ISO EN EN ISO CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 102 (C) Marchel Kaspers 51

52 Certificaten lastoevoegmateriaal Moet voldoen aan > CE-markering Moet voldoen aan de van toepassing zijn de productnorm CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 103 Certificaten lastoevoegmateriaal Voor constructie staalsoort S235 minimaal 2.2 certificaat volgens EN Voor constructie staalsoort S355 JR of J0-type is voor EXC2, EXC3 en EXC4 een keuringsdocument 3.1 verplicht CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 104 (C) Marchel Kaspers 52

53 Certificaten lastoevoegmateriaal CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 105 Kalibreren, validatie lasapparatuur Validatie lasapparatuur volgens: NEN 3140 veiligheidstest; Kalibreren, valideren machines volgens ISO 17662; Onderhoud machines; Reparaties machines. Vanaf EN-ISO en EXC 2 vereist Gekalibreerde apparatuur? CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 106 (C) Marchel Kaspers 53

54 Kalibreren, validatie lasapparatuur EN-ISO op de markt gebracht met als titel Welding - Calibration, verification and validation of equipment used for welding, including ancillary activities. Per onderdeel wordt aangegeven of er sprake is van kalibratie, verificatie of validatie met daarbij een aangegeven tolerantie. Parameters die gecontroleerd dienen te worden, zijn: Stroomsterkte; Boogspanning; Voortloopsnelheid; Draadaanvoersnelheid; Enz CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 107 EN paraaf: opslag lastoevoegmaterialen De lastoevoegmaterialen moeten worden opgeslagen, getransporteerd en gebruikt in overeenstemming met de aanbevelingen van de fabrikant. Indien elektroden en lasdraden moeten worden gedroogd en opgeslagen dienen geschikte temperatuurniveaus en tijden worden aangehouden in overeenstemming met de aanbevelingen van de fabrikant. Opslag lastoevoegmaterialen? CE-markering EN 1090 (C) Marchel Kaspers 108 (C) Marchel Kaspers 54