FACULTEIT RECHTSGELEERDHEID. Master of Laws in het notariaat. Academiejaar De nieuwe regels inzake de aansprakelijkheid van de notaris

Transcriptie

1 FACULTEIT RECHTSGELEERDHEID Master of Laws in het notariaat Academiejaar De nieuwe regels inzake de aansprakelijkheid van de notaris Masterproef van de opleiding Master of Laws in het notariaat Ingediend door Leen De Ketelaere Promotor: Prof. Dhr. Jan Bael Commissaris: Dhr. Daan De Witte

2

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding De aansprakelijkheid van de notaris voor de wetswijziging van 25 april Wetswijziging van 9 mei Uitoefening van het notarisambt in een vennootschap Steeds hoofdelijke persoonlijke aansprakelijkheid van de notaris Verplichte verzekering Problematiek Beperking van de verzekering: toepassingsgebied en vrijstellingen van de verplichting van de verzekeraar Problematiek van niet-verzekerbaarheid en betaalbaarheid van de verzekering Steeds hoofdelijke aansprakelijkheid in hoofde van de notaris KMO-plan van De aansprakelijkheid van de notaris na de wetswijziging van 25 april Algemeen Aansprakelijkheidsbeperkingen bij overige vrije beroepers De wetswijziging van 25 april Uitoefening van het notarisambt in een vennootschap Verzekering Dubbele beperking van de professionele aansprakelijkheid van de notaris Uitzonderingen Overgangsbepaling Persoonlijk titularis Strijdigheid met art. 10 en 11 van de Grondwet? Gevolgen van de wetswijziging Aard van de notariële aansprakelijkheid I

4 5.1.1 Traditionele visie: summa divisio Rechtsleer en rechtspraak Invloed van de rechtspraak van het Hof van Cassatie en het Grondwettelijk Hof op de summa divisio Invloed van de wetswijziging op de summa divisio Exonereren van de notariële aansprakelijkheid Traditionele visie Nieuwe tendens Invloed van de wetswijziging op het exonereren van de notariële aansprakelijkheid Besluit Bibliografie Wetgeving Rechtspraak Rechtsleer Online bronnen II

5 VOORWOORD Met dit eindwerk sluit ik mijn opleiding af met het oog op het bereiken van het diploma Master of Laws in het notariaat. Zonder enige twijfel was deze bijkomende opleiding één van de beste beslissingen die ik tot nu toe in mijn leven heb gemaakt. Een jaartje langer studeren, doch het was het helemaal waard aangezien ik nu eindelijk mijn droomdiploma in ontvangst kan nemen. Het onderwerp van dit eindwerk sprak mij eigenlijk meteen aan. Ondanks er in de lijst nog zeer interessante onderwerpen te vinden waren had deze titel mijn absolute voorkeur. Het thema de aansprakelijkheid van de notaris is iets wat volgens mij elke student interesseert die later in het notariaat wenst verder te gaan. De recentelijke wetswijziging van 25 april 2014 heeft namelijk een grote impact op de huidige notariële praktijk waardoor ik het enorm interessant vind om mij in dit onderwerp te verdiepen. Ik wens alle mensen te bedanken die mij hebben geholpen om enerzijds mijn studies in de Master of Laws in het notariaat en anderzijds mijn eindwerk tot een goed einde te brengen. Mijn ouders, vrienden en zonder enige twijfel mijn medestudenten waren steeds bereid mij te helpen indien nodig. Ik hoop alvast dat mijn eindwerk een goed en duidelijk overzicht geeft van de recentelijke wetswijziging met betrekking tot de aansprakelijkheid van de notaris. Een wetswijziging die zonder enige twijfel een positieve invloed zal hebben het uitoefenen van het notarisambt aangezien de aansprakelijkheid van notarissen nu eindelijk kan worden beperkt. III

6 1. Inleiding 1. Vrije beroepers waren traditioneel persoonlijk aansprakelijk voor de schade die voortvloeit uit hun fouten in het kader van hun beroepsactiviteit. Om de (soms toch wel zeer drastische) gevolgen te beperken van de hoofdelijke aansprakelijkheid gingen vrije beroepers, waaronder notarissen, samenwerken waardoor er meerdere vermogens konden worden aangesproken indien een schadegeval zich voordeed. Men richtte aldus een vennootschap op met onbeperkte aansprakelijkheid. Een volgende stap om de nadelige gevolgen van de hoofdelijke aansprakelijkheid tegen te gaan is het beperken van de aansprakelijkheid van de vrije beroepers, waaronder de notarissen. De notaris was tot voor kort één van de enige vrije beroepers die onderworpen bleef aan een systeem van onbeperkte aansprakelijkheid, zelfs wanneer deze besliste om diens ambt in het kader van een vennootschap met beperkte aansprakelijkheid uit te oefenen. De wetgeving met betrekking tot de aansprakelijkheid van de notaris zoals deze bestond voor de wet van 25 april 2014 voldeed echter niet aan de dagdagelijkse praktijk van het instellen van aansprakelijkheidsvorderingen waardoor de aansprakelijkheid van de notaris snel in het gedrang kwam. De notaris heeft inderdaad een zeer grote verantwoordelijkheid ten aanzien van diens cliënten. Burgers verwachten op heden meer en meer van hun notaris. Enerzijds dient de wetswijziging aldus rekening te houden met het feit dat de cliënt diens schade vergoed wenst te zien, doch anderzijds dient men ook het belang van de notaris in het achterhoofd te houden. De notaris kan onmogelijk zijn beroep goed uitoefenen indien deze steeds in angst werkt in de vrees om aansprakelijk te worden gesteld door diens cliënt. 2. Zoals reeds het geval is bij andere vrije beroepen, nl. architecten, vastgoedmakelaars, dierenartsen, gerechtsdeurwaarders en advocaten, wordt de aansprakelijkheid van de notaris voortaan beperkt indien deze aan bepaalde voorwaarden voldoet. 1

7 Er werd met betrekking tot notarissen een wetswijziging 1 doorgevoerd die veranderingen teweeg brengt op het vlak van de verzekeringsplicht, de uitoefening van het notarisambt in een vennootschap en de beperking van de aansprakelijkheid van notarissen. Vooreerst bespreek ik de aansprakelijkheidsregeling met betrekking tot notarissen zoals deze bestond voor de wetswijziging van 25 april Vervolgens ga ik in op de nieuwe regeling en bespreek ik de verschillende gevolgen van deze wetswijziging die verband houden met de notariële praktijk, meer bepaald de gevolgen op de aard van de notariële aansprakelijkheid en de mogelijkheid tot het inlassen van een exoneratiebeding met betrekking tot de aansprakelijkheid van de notaris. 2. De aansprakelijkheid van de notaris voor de wetswijziging van 25 april Wetswijziging van 9 mei Uitoefening van het notarisambt in een vennootschap 3. Voor 2000 had de notaris enkel de mogelijkheid om diens ambt als natuurlijke persoon uit te oefenen onder de vorm van een eenmanszaak. Hierin kwam echter verandering met de wetswijziging van 9 mei Deze wetswijziging bevestigde eigenlijk de reeds bestaande praktijk gebaseerd op een Circulaire van 9 november 1996 van de Administratie der Directe Belastingen die de samenwerking tussen notarissen in vennootschapsverband reeds had aanvaard. De professionele eenpersoons-bvba en de burgerlijke maatschap waren namelijk reeds voor de wetswijziging van 1999 bestaande in de notariële praktijk 3. Het toenmalige art van de wet op het notarisambt na de wetswijziging van 1999 bepaalt het volgende: een notaris kan, alleen of in associatie, zijn beroep uitoefenen binnen een professionele vennootschap onder de voorwaarden en op de wijze hierna bepaald 4. Sinds 1 januari 2000 was het aldus mogelijk om het notarisambt uit te oefenen binnen een 1 Wetsontwerp houdende diverse bepalingen betreffende Justitie, Parl. St. Kamer , nr. 53, 3149/001, Wet 4 mei 1999 tot wijziging van de wet van 25 ventôse jaar XI op het notarisambt, BS 1 oktober S. VANGOETSENHOVEN, Het vrij beroep in vennootschapsverband: notarissen, advocaten en geneesheren, Jura Falconis , jg. 43, S. VANGOETSENHOVEN, Het vrij beroep in vennootschapsverband: notarissen, advocaten en geneesheren, Jura Falconis , jg. 43, 608; Art. 50 1, a) wet van 25 ventôse jaar XI op het notarisambt (voor de wetswijziging van 25 april 2014). 2

8 vennootschap: de vennootschappen bedoeld in 1 zijn burgerlijke vennootschappen die de vorm kunnen aannemen van een bij wet geregelde vennootschap of samenwerkingsverband, uitgezonderd de naamloze of de commanditaire vennootschap Uitgesloten zijn aldus de kapitaalsvennootschappen waaronder de naamloze vennootschap, de gewone commanditaire vennootschap en de commanditaire vennootschap op aandelen. Deze laatste vormen worden uitgesloten rekening houdende met het intuitu personae karakter van het beroep als notaris. Eveneens is het zo dat de commanditaire vennootschap wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van enerzijds besturende vennoten en anderzijds stille vennoten die niet deelnemen aan het bestuur van de vennootschap. Op deze manier zou de gelijkheid in de samenwerking tussen notarissen en de onafhankelijkheid van het beroep worden verbroken 6. De stille handelsvennootschap en de tijdelijke handelsvennootschap worden niet uitdrukkelijk uitgesloten in art van de wet op het notarisambt na de wetswijziging van 1999, doch deze vormen ook geen geschikte rechtsvormen aangezien in het eerste geval het bestaan van de vennootschap niet kenbaar wordt gemaakt en in het tweede geval de vennootschap slechts van tijdelijke aard is. Het is dus eigenlijk logisch dat deze rechtsvormen worden uitgesloten 7. Gelet op het voorgaande kan de notarisvennootschap aldus de vormen aannemen van de maatschap, de vennootschap onder firma, de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid, de coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid en de eenpersoons-bvba Steeds hoofdelijke persoonlijke aansprakelijkheid van de notaris 5. Ondanks het feit dat de wetgever na de wetswijziging van 1999 notarissen toeliet hun ambt uit te oefenen binnen het kader van een notarisvennootschap bleef de notaris steeds 5 Art wet van 25 ventôse jaar XI op het notarisambt (voor de wetswijziging van 25 april 2014). 6 F. BOUCKAERT, De professionele vennootschap voor de notarissen en kandidaat-notarissen in Notariële actualiteit, Brugge, die Keure, 2000, F. BOUCKAERT, De professionele vennootschap voor de notarissen en kandidaat-notarissen in Notariële actualiteit, Brugge, die Keure, 2000, S. VANGOETSENHOVEN, Het vrij beroep in vennootschapsverband: notarissen, advocaten en geneesheren, Jura Falconis , jg. 43,

9 persoonlijk aansprakelijk 9. Dit betekent dat de notaris steeds hoofdelijk aansprakelijk was voor alle fouten die hij gedurende zijn beroepsuitoefening beging, ook wanneer hij die uitoefende in het kader van een vennootschap: Een notaris kan, alleen of in associatie, zijn beroep uitoefenen binnen een professionele vennootschap onder de voorwaarden en op de wijze hierna bepaald. Hij blijft nochtans persoonlijk titularis van het notarisambt en is met de vennootschap hoofdelijk aansprakelijk voor de beroepsfouten die hij begaat, onverminderd verhaal van de vennootschap op de notaris Verplichte verzekering 6. Aangezien de notaris steeds hoofdelijk aansprakelijk was, ook al besliste de notaris diens beroep uit te oefenen binnen het kader van een vennootschap met volkomen rechtspersoonlijkheid, was het voor de notaris van groot belang om een verzekering aan te gaan bij de CVBA Verzekeringen van het Notariaat. De vennootschap Verzekeringen van het Notariaat werd opgericht in Deze vennootschap dekt de schadegevallen die zich voordoen door het foutief geacht optreden van de notaris 12. Voor de wetswijziging van 1999 ging het aangaan van een verzekering door een notaris slechts om een deontologische verplichting, doch deze werd in 1999 in het reglement van de Nationale Kamer van notarissen wettelijk verplicht gesteld 13 : iedere notaris is verplicht zijn burgerlijke beroepsaansprakelijkheid te verzekeren voor een minimumbedrag van euro 14. Deze verplichting geldt zowel ten aanzien van notarissen die hun beroep uitoefenen binnen een vennootschap als voor notarissen die hun beroep uitoefenen als natuurlijke persoon 15. De notaris dient aldus sinds 1999 verplicht een verzekering af te sluiten, en dit voor minstens EUR. 9 A. RENIERS, Groot nieuws: de aansprakelijkheid van notarissen kan eindelijk worden beperkt!, Notariaat 2014, nr. 16, Art. 50 1, a) wet van 25 ventôse jaar XI op het notarisambt (voor de wetswijziging van 25 april 2014). 11 P. VANLATUM, S. VANDER EECKEN, Notariële figuranten. VNL-Congres 4 december 2010, Mechelen, Kluwer, 2010, T. VAN SINAY, Aansprakelijkheid notaris in Het onroerend goed in de praktijk, Kluwer, afl. 157, A. RENIERS, Groot nieuws: de aansprakelijkheid van notarissen kan eindelijk worden beperkt!, Notariaat 2014, nr. 16, Art. 18 reglement van de Nationale Kamer van notarissen voor de organisatie van de notariële boekhouding van 9 maart 2003 (BS 1 april 2003). 15 K. RONSIJN en I. SAMOY, De nieuwe wettelijke regeling voor de burgerlijke professionele aansprakelijkheid van de notaris, Not.Fisc.M. 2014, afl. 10,

10 De vennootschap Verzekeringen van het Notariaat besliste in 2006 dat het eveneens mogelijk was om een aanvullende verzekering te sluiten. Zo werd het mogelijk voor notarissen om zich te verzekeren voor een bedrag van EUR mits betaling van een bijkomende premie. Op deze manier wou men tegemoet komen aan het feit dat een verzekering van EUR vaak niet volstond voor de schadegevallen Problematiek Beperking van de verzekering: toepassingsgebied en vrijstellingen van de verplichting van de verzekeraar 7. Reeds met de wetswijziging van 1999 werd aldus een verplichte verzekering voorzien in hoofde van notarissen. Er dient echter op de beperking van de verzekering te worden gewezen. Enerzijds is het toepassingsgebied van de verzekering beperkt en anderzijds zijn er eveneens vrijstellingen opgenomen in de verzekeringspolis van de Verzekeringen van het Notariaat 17. Er zijn aldus bepaalde schadegevallen die niet onder de verzekering vallen en waarbij er dus regres kan worden uitgeoefend in hoofde van de verzekeraar tegen de notaris indien die het slachtoffer heeft vergoed. Zo wordt de verzekeraar vrijgesteld van zijn verplichtingen in bepaalde gevallen van grove schuld, bijvoorbeeld het niet vorderen van een hypothecaire inschrijving binnen de wettelijk vereiste termijn. De wetgever hield hier namelijk in het achterhoofd dat de notaris heel nauwkeurig en voorzichtig tewerk moet gaan. 8. Naast de Verzekeringen van het Notariaat is er de VZW Notariële Zekerheid. Deze heeft enerzijds als doel schade te vergoeden of te voorkomen en anderzijds biedt deze hulp aan notarissen in tijdelijke moeilijkheden om een eventuele schadegevallen te voorkomen of schade te herstellen wegens het in gebreke blijven van de notaris. Indien er zich een schadegeval voordoet die niet gedekt is door de verzekering kan het immers zijn dat de schade van het slachtoffer niet wordt vergoed bijvoorbeeld wegens onvermogen van de notaris. In dat geval kan de notariële zekerheid een oplossing bieden. Deze dekt aldus de gevallen waarbij 16 P. VANLATUM, S. VANDER EECKEN, Notariële figuranten. VNL-Congres 4 december 2010, Mechelen, Kluwer, 2010, P. VANLATUM, S. VANDER EECKEN, Notariële figuranten. VNL-Congres 4 december 2010, Mechelen, Kluwer, 2010,

11 een cliënt het slachtoffer is van een fout van de notaris, doch ook gevallen zoals oplichting. Deze beslist echter wel soeverein of deze het schadegeval al dan niet vergoedt, waardoor dit geen sluitende oplossing is voor de slachtoffers die hun schade vergoed wensen te zien 18 : de notariële zekerheid heeft tot doel een vrijwillige tussenkomst te verlenen ( ) Problematiek van niet-verzekerbaarheid en betaalbaarheid van de verzekering 9. De schadegevallen kunnen hoog oplopen in de notariële praktijk en hierdoor is er enerzijds de problematiek van de verzekerbaarheid van het risico en anderzijds de betaalbaarheid van de verzekering. Ook in de voorbereidende werkzaamheden werd deze problematiek van de vorige aansprakelijkheidsregeling m.b.t. notarissen aangehaald: de bedragen verbonden aan de beroepsaansprakelijkheid van alle beoefenaars van intellectuele beroepen lopen hoger op waardoor het probleem van de verzekerbaarheid naar voren komt. De bedragen van de transacties kunnen vaak heel hoog oplopen en deze heeft een invloed op de risico s van de beroepsaansprakelijkheid waardoor deze onverzekerbaar worden. Deze heeft een invloed op de werkelijke waarborg voor cliënten. Ten gevolge hiervan dringt de beperking van de notariële aansprakelijkheid zich op Steeds hoofdelijke aansprakelijkheid in hoofde van de notaris 10. De notaris blijft hoofdelijk aansprakelijk voor alle fouten die hij gedurende zijn beroepsuitoefening maakt, ook wanneer hij die uitoefende in het kader van een vennootschap. De hoofdelijke aansprakelijkheid van de notaris in combinatie met de verzekering is aldus problematisch, zowel voor de notaris als voor diens cliënt. Indien de verzekering niet tussenkomt dient de notaris het schadegeval zelf te vergoeden wat tot onvermogen van de 18 P. VANLATUM, S. VANDER EECKEN, Notariële figuranten. VNL-Congres 4 december 2010, Mechelen, Kluwer, 2010, Wetsontwerp houdende diverse bepalingen betreffende Justitie, Parl. St. Kamer , nr. 53, 3149/001,

12 notaris kan leiden. Eveneens kan de cliënt in aanraking komen met een schadegeval die niet door de verzekering wordt gedekt waardoor de schade eventueel niet wordt vergoed. 11. Merk evenwel op dat de notaris de gezinswoning onbeslagbaar kan maken. Een zelfstandige kan nl. zijn woning niet vatbaar voor beslag laten verklaren. Hiervoor dient er een verklaring voor de notaris worden afgelegd met instemming van de echtgenote. De wetgever had hierbij de bedoeling de woning van zelfstandigen die hun activiteiten binnen het kader van een vennootschap wensen uit te oefenen te kunnen laten beschermen Rekening houdende met het voorgaande werd een wetswijziging doorgevoerd van 25 april 2014, in werking getreden op 24 mei 2014 waarbij de persoonlijke aansprakelijkheid van de notaris kan worden beperkt indien deze aan bepaalde voorwaarden voldoet. 3. KMO-plan van De wetswijziging van 25 april 2014 kadert zich in het regeerakkoord van 20 juli 2012 die de voorgestelde maatregelen vervat in het KMO-plan goedkeurt 23. Het desbetreffende KMOplan heeft als doel zelfstandigen te beschermen, het zelfstandig ondernemerschap aan te moedigen en in het bijzonder de burgerlijke aansprakelijkheid te beperken van vrije en gereglementeerde beroepen door de uitoefening van hun beroep in het kader van een rechtspersoon 24. In het KMO-plan werd reeds, doch in meer algemene bewoordingen, de beperking van de beroepsaansprakelijkheid van de vrije beroepers naar voren gebracht: de doelstelling bestaat erin de ondernemer die zijn activiteit uitoefent in een vennootschapsvorm, de mogelijkheid te bieden onder bepaalde voorwaarden te genieten van een beperkte aansprakelijkheid ( ). Hierdoor ligt de aansprakelijkheid voor de uitoefening van het vrije beroep voortaan bij de rechtspersoon en niet langer bij de natuurlijke persoon die aan de oorsprong ligt. 21 Wet 25 april 2007 IV houdende diverse bepalingen, BS 8 mei Wetsontwerp betreffende de uitoefening van een vrije en gereglementeerd cijferberoep door een rechtspersoon, Parl. St. Kamer , nr. 52, 2261/002, Het KMO-plan van 2012 is de aangepaste versie van het KMO-plan dat door de regering werd goedgekeurd op 10 oktober K. RONSIJN en I. SAMOY, De nieuwe wettelijke regeling voor de burgerlijke professionele aansprakelijkheid van de notaris, Not.Fisc.M. 2014, afl. 10,

13 Zo voerde de wetgever reeds het KMO-plan uit voor de cijferberoepen nl. de accountants, belastingconsulenten, erkende boekhouders, erkende boekhouders-fiscalisten en bedrijfsrevisoren De aansprakelijkheid van de notaris na de wetswijziging van 25 april Algemeen 14. De wet van 25 april 2014 houdende diverse bepalingen betreffende Justitie bevat een luik over het notarisambt. De artikelen 130 tot en met 138 wijzigen de wet van 25 ventôse jaar XI op het notarisambt met betrekking tot verschillende punten nl. de uitoefening van het notarisambt in een notarisvennootschap, de verzekeringsverplichting en de beperking van de aansprakelijkheid van de notaris. 15. De in dit eindwerk besproken wetswijziging heeft eveneens betrekking op gerechtsdeurwaarders 26. Deze wijziging werd naar aanleiding van een amendement ingevoegd zodat voor de gerechtsdeurwaarders eenzelfde aansprakelijkheidsbeperking zou gelden zoals voor notarissen. Het gaat immers zowel bij notarissen als bij gerechtsdeurwaarders om juridische beroepen waarbij ze optreden als openbare ambtenaren. Er is echter een groot verschil tussen de regeling bij gerechtsdeurwaarders en deze bij notarissen. Bij notarissen dienen deze hun ambt uit te oefenen in het kader van een notarisvennootschap opdat de aansprakelijkheid kan worden beperkt. Gerechtsdeurwaarders echter, genieten van de aansprakelijkheidsbeperking ten belope van vijf miljoen euro zowel indien deze diens ambt uitoefent binnen als buiten een vennootschap. Dus ook gerechtsdeurwaarders die hun ambt uitoefenen als natuurlijke persoon (dus zonder enige vennootschap) genieten van de aansprakelijkheidsbeperking ten belopen van maximaal vijf miljoen euro per schadegeval. 25 Wet van 18 januari 2010 betreffende de uitoefening van een vrij en gereglementeerd cijferberoep door een rechtspersoon, BS 17 maart Art van de wet van 25 april 2014 houdende diverse bepalingen betreffende Justitie, BS 14 mei

14 Daarnaast is er nog een verschilpunt: de gerechtsdeurwaarder blijft steeds persoonlijk aansprakelijk, ook als deze diens ambt uitoefent binnen het kader van een vennootschap, terwijl de persoonlijke aansprakelijkheid van de notaris slechts beperkt is tot zijn inbreng (indien hij uiteraard aan de nodige voorwaarden voldoet om van de aansprakelijkheidsbeperking te genieten: zie infra) Aansprakelijkheidsbeperkingen bij overige vrije beroepers 16. Ook met betrekking tot architecten, cijferberoepen, vastgoedmakelaars en dierenartsen werd de aansprakelijkheid reeds beperkt 28, doch niet op dezelfde manier zoals dat bij notarissen het geval is. 17. Met de wet van 15 februari 2006 kunnen architecten 29 hun aansprakelijkheid beperken door een verplichte verzekering af te sluiten. Architecten dienen een rechtspersoon op te richten. Deze vennootschap is dan aansprakelijk indien de architect-vennoten een fout begingen tijdens het vervullen van hun taken. Deze beperking van de aansprakelijkheid heeft slechts uitwerking indien er een vennootschap met volkomen rechtspersoonlijkheid werd opgericht (BVBA, NV, CVBA, Comm. V.A.). Eveneens is er de verplichting dat er een verzekering dient te worden afgesloten in hoofde van de vennootschap 30. Merk op dat indien er een vennootschap werd opgericht, er een contractuele band ontstaat tussen de vennootschap (en niet de architect-natuurlijke persoon) enerzijds en de cliënt anderzijds. 18. De wet van 18 januari liet eveneens de cijferberoepen (nl. accountants, erkende boekhouders, belastingconsulenten, erkende boekhouders-fiscalisten en bedrijfsrevisoren) toe hun aansprakelijkheid te beperken indien ze hun beroepsactiviteiten kaderen binnen een vennootschap. Op die manier wordt de persoonlijke beroepsaansprakelijkheid van de natuurlijke persoon ondergebracht bij de vennootschap en niet meer bij de natuurlijke persoon 27 K. RONSIJN en I. SAMOY, De nieuwe wettelijke regeling voor de burgerlijke professionele aansprakelijkheid van de notaris, Not.Fisc.M. 2014, afl. 10, K. RONSIJN en I. SAMOY, De nieuwe wettelijke regeling voor de burgerlijke professionele aansprakelijkheid van de notaris, Not.Fisc.M. 2014, afl. 10, De wet van 15 februari 2006 betreffende de uitoefening van het beroep van architect in het kader van een rechtspersoon, BS 25 april K. RONSIJN en I. SAMOY, De nieuwe wettelijke regeling voor de burgerlijke professionele aansprakelijkheid van de notaris, Not.Fisc.M. 2014, afl. 10, Wet van 18 januari 2010 betreffende de uitoefening van een vrij en gereglementeerd cijferberoep door een rechtspersoon, BS 17 maart

15 die ze heeft opgericht 32. Externe accountants, externe belastingsconsulenten, erkende boekhouders en erkende boekhouders-fiscalisten zijn aansprakelijk volgens het gemeen recht en zijn verplicht een verzekering aan te gaan om hun burgerlijke aansprakelijkheid te dekken. 19. Bij bedrijfsrevisoren wordt hun aansprakelijkheid beperkt door een plafond in te stellen. Hun aansprakelijkheid (zowel voor de rechtspersoon als natuurlijke persoon) wordt namelijk beperkt tot drie miljoen euro voor de uitoefening van een opdracht bij een andere persoon dan een genoteerde vennootschap en tot twaalf miljoen euro voor de uitoefening van een opdracht bij een genoteerde vennootschap. Zij mogen hun aansprakelijkheid laten dekken door een verzekeringsovereenkomst die is goedgekeurd door de Raad van het Instituut van de Bedrijfsrevisoren Vervolgens kwam er met de wet van 11 februari 2013 een aansprakelijkheidsbeperking voor vastgoedmakelaars. Hun aansprakelijkheid kan worden beperkt indien ze hun activiteiten kaderen binnen een rechtspersoon en indien deze laatste is ingeschreven op het tableau van de vastgoedmakelaars. Eveneens dient er een verzekering te worden afgesloten. 21. Ook dierenartsen kunnen met de wet van 19 maart 2014 een aansprakelijkheidsbeperking genieten. Deze kunnen een rechtspersoon oprichten en zowel de dierenarts-natuurlijke persoon als de rechtspersoon dient een beroepsaansprakelijkheidsverzekering aan te gaan. 22. Ten slotte kunnen advocaten hun aansprakelijkheid beperken. Hiervoor trad de wetgever nog niet op. Men dient zich aldus te baseren op het Reglement van de Nederlandstalige Orde van Advocaten van de Balie van Brussel. Een advocaat kan zijn aansprakelijkheid beperken door diens beroep uit te oefenen in een burgerlijke vennootschap met beperkte aansprakelijkheid. Eveneens dient de advocaat een verplichte verzekering af te sluiten. De aansprakelijkheid van de advocaat wordt beperkt tot diens inbreng en het bedrag van de verplichte verzekering Wetsontwerp houdende diverse bepalingen betreffende Justitie, Parl. St. Kamer , nr. 53, 3149/001,

16 4.3 De wetswijziging van 25 april Uitoefening van het notarisambt in een vennootschap Art van de wet op het notarisambt: Een notaris kan, alleen of in associatie, zijn ambt uitoefenen in een vennootschap. Deze vennootschap moet de vorm aannemen van een besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid of een coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid. 23. Opdat de notaris van de aansprakelijkheidsbeperking zoals voorzien in de wet van 24 april 2014 zou kunnen genieten dient deze diens ambt uit te oefenen in het kader van een notarisvennootschap. In de voorbereidende werkzaamheden wordt het argument aangehaald dat burgers een groter vertrouwen hebben in rechtspersonen dan in natuurlijke personen. Rechtspersonen zouden meer waarborgen en zekerheid bieden. Er wordt namelijk een duidelijk onderscheid gemaakt tussen het vermogen van de rechtspersoon en die van de natuurlijke persoon waardoor het duidelijk is wat aan de vennootschap toebehoort en wat niet 34. Ongewijzigd is dat een notaris, alleen of in associatie, zijn ambt kan uitoefenen binnen een professionele vennootschap. Doch, in tegenstelling zoals voor de wetswijziging van 25 april 2014 het geval was, dient de notaris zijn ambt uit te oefenen in een besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid of een coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid. Volgens de wetgever zijn enkel deze rechtsvormen aangepast aan het notarieel ambt en/of aan de beoogde doelstelling van de beperkte aansprakelijkheid. De notaris die zijn ambt aldus uitoefent als natuurlijke persoon blijft onbeperkt aansprakelijk voor zijn professionele fouten 35. De mogelijkheid tot het beperken van de aansprakelijkheid van de notaris is aldus een zeer goed argument om de activiteiten te kaderen binnen één van de voormelde vennootschapsvormen. Art van de wet op het notarisambt: Associaties kunnen worden gevormd door : 1 notarissen waarvan de standplaats gelegen is in hetzelfde gerechtelijk arrondissement; 34 Wetsontwerp houdende diverse bepalingen betreffende Justitie, Parl. St. Kamer , nr. 53, 3149/001, K. RONSIJN en I. SAMOY, De nieuwe wettelijke regeling voor de burgerlijke professionele aansprakelijkheid van de notaris, Not.Fisc.M. 2014, afl. 10,

17 2 kandidaat-notarissen die zijn opgenomen op het tableau bijgehouden door een kamer van notarissen, op voorwaarde dat de associatie minstens één notaris-titularis bevat; 3 vennootschappen waarvan de aandelen toebehoren aan de onder 1 en 2 genoemde personen en waarvan het kader wordt bepaald door de Nationale kamer van notarissen, met dien verstande dat eenzelfde persoon niet tegelijk kan deelnemen aan de associatie via deze vennootschap en als natuurlijke persoon. 24. Met de wetswijziging werd ook gesleuteld aan de bepalingen met betrekking tot de vennoten van de notarisvennootschap. In tegenstelling tot bijvoorbeeld bij architecten kunnen slechts notarissen vennoot worden van de notarisvennootschap. Derden mogen zich niet mengen in openbare ambten. Een associatie kan gevormd worden door notarissen die hun standplaats hebben in hetzelfde gerechtelijk arrondissement, tussen notarissen-titularissen en kandidaat-notarissen. Eveneens kan een associatie worden gevormd door vennootschappen waarvan de aandelen toebehoren aan de notarissen van hetzelfde gerechtelijk arrondissement, notarissen-titularissen of kandidaat-notarissen Verzekering Art van de wet op het notarisambt: De notarisvennootschap is gehouden een verzekering burgerlijke aansprakelijkheid aan te gaan via een door de Nationale kamer van notarissen goedgekeurde verzekeringsovereenkomst die het in het tweede lid bepaalde maximum moet waarborgen. 25. De aansprakelijkheid van de notarisvennootschap wordt, indien de notaris diens activiteiten kadert binnen een vennootschap, beperkt tot een bedrag van vijf miljoen euro. Opdat dit bedrag daadwerkelijk beschikbaar zou zijn wordt de vennootschap ertoe gehouden een verzekering af te sluiten. De notaris dient aldus diens aansprakelijkheid te laten dekken door een door de Nationale Kamer van Notarissen goedgekeurde verzekeringsovereenkomst die het voormeld bedrag dekt 36. Deze verzekeringsovereenkomst moet afgesloten worden binnen zes maanden na de inwerkingtreding van de wet (1 januari 2015). 36 Wetsontwerp houdende diverse bepalingen betreffende Justitie, Parl. St. Kamer , nr. 53, 3149/001,

18 Zowel notarissen die hun ambt uitoefenen in het kader van een notarisvennootschap als notarissen die dit niet doen, dienen deze verzekering met een minimumbedrag van vijf miljoen euro af te sluiten. Deze analoge verplichting vloeit voort uit de gelijke toegang tot de openbare dienst die impliceert dat de burgers die beroep doen op een notaris eenzelfde bescherming mogen verwachten ongeacht de ambt wordt uitgeoefend in het kader van een notarisvennootschap 37. Er mag de burgers aldus geen onderscheid worden toegelaten indien zij beroep doen op een notaris die zijn ambt uitoefent binnen dan wel buiten de vennootschap. De burgers mogen aldus dezelfde bescherming verwachten ongeacht de wijze waarop notarissen hun ambt uitoefenen 38. Dit is eigenlijk logisch, aangezien er geen onderscheid mag worden gemaakt tussen burgers die beroep doen op een notaris die zijn ambt uitoefent in een notarisvennootschap en deze die dit niet doen. Sowieso is de burger dus beschermd door een verplichte verzekering in hoofde van de notaris Dubbele beperking van de professionele aansprakelijkheid van de notaris Art van de wet op het notarisambt: De aansprakelijkheid van de vennoten is beperkt tot hun inbreng. De aansprakelijkheid van de notarisvennootschap is beperkt tot een bedrag van vijf miljoen euro ( ). 26. Zoals reeds aangehaald mocht de notaris zijn beroep reeds uitoefenen binnen een professionele vennootschap. Doch, de notaris bleef met de vennootschap hoofdelijk aansprakelijk voor professionele fouten en de vennootschap kon zich verhalen op de notaris 39. Sedert de wetswijziging van 2014 kan de aansprakelijkheid van de notaris worden beperkt indien de voormelde voorwaarden zijn voldaan (nl. indien deze een verplichte verzekering heeft afgesloten en indien de uitoefening van het ambt in het kader van een notarisvennootschap plaatsvindt). 37 Wetsontwerp houdende diverse bepalingen betreffende Justitie, Parl. St. Kamer , nr. 53, 3149/001, Wetsontwerp houdende diverse bepalingen betreffende Justitie, Parl. St. Kamer , nr. 53, 3149/001, K. RONSIJN en I. SAMOY, De nieuwe wettelijke regeling voor de burgerlijke professionele aansprakelijkheid van de notaris, Not.Fisc.M. 2014, afl. 10,

19 Deze aansprakelijkheidsbeperking situeert zich op 2 vlakken. Enerzijds wordt de persoonlijke aansprakelijkheid van de notaris beperkt tot diens inbreng. Anderzijds wordt de aansprakelijkheid van de notarisvennootschap beperkt tot een bedrag van vijf miljoen euro 40 zodat de notariële activiteit verzekerbaar blijft Uitzonderingen Art van de wet op het notarisambt: ( ) De notaris blijft hoofdelijk aansprakelijk met de vennootschap voor de overtredingen die hij heeft begaan met bedrieglijk oogmerk of met het doel om schade te berokkenen, zonder afbreuk te doen aan het verhaalrecht van de vennootschap ten aanzien van de notaris. 27. De aansprakelijkheid wordt aldus niet beperkt in geval van bedrieglijk oogmerk of indien de notaris de bedoeling had om schade te berokkenen. De vennootschap met beperkte aansprakelijkheid zal de notaris dan niet beschermen. In dergelijk geval blijft de notaris hoofdelijk aansprakelijk met de vennootschap en kan deze laatste zich verhalen op de notaris. 28. De aansprakelijkheidsbeperking heeft anderzijds geen betrekking op de fouten die zijn begaan in hoofde van de notaris als orgaan van de vennootschap zoals bijvoorbeeld een zaakvoerder of bestuurder. Er dient namelijk een onderscheid te worden gemaakt naargelang de notaris enerzijds taken uitoefent in het kader van de uitoefening van het notarisambt of anderzijds andere taken uitoefent zoals het beheer van het personeel, betaling van belastingen, bijeenroeping van de algemene vergadering enz. Op fouten die de notaris zou begaan als orgaan binnen de vennootschap is het vennootschapsrechtelijk aansprakelijkheidsregime van toepassing. Het orgaan is dan hoofdelijk aansprakelijk voor de schade die het gevolg is van de overtreding van de vennootschapsstatuten of van de W.Venn A. RENIERS, Groot nieuws: de aansprakelijkheid van notarissen kan eindelijk worden beperkt!, Notariaat 2014, nr. 16, Art. 263 en 408 tweede lid W.Venn. 14

20 4.3.5 Overgangsbepaling Notarissen die hun ambt reeds in een notarisvennootschap uitoefenen, doch waarbij de vennootschapsvorm niet beantwoordt aan degene die vereist is opdat de aansprakelijkheid van de notaris kan worden beperkt, beschikken over een periode van drie jaar vanaf de inwerkingtreding van de wet (14 mei 2014) om hun statuten aan te passen. Slechts indien de nodige aanpassingen zijn gebeurd kan de notaris zich beroepen op de aansprakelijkheidsbeperking. 30. Binnen de zes maanden vanaf de inwerkingtreding dient elke notaris zich te verzekeren voor een bedrag van vijf miljoen euro Persoonlijk titularis Art derde lid van de wet op het notarisambt: De notaris blijft nochtans persoonlijk titularis van het notarisambt. 31. De notaris die opteert zijn ambt in het kader van een notarisvennootschap uit te oefenen blijft persoonlijk titularis van zijn ambt. Dit is verschillend van de aansprakelijkheidsbeperking bij bijvoorbeeld architecten. Daar kan de rechtspersoon zelf titularis zijn van het beroep, zelfs indien deze beroep moet doen op natuurlijke personen voor de vervulling van de vertegenwoordigingsmandaten 43. Echter, bij het notarieel beroep kan men deze redenering niet volgen. De notaris wordt benoemd bij koninklijk besluit en deze benoeming kan niet worden uitgebreid tot een rechtspersoon die de vereiste hoedanigheid kan verliezen indien de vennoten ervan niet meer zouden voldoen aan de wettelijke vereisten 44. De voorwaarde en hoedanigheid om het beroep uit te oefenen hangt volledig vast aan de notaris als natuurlijke persoon en niet met de vennootschap. De vennootschap is aldus slechts een middel om het beroep uit te oefenen, 42 Art. 138 Wet 25 april 2014 houdende diverse bepalingen betreffende Justitie, BS 14 mei Wetsontwerp houdende diverse bepalingen betreffende Justitie, Parl. St. Kamer , nr. 53, 3149/001, K. RONSIJN en I. SAMOY, De nieuwe wettelijke regeling voor de burgerlijke professionele aansprakelijkheid van de notaris, Not.Fisc.M. 2014, afl. 10,

21 maar deze kan nooit zelf titularis zijn van het notarieel ambt. De vennootschap draagt de vermogensrechtelijke gevolgen van de beroepsuitoefening van de notaris Strijdigheid met art. 10 en 11 van de Grondwet? 32. Enerzijds zijn er notarissen die hun ambt uitoefenen binnen het kader van een notarisvennootschap waardoor hun aansprakelijkheid wordt beperkt. Anderzijds zijn er notarissen die hun ambt uitoefenen buiten een vennootschap waardoor hun aansprakelijkheid niet kan worden beperkt. Dit onderscheid maakt geen schending uit van art. 10 en 11 van de Grondwet aangezien personen die zich in eenzelfde situatie bevinden eenzelfde behandeling krijgen. Alle notarissen die beslissen hun ambt uit te oefenen binnen een vennootschap worden namelijk gelijk behandeld, en hetzelfde geldt voor de notarissen die hun ambt uitoefenen buiten een vennootschap. Eveneens kan elke notaris ervoor opteren zijn ambt uit te oefenen binnen een notarisvennootschap 46. Het Grondwettelijk Hof 47 volgt deze zienswijze. Er is geen sprake van discriminatie wanneer een persoon vrijwillig kiest voor een specifiek stelsel (hier dus bijvoorbeeld indien de notaris ervoor opteert om diens ambt uit te oefenen binnen een notarisvennootschap) waarbij deze de gevolgen van die keuze kent. 45 F. BOUCKAERT, De professionele vennootschap voor de notarissen en kandidaat-notarissen in Notariële actualiteit, Brugge, die Keure, 2000, Wetsontwerp houdende diverse bepalingen betreffende Justitie, Parl. St. Kamer , nr. 53, 3149/001, GwH 20 oktober 2009, nr. 164/

22 5. Gevolgen van de wetswijziging 5.1 Aard van de notariële aansprakelijkheid Traditionele visie: summa divisio 33. Bij het notarieel beroep is er geen sprake van de objectieve of risicoaansprakelijkheid. De cliënt dient aldus schade, fout en causaal verband aan te tonen opdat de notaris aansprakelijk zou kunnen worden gesteld. De vraag is echter of er sprake is van contractuele of buitencontractuele aansprakelijkheid in hoofde van de notaris. Hieromtrent is er reeds veel discussie over geweest in de rechtspraak en de rechtsleer. De beroepsaansprakelijkheid van vrije beroepers zoals geneesheren is doorgaans contractueel van aard 48. Doch het notariaat wordt traditioneel gekenmerkt door de dualiteit van het beroep 49. Er kan namelijk sprake zijn van enerzijds een contractuele en anderzijds een buitencontractuele aansprakelijkheid in hoofde van de notaris. 34. Treedt de notaris op als openbaar ambtenaar dan maakt men toepassing van het gemeen recht inzake de buitencontractuele aansprakelijkheid. Het gaat om de uitvoering van de bevoegdheden die de notaris door de wet worden toebedeeld. Deze buitencontractuele aansprakelijkheid heeft betrekking op het vergoeden van schade die vreemd is aan de uitvoering van een contract, doch het gevolg is van de overtreding van algemene gedragsnormen 50. Opdat de cliënt de notaris extracontractueel aansprakelijk kan stellen dient deze aan te tonen dat de fout die de notaris beging geen tekortkoming uitmaakt van de contractuele verbintenis, doch wel van de algemene zorgvuldigheidsverplichting. Eveneens dient de cliënt aan te tonen dat de fout andere schade heeft teweeg gebracht dan degene die voortvloeit uit het slecht uitvoeren van de overeenkomst. Slechts dan kan de notaris buitencontractueel aansprakelijk worden gesteld 51. De lichtste fout volstaat opdat de notaris aansprakelijk kan worden gesteld. 35. Treedt de notaris echter op als zakenman (vb. in het kader van de onderhandelingen tot verkoop van goederen) dan is diens aansprakelijkheid van contractuele aard waarbij men aldus niet naar het gemeen recht inzake de buitencontractuele aansprakelijkheid kijkt. De 48 S. DE JONGHE, Notariële aansprakelijkheid, Rechtskroniek voor het Notariaat, deel 9, T. VAN SINAY, Aansprakelijkheid notaris in Het onroerend goed in de praktijk, Kluwer, afl. 157, S. DEVOS, Notariële aansprakelijkheid, Rechtskroniek voor het Notariaat, deel 19, S. DE JONGHE, Notariële aansprakelijkheid, Rechtskroniek voor het Notariaat, deel 9,

23 contractuele aansprakelijkheid regelt de vergoeding van schade ingevolge het niet-nakomen van een contract tussen de notaris en diens cliënt. De cliënt kan dan beroep doen op dwanguitvoering of schadevergoeding indien deze schade heeft geleden 52. Hierbij dient een lichte fout te worden aangetoond opdat de notaris aansprakelijk kan worden gesteld. 36. De vraag werpt zich op welke gevolgen het onderscheid tussen de contractuele en buitencontractuele verhouding heeft. 37. Vooreerst wordt het foutbegrip anders bekeken indien het gaat een om contractuele dan wel om een buitencontractuele verhouding. Indien het gaat om een buitencontractuele verhouding tussen de notaris en diens cliënt kan de notaris aansprakelijk worden gesteld indien deze een verbod of gebod overtreedt die in de wet wordt opgelegd. Eveneens kan de notaris op basis van art B.W. aansprakelijk worden gesteld indien deze de algemene zorgvuldigheidsnorm overtreedt waarbij de notaris wordt vergeleken met een normaal voorzichtig en redelijk beroepspersoon die in dezelfde feitelijke omstandigheden geplaatst wordt. De fout wordt aldus in concreto beoordeeld in geval van buitencontractuele aansprakelijkheid 53. Indien er sprake is van een contractuele verhouding wordt de fout echter in abstracto beoordeeld 54. Er wordt daarbij een onderscheid gemaakt tussen een resultaatsverbintenis en inspanningsverbintenis in hoofde van de notaris. Naargelang de soort verbintenis kan de notaris aansprakelijk worden gesteld indien ofwel het resultaat niet bekomen is, ofwel de inspanningen van de notaris om een bepaald resultaat te bekomen niet beantwoorden aan degene die een normaal voorzichtig en redelijk persoon in dezelfde omstandigheden zou doen 55. In geval van buitencontractuele aansprakelijkheid moet aldus een fout in hoofde van de notaris worden aangetoond terwijl bij de contractuele aansprakelijkheid de niet-nakoming van een contractuele verbintenis een fout inhoudt zodat bewijs van deze niet-nakoming volstaat. In het laatste geval dient de rechter aldus de overeenkomst te raadplegen om te oordelen of er al dan niet een fout in hoofde van de notaris kan worden vastgesteld. 52 S. DEVOS, Notariële aansprakelijkheid, Rechtskroniek voor het Notariaat, deel 19, H. CASMAN, Notariële aansprakelijkheid: Contractueel of buitencontractueel?, Not.Fisc.M. 2014, afl. 2, T. VAN SINAY, Aansprakelijkheid notaris in Het onroerend goed in de praktijk, Kluwer, afl. 157, F. BUYSSENS, De beroepsaansprakelijkheid van de notaris en de draagwijdte van zijn informatieplicht, T. Fam. 2012, afl. 3,

24 38. Naast het foutbegrip wordt eveneens het schadebegrip anders ingevuld naargelang de aard van de verhouding. Is deze verhouding buitencontractueel dan wordt alle schade vergoed. In het andere geval wordt slechts de gederfde winst of het geleden verlies vergoed Het is echter mogelijk dat de notaris optreedt als openbaar ambtenaar en als zakenman bij eenzelfde cliënt. Zo kan de notaris enerzijds optreden om authenticiteit te verlenen aan een overeenkomst, doch anderzijds kan de notaris ook worden aangesproken om advies te verlenen omtrent bijvoorbeeld de meest geschikte clausules die in de overeenkomst dienen te worden opgenomen om een bepaalde doelstelling te bereiken. De dualiteit van het beroep speelt aldus een kleine rol aangezien beide hoedanigheden in de praktijk meestal samen worden uitgeoefend 57. Dit werd in het verleden reeds bevestigd in de rechtspraak, zoals bijvoorbeeld door de rechtbank van Oudenaarde: Evenwel dient te worden vastgesteld dat in de praktijk de notaris vaak opdrachten in beide functies vervult voor éénzelfde cliënt en tot verwezenlijking van éénzelfde rechtshandeling, wat voor gevolg heeft dat hoger genoemde dualiteit bij de beoordeling van de professionele aansprakelijkheid steeds minder een rol gaat spelen, waardoor het onderscheid extracontractuele en contractuele aansprakelijkheid steeds minder wordt gemaakt Rechtsleer en rechtspraak 40. Er is echter rechtspraak en rechtsleer die van oordeel is dat voormeld onderscheid dient te worden verlaten 59. Zo is er bijvoorbeeld in de rechtsleer de stelling dat er steeds sprake is van een contractuele verhouding tussen de notaris en diens cliënt, ook indien deze optreedt als openbaar ambtenaar 60. Slechts indien de notaris optreedt in het kader van een gerechtelijke opdracht is de aansprakelijkheid buitencontractueel van aard volgens deze stelling. Daarnaast is er de visie dat de contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid samenloopt en samen dienen 56 F. BUYSSENS, De beroepsaansprakelijkheid van de notaris en de draagwijdte van zijn informatieplicht, T. Fam. 2012, afl. 3, J. RENS, Aansprakelijkheid van de notaris, TPR 2006, afl. 4, S. DE JONGHE, Notariële aansprakelijkheid, Rechtskroniek voor het Notariaat, deel 9, 37; Rb. Oudenaarde 3 april 2006, 03/395/A. 59 F. BUYSSENS, De beroepsaansprakelijkheid van de notaris en de draagwijdte van zijn informatieplicht, T. Fam. 2012, afl. 3, F. BUYSSENS, De beroepsaansprakelijkheid van de notaris en de draagwijdte van zijn informatieplicht, T. Fam. 2012, afl. 3,

25 te worden toegepast. Volgens deze strekking dient de wil van de partijen te worden afgeleid om enerzijds de buitencontractuele aansprakelijkheid van de notaris uit te sluiten en anderzijds enkel de principes van de contractuele aansprakelijkheid toe te passen in de verhouding tussen de notaris en cliënt. Ook is er rechtspraak waarbij de regeling van de contractuele aansprakelijkheid wordt toegepast op een notaris die optreedt als openbaar ambtenaar, zoals bijvoorbeeld wanneer deze een authentieke akte verlijdt. Eveneens is er rechtspraak die zegt dat de aansprakelijkheid van de notaris dient te worden beoordeeld volgens de buitencontractuele aansprakelijkheidsregels. Ook werd reeds de mening verdedigd dat de aansprakelijkheid van de notaris zowel contractueel als buitencontractueel is, doch dat bij de beoordeling ervan enkel de regels van de contractuele aansprakelijkheid van toepassing zijn Eveneens is er rechtspraak die deze dualiteit strikt toepast, zoals bijvoorbeeld het hof van beroep van Brussel in diens arrest van 16 oktober In dit arrest ging het over een tekortkoming aan de informatie- en voorlichtingsverplichting in hoofde van de notaris ten aanzien van diens cliënten. De notaris zou nl. niet gewezen hebben om het onevenwichtig en onrechtvaardig karakter van het in de regelingsakte vervatte akkoord. Het hof van beroep was van oordeel dat er sprake was een buitencontractuele verhouding tussen de notaris en diens cliënt aangezien het ging over de uitvoering van een wettelijke opdracht (nl. informatieplicht). Het is echter volgens het hof mogelijk dat de contractuele aansprakelijkheidsregeling toch van toepassing is indien kan worden aangetoond dat er een contract tussen notaris en de partijen was i.v.m. het bezichtigen van het onroerend goed en het opmaken van een schattingsverslag. Volgens deze visie is er in principe dus sprake van buitencontractuele aansprakelijkheid in hoofde van de notaris, doch indien een contractuele verhouding kan worden aangetoond worden de contractuele aansprakelijkheidsregels toegepast. Aangezien in casu geen contractuele verhouding kon worden aangetoond oordeelt het hof van beroep dat de aansprakelijkheid van de notaris die handelt als openbaar ambtenaar buitencontractueel van aard is. Dit arrest volgt dus duidelijk de traditionele visie van de dualiteit 63. De meningen omtrent de aard van de notariële aansprakelijkheid zijn aldus verdeeld. 61 A. RENIERS, Arrest van het Grondwettelijk Hof 13 december 2012 De notariële aansprakelijkheid in het licht van de vertrouwensopdracht van de notaris, Notarius 2013, afl. 18, Brussel (1 e k.), 16 december 2008, T. Fam 2012, afl. 3, F. BUYSSENS, De beroepsaansprakelijkheid van de notaris en de draagwijdte van zijn informatieplicht, T. Fam. 2012, afl. 3,

26 5.1.3 Invloed van de rechtspraak van het Hof van Cassatie en het Grondwettelijk Hof op de summa divisio 42. Er is recentelijke rechtspraak van het Grondwettelijk Hof en van het Hof van Cassatie die deze bestaande dualiteit aan de kant schuift. 43. In een ouder arrest van het Hof van Cassatie van 23 oktober stelde het Hof dat indien de notaris optreedt in het kader van het opstellen van een onderhandse overeenkomst de contractuele aansprakelijkheidsregels van toepassing zijn, zonder meer. Uit voormeld arrest kan aldus bezwaarlijk worden afgeleid dat de aansprakelijkheid van de notaris als openbaar ambtenaar moet worden beoordeeld op basis van de regels inzake de buitencontractuele aansprakelijkheid 65. Vervolgens is er het recentelijke arrest van het Hof van Cassatie van 6 juni In dit arrest ging het over de vraag over de aard van de aansprakelijkheid van de notaris (al dan niet contractueel) en daarmee samenhangend de vraag naar de verjaring van de aansprakelijkheidsvordering. Het Hof van Cassatie besluit in voormeld arrest tot de contractuele aansprakelijkheid van de notaris, ook al had de fout deels betrekking op de wettelijke verplichting in hoofde van de notaris tot nazicht van de identiteit van de partijen, zoals vervat in art. 11 Notariswet. Volgens de traditionele opvatting zou deze laatste fout vanwege de notaris moeten leiden tot de buitencontractuele aansprakelijkheid van de notaris. In dit arrest echter bevestigt het Hof de contractuele aansprakelijkheid ondanks de fout een fout is die uit de wet voortvloeit en niet voortvloeit uit een contract tussen de partijen Ook het Grondwettelijk Hof oordeelt in dezelfde richting. Zo is er het arrest van het Grondwettelijk Hof van 13 december In het kader van dit arrest kwam de aansprakelijkheid van een notaris naar voren die een fout had gemaakt bij het opstellen van een authentieke akte. Er bestond discussie over de verjaringstermijn van de vordering tegen de notaris. In eerste aanleg was de rechter van oordeel dat de regels van de contractuele aansprakelijkheid toepasselijk waren op de voorliggende feiten. Doch in hoger beroep paste 64 Cass. 23 oktober 2008, Arr. Cass. 2008, nr A. RENIERS, Arrest van het Grondwettelijk Hof 13 december 2012 De notariële aansprakelijkheid in het licht van de vertrouwensopdracht van de notaris, Notarius 2013, afl. 18, Cass. 6 juni 2013, AR C F. 67 H. CASMAN, Notariële aansprakelijkheid: Contractueel of buitencontractueel?, Not.Fisc.M. 2014, afl. 2, A. RENIERS, Arrest van het Grondwettelijk Hof 13 december 2012 De notariële aansprakelijkheid in het licht van de vertrouwensopdracht van de notaris, Notarius 2013, afl. 18, 1-5; GwH 13 december 2012, nr. 150/