Toegankelijkheid: van woning tot woonomgeving. Voorbeeld in Sint-Jans-Molenbeek: project Begijnenstraat I en II

Transcriptie

1 Toegankelijkheid: van woning tot woonomgeving Voorbeeld in Sint-Jans-Molenbeek: project Begijnenstraat I en II

2 Opdracht Kenniscentrum Woonzorg Brussel In Brussel is er een groot tekort aan passende woningen voor ouderen. Hun aantal en diversiteit nemen toe. In opdracht van de Vlaamse Overheid en de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) werkt het Kenniscentrum Woonzorg Brussel nieuwe strategieën uit. Het doel is ouderen en zorgbehoevenden zo lang mogelijk thuis te laten wonen. Eens dat niet meer gaat, is er residentiële opvang en zorg. Een toekomstgericht beleid kiest voor aangepaste woningen en zorg op maat, en investeert in human resources in de zorgsector. Het Kenniscentrum zet zich in op vlak van woonzorg en het uitbouwen van 33 woonzorgzones Stabiliseer het wonen, mobiliseer de zorg

3 Wat is woonzorg? Met het nieuwe woonzorgdecreet wil de Vlaamse Gemeenschap inspelen op de groeiende vergrijzing met een aanpak gericht op de thuiszorg en de ouderenzorg Doel is mensen indien nodig met ondersteuning van de thuiszorg - zo lang mogelijk thuis te laten wonen, maar ook voorzieningen voorzien voor hen die hiertoe niet meer in staat zijn Om dit in Brussel waar te maken, worden woonzorgzones uitgetekend

4 Wat is een woonzorgzone? Een woonzorgzone is een wijk die het welzijn van de bewoners bevordert opdat mensen zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen In elke woonzorgzone is er een zorgknooppunt waar bewoners terecht kunnen met hun vragen. Er wordt zorg en hulp geboden aan mensen die het nodig hebben Een woonzorgzone kenmerkt zich door obstakelvrije straten en pleinen en heeft ze een aanbod van woningen en voorzieningen die toegankelijk zijn voor iedereen (design for all)

5 33 woonzorgzones, 7C Hoog- Molenbeek

6 Woonzorgzone Molenbeek: project Begijnenstraat I Begijnenstraat I: samenhuisproject voor ouderen en personen met een mentale handicap, geopend in Op het gelijkvloers komt het Lokaal Dienstencentrum De Vaartkapoen. Initiatiefnemer De Lork vzw: woningen voor personen met een mentale handicap (7 personen) Initiatiefnemer De Vaartkapoen vzw: lokaal dienstencentrum en 11 aanleunwoningen voor ouderen Het uitgangspunt: boven het gelijkvloers, waar het lokaal dienstencentrum De Vaartkapoen komt, zijn 11 woningen (appartementen en flats) gerealiseerd die comfortabel, veilig en toegankelijk zijn voor ouderen en personen met een handicap Rekening houdend met toegankelijkheidsnormen: drempelhoogte, liftgrootte, oppervlakteminima, deurbreedte, draaicirkels, hoogte van de schakelaars en de stopcontacten, onderrijdbare wastafels en aanrechten in de badkamers en keukens, aangepast toiletten enz.

7 Woonzorgzone Molenbeek: project Begijnenstraat I De Brailleliga heeft bijgedragen om het gebouw toegankelijk te maken voor blinden en slechtzienden. Er zijn auditieve en visuele markeringen, ook in de lift. Het Toegankelijkheidsbureau (Hasselt) onderzocht het plan op mogelijke verbeteringen en aanpassingen. De woningen van het pand in de Begijnenstraat worden beheerd door het Sociaal Verhuurkantoor Baïta. Het gebouw biedt plaats aan 15 personen; ouderen en personen met een handicap, in verschillende woonvormen (kleinschalig groepswonen, begeleid wonen, zelfstandig wonen met ondersteuning ). De nodige zorg en diensten krijgen ze via o.a. de thuiszorgdiensten. Ze leven er samen in een intergenerationeel geïntegreerd woonconcept. De senioren kunnen in crisissituaties beroep doen op de 24-urenpermanentie van De Lork vzw, de voorziening voor personen met een handicap. Dit geeft hen een groot gevoel van veiligheid. De appartementen in de Begijnenstraat en het lokaal dienstencentrum bevinden zich in het centrum van de woonzorgzone Hoog-Molenbeek. Daarom werden alle diensten (winkels, voorzieningen) binnen een straal van 250 à 300 meter in kaart gebracht. Ook werden de straten getest op toegankelijkheid. Dit heeft ertoe geleid dat de gemeente in de wijk een aantal aanpassingswerken uitvoerde.

8 Kaart voorzieningen in beeld gebracht

9 Foto s voor en na Begijnenstraat I

10 Foto s voor en na Begijnenstraat I

11 Portret van mevrouw Vandelangehove Mevrouw Vandelangehove is slechtziend, maar omdat de lift is uitgerust met braille en een stem die de verdieping meldt, kan ze autonoom haar woning verlaten. Ze heeft regelmatig contact met haar buurvrouw, een jonge vrouw met een verstandelijke handicap en fysieke beperking Ze krijgt hulp van een thuiszorgdienst voor schoonmaken en strijken Eenmaal per week komt de pedicure langs Ze doet inkopen met haar dochter en kookt zelf heerlijk gerechten Ze kijkt uit naar de komst van het lokaal dienstencentrum, in bijzonder het geplande sociaal restaurant Ze doet af en toe een beroep op de permanentie van De Lork, o.a. na een inbraak Toen ze vorig jaar gevallen was, werd ze snel geholpen door haar buurvrouw Elke avond komt een bewoner van De Lork iets bij haar drinken

12 Woonzorgzone Molenbeek: project Begijnenstraat II Begijnenstraat II: verbouwing van een kantoorgebouw tot een nursing-unit en een dagcentrum voor personen met een handicap, in combinatie met 15 woningen en een nog nader te bepalen invulling aan de straatzijde Initiatiefnemer Zonnelied vzw biedt op 8 locaties in en rond Brussel zorg aan personen met een handicap (al dan niet met bijkomende psychiatrische problematiek en gedragsproblemen), personen met een meervoudige handicap en personen met een niet-aangeboren hersenletsel Begijnenstraat II beslaat een site van meer dan m² met plaats voor een dagcentrum voor 6 personen met een handicap, een nursingunit voor 25 personen, 15 aanleunwoningen en een gelijkvloers met welzijnsvoorzieningen In 2014 wordt het dagcentrum en de nursing-unit opgeleverd, later de aanleunwoningen Met de extra woningen krijgt het lokaal dienstencentrum meer mogelijkheden om zorgbehoevende ouderen uit de buurt in een aangepaste woonomgeving zelfstandig te laten wonen en hen te begeleiden in het verkrijgen van de nodige zorgen en diensten

13 Samenvatting Project Begijnenstraat I en II heeft ingezet op het creëren van betaalbare en toegankelijke woningen voor ouderen en personen met een handicap De Lork vzw en Zonnelied vzw staan in voor de nodige ondersteuning voor de personen met een handicap, maar de ouderen kunnen hierop een beroep doen. Dat er altijd iemand voor hen klaar staat, geeft hen een veilig gevoel Een toegankelijke woning heeft alleen zin als ook de woonomgeving is aangepast. Vandaar dat de volgende stappen ondernomen zijn: Het Kenniscentrum en het Toegankelijkheidsbureau hebben samen met collega en rolstoelgebruiker Inge Van Osselt alle straten in de buurt verkend. Vervolgens werden alle knelpunten en obstakels in kaart gebracht

14 Toegankelijkheid woonzorgzone Hoog-Molenbeek

15 Toegankelijkheid woonzorgzone Hoog-Molenbeek

16 Toegankelijkheid woonzorgzone Hoog-Molenbeek

17 Toegankelijkheid woonzorgzone Hoog-Molenbeek De knelpunten en obstakels werden doorgegeven aan de gemeente Sint- Jans-Molenbeek Het is onmogelijk om alle knelpunten onmiddellijk weg te werken. Maar telkens wanneer straten heraangelegd worden, kan de gemeente rekening houden met de in kaart gebrachte knelpunten en obstakels. Een aantal zijn op die manier al weggewerkt bij de heraanleg van enkele straten

18 Toegankelijkheid woonzorgzone Hoog-Molenbeek Idealiter zou elke gemeente bij de planning van de heraanleg van een straat, een toegankelijkheidsscreening moeten laten uitvoeren. Op die manier wordt het stap voor stap mogelijk om de hele woonomgeving toegankelijk te maken. Wat is toegankelijkheid?

19 Toegankelijkheid speelt zich af op verschillende niveau s Meer en meer groeit het besef dat voor ouderen niet alleen de kwaliteit van de woning, maar vooral ook de kwaliteit van de woonomgeving van groot belang is (Penninx en Royers, 2007). Het gaat dan over de noodzaak van goede woonomstandigheden en een veilige, uitnodigende en wandelbare leefomgeving. Het gaat daarbij echter ook over de binding die ouderen ervaren met hun leefomgeving, het buurtgebruik, de locale, sociale contacten en de mogelijkheid om maatschappelijk actief te blijven en een zinvolle rol te vervullen. (Buffel; De Donder; De Witte en Verté in Oost, west: buurt best?) Fysiek niveau: meestal denken we bij toegankelijkheid aan fysieke obstakels en hindernissen Emotioneel niveau: mensen zijn emotioneel verbonden met hun eigen woonomgeving door de herinneringen. Gewoontes zorgen ervoor dat ze zich thuis voelen en niet willen verhuizen. Ouderen hebben een sterke binding met hun buurt door de concentratie van winkels. Dagelijkse ontmoetingen en boodschappen dragen bij tot een verhoogd veiligheidsgevoel en een publieke familiariteit (Noor Talpe: , VUB) Sociaal niveau: directe buren spelen bij ouderen een belangrijke rol voor het bieden van steun, maar ook lokale organisaties bevorderen de bonding relaties onder ouderen (Noor Talpe: , VUB). Daarom is het belangrijk dat in alle woonzorgzones toegankelijke woningen komen waar ouderen naartoe kunnen verhuizen (in de eigen buurt)

20 Toegankelijkheid speelt zich af op verschillende niveau s DeOnderzoek heeft aangetoond dat wanneer de fysieke omgeving als aangenaam ervaren wordt er meer interactie tussen de bewoners is. Er wordt gemakkelijker een praatje gemaakt, men begroet elkaar en knapt een klusje op voor een buur Zodoende kent men elkaar beter. Dit draagt bij tot een verhoogd veiligheidsgevoel en leefbaarheid van de buurt, en aan een thuisgevoel (Blokland, 2006 in Buffel; De Donder; De Witte en Verté in Oost, west: buurt best?)

21 Toegankelijkheid: de 5 B s (1) Betaalbaarheid: toegankelijkheid moet betaalbaar zijn voor iedereen. Dankzij het sociaal verhuurkantoor Baita is het mogelijk de woningen aan een sociaal tarief aan ouderen en personen met een handicap te verhuren. (2) Bereikbaarheid: de mogelijkheid om een plaats te kunnen bereiken. Wanneer zowel het gebouw alsook de woonomgeving toegankelijk worden gemaakt, kunnen de bewoners op eigen kracht overal naartoe. (3) Beschikbaarheid: de mogelijkheid om, indien nodig, mensen, diensten of hulpmiddelen in te zetten. De 24u permanentie voor personen met een handicap is ook beschikbaar voor de ouderen in het gebouw en de buurt. Ondanks het feit dat de meeste ouderen zelden een beroep doen op de dienst, voelen ze zich veilig door zijn aanwezigheid.

22 Toegankelijkheid: de 5 B s (4) Begrijpbaarheid: is dat alles duidelijk, verstaanbaar aannemelijk, inzichtelijk en bevattelijk is. Bijvoorbeeld de lift is voor meerder gebruikers begrijpelijk dmv braille, stem. op zo n manier dat het geen obstakel vormt om vrij de lift te gebruiken. Dus ook begrijpelijk voor slechtzienden, blinden, doven. (5) Bruikbaarheid: alle gebruikers moeten toegang hebben tot de buurt. Ook ouderen en personen met een handicap moeten gemakkelijk in winkels en diensten binnen kunnen om gebruik te maken van het aanbod. Dit geldt zowel voor de bakker, de mutualiteit, als de kapper en de bank, opdat ouderen actieve gebruikers blijven.

23 Lakensestraat 76/ Brussel Tel

24