De perspectieven bij de externe ondersteuning van het handelingsgericht werken op school

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "De perspectieven bij de externe ondersteuning van het handelingsgericht werken op school"

Transcriptie

1 Vorm geven aan zorg vanuit Handelingsgericht Werken Ondersteuning vanuit de pedagogische begeleiding In het pedagogisch project van veel scholen vind je de intentie terug om aan iedere leerling een gepersonaliseerde zorg te geven. De jongere met zijn unieke persoonlijkheid en specifieke leefcontext staat dan centraal in de zorg. De toename van het aantal zorgvragen leidt bij het nastreven van deze betrachting echter tot een spanningsveld. Vooral de verwachtingen die gesteld worden naar aanleiding van frequente attesteringen leiden tot intensieve zorg bij leer- en ontwikkelingsstoornissen bij leerlingen en voeden de perceptie over een ontoereikende en niet realiseerbare zorg. Enerzijds zien wij als pedagogische begeleidingsdienst in scholen creatieve oplossingen groeien vanuit dit spanningsveld. Vanuit het beleid van de school wordt er binnen de bestaande omkadering, gezocht naar het ontwikkelen van een structuur die zowel een antwoord kan bieden op het toenemend appel van leerlingen naar verhoogde zorg als op de vraag naar ondersteuning van de leraren. Zo pogen leraren bijvoorbeeld op de klasvloer overzicht te behouden op leerzorgvragen en ook antwoorden te formuleren op leernoden. Vaak voelen leraren zich hierbij gesteund door het pedagogisch ondersteunend personeel. Anderzijds geven directies, leraren en leerlingenbegeleiders aan dat ze, zoals hoger vermeld, voortdurend botsen tegen de grenzen van hun draagkracht. De toenemende aandacht voor het handelingsgericht werken (HGW) binnen de pedagogische begeleidingsdienst kadert in het mee zoeken naar oplossingen voor het geschetste spanningsveld. Het HGW biedt immers een kader waarin de zorg voor iedere leerling en de ondersteuning van de leraar en leerlingenbegeleider bij het verwezenlijken van die zorg concreet vorm kan krijgen. De perspectieven bij de externe ondersteuning van het handelingsgericht werken op school Ter oriëntatie van onze interne werking heeft de pedagogische begeleidingsdienst van het diocees Brugge de uitgangspunten van het HGW visueel voorgesteld in een schema (zie bijlage 1). Voor wie zich in het HGW verder wenst te verdiepen, verwijzen we in de literatuurlijst naar een aantal bronnen waarin deze uitgangspunten verder worden uitgewerkt. Wij willen ons in deze bijdrage focusen op het HGW als inspiratiebron bij externe ondersteuning van scholen. Onze aandacht gaat hierbij zowel naar het schoolbeleid, het ondersteunend pedagogisch personeel als naar de leraren. 1

2 Inhoudelijk hebben onze tussenkomsten zowel raakvlakken met de beleidsmatige als met de didactische en de pedagogische aspecten van zorg. Het beleidsperspectief Bij het benaderen van de zorg vanuit het beleidsperspectief kan het zorgcontinuüm een nuttig instrument zijn. In dit continuüm worden gradaties van ondersteuning afgebeeld. Het suggereert tevens een afstemming tussen schoolinterne zorg en externe ondersteuning (zie bijlage 2). Vanuit de DPB zien wij het als onze taak om mee te werken aan een effectieve en efficiënte organisatie van de zorg en dit zowel op het niveau van de individuele scholen als op dat van de scholengemeenschap. Het gemeenschappelijk kader dat het zorgcontinuüm biedt voor de school, de scholengemeenschap, CLB en DPB willen wij maximaal benutten. Wij als diocesane pedagogische begeleidingsdienst hechten veel belang aan een degelijke afstemming met het CLB. De rol van beiden in de zorgaanpak op school is complementair. De leerzorg van het CLB vertrekt vanuit het leerlingperspectief. Zij verkennen en expliciteren in samenspraak met de diverse betrokkenen de onderwijsbehoeften van (zorg)leerlingen. Zij ondersteunt verder ook de leraar die in de klas naar passende antwoorden zoekt op de leernoden van de leerling. Deze leerzorgaanpak, die zich vaak situeert in de tweede en derde fase op het continuüm, is echter niet gerelateerd aan specifieke leerinhouden, noch aan concrete vakdidactische methodes. Deze vertaling behoort tot de taak van de leraar en de vakgroep. De vakbegeleiders kunnen als extern expert de leraar en de vakgroep ondersteunen bij het didactisch vorm geven aan de preventieve basiszorg (fase 0) en de verhoogde zorg (fase 1) op de klasvloer. Deze individuele en vakgroepgerichte aanpak krijgt meer kans als hij zich situeert binnen een schoolbreed zorgbeleid. Dit impliceert dat de school beleidsbeslissingen op verschillende beleidsdomeinen zoals personeelsbeleid, evaluatiebeleid, infrastructuur ook altijd bekijkt vanuit het zorgperspectief. De schoolbegeleider kan hierbij de functie opnemen van critical friend. 2

3 Het didactisch perspectief Binnen de preventieve basiszorg wordt er gezocht naar een didactische aanpak die maximaal aan de noden, leerstijlen en voorkeuren van iedere leerling tegemoet komt. De vakbegeleiders bekijken samen met de leerkracht en/of de vakgroep hoe dit binnen hun specifiek vakgebied gerealiseerd kan worden. De cruciale vraag die de vakbegeleider en leraar samen proberen te beantwoorden is de volgende: Hoe kunnen algemene didactische principes die bijdragen tot een brede zorg vorm krijgen in de dagdagelijkse lespraktijk binnen een specifiek vakgebied? Om op deze vraag antwoord te bieden moeten we eerst de algemene didactische principes en richtlijnen in functie van een brede preventieve basiszorg verkennen. Deze algemene didactische principes werden in functie van die brede zorg uitgewerkt binnen het concept 'Universal Design for Learning'. Universal Design for Learning (UDL) vindt zijn oorsprong bij Universal Design. Dit begrip ontstond in de architectuur. Het betekent dat gebouwen zo ontworpen moeten worden dat er een zo divers mogelijke groep tegelijk gebruik van kan maken. Ron Mace, stichter van het Centrum for Universal Design aan the State University of North Carolina, werkte aan het creëren van toegankelijke omgevingen die bruikbaar zijn voor iedereen ongeacht de beperking, leeftijd enzovoort. Het begrip 'Universal design' werd naar de onderwijscontext vertaald. De essentie van UDL is flexibiliteit en alternatieven voorzien om tegemoet te komen aan de verschillende noden, leerstijlen en voorkeuren van iedere leerling. Dit vertaalt zich in didactische principes die betrekking hebben op het variëren in de manier waarop we informatie aanbieden, de verwerking van die informatie ondersteunen en de mate van betrokkenheid van de leerling bij het leerproces. Het onderstaande schema geeft een overzicht van deze algemene didactische principes en de didactische richtlijnen voor een brede preventieve basiszorg. Enkele richtlijnen zijn toepasbaar op het niveau van de verhoogde zorg. We werken ze telkens kort uit en geven ter illustratie een voorbeeld. Principes en richtlijnen vanuit 'Universal Design for Learning' (1) 3

4 Principe 1: Informatie op verschillende manieren aanbieden Leerlingen verschillen in de manier waarop zij informatie waarnemen en begrijpen. In realiteit is er geen ideale vorm van informatie aanbieden die optimaal is voor alle leerlingen. Het is dus essentieel dat informatie op verschillende manieren wordt aangeboden. Universal Design for Learning (UDL) veronderstelt dat er nagedacht wordt over hoe informatie wordt aangeboden. Door op voorhand zoveel mogelijk alternatieven en mogelijkheden aan te reiken om informatie op te nemen, zorg je ervoor dat er achteraf geen of minder aanpassingen nodig zijn. Richtlijn 1: Informatie opneembaar maken door verschillende zintuigen De eerste richtlijn stelt dat de lesinhoud zo wordt aangeboden dat hij opneembaar is voor alle leerlingen. Het is moeilijk voor een leerling om informatie te leren die voor hem niet of moeilijk opneembaar is. We kunnen informatie vooraf flexibel (digitaal) ter beschikking stellen zodat leerlingen zelf kunnen kiezen welke tekstgrootte, afbeeldingen, kleur ze willen gebruiken om ergens de nadruk op te leggen We kunnen bij gebruik van een tekstboek, een goed leesbaar lettertype gebruiken. Schreefloze lettertypes (zonder de dunne dwarsstreepjes aan het uiteinde van een letter zoals 'Arial') zijn beter leesbaar. Bij slides of transparanten kunnen we best een minimum tekengrootte van 20 gebruiken. 4

5 Richtlijn 2: Verduidelijken en structuur aanbieden Een van de doelen van onderwijs heeft te maken met het verwerven van actieve informatievaardigheden zoals relateren, vergelijken, selectieve aandacht, nieuwe informatie integreren met voorkennis, strategische categorisatie en actief memoriseren. Een duidelijke en heldere presentatie van de informatie kan de nodige ankerpunten bieden om tegemoet te komen aan verschillen tussen leerlingen m.b.t. het beheersen van deze vaardigheden. Verduidelijk een complexe structuur of theorie door bijvoorbeeld overgangswoorden te gebruiken, door linken te leggen tussen ideeën in een mindmap. De eerste slide geeft textueel weer dat er 3 principes en 9 richtlijnen zijn. De tweede slide laat dit schematisch zien. Richtlijn 3: Informatie op verschillende manieren aanbieden n e n le n e waarop informatie voor alle leerlingen kan aangeboden worden. Op hoe meer manieren we informatie kunnen overbrengen en presenteren (bijvoorbeeld niet enkel auditief maar ook visueel), hoe meer kans dat iemand het zal opnemen en begrijpen. Het is dus belangrijk om verschillende soorten materialen in een les te gebruiken. Leerlingen die moeilijk(er) betekenis kunnen halen uit het ene materiaal zullen baat hebben bij een ander soort lesmateriaal. Zorg ervoor dat hoofdconcepten die voorgesteld worden in één vorm van symbolische representatie (bv. tekstuitleg of een wiskundige vergelijking) ook aangeboden worden in een alternatieve vorm (bv. illustratie, diagram, video, strip, foto, animatie, fysieke of virtuele manipulatie, mindmap ). 5

6 Ondersteun leerlingen door in lesmateriaal door te linken naar definities van onbekende woordenschat, voorkennis, meer informatie, notities van lesgever of medestudenten, anders gestructureerde informatie... Principe 2: Actie en expressie Leerlingen verschillen in de manier waarop zij een leeromgeving beheren en uitdrukken wat ze kennen en kunnen. Sommige leerlingen kunnen zich misschien goed uitdrukken door te schrijven maar niet door te spreken of net omgekeerd. In realiteit is er niet één vorm van expressie die optimaal is voor alle leerlingen. Mogelijkheden aanbieden zodat leerlingen op verschillende manieren met materiaal kunnen omgaan en op verschillende manieren kunnen aantonen wat ze geleerd hebben, is dan ook essentieel. Richtlijn 4: Kansen bieden om op verschillende manieren met de leerstof om te gaan Door op verschillende manieren informatie aan te bieden (richtlijn 3) bied je leerlingen al mogelijkheden aan om op verschillende manieren leerstof te verwerken. Een tekst- of werkboek in print-formaat biedt weinig mogelijkheden voor navigatie of fysieke interacties. Deze beperkte mogelijkheden zullen de barrières verhogen voor sommige leerlingen. Een verwijzing naar een tool in een webomgeving kan dit oplossen. Via rollenspel kunnen expressieve leerlingen inzicht krijgen in een aantal communicatieprincipes. Andere leerlingen verwerven deze kennis eerder via casuïstiek. Je kunt leerlingen laten kiezen waar artikels worden opgezocht: in de bibliotheek of online. 6

7 Richtlijn 5: Kansen bieden aan leerlingen om op verschillende manieren aan te tonen wat ze geleerd hebben Er bestaat geen ideaal medium dat voor alle leerlingen even geschikt is om zich uit te drukken. Het is belangrijk om verschillende vormen van communicatie aan te bieden om leerlingen te laten aantonen wat ze geleerd hebben. Enkel op deze manier kunnen competenties en talenten van leerlingen op een valide manier getest worden. Je kunt als leraar meerdere evaluatievormen inschakelen: projecten, verhandeling, schriftelijk examen, mondeling examen, presentatie, interview, portfolio, presentaties, discussieforum Drie vormen van evaluatie: een elektronische test, een proef in het labo en een schriftelijke test. Waar mogelijk en nuttig om de validiteit van de evaluatie te verhogen kunnen leerlingen gebruik maken van SprintPlus en Kurzweil. Richtlijn 6: Ondersteuning bieden om doelen en prioriteiten te leren stellen Leerlingen gaan verschillend om met hoe zij doelen en prioriteiten stellen. Onderwijs dient er ook voor om leerlingen strategieën aan te leren om goede doelen en goede prioriteiten te kunnen stellen. Het is een vaardigheid die niet vanzelfsprekend is en die leerlingen zich moeten eigen maken. Ondersteuning bieden om doelen en prioriteiten te stellen, komt tegemoet aan verschillen tussen leerlingen in beheersingsniveaus op dit domein. Bespreek van bij de start van het schooljaar/trimester duidelijk de doelstellingen, evaluatievormen en evaluatiecriteria met de leerlingen zodat leerlingen zich hier kunnen op afstemmen. 7

8 Laat leerlingen zelf een activiteit, evenement of studiereis organiseren waarbij ze ook zelf doelstellingen en prioriteiten moeten vooropstellen en uitwerken. Voorzie proefexamens of voorbeeldexamenvragen, zowel online als op papier zodat leerlingen zelf kunnen reflecteren omtrent de manier waarop zij zich voorbereiden op (proef)toetsen. Principe 3: Betrokkenheid Elke leerling ontwikkelt binnen een leermoment een bepaalde mate van betrokkenheid. Zo zullen leerinhouden die als zinvol, relevant en waardevol worden ervaren eerder resulteren in een hogere betrokkenheid (richtlijn 7). Waar de betrokkenheid bij het leerproces niet evident is voor een leerling wordt doorzetting (richtlijn 8) en affectieve zelfregulatie (richtlijn 9) noodzakelijk. Richtlijn 7: Inspelen op interesses Leraren besteden veel tijd en moeite om de aandacht van leerlingen te verwerven. Het probleem is echter dat leerlingen aanzienlijk verschillen in wat hun aandacht trekt. De belangstelling van leerlingen kan zelfs veranderen als ze zich verder ontwikkelen en nieuwe kennis en vaardigheden opdoen. Het is dus belangrijk om op verschillende manieren hun aandacht en betrokkenheid uit te lokken. Je kunt dit doen door o.a. de persoonlijke relevantie van leerinhouden voor de leerling te verhogen of door individuele keuze en autonomie mogelijk te maken. Werk met voorbeelden uit de leefwereld van de leerling. Bij een taak kunnen de leerlingen in groep werken en kiezen of ze een opdracht uitwerken aan de hand van een presentatie, quiz, paper Gastsprekers of ervaringsdeskundigen kunnen de betrokkenheid verhogen door de verwijzing naar een authentieke context van waaruit zij een bijdrage leveren. Richtlijn 8: Creëer doorzetting Vele soorten van leren, zoals bijvoorbeeld het verwerven van bepaalde automatismen, vereisen voortdurende aandacht en inspanning. Het ondersteunen van de leerlingen via constructieve feedback en het faciliteren van onderlinge samenwerking tussen leerlingen verhogen de 8

9 kans dat leerlingen effectief doorzetten op moeilijke momenten tijdens het leerproces. Door metacognitieve vaardigheden aan te leren, verhoog je als leraar de capaciteit van de leerling om ook op moeilijke momenten het leerproces bij te sturen. Leerlingen leggen aan elkaar de leerstof uit. Een klasklimaat waarin onderlinge zorg wordt gestimuleerd heeft immers een positief effect op de motivatie bij zowel de gever als de ontvanger van de ondersteuning. Verhoogde motivatie leidt op zijn beurt vaak tot een grotere doorzetting. Geef op regelmatige basis geïndividualiseerde feedback waarbij je naast aandacht voor de werkpunten ook de sterktes in de picture zet. Door doelen op lange termijn op te splitsen in kleinere doelen ervaren de leerlingen het finale doel eerder als haalbaar. Leerlingen stimuleren om na te denken over het leerproces. o Heb je vroege n g v z n blee ge n? o H e heb je v ege z n blee nge k? o Wat werkte toen en wat liep niet goed? o Zou he nu g kunnen z jn d o Richtlijn 9: Mogelijkheden tot inschatten en bijsturen Leerlingen verschillen in belangrijke mate in de manier waarop ze affectief betrokken zijn bij het leren. Zo roept bij sommigen het leveren van een leerprestatie al heel wat angst op. Anderen ervaren dit dan weer als een uitdaging. Wanneer je als leraar leerlingen leert om bij deze gevoelens stil te staan, leg je een basis voor affectieve zelfregulatie. Dit betekent dat leerlingen zich bewust worden van de manier waarop ze geneigd zijn om met het leveren van prestatie om te gaan en hoe ze eventueel kunnen bijsturen. Zelfreflectieverslagen maken (bijvoorbeeld bij stage). Bij taken en toetsen expliciet vragen naar de beleving die het leveren van de prestatie bij de leerling teweeg brengt en met hem daarover reflecteren. 9

10 De vakbegeleider begeleidt de leraar en vakgroep bij het concreet vorm geven aan deze didactische principes binnen een specifiek vak en binnen een specifieke klasgroep. Naast deze didactische aanpak van de leraar spelen echter ook de kwaliteit van de pedagogische relatie tussen leraar en leerling en de aard van de schoolcultuur mee in het verhaal omtrent basiszorg op school. In de volgende paragraaf gaan we hier dieper op in. Het pedagogisch perspectief Vanuit de pedagogische begeleidinsdienst willen we mee denken met de leraren en het beleid omtrent de invulling van een zorgzame en veilige schoolcultuur waar ruimte is voor erkenning van iedere leerling. Indien de leerling zich immers (h)erkend weet, hoeven eventuele beperkingen niet noodzakelijk een aantasting van het zelfwaardegevoel te betekenen. De ondersteuning die we geven vanuit dit pedagogisch perspectief doen we niet uitsluitend omdat het pedagogisch project van veel scholen de intentie verwoordt om aan iedere leerling een gepersonaliseerde zorg te geven. Deze intentie sluit immers ook aan bij de eigen inspiratiebron van een katholieke school: de persoon en de boodschap van Jezus. Volgens het christelijk mensbeeld kan elke mens zich maar ontplooien in relatie met anderen. Wie leeft vanuit het evangelie voelt zich opgeroepen en uitgedaagd zorg te dragen voor elkeen, in het bijzonder voor de gekwetste, de zwakkere. Elke persoon is immers waardevol, ongeacht zijn mogelijkheden en beperktheden. Gepersonaliseerde zorg is dan ook wezenlijk verbonden met de eigen identiteit van een katholieke school. In wat volgt gaan we dieper in op deze erkenningsfactor in de relatie tussen de leraar en de leerling vanuit het perspectief van de zorg. (2). Wij focussen ons op deze relatie omwille van het belang dat in het handelingsgericht werken wordt gehecht aan het handelen van de leraar bij het verlenen van leerzorg aan de leerling. Maar de noodzaak van erkenning geldt uiteraard niet enkel voor de relatie tussen de leraar en de leerling maar is van toepassing op de intermenselijke relaties tussen alle betrokkenen op de school. We beschouwen de school immers als een systeem waarbij de interactie in de klas mee vorm krijgt vanuit het bredere schoolgebeuren. Een respectvolle relatie Binnen de mogelijkheden en beperkingen van de leerling is het waardevol om ruimte te scheppen voor persoonlijke autonomie. Dit betekent dat er in de klas momenten zijn waarop de leerlingen participatief en zelfstandig beslissingen mogen nemen. Dit kan zowel betrekking hebben op de 10

11 dagelijkse organisatie van het klasgebeuren als op het gebruik van didactische werkvormen waar (begeleide) zelfsturing centraal staat. Binnen deze ruimte voelen leerlingen zich erkend in hun mogelijkheid om zelf initiatieven te nemen, vorm te geven aan hun gedachten en gevoelens en zo het klasgebeuren mee te construeren. Deze ervaring van beïnvloeding van de context vanuit hun eigen kunnen en voelen, is van cruciaal belang bij het leren. In het kader van leerzorg kan dan bij de leerling de overtuiging tot stand komen dat de consequenties van de beperkingen vanuit het eigen handelen kunnen beïnvloed worden. Daarnaast zijn leerlingen heel gevoelig voor de manier waarop met verschil wordt omgegaan. Een respectvolle omgang met verschil tussen leerlingen impliceert minimaal dat lesgevers en opvoeders alert zijn voor kleinerende en kwetsende uitspraken die naar verschillen in mogelijkheden tussen leerlingen verwijzen. Een dergelijke sfeer van verschilrespect geldt niet enkel op het niveau van intellectuele mogelijkheden maar ook t.a.v. ieder verschil in de socioculturele, ethnische of religieuze sfeer. Waardering Waardering vanwege de leraar is onontbeerlijk voor het scheppen en het behouden van het zelfwaardegevoel. In het kader van de preventieve basiszorg is het wenselijk dat de criteria voor waardering betrekking hebben op verschillende facetten van de persoonlijkheid. Zo kunnen leerlingen met bijvoorbeeld cognitieve beperkingen ook gewaardeerd worden omwille van o.a. hun relationele en communicatieve vaardigheden. Hoe breder de focus van waardering, hoe meer leerlingen waardering kunnen krijgen. De leerling krijgt dan mogelijkheden om aanwezige beperkingen in een breder en positiever perspectief te plaatsen. Een affectieve betrokkenheid op de leerling Affectieve betrokkenheid ervaren van de leraar, los van het al dan niet voldoen aan bepaalde verwachtingen of specifieke criteria, geeft aan de leerling een veilig gevoel. De leerling ervaart dan dat hij met vallen en opstaan dingen kan leren zonder angst om de affectieve verbondenheid met de leerkracht te verliezen. Deze psychologische ruimte is, zeker voor leerlingen met een beperking, cruciaal. 11

12 Besluit Zorg voor de leerling gebeurt hoofdzakelijk op de klasvloer. De ondersteuning van de leraar in het didactisch handelen door de vakbegeleider beschouwen wij daarom als een belangrijke factor in het zorgbeleid dat uiteindelijk ten goede komt van iedere leerling. Dit kan echter niet zonder een zorgzame schoolcultuur, waarin zowel de leraar als de leerling zich gedragen weten. Het behoort tot de autonomie van de school om hier vorm aan te geven vanuit de eigen schoolspecifieke context. Als critical friend kan de schoolbegeleider het beleid hierin ondersteunen. Als pedagogische begeleidingdienst zijn wij dan ook bereid om met de school/scholengemeenschap samen de weg te gaan naar een meer handelingsgericht werken met oog voor een brede preventieve basiszorg en een verhoogde zorg op de klasvloer. Bronnen: (1) Steunpunt Inclusief Hoger Onderwijs: (2) De egel e e, H. en V n C ll e, G. Erkenning in de pedagogische relatie tussen leerkracht en leerling: een moraalfilosofische benadering Ethische Perspectieven 19:2 (2009): Pameijer, N. e.a., Handelingsgericht werken op school. Acco: Leuven (2007). Pameijer, N. e.a. Handelingsgericht werken in de klas. Acco: Leuven (2010). 12

TOEGANKELIJK ONDERWIJS Universal Design for Learning. Leerlingen zijn verschillend! Diversiteit is de realiteit! Uitdaging voor elke leerkracht

TOEGANKELIJK ONDERWIJS Universal Design for Learning. Leerlingen zijn verschillend! Diversiteit is de realiteit! Uitdaging voor elke leerkracht TOEGANKELIJK ONDERWIJS Universal Design for Learning Bjorn Carreyn Filip Dehaene Hendrik Despiegelaere Mieke Theys Leerlingen zijn verschillend! Diversiteit is de realiteit! Uitdaging voor elke leerkracht

Nadere informatie

EEN BEETJE NEUROWETENSCHAP. 19/03/2015 UDL-inspiratiedag 1

EEN BEETJE NEUROWETENSCHAP. 19/03/2015 UDL-inspiratiedag 1 EEN BEETJE NEUROWETENSCHAP 19/03/2015 UDL-inspiratiedag 1 3 GEINTEGREERDE NETWERKEN Het affectieve netwerk Het herkenningsnetwerk Het strategisch netwerk 19/03/2015 UDL-inspiratiedag 2 DE UDL-RICHTLIJNEN:

Nadere informatie

VISIE. Met opvoeden en onderwijzen beogen leerkrachten de harmonische ontplooiing van de totale persoon.

VISIE. Met opvoeden en onderwijzen beogen leerkrachten de harmonische ontplooiing van de totale persoon. Met opvoeden en onderwijzen beogen leerkrachten de harmonische ontplooiing van de totale persoon. OPVOEDEN en LEREN is gebaseerd op een draagvlak van STEUNEN, STUREN EN STIMULEREN: Om binnen de grenzen

Nadere informatie

Universal Design for Learning Wetenschappelijk kader om stagebegeleiding te ontwerpen. Hogeschool Gent 24 oktober 2014 Meggie Verstichele

Universal Design for Learning Wetenschappelijk kader om stagebegeleiding te ontwerpen. Hogeschool Gent 24 oktober 2014 Meggie Verstichele Universal Design for Learning Wetenschappelijk kader om stagebegeleiding te ontwerpen Hogeschool Gent 24 oktober 2014 Meggie Verstichele Programma 1. Kennismaking 2. Waarom inclusief onderwijs? 3. Wat

Nadere informatie

1 Universal design for learning: een toepassing binnen diverse werkvormen in Humane wetenschappen

1 Universal design for learning: een toepassing binnen diverse werkvormen in Humane wetenschappen HUMANE WETENSCHAPPEN 1 Universal design for learning: een toepassing binnen diverse werkvormen in Humane wetenschappen 1.1 Situering en verkenning van het begrip UDL Vorig jaar verscheen er in de jaarlijkse

Nadere informatie

AARDRIJKSKUNDE - INFORMATICA MAVO - TOERISME- WETENSCHAPPEN - WISKUNDE

AARDRIJKSKUNDE - INFORMATICA MAVO - TOERISME- WETENSCHAPPEN - WISKUNDE AARDRIJKSKUNDE - INFORMATICA MAVO - TOERISME- WETENSCHAPPEN - WISKUNDE Vorm geven aan zorg vanuit Handelingsgericht Werken 1 Inleiding In het pedagogisch project van veel scholen vind je de intentie terug

Nadere informatie

Competenties van leerkrachten in scholen met een katholiek geïnspireerd opvoedingsproject

Competenties van leerkrachten in scholen met een katholiek geïnspireerd opvoedingsproject Competenties van leerkrachten in scholen met een katholiek geïnspireerd opvoedingsproject Deze lijst is het onderzoekresultaat van een PWO-traject binnen de lerarenopleidingen van de KAHO Sint-Lieven,

Nadere informatie

Samenwerking over lerarenopleidingen heen:

Samenwerking over lerarenopleidingen heen: Samenwerking over lerarenopleidingen heen: Hoe aspirant-leraren voorbereiden op inclusief lesgeven? Debbie De Neve, Ellen Vandervieren Overzicht Context Doel van het inclusietraject Verloop van het inclusietraject

Nadere informatie

Universal Design for Learning Moet mijn lesmateriaal dan zo anders?

Universal Design for Learning Moet mijn lesmateriaal dan zo anders? Universal Design for Learning Moet mijn lesmateriaal dan zo anders? 10 december 2012 Congres Dé blikopener voor Inclusief Hoger Onderwijs Handicap + Studie Leen Thienpondt Meggie Verstichele Thema: Zo

Nadere informatie

Appendix A Checklist voor visible learning inside *

Appendix A Checklist voor visible learning inside * Appendix A Checklist voor visible learning inside * * Op www.bazalt.nl/lerenzichtbaarmaken kunt u dit formulier downloaden en vervolgens printen. Het is belangrijk dat de medewerkers van de school deze

Nadere informatie

UDL. Begeleiders competentieontwikkeling Stéphanie Van Eyen Luc Bosman. Zorgtweedaagse Oostende 28-29/01/2016

UDL. Begeleiders competentieontwikkeling Stéphanie Van Eyen Luc Bosman. Zorgtweedaagse Oostende 28-29/01/2016 1 WHATZZUP UDL Begeleiders competentieontwikkeling Stéphanie Van Eyen Luc Bosman Zorgtweedaagse Oostende 28-29/01/2016 3 Doelstellingen: Diversiteit als uitgangspunt aangrijpen om te werken aan brede basiszorg.

Nadere informatie

Aan de slag met universeel ontwerp in de klas en op school

Aan de slag met universeel ontwerp in de klas en op school (foto: Jo Szczepanska) Aan de slag met universeel ontwerp in de klas en op school Mieke Meirsschaut, Frank Monsecour en Marijke Wilssens Mieke Meirsschaut, Frank Monsecour en Marijke Wilssens zijn als

Nadere informatie

Achtergrond. Missie Onze missie op basis van deze situatie luidt:

Achtergrond. Missie Onze missie op basis van deze situatie luidt: Achtergrond Basisschool De Regenboog staat in de wijk Zuid-west in Boekel en valt onder het bestuur van Zicht PO. Evenals de andere scholen onder dit bestuur gaan wij de komende periode vorm geven aan

Nadere informatie

Stap 3 Leeractiviteiten begeleiden

Stap 3 Leeractiviteiten begeleiden Stap 3 Leeractiviteiten begeleiden Bij het begeleiden van leeractiviteiten kun je twee aspecten aan het gedrag van leerkrachten onderscheiden, namelijk het pedagogisch handelen en het didactisch handelen.

Nadere informatie

ONS EIGEN OPVOEDINGSPROJECT

ONS EIGEN OPVOEDINGSPROJECT ONS EIGEN OPVOEDINGSPROJECT - SCHOOLBROCHURE - Basisonderwijs DE LINDE, Overpelt ONS EIGEN OPVOEDINGSPROJECT In ons Eigen opvoedingsproject (EOP) kan u lezen hoe wij als school onze opvoedingstaak zien.

Nadere informatie

Vanuit UDL aan de slag in de klas

Vanuit UDL aan de slag in de klas Bachelor Buitengewoon onderwijs Studiegebied Onderwijs Academiejaar 2014-2015 Vanuit UDL aan de slag in de klas UDL kijkwijzer Boeckx Annelies Michielsen Loes 1 1. Formuleer in eigen woorden wat UDL inhoudt

Nadere informatie

De mentor als medeopleider. (verdieping) S1 10 oktober 2017

De mentor als medeopleider. (verdieping) S1 10 oktober 2017 De mentor als medeopleider (verdieping) S1 10 oktober 2017 Planning Sessie 1 Ø STAVAZA opvolging student Ø De kindlijn Ø Situering Opleidingsonderdelen OSOB en HOV Ø Focus op UDL! De komende sessies nemen

Nadere informatie

De mentor als medeopleider (verdieping) S1 10 oktober Planning. Trajectcoaching

De mentor als medeopleider (verdieping) S1 10 oktober Planning. Trajectcoaching De mentor als medeopleider (verdieping) S1 10 oktober 2017 Planning Sessie 1 Ø STAVAZA opvolging student Ø De kindlijn Ø Situering Opleidingsonderdelen OSOB en HOV Ø Focus op UDL! De komende sessies nemen

Nadere informatie

zorgvisie Heilige familie Lagere school

zorgvisie Heilige familie Lagere school zorgvisie Heilige familie Lagere school 1) Inleiding Onze school- en zorgvisie staat gesymboliseerd in ons schoollogo en in onze slogan sterk onderwijs, warme sfeer! : Ieder kind is van harte welkom in

Nadere informatie

in onze school is elk kind een ster!

in onze school is elk kind een ster! 2 Kom er bij en zoek het niet te ver, in onze school is elk kind een ster! Een kort fragment uit ons schoollied dat perfect weergeeft waar wij met onze school willen voor staan. Een school die elk kind

Nadere informatie

Missie school Vanuit onze visie op het onderwijs volgt onze missie met BRON-waarden:

Missie school Vanuit onze visie op het onderwijs volgt onze missie met BRON-waarden: Missie en visie Basisschool met de Bijbel Bij de Bron is één van de tien scholen uitgaande van de Vereniging tot Stichting en Instandhouding van Scholen voor Christelijk Nationaal Schoolonderwijs te Putten.

Nadere informatie

Uitwerkingen van Brainpower sessies

Uitwerkingen van Brainpower sessies Hieronder zijn de resultaten van de Brainpower ingeklonken weergegeven. We zijn zo dicht mogelijk gebleven bij de geschreven teksten, maar hebben de tweedeling leraar/directeur weggelaten. Het is voor

Nadere informatie

G.V.Basisschool Hamont-Lo

G.V.Basisschool Hamont-Lo G.V.Basisschool Hamont-Lo Zorg onze schooleigen visie op BREDE zorg Als school hebben we de opdracht om met brede zorg te werken aan de ontplooiing van iedere leerling. Dat is één van de pijlers van het

Nadere informatie

Jan Coppieters. PVOC Oost-Vlaanderen

Jan Coppieters. PVOC Oost-Vlaanderen Jan Coppieters PVOC Oost-Vlaanderen Ik weet hoe ik leerbereidheid van leerlingen kan beïnvloeden Ik kan de verwachtingen van leerlingen over het eigen presteren gunstig beïnvloeden Ik kan een gunstige

Nadere informatie

Type 1: De Docent TEST LEERKRACHTSTIJL LAGER. Centrum voor Taal en Onderwijs MIJN PROFIEL

Type 1: De Docent TEST LEERKRACHTSTIJL LAGER. Centrum voor Taal en Onderwijs MIJN PROFIEL Type 1: De Docent Ik weet perfect waar ik mee bezig ben. Met mijn strakke planning zien we alle vooropgestelde leerstof, met tijd voor een herhalingsles voor elke grote toets. Er zijn duidelijke afspraken

Nadere informatie

LEERLINGEN BEGELEIDING

LEERLINGEN BEGELEIDING LEERLINGEN BEGELEIDING in GBS de weide wereld Leerlingenbegeleiding GBS de weide wereld 1 Inhoudstabel Onze visie op leerlingbegeleiding 1.1 Doel 1.2 Een beleid op leerlingbegeleiding op school 1.3 Leerlingbegeleiding:

Nadere informatie

Universal Design for Learning (UDL) Checklist

Universal Design for Learning (UDL) Checklist Universal Design for Learning (UDL) Checklist Principe 1: Informatie op verschillende manieren aanbieden Richtlijn 1: Zorg ervoor dat de leerstof door verschillende zintuigen kan opgenomen worden 1.1 Voorzie

Nadere informatie

1 Extra-murosactiviteiten: Een vat vol opportuniteiten

1 Extra-murosactiviteiten: Een vat vol opportuniteiten HUMANE WETENSCHAPPEN 1 Extra-murosactiviteiten: Een vat vol opportuniteiten Inleiding Vanuit de pedagogische begeleidingsdienst pleiten we om leerlingen mee te voeren in rijke en gevarieerde leeromgevingen.

Nadere informatie

PEDAGOGISCH PROJECT VBS SINT-LUTGARDIS

PEDAGOGISCH PROJECT VBS SINT-LUTGARDIS PEDAGOGISCH PROJECT VBS SINT-LUTGARDIS Het opvoedingsproject van onze school bestaat uit een aantal krachtlijnen die onze identiteit weerspiegelt. Het gaat om basisbeginselen die zoveel mogelijk in wisselwerking

Nadere informatie

Analytisch denken Het oplossen van problemen door vragen te ontleden in kleinere delen, verbanden leggen en logische conclusies trekken.

Analytisch denken Het oplossen van problemen door vragen te ontleden in kleinere delen, verbanden leggen en logische conclusies trekken. Creatief denken Het flexibel kunnen inspelen op nieuwe omstandigheden. Associëren, brainstormen en het bedenken van nieuwe originele dingen en originele oplossingen voor problemen. Analytisch denken Het

Nadere informatie

ECTS- FICHE. L.Fret, H. Hicketick, S. Van Schoubroeck

ECTS- FICHE. L.Fret, H. Hicketick, S. Van Schoubroeck Specifieke lerarenopleiding ECTS- FICHE ECTS-Fiche Communicatievaardigheid Code: COMM Cluster: 1 Academiejaar: 2017-2018 Aantal studiepunten: 3 Studietijd: 75 à 90 lestijden Deliberatie: mogelijk Vrijstelling:

Nadere informatie

Succesvolle leerlingen in een kleurrijke omgeving februari 2015

Succesvolle leerlingen in een kleurrijke omgeving februari 2015 - Missie/Visie - Succesvolle leerlingen in een kleurrijke omgeving februari 2015 Op AMS staat de leerling centraal. Dat betekent dat alles wat we doen er op gericht is om iedere leerling zo goed mogelijk

Nadere informatie

Zorgbeleid. 1. Visie van de scholengemeenschap

Zorgbeleid. 1. Visie van de scholengemeenschap Zorgbeleid 1. Visie van de scholengemeenschap Als scholengemeenschap willen wij aan elk kind gelijke kansen bieden op kwaliteitsvol onderwijs. Dit is het uitgangspunt van onze schoolorganisatie. Elk kind

Nadere informatie

Basisinformatie maatschappelijke opdracht

Basisinformatie maatschappelijke opdracht Nastreven van leergebiedoverschrijdende eindtermen Een kader om met het schoolteam aan de slag te gaan Basisinformatie maatschappelijke opdracht In dit deel wordt het wettelijk kader geschetst dat voor

Nadere informatie

Wij gaan met plezier naar school.

Wij gaan met plezier naar school. www.schoolbranst.be Wij gaan met plezier naar school. 3...onze visie Onze school is een landelijk gelegen dorpsschool, een groene school, waar we leven in verbondenheid met de natuur en met elkaar en handelen

Nadere informatie

1 Basiscompetenties voor de leraar secundair onderwijs

1 Basiscompetenties voor de leraar secundair onderwijs 1 Basiscompetenties voor de leraar secundair onderwijs Het Vlaams parlement legde de basiscompetenties die nagestreefd en gerealiseerd moeten worden tijdens de opleiding vast. Basiscompetenties zijn een

Nadere informatie

De leerkracht stelt duidelijke opbrengst- en inhoudsdoelen op en geeft concreet aan wat verwacht wordt van het werken in de klas en de omgang met

De leerkracht stelt duidelijke opbrengst- en inhoudsdoelen op en geeft concreet aan wat verwacht wordt van het werken in de klas en de omgang met Doelgericht werken De leerkracht stelt duidelijke opbrengst- en inhoudsdoelen op en geeft concreet aan wat verwacht wordt van het werken in de klas en de omgang met elkaar. Wat zien en horen we als onze

Nadere informatie

Het Ontwikkelteam Digitale geletterdheid geeft de volgende omschrijving aan het begrip digitale technologie:

Het Ontwikkelteam Digitale geletterdheid geeft de volgende omschrijving aan het begrip digitale technologie: BIJGESTELDE VISIE OP HET LEERGEBIED DIGITALE GELETTERDHEID Digitale geletterdheid is van belang voor leerlingen om toegang te krijgen tot informatie en om actief te kunnen deelnemen aan de hedendaagse

Nadere informatie

1 De leraar creëert een veilig pedagogisch klimaat

1 De leraar creëert een veilig pedagogisch klimaat KIJKWIJZER PEDAGOGISCH-DIDACTISCH HANDELEN IN DE KLAS School : Vakgebied : Leerkracht : Datum : Groep : Observant : 1 De leraar creëert een veilig pedagogisch klimaat (SBL competenties 1 en 2) 1.1* is

Nadere informatie

Vakdidactiek: inleiding

Vakdidactiek: inleiding Vakdidactiek: inleiding Els Tanghe 1 1. Inleiding Een specialist in de wiskunde is niet noodzakelijk een goede leraar wiskunde. Een briljant violist is niet noodzakelijk een goede muziekleraar. Een meester-bakker

Nadere informatie

Differentiatie in 1 of 2-uursvakken

Differentiatie in 1 of 2-uursvakken Differentiatie in 1 of 2-uursvakken Arjan Goemans An Steegen AVL-nascholingen 3 februari 2016 Intro Wie differentieert al? Voor welke vakken? Inhoud vandaag Intro 1. Wat is differentiatie? omschrijving

Nadere informatie

Deel 1 Opvoedingsproject

Deel 1 Opvoedingsproject Deel 1 Opvoedingsproject 1 Beste ouders, Welkom aan onze school. U kiest onze school voor het onderwijs en de opvoeding van uw kind. Wij zijn blij en dankbaar voor het vertrouwen in onze school. De directie

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding 9. 5 Planning 83 5.1 Leerdoelen en persoonlijke doelen 84 5.2 Het ontwerpen van het leerproces 87 5.3 Planning in de tijd 89

Inhoud. Inleiding 9. 5 Planning 83 5.1 Leerdoelen en persoonlijke doelen 84 5.2 Het ontwerpen van het leerproces 87 5.3 Planning in de tijd 89 Inhoud Inleiding 9 1 Zelfsturend leren 13 1.1 Zelfsturing 13 1.2 Leren 16 1.3 Leeractiviteiten 19 1.4 Sturingsactiviteiten 22 1.5 Aspecten van zelfsturing 25 1.6 Leerproces vastleggen 30 2 Oriëntatie op

Nadere informatie

Ankerpunten voor morgen

Ankerpunten voor morgen Ankerpunten voor morgen Wat doen we? Van waaruit doen we dat? Deus Caritas Est : deze boodschap maakte Pieter Jozef Triest gevoelig voor de noden van zijn tijd. Vertaald naar vandaag, is ook onze zendingsopdracht:

Nadere informatie

Vijf opdrachten voor het Katholiek Basisonderwijs in Vlaanderen

Vijf opdrachten voor het Katholiek Basisonderwijs in Vlaanderen Vijf opdrachten voor het Katholiek Basisonderwijs in Vlaanderen 1. Werken aan een schooleigen christelijke identiteit 2. Werken aan een geïntegreerd onderwijsinhoudelijk aanbod 3. Werken aan een stimulerend

Nadere informatie

Gesubsidieerde Gemeentelijke Lagere School Mgr. Schottestraat 3b 8650 Houthulst. Pedagogisch project

Gesubsidieerde Gemeentelijke Lagere School Mgr. Schottestraat 3b 8650 Houthulst. Pedagogisch project Gesubsidieerde Gemeentelijke Lagere School Mgr. Schottestraat 3b 8650 Houthulst Pedagogisch project 1. Een open school toegankelijk voor iedereen, ongeacht zijn of haar ideologische, religieuze of filosofische

Nadere informatie

BINNENKLASDIFFERENTIATIE: OBSERVATIEWIJZER

BINNENKLASDIFFERENTIATIE: OBSERVATIEWIJZER BINNENKLASDIFFERENTIATIE: OBSERVATIEWIJZER Pieter-Jan Schittecat, Tom Smits, Els Tanghe Inleiding De lerarenopleiding is de plek bij uitstek waar aspirant-leraren vorming en tijd krijgen om te leren observeren

Nadere informatie

Thermometer leerkrachthandelen

Thermometer leerkrachthandelen Thermometer leerkrachthandelen Leerlijnen en ontwikkelingslijn voor leerkrachten van WSKO 1 Inleiding Leerkracht zijn is een dynamisch en complex vak. Mensen die leerkracht zijn en binnen onze organisatie

Nadere informatie

Neurowetenschap en Onderwijs W O E N S D A G 2 9 A P R I L B R U S S E L

Neurowetenschap en Onderwijs W O E N S D A G 2 9 A P R I L B R U S S E L Neurowetenschap en Onderwijs W O E N S D A G 2 9 A P R I L 2 0 1 5 B R U S S E L Stelling Stelling: Goed onderwijs betrekt de resultaten van cognitieve neurowetenschappen en de neuropedagogiek in de besluitvorming

Nadere informatie

elk kind een plaats... 1

elk kind een plaats... 1 Elk kind een plaats in een brede inclusieve school Deelnemen aan het dagelijks maatschappelijk leven Herent, 17 maart 2014 1 Niet voor iedereen vanzelfsprekend 2 Maatschappelijke tendens tot inclusie Inclusie

Nadere informatie

Box 2: Vaststellen beginsituatie Handelingsgericht werken op PABO s en lerarenopleidingen VO

Box 2: Vaststellen beginsituatie Handelingsgericht werken op PABO s en lerarenopleidingen VO Kees Dijkstra (Windesheim), Els de Jong (Hogeschool Utrecht) en Elle van Meurs (Fontys OSO). 31 mei 2012 Box 2: Vaststellen beginsituatie Handelingsgericht werken op PABO s en lerarenopleidingen VO Doel

Nadere informatie

ACTIVERENDE WERKVORMEN. Pedagogische dag COLOMAplus Johan Fouquaert

ACTIVERENDE WERKVORMEN. Pedagogische dag COLOMAplus Johan Fouquaert ACTIVERENDE WERKVORMEN Pedagogische dag COLOMAplus 2013-03-01 LEERPLANREALISATIE Het handboek. is de bijbel voor vele leraars ik krijg mijn handboek niet uit Nochtans. Activerend onderwijs Wat? Ll verwerkt

Nadere informatie

Missie van de Oosteinder: Het verzorgen van primair onderwijs in Aalsmeer Oost vanuit een integratieve aanpak en katholieke geloofsovertuiging.

Missie van de Oosteinder: Het verzorgen van primair onderwijs in Aalsmeer Oost vanuit een integratieve aanpak en katholieke geloofsovertuiging. Missie van de Oosteinder: Het verzorgen van primair onderwijs in Aalsmeer Oost vanuit een integratieve aanpak en katholieke geloofsovertuiging. Wij zijn een katholieke school en daarom vinden het belangrijk

Nadere informatie

THEMA 1 PREVENTIE EN REMEDIËRING VAN ONTWIKKELINGS- EN LEERACHTERSTANDEN *

THEMA 1 PREVENTIE EN REMEDIËRING VAN ONTWIKKELINGS- EN LEERACHTERSTANDEN * THEMA 1 PREVENTIE EN REMEDIËRING VAN ONTWIKKELINGS- EN LEERACHTERSTANDEN * 1. De motivatie voor ontwikkeling en leren bij de leerlingen verhogen. 2. De ontwikkeling en /of leerwinst bij elke leerling verhogen.

Nadere informatie

Ontdek jezelf. En je vak. Ik ben het ID

Ontdek jezelf. En je vak. Ik ben het ID Ontdek jezelf. En je vak. Ik ben het ID Ik geef betekenis aan onze missie Ik begeleid studenten naar de arbeidsmarkt, een vervolgopleiding en/of een actieve rol in de samenleving. En: ik zorg dat een student

Nadere informatie

Universal Design (UD) lesmateriaal

Universal Design (UD) lesmateriaal Universal Design (UD) lesmateriaal 1. Wat is Universal Design lesmateriaal?... 1 2. Lesmateriaal: algemene tips... 1 3. Richtlijn 1: Representatie... 2 4. Richtlijn 2: Actie en Expressie... 6 5. Richtlijn

Nadere informatie

Opvoedingsproject. A. ONS OPVOEDINGSPROJECT p. 2. A.1 De christelijke identiteit p. 2. A.2 Gevarieerd en goed begeleiden p. 3

Opvoedingsproject. A. ONS OPVOEDINGSPROJECT p. 2. A.1 De christelijke identiteit p. 2. A.2 Gevarieerd en goed begeleiden p. 3 Opvoedingsproject A. ONS OPVOEDINGSPROJECT p. 2 A.1 De christelijke identiteit p. 2 A.2 Gevarieerd en goed begeleiden p. 3 A.3 Zorg voor elk kind = accent op talent p. 4 A.4 Een sterke teamspirit, een

Nadere informatie

ONTWIKKELINGSSCHALEN ONDERWIJSLEERPRAKTIJK LAGER ONDERWIJS

ONTWIKKELINGSSCHALEN ONDERWIJSLEERPRAKTIJK LAGER ONDERWIJS ONTWIKKELINGSSCHALEN ONDERWIJSLEERPRAKTIJK LAGER ONDERWIJS VERSIE PROEFDOORLICHTING Deze instrumentenbundel omvat de ontwikkelingsschalen om het nastreven en bereiken van de onderwijsdoelen te onderzoeken

Nadere informatie

DAG VAN MAVO EN PAV op ZATERDAGVOORMIDDAG 28 FEBRUARI 2015

DAG VAN MAVO EN PAV op ZATERDAGVOORMIDDAG 28 FEBRUARI 2015 DIOCESANE PEDAGOGISCHE BEGELEIDINGSDIENST BISDOM BRUGGE jan.bonne@vsko.be SECUNDAIR ONDERWIJS VAKBEGELEIDING PAV Brugge, 30-01-2015 Ter kennisgeving aan alle directies van scholen met PAV Gelieve een kopie

Nadere informatie

A. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door

A. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door A. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door elk kind zich thuis te laten voelen in de klas. Respecteer de stille periode van kinderen. Geef kinderen die het nodig hebben, meer tijd om een luisteropdracht

Nadere informatie

ZORG in de SINT-NIKLAASSCHOOL

ZORG in de SINT-NIKLAASSCHOOL ZORG in de SINT-NIKLAASSCHOOL ZORGVISIE Ons pedagogisch project geeft richting aan ons onderwijs hier op school. Dit pedagogisch project is zuurstof voor onze zorgvisie. We vinden het belangrijk om een

Nadere informatie

ENGELS. Zijn er nog vragen?

ENGELS. Zijn er nog vragen? ENGELS Zijn er nog vragen? Als begeleider talen krijgen we dagelijks vragen en bedenkingen rond leerplannen, ondersteunende documenten, extra informatie over het vak, evaluatie, didactiek, zorg en taalpedagogiek.

Nadere informatie

Functieprofiel. Leraar. op OBS Het Toverkruid LA, 1,0 FTE. Aanstelling voor een jaar welke bij goed functioneren kan leiden tot een vaste aanstelling.

Functieprofiel. Leraar. op OBS Het Toverkruid LA, 1,0 FTE. Aanstelling voor een jaar welke bij goed functioneren kan leiden tot een vaste aanstelling. Functieprofiel Leraar op OBS Het Toverkruid LA, 1,0 FTE Aanstelling voor een jaar welke bij goed functioneren kan leiden tot een vaste aanstelling. April 2018 Specifieke competenties teamlid OBS Het Toverkruid

Nadere informatie

Visie basisschool De Grasspriet

Visie basisschool De Grasspriet Visie basisschool De Grasspriet Kernwaarden? Welbevinden en relatie Ontwikkelen van talenten Zelfstandigheid autonomie Uitdagingen Samen leren en werken Betrokkenheid Welbevinden en relatie Ik ben uniek

Nadere informatie

Actief burgerschap. Sint Gerardusschool Splitting 145 7826 ET Emmen Tel: 0591-622465 gerardusschool@skod.nl

Actief burgerschap. Sint Gerardusschool Splitting 145 7826 ET Emmen Tel: 0591-622465 gerardusschool@skod.nl 2013 Actief burgerschap 0 Sint Gerardusschool Splitting 145 7826 ET Emmen Tel: 0591-622465 gerardusschool@skod.nl Inhoudsopgave Pagina Inleiding 2 Hoofdstuk 1 : 3 Hoofdstuk 2 : : een doel en een middel

Nadere informatie

Vlaams Verbond van het Katholiek Basisonderwijs Guimardstraat 1, 1040 BRUSSEL. Deel 1 Opvoedingsproject

Vlaams Verbond van het Katholiek Basisonderwijs Guimardstraat 1, 1040 BRUSSEL. Deel 1 Opvoedingsproject Vlaams Verbond van het Katholiek Basisonderwijs Guimardstraat 1, 1040 BRUSSEL Deel 1 Opvoedingsproject 1 ONS OPVOEDINGSPROJECT Wij verwachten van alle ouders dat ze loyaal achter de identiteit en het opvoedingsproject

Nadere informatie

Stellingen en uitleg over talentgerichte ontwikkeling op de basisschool

Stellingen en uitleg over talentgerichte ontwikkeling op de basisschool Stellingen en uitleg over talentgerichte ontwikkeling op de basisschool Stellingen Het begrip Talent zegt vooral iets over de capaciteiten van een leerling. Sommige leerlingen hebben meer talent dan anderen.

Nadere informatie

Onderwijsconcept op de Herman Broerenschool te Delft. (met behulp van de methode Kids Skills) Eigen Initiatief Model (Begeleid ontdekkend leren)

Onderwijsconcept op de Herman Broerenschool te Delft. (met behulp van de methode Kids Skills) Eigen Initiatief Model (Begeleid ontdekkend leren) Onderwijsconcept op de Herman Broerenschool te Delft SO (4 tot 13 jaar) VSO (13 tot 20 jaar) Oplossingsgericht werken (met behulp van de methode Kids Skills) Eigen Initiatief Model (Begeleid ontdekkend

Nadere informatie

ONTWIKKELINGSSCHALEN ONDERWIJSLEERPRAKTIJK

ONTWIKKELINGSSCHALEN ONDERWIJSLEERPRAKTIJK ONTWIKKELINGSSCHALEN ONDERWIJSLEERPRAKTIJK JK GEWOON BASIS SISONDERWIJS ONDERWIJS: LAGER ONDERWIJS 1.1 U1. Afstemming van het aanbod op het gevalideerd doelenkader 1.1.1 Ontwikkelingsschaal U1 Het aanbod

Nadere informatie

Hoe werken met de portfolio s? In de portfolio s is een duidelijke leerlijn ingebouwd.

Hoe werken met de portfolio s? In de portfolio s is een duidelijke leerlijn ingebouwd. VRAAG 7 Hoe werken met de portfolio s? In de portfolio s is een duidelijke leerlijn ingebouwd. We beschouwen attitudes als voedingsbodem voor het leren leren. - Eerste graad: expliciteren : binnencirkel

Nadere informatie

MAAK HET MEE! Beleidsplan

MAAK HET MEE! Beleidsplan MAAK HET MEE! Beleidsplan 2018 2023 Met trots stellen wij aan u voor, het beleidsplan van KOCA voor 2018-2023! De start werd genomen op een algemene beleidsdag in januari 2017, waar meer dan 500 betrokkenen

Nadere informatie

luisteren: dialoog beluisteren en

luisteren: dialoog beluisteren en TABASCO Leercoach Een afspraak maken ( mondeling) Een uitnodiging schrijven ( schriftelijk) Leerplandoelstellingen kiezen functionele kennis: - woordvelden:35.1.2 en 35.1.3 en 35.1.5 *dagen / maanden *afspraak

Nadere informatie

Heikamperweg AZ Asten-Heusden

Heikamperweg AZ Asten-Heusden Heikamperweg 1 5725 AZ Asten-Heusden bbs.antonius@prodas.nl www.antonius-heusden.nl Beste geïnteresseerde in de kwaliteiten van BBS. Antonius, Kwalitatief en passend onderwijs verzorgen is een opdracht

Nadere informatie

ONTWIKKELINGSSCHALEN ONDERWIJSLEERPRAKTIJK GEWOON BASISONDERWIJS: KLEUTERONDERWIJS. 1.1 U1. Afstemming van het aanbod op het gevalideerd doelenkader

ONTWIKKELINGSSCHALEN ONDERWIJSLEERPRAKTIJK GEWOON BASISONDERWIJS: KLEUTERONDERWIJS. 1.1 U1. Afstemming van het aanbod op het gevalideerd doelenkader ONTWIKKELINGSSCHALEN ONDERWIJSLEERPRAKTIJK JK GEWOON BASISONDERWIJS: KLEUTERONDERWIJS 1.1 U1. Afstemming van het aanbod op het gevalideerd doelenkader 1.1.1 Ontwikkelingsschaal U1 Het aanbod is onvoldoende

Nadere informatie

WIE? WAT? WAAROM? HUMANE. wetenschappen. Infodocument voor ouders en leerlingen, door het GO! Atheneum Vilvoorde.

WIE? WAT? WAAROM? HUMANE. wetenschappen. Infodocument voor ouders en leerlingen, door het GO! Atheneum Vilvoorde. WIE? WAT? WAAROM? HUMANE wetenschappen Infodocument voor ouders en leerlingen, door het GO! Atheneum Vilvoorde. HUM WET IS HET IETS VOOR MIJ? HUMANE WETENSCHAPPEN VISIE Van leerlingen Humane wetenschappen

Nadere informatie

EFFECTIEVE COMMUNICATIE IN DE KLAS

EFFECTIEVE COMMUNICATIE IN DE KLAS Het vermogen om effectief te communiceren in de klas vraagt om betrokkenheid, interactie, een positieve sfeer, verwachtingen van de leraar en uitdagingen. Effectieve communicatie in de klas versterkt het

Nadere informatie

Bijeenkomst vakcoördinatoren november 2016

Bijeenkomst vakcoördinatoren november 2016 Bijeenkomst vakcoördinatoren november 2016 2 3 4 Naam van de spreker of dienst 1 Doelstellingen en verloop Zuurstof voor de vakcoördinator Informatie ontvangen/delen over het vak Nederlands Een visie op

Nadere informatie

Deel 1. Opvoedingsproject

Deel 1. Opvoedingsproject Deel 1 Opvoedingsproject 5 6 1. Opvoedingsproject Wij verwachten van alle ouders dat ze loyaal achter de identiteit en het pedagogisch project van onze school staan en dit ondersteunen. Hieronder vindt

Nadere informatie

Functioneel rekenen. Wat? Waarom? opdracht: Doelen van vandaag: 1. Doel van wiskunde-onderwijs

Functioneel rekenen. Wat? Waarom? opdracht: Doelen van vandaag: 1. Doel van wiskunde-onderwijs Doelen van vandaag: Functioneel rekenen - Samen reflecteren en inzien wat het uiteindelijke doel, de essentie is van wiskunde-onderwijs. - De begrippen functioneel rekenen, realistisch rekenen en levensecht

Nadere informatie

Functiebeschrijving mentor

Functiebeschrijving mentor Functiebeschrijving mentor Algemeen kader: Krachtlijnen van het opvoedingsconcept voor het katholiek basisonderwijs ( OKB) Werken aan een schooleigen christelijke identiteit Werken aan een degelijk onderwijsinhoudelijk

Nadere informatie

Doorstroming en oriëntering

Doorstroming en oriëntering Doorstroming en oriëntering Wat? De school wil aan alle leerlingen de kans bieden op een succesvolle loopbaan. Succesvol zijn in het onderwijs betekent dat de leerling, bij voorkeur op de leeftijd van

Nadere informatie

HOUT EN BOUW. Activerende werkvormen? De leraar doet er toe.

HOUT EN BOUW. Activerende werkvormen? De leraar doet er toe. HOUT EN BOUW Activerende werkvormen? Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat we na 14 dagen gemiddeld slechts 10 % hebben onthouden van datgene wat we gelezen hebben en 20 % van wat we hebben gehoord.

Nadere informatie

Didactische competentie algemeen (DCA) A. Algemeen. Theorie X Praktijk Semester 1 X Semester 2 Semester 3 Semester 4

Didactische competentie algemeen (DCA) A. Algemeen. Theorie X Praktijk Semester 1 X Semester 2 Semester 3 Semester 4 ECTS-FICHE MODULE Didactische competentie algemeen (DCA) A. Algemeen Situering binnen het programma Periode binnen het tweejarige modeltraject Theorie X Praktijk Semester 1 X Semester 2 Semester 3 Semester

Nadere informatie

Zelfevaluatie. Inleiding:

Zelfevaluatie. Inleiding: Sabine Waal Zelfevaluatie Inleiding: In dit document heb ik uit geschreven wat mijn huidige niveau is en waar ik mij al zoal in ontwikkeld heb ten opzichte van de zeven competenties. Elke competentie heb

Nadere informatie

Welke ruimte en skills hebben leerlingen nodig om bevlogen en gemotiveerd te werken. Astrid van den Hurk 22 januari 2015

Welke ruimte en skills hebben leerlingen nodig om bevlogen en gemotiveerd te werken. Astrid van den Hurk 22 januari 2015 Welke ruimte en skills hebben leerlingen nodig om bevlogen en gemotiveerd te werken Astrid van den Hurk 22 januari 2015 Doelen Zicht op basisbehoeftes van leerlingen om gemotiveerd te kunnen werken; Zelfdeterminatietheorie

Nadere informatie

Kernwaarden + Een stip aan de horizon

Kernwaarden + Een stip aan de horizon Kernwaarden + Een stip aan de horizon Samenwerkende Mediatheken Fontys Hogescholen Versie 1.0, 19 januari 2016 Inleiding Fontys Mediatheken ondersteunen en faciliteren het onderwijs en het onderzoek bij

Nadere informatie

Integrale Visie op Zorg

Integrale Visie op Zorg Basisschool De Luchtballon Freinetschool Holven Lebonstraat 45, 2440 Geel Velodroomstraat 33, 2440 Geel Directeur: Gert Van Herle Directeur: Gert Van Herle Tel: 014/586046 Tel: 014/588758 Fax: 014/583507

Nadere informatie

ONTWIKKELINGSSCHALEN ONDERWIJSLEERPRAKTIJK

ONTWIKKELINGSSCHALEN ONDERWIJSLEERPRAKTIJK ONTWIKKELINGSSCHALEN ONDERWIJSLEERPRAKTIJK GEWOON VOLTIJDS SECUNDAIR ONDERWIJS M.U.V. DUALE TRAJECTEN 1. Toelichting bij de ontwikkelingsschalen De onderwijsinspectie situeert de kwaliteit binnen ontwikkelingsschalen,

Nadere informatie

2/09/15 DOEL INHOUD. Hoe kunnen we met HGW concreet aan de slag in het secundair onderwijs?

2/09/15 DOEL INHOUD. Hoe kunnen we met HGW concreet aan de slag in het secundair onderwijs? Hoe kunnen we met HGW concreet aan de slag in het secundair onderwijs? Mieke Meire Kris Loobuyck DOEL Je ontwikkelt een handelingsgerichte attitude. Je gaat op een concrete manier aan de slag met de uitgangspunten

Nadere informatie

ONDERWIJS EN INNOVATIE OP DE LINDERTE

ONDERWIJS EN INNOVATIE OP DE LINDERTE ONDERWIJS EN INNOVATIE OP DE LINDERTE Onderwijs zoals we dat vroeger kenden, bestaat al lang niet meer. Niet dat er toen slecht onderwijs was, maar de huidige maatschappij vraagt meer van de leerlingen

Nadere informatie

Box 1: Matrix Handelingsgericht werken Schoolwide Positive Behavior Support Oplossingsgericht werken

Box 1: Matrix Handelingsgericht werken Schoolwide Positive Behavior Support Oplossingsgericht werken Kees Dijkstra (Windesheim), Els de Jong (Hogeschool Utrecht) en Elle van Meurs (Fontys OSO). 31 mei 2012 Box 1: Matrix Handelingsgericht werken Schoolwide Positive Behavior Support Oplossingsgericht werken

Nadere informatie

Zorgbeleid Sint-Victor

Zorgbeleid Sint-Victor Zorgbeleid Sint-Victor Inleiding Voor een uitgewerkt zorgbeleid in Sint-Victor willen we drie elementen belichten: de visie rond zorg, de inhoud van het beleid en tot slot de verantwoordelijkheden van

Nadere informatie

pedagogie van het jonge kind PJK: Opvoeding en Coaching

pedagogie van het jonge kind PJK: Opvoeding en Coaching BACHELOR pedagogie van het jonge kind PJK: Opvoeding en Coaching DE BEOORDELINGSCRITERIA VOOR STAGE 2 (WIE DOET WAT? WELKE CRITERIA? WELKE VERWACHTINGEN?) DEEL 1: WIE DOET WAT? ROL VAN DE STUDENT: WETEN,

Nadere informatie

Innoverend onderwijs op maat van uw kind.

Innoverend onderwijs op maat van uw kind. Innoverend onderwijs op maat van uw kind. GO! campus Genk Middenschool 1 Inhoudsopgave 1 Inhoudsopgave... 1 2 Voorwoord... 2 3 Onderwijs van de toekomst... 3 3.1 Kerneigenschappen... 3 3.2 Werkvormen...

Nadere informatie

Samenwerking. Betrokkenheid

Samenwerking. Betrokkenheid De Missie Het Spectrum is een openbare school met een onderwijsaanbod van hoge kwaliteit. We bieden het kind betekenisvol onderwijs in een veilige omgeving. In een samenwerking tussen kind, ouders en school

Nadere informatie

Piter Jelles Strategisch Perspectief

Piter Jelles Strategisch Perspectief Piter Jelles Strategisch Perspectief Strategisch Perspectief Inhoudsopgave Vooraf 05 Piter Jelles Onze missie 07 Onze ambities 07 Kernthema s Verbinden 09 Verbeteren 15 Vernieuwen 19 Ten slotte 23 02 03

Nadere informatie

VISIETEKST. Visie op goed kleuteronderwijs BASISONDERWIJS. Doelgericht aan de slag

VISIETEKST. Visie op goed kleuteronderwijs BASISONDERWIJS. Doelgericht aan de slag BASISONDERWIJS VISIETEKST Visie op goed kleuteronderwijs Doelgericht aan de slag Kinderen leren en ontwikkelen voortdurend. Door te spelen, bewegen, observeren en door sociale interactie leren de kinderen

Nadere informatie