Voorwoord bij de Reeks Mededinging, handelspraktijken en intellectuele rechten

Transcriptie

1 iii Voorwoord bij de Reeks Mededinging, handelspraktijken en intellectuele rechten Het mededingingsrecht, de handelspraktijken en het recht van de intellectuele eigendom mogen sinds enkele jaren op een toenemende belangstelling rekenen. De reeks Mededinging, Handelspraktijken en Intellectuele rechten van de Bibliotheek Handelsrecht wil een antwoord bieden op de toenemende vraag naar informatie met betrekking tot deze rechtsgebieden. Doelstelling is evenwel niet om allesomvattende handboeken op de markt te brengen die de materie misschien wel volledig trachten te omvatten, maar met betrekking tot talrijke deelgebieden zeer algemeen blijven. Getracht wordt daarentegen een boekenreeks te publiceren die thematisch is opgebouwd. Iedere monografie heeft een nauwkeurig afgebakend onderwerp tot voorwerp. Zij is in omvang beperkt, maar behandelt het bestudeerde thema desalniettemin op een volledige en wetenschappelijk hoogstaande wijze. Alhoewel ieder boekdeel als uitgangspunt een voor de praktijk vlot hanteerbaar werkinstrument wil zijn, zal de reeks grondig wetenschappelijk onderbouwd zijn. In de reeks komen zeer actuele onderwerpen aan bod, waardoor wordt aangesloten bij de noden uit de praktijk, maar ook klassieke thema s met een praktijkrelevante inslag. Het wetenschappelijk hoog niveau van de reeks wordt gewaarborgd door de keuze van vooraanstaande auteurs. De redactie van de reeks wordt waargenomen door Prof. Dr. Béatrice Ponet, Prof. Dr. Gert Straetmans, Prof. Dr. Anne- Marie Van den Bossche en Prof. Dr. Hendrik Vanhees. De redactie draagt er o.a. zorg voor dat de monografieën de onderlinge wisselwerking tussen mededinging, handelspraktijken en intellectuele eigendomsrechten duidelijk weerspiegelen. Béatrice PONET Raadsheer Hof van Beroep te Antwerpen, docent Universiteit Antwerpen Gert STRAETMANS Hoogleraar Universiteit Antwerpen en Visiting professor Rheinische Friedrich- Wilhelms Universität Bonn Anne-Marie VAN DEN BOSSCHE Hoogleraar Universiteit Antwerpen Hendrik VANHEES Hoogleraar Universiteit Antwerpen en Hoofddocent Universiteit Gent * * *

2 iv De Bibliotheek Handelsrecht Larcier Het voorliggend werk sluit naadloos aan bij de bovenvermelde doelstellingen. Het boek bevat een grondige analyse van de onrechtmatige bedingen zoals opgenomen onder de artikelen 31 e.v. van de wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument (hierna de WHPC). Algemene voorwaarden uit consumentencontracten bevatten vaak kleine lettertjes die voor de consument erg nadelige bepalingen inhouden. De onrechtmatige bedingenleer tracht hieraan te verhelpen door een algemene norm in artikel 31 1 van de WPBC in te voeren (waardoor onrechtmatig is, elk beding of elke voorwaarde die, alleen of in samenhang met een of andere bedingen of voorwaarden, een kennelijk onevenwicht schept tussen de rechten en plichten van de partijen). Daarnaast somt artikel 32 WHPC een zwarte limitatieve, doch lange, lijst (thans niet minder dan 31, gezien artikel 32,22 en 32,22 bis) verboden onrechtmatige bedingen. Paul Cambie slaagt erin om zowel de algemene norm als de zwarte lijst van verboden bedingen overzichtelijk en grondig te bespreken, waarbij toelichting gegeven wordt aan de hand van de belangrijkste rechtspraak van rechtbanken en hoven doch ook veelvuldig gerefereerd wordt aan de adviezen en aanbevelingen van de Commissie voor Onrechtmatige Bedingen. De Commissie voor Onrechtmatige Bedingen is het adviesorgaan dat op grond van artikel 35 en 36 WHPC werd opgericht. Haar hoofdopdracht bestaat in het geven van adviezen en aanbevelingen omtrent bedingen en voorwaarden in overeenkomsten gesloten tussen verkopers en consumenten, in het bijzonder over de onrechtmatige bedingen in deze contracten. Paul Cambie is, naast adjunct-adviseur bij de FOD Economie, tevens de bezielende secretaris van de Commissie voor Onrechtmatige bedingen. In deze context is hij uiteraard uitstekend geplaatst om deze materie haarfijn te bestuderen en te bespreken. Paul Cambie vergeet hierbij uiteraard niet om, naast artikel 31 e.v. van de WHPC, ook de leer van de onrechtmatige bedingen in de wet van 2 augustus 2002 betreffende de misleidende en vergelijkende reclame, de onrechtmatige bedingen en de op afstand gesloten overeenkomsten inzake de vrije beroepen te bespreken. Vaak wordt immers uit het oog verloren dat ook vrije beroepen in hun contracten met consumenten geen onrechtmatige bedingen mogen opnemen en zij evenzeer gesanctioneerd kunnen worden bij inlassing van degelijke bedingen in hun overeenkomsten. De onrechtmatige bedingenleer heeft, zoals geweten, een Europeesrechtelijke origine nu zij een omzetting is van een Europese richtlijn van 5 april 1993 betreffende oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten. Uiteraard bespreekt Paul Cambie de verhouding tussen het Belgisch recht en het Europees recht en komt ook het samenspel tussen de communautaire en Belgische regels ter sprake. Zo bespreekt Paul Cambie o.m. de belangrijke arresten van het Hof van

3 De Bibliotheek Handelsrecht Larcier v Justitie inzake onrechtmatige bedingen (bv. de arresten Océano Grupo van 27 juni 2000, de Cofidis-zaak van 21 november 2002 en het arrest Mostaza Claro van 26 oktober 2006), waarin het Europese Hof van Justitie bevestigde dat de consument als zwakke partij een bijzondere bescherming behoeft en de rechter ambtshalve de onrechtmatige bedingen dient te toetsen ten voordele van de consument. Het boek is ook zeer actueel nu de auteur niet nalaat om recente (Europese en Belgische) initiatieven te bespreken. Zo wordt de herziening van het consumentenacquis op Europees niveau besproken (dat recent resulteerde in een voorstel tot richtlijn consumentenrecht op 8 oktober 2008 door de Europese Commissie uitgevaardigd). Bovendien bespreekt Paul Cambie tevens de op til zijnde wijzigingen aan de WHPC. De Belgische wetgever is immers bezig met een herevaluatie van de WHPC op basis van een verslag De Bauw (opgesteld na een voorafgaande juridische en socio-economische studie). Er wordt thans gewerkt aan een wetsontwerp dat binnen korte termijn tot een grondige aanpassing van de WHPC zal leiden. In het boek wordt reeds rekening gehouden met deze initiatieven bij de behandeling van de onrechtmatige bedingen. Tenslotte is het boek ook erg praktisch ingesteld, en dit niet alleen door de talrijke verwijzingen naar rechtspraak en rechtsleer. Het eigene van dit werk is ook dat veelvuldig gerefereerd wordt aan de adviezen van de Commissie voor Onrechtmatige bedingen, zo bv. de adviezen en aanbevelingen over de algemene voorwaarden van vastgoedmakelaars in contracten tot verkoopbemiddeling, de aanbeveling betreffende strafbedingen, het advies over algemene voorwaarden in overeenkomsten voor autoverhuur, het advies inzake de contractuele voorwaarden in de overeenkomsten tussen videotheken en consumenten, het advies inzake de contractuele voorwaarden in de sector van de distributie enz. De Commissie voor Onrechtmatige bedingen gaf ook reeds eenmaal advies in de sector van de vrije beroepen naar aanleiding van het advies over een modelovereenkomst dienstverlening advocaat. Aan dit boek en aan de auteur ervan komen alle lof toe: niet alleen is het werk bevattelijk geschreven, het is zeer nauwkeurig en gedetailleerd, bijzonder actueel en uitmuntend geïllustreerd door talrijke voorbeelden. Paul Cambie schreef dit werk tijdens zijn vrije uren, naast zijn fulltime taak als ambtenaar en secretaris van de COB. Hij bewijst hiermee een uitmuntend jurist te zijn waarop de administratie van de FOD Economie trots mag zijn! Dit boek is een standaardwerk over onrechtmatige bedingen in België, doch ook daarbuiten, gezien de talrijke verwijzingen naar het Europees consumenten-

4 vi De Bibliotheek Handelsrecht Larcier recht. Het verdient een plaats in de bibliotheek van alle juristen die interesse hebben voor het consumentenrecht dan wel het consumentenrecht toepassen. Béatrice PONET Voorzitter Commissie Onrechtmatige Bedingen

5 vii Voorwoord van de auteur Het redactiecomité van de reeks Handelspraktijken, Mededinging en Intellectuele Rechten kwam met het voorstel om in deze reeks een bijdrage over de onrechtmatige bedingen op te nemen. Op vraag van Mevrouw Béatrice Ponet, Voorzitter van de Commissie voor Onrechtmatige Bedingen, was ik dan ook bereid om hierover een boek te schrijven. Dankzij mijn jarenlange ervaring als secretaris van deze Commissie, heb ik over dit onderwerp immers een diepgaande kennis weten op te bouwen. Aanleiding voor dit boek is de vaststelling dat de onrechtmatige bedingenleer tot nu toe weinig toegepast wordt in België, terwijl dit een essentieel leerstuk van het verbintenissenrecht en het consumentenrecht vormt in bijvoorbeeld Nederland en Duitsland. Nochtans kan de leer der onrechtmatige bedingen een soepel antwoord bieden op allerlei veel voorkomende casussen uit ons verbintenissenrecht. Dit boek wil deze wetgeving uit de vergetelheid halen. Civilisten zullen hierbij soms raar opkijken, omdat contractclausules veelal vanuit een andere invalshoek worden bekeken. Professor Stijns heeft daarom al eerder opgemerkt dat de wetgeving inzake onrechtmatige bedingen een belangrijke vernieuwing kan betekenen voor ons verbintenissenrecht. Ook professor Swennen uitte in een eerste reactie op het idee voor dit boek de wens dat hierdoor de wetgeving inzake onrechtmatige bedingen eindelijk zou worden toegepast. Naast een bijzondere dank aan de vernoemde personen voor hun vertrouwen in mij, ben ik ook mijn werkgever met name de F.O.D. Economie mijn dank verschuldigd. Ik dank enkele rechtstreekse collega s voor hun hulp. Ik dank ook mijn chefs, in het bijzonder mevrouw Andrieux, adviseur van de dienst Handelsreglementering (deze dienst heeft o.m. tot taak het opvolgen van de wet op de handelspraktijken), de heer Francis Deryckere, adviseur-generaal van de Afdeling Consumenten & Ondernemingen, en de heer Robert Geurts, directeurgeneraal van de Algemene Directie Regulering & Organisatie van de Markt. Zij hebben mij ten volle gesteund in de voorbereiding van dit werk. Ik dank tenslotte ook prof. G. Straetmans voor het zorgvuldig nalezen van mijn werk en voor de vele opmerkingen en suggesties. Ik draag dit boek op aan de Commissie voor Onrechtmatige Bedingen. Ik hoop dat de leden, en vooral de deskundigen, die zich bijna kosteloos inzetten voor dit adviesorgaan, gemotiveerd blijven doorgaan met hun taak van algemeen belang. Paul CAMBIE