Algemene handleiding voor leerkrachten. Het koppelen van meervoudige intelligentie aan het vak Engels in de klas

Transcriptie

1 Algemene handleiding voor leerkrachten Het koppelen van meervoudige intelligentie aan het vak Engels in de klas Linda de Vries Januari 2013

2 Alleen willen zijn Of samen ontdekken Enthousiaste verhalen Naar buiten, het park, de speeltuin Kinderen die zichzelf kunnen en mogen zijn Denken in grafieken en symbolen Lekker zingen en bewegen Tekenen fleur en kleur Een stralende lach Algemene handleiding voor leerkrachten 2

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 Inleiding... 4 Beschrijving van de acht meervoudige intelligenties volgens Howard Gardner + de didactische structuren... 5 Overzichtschema Meervoudige Intelligenties... 7 Doelen... 8 De materialen Zo werkt het Opbouw van de lessen Algemene handleiding voor leerkrachten 3

4 Inleiding Engels is sinds 1986 een verplicht vak voor groep 7 & 8 van de basisschool. Het beheersen van de Engelse taal wordt voor iedereen steeds belangrijker. Dit komt door de toenemende internationalisering, de groeiende mobiliteit en de uitbreidende mogelijkheden om te communiceren via nieuwe media. De plaats van Engels in het basisonderwijs wordt gefundeerd door Europees beleid en door het uitgangspunt dat een redelijke beheersing van die taal bereikt wordt wanneer er vroeg met het onderwijs in Engels wordt begonnen. Kinderen leren een taal doordat ze een taalleervermogen hebben, maar ze kunnen dat alleen maar bij een goed taalaanbod. Hoe beter het taalaanbod is, des te beter verloopt de taalontwikkeling. Een goede taalontwikkeling is belangrijk. Er zijn voorwaarden om een (vreemde) taal te kunnen leren. Kinderen kunnen de uitspraak van een (vreemde) taal niet goed leren, als zij niet eerst naar voorbeelden hebben geluisterd en zij kunnen niet meteen in een vreemde taal zeggen wat ze willen. Ze leren een taal niet alleen door er naar te luisteren, ze hebben ook andere informatie nodig, zoals uitleg door ondersteunende beelden en de context om te begrijpen waar het over gaat. Door aan te sluiten bij de meervoudige intelligentie theorie van Howard Gardner kom je tegemoet aan de manier waarop kinderen het meest geïnteresseerd zijn en het beste leren. Onder intelligentie wordt de bekwaamheid om te leren verstaan en om problemen op te lossen. Dit kan op meerdere, meervoudige manieren. Kinderen moeten gemotiveerd zijn en dit ook blijven. Als leerkracht de taak om samen met de kinderen een stimulerende, motiverende werkomgeving te creëren. Kinderen zijn unieke individuen, ze zijn talentvol en hebben een natuurlijke drang tot zelfontplooiing. Ze zijn nieuwsgierig en ontdekken de wereld rondom hen op hun eigen niveau, in hun eigen tempo en afhankelijk van hun eigen mogelijkheden en karakter. Kinderen moeten vertrouwen en de ruimte krijgen om zich te ontwikkelen. In deze handleiding staat beschreven hoe de meervoudige intelligenties gekoppeld zijn aan het vak Engels. Hierbij staan Engelse prentenboeken centraal. Deze kunnen ingezet worden naast de gebruikelijke methode. Kinderen leren de basiselementen van het Engels op een plezierige manier. Algemene handleiding voor leerkrachten 4

5 Beschrijving van de acht meervoudige intelligenties volgens Howard Gardner + de didactische structuren Intelligentie Omschrijving Didactische structuren (werkvormen) Verbaal-linguïstisch Woord Knap Logisch-mathematisch Reken/Redeneer Knap Visueel-ruimtelijk Beeld/Ruimte Knap Leerlingen die deze intelligentie sterk ontwikkeld hebben houden van lezen, schrijven, luisteren en spreken. Ze kunnen goed onder woorden brengen wat ze bedoelen, ze hebben een rijke woordenschat en spelling gaat ze gemakkelijk af. Ze houden van discussiëren, woordspelletjes spelen en andere talige activiteiten. Taal is hun communicatiemiddel. Deze intelligentie wordt gebruikt als het gaat om hoeveelheden en het zoeken naar logische verbanden. Leerlingen kunnen ervan genieten om sommen en wiskundige vraagstukken op te lossen. Het zijn leerlingen die abstract kunnen ordenen en redeneren. Ze maken gebruik van (eigen) schema s en symbolen. Als de visueel-ruimtelijke intelligentie sterk ontwikkeld is, is dit te herkennen aan het denken in beelden, het onthouden door het gezien te hebben. Bij deze leerlingen helpt het als de leerkracht het voordoet, plaatjes of videobeelden toont. Het zijn leerlingen die veel tekenen, gevoelig zijn voor kleurcombinaties, goed kaart kunnen lezen, perspectief kunnen zien en die kiezen voor een goede lay-out. Maar het zijn ook leerlingen met een levendige fantasie, ze zien het namelijk voor zich. Zo sterk, dat ze het op dat moment zelf beleven. Galgje Woordzoeker Interview Woordweb Discussie Muurkrant Kruiswoordraadsels Cijfertekening Domino Coördinaten Bingo Grafiek Kleurplaat Doolhof Memorie Strips Puzzelen Rebus Tekenen Algemene handleiding voor leerkrachten 5

6 Muzikaal-ritmisch Muziek Knap Lichamelijk-kinesthetisch Lijf/Beweging Knap Naturalistisch Natuur Knap Interpersoonlijk Mensen Knap Intrapersoonlijk Zelf Knap Leerlingen met een sterke muzikaalritmische intelligentie genieten van muziek en ritme. Ze horen de structuur, voelen het ritme. Muziek kan de leerlingen helpen teksten beter te onthouden. Muzikale ezelsbruggetjes, rijmpjes of ondersteuning voor bijvoorbeeld klappen helpen hen bij het leren. Deze leerlingen leren door doen, gebruiken gebaren en bewegingen, hebben ook de behoefte om dingen uit te proberen, aan te raken. Leerlingen vinden het leuk om te acteren, te sporten, toneel te spelen, mime, te dansen en te knutselen. Dit zijn leerlingen die gemotiveerd zijn als het gaat om planten, dieren, het milieu en de natuur. Ze verzamelen stenen, schelpen en maken bijvoorbeeld een herfsttafel. Ze verzorgen graag dieren, letten op het weer en de wisselingen van de seizoenen. Het zijn leerlingen met oog voor details, ze kunnen goed observeren en rubriceren. Empatisch vermogen; het inleven in de belevingswereld van de ander. Een leerling met een sterke interpersoonlijke intelligentie leeft met de ander mee, wil graag samen opdrachten uitvoeren, is zorgzaam en gevoelig voor stemmingen. Zoekt graag contact en bemiddelt bij conflicten. Deze leerling leert door feedback. De denker, de filosoof. Nadenken over jezelf, meningen en opvattingen. Bevragen en willen verhelderen. Leerlingen met een intrapersoonlijke intelligentie betrekken vaak zaken op zichzelf en kunnen daardoor voelen wat de ander doormaakt. Deze leerlingen houden van stilte en alleen zijn. Leerlingen vragen meer denktijd, omdat het veel te overdenken heeft. Hij of zij accepteert niet zomaar een standpunt, maar wil het eerst van alle kanten kritisch bekijken. Liedje maken Wat klap ik? Wat hoor je? Een rap maken Een hoorspel Een muziekhoek Hints Na-apen Springen Bal overgooien Ren je rot Verkleden Voelen Rollenspel Zoek de fout Wat hoort er niet bij? Zoek de verschillen Wat hoort waar bij? Museum Vind de ander Letters en cijfers Ganzenbord Levend kwartet Wat weet je al? Vragenbord Wie ben ik? Dagboek Algemene handleiding voor leerkrachten 6

7 Overzichtschema Meervoudige Intelligenties Muzikaal-ritmisch Music smart heeft muzikale associaties vertelt boeiend met goed stemgebruik schrikt van harde geluiden kan goed zingen of een instrument bespelen beweegt graag op ritmes hoort de structuur en het ritme in de muziek houdt van rijmende of muzikale ezelsbruggetjes Naturalistisch Nature smart is snel in herkennen verzamelt graag bezit aanpassingsvermogen voelt zich thuis in de natuur is milieubewust kan goed observeren en rubriceren vindt daglicht in de werkomgeving belangrijk is een echte verzamelaar heeft oog voor details Visueel-ruimtelijk Picture smart heeft oog voor verhoudingen maakt fantasiekrabbels kleedt zich op eigen manier let op het uiterlijk van anderen kan goed beelden in z n hoofd creëren onthoudt goed wat hij gezien heeft kan goed kaartlezen heeft een levendige fantasie kijkt graag naar een voorbeeld is gevoelig voor kleurencombinaties Interpersoonlijk People smart is uit op consensus houdt van feesten is assertief neemt initiatief in de groep is gevoelig voor stemmingen van anderen is goed in het leggen van contacten vindt het leuk om met anderen opdrachten uit te voeren bemiddelt bij conflicten leeft sterk met anderen mee let goed op non-verbale signalen Lichamelijk-kinestetisch Body smart wil graag dingen aanraken heeft duidelijke gezichtsuitdrukkingen heeft goede ooghandcoördinatie gebruikt gebaren en bewegingen om te communiceren is meestal sportief of actief wil graag dingen doen en uitproberen verbetert z n concentratie door bewegen Verbaal-linguïstisch Word smart communiceert effectief speelt met woorden is gevoelig voor taalnuances integreert gemakkelijk nieuwe woorden houdt van taal en woordspelletjes houdt van lezen en schrijven luistert graag naar verhalen maakt graag aantekeningen heeft een rijke woordenschat houdt van discussiëren Logisch-mathematisch Logic smart werkt planmatig overweegt bij het oplossen van problemen denkt kritisch is goed in abstracte symbolen houdt ervan problemen op te lossen past logica gemakkelijk toe werkt graag met getallen, schema s en symbolen kan goed patronen herkennen kan goed ordenen en redeneren Intrapersoonlijk Self smart kan eigen doelen stellen combineert eigen ervaring met theorie heeft een sterke mening kan goed luisteren is geïnteresseerd in z n eigen ontwikkeling werkt graag zelfstandig is erg zelfbewust betrekt graag zaken op zichzelf houdt van stilte en alleen zijn wil standpunten van alle kanten kritisch bekijken Algemene handleiding voor leerkrachten 7

8 Doelen Kerndoelen & tussendoelen Kerndoel 13 De leerlingen leren informatie te verwerven uit eenvoudige gesproken en geschreven Engelse teksten. Groep 1/2 Groep 3/4 De leerlingen ontwikkelen een positieve houding t.o.v. het leren van Engels Geen lessen Engels maar enkele uren per week activiteiten in het Engels, vanuit de ontwikkelingsfase van de kinderen Groep 5/6 Groep 7/8 De kinderen raken verder vertrouwd met luistervaardigheid Engels Er wordt een start gemaakt met leesvaardigheid (de kinderen worden bewust gemaakt van het woordbeeld/de schrijfwijze van woorden en uitdrukkingen in het Engels) Consolidering van luistervaardigheid Engels zoals opgebouwd in groep 1 en 2 en uitbreiding daarvan Geen lessen Engels maar activiteiten of lesonderdelen die in het Engels worden uitgevoerd, vanuit de ontwikkelingsfase van de kinderen luister- en leesvaardigheid worden uitgebreid met nieuwe of bekende onderwerpen en vakken Kerndoel 14 De leerlingen leren in het Engels informatie te vragen of geven over eenvoudige onderwerpen en zij ontwikkelen een attitude waarbij ze zich durven uit te drukken in die taal. Groep 1/2 Groep 3/4 De kinderen ontwikkelen een positieve houding t.a.v. het spreken van Engels Groep 5/6 Groep 7/8 Doorbouwen op spreekvaardigheid uit de vorige leerjaren Consolideren van de spreekvaardigheid en het bevorderen van taalproductie Spreekvaardigheid wordt verder uitgebreid De woordenschat uitbreiden betreffende een aantal onderwerpen en vakgebieden Kerndoel 15 De leerlingen leren de schrijfwijze van enkele eenvoudige woorden over alledaagse onderwerpen. Groep 1/2 Groep 3/4 Schrijven speelt nog geen rol. Schrijven speelt nog geen rol. Groep 5/6 Groep 7/8 Er kan een start worden gemaakt met het schrijven van Engels door woorden die voor kinderen in deze groepen belangrijk zijn, op te laten zoeken en te laten kopiëren Het schrijven van woorden en zinnen binnen de voor CLIL gekozen vakgebieden of onderwerpen Algemene handleiding voor leerkrachten 8

9 Kerndoel 16 De leerlingen leren om woordbetekenissen en schrijfwijzen van Engelse woorden op te zoeken met behulp van het woordenboek. Groep 5/6 Groep 7/8 De kinderen zoeken de spelling op of controleren de spelling van woorden De kinderen raken vertrouwd met het gebruik van woordenlijsten en woordenboeken als onderdeel van het leren van een vreemde taal Leerdoelen Per thema/prentenboek staan er een aantal leerdoelen centraal. Deze staan beschreven in de handleiding, behorend bij het prentenboek. In deze algemene handleiding worden de leerdoelen beschreven waaraan op korte- en langere termijn gewerkt wordt. Aard Soort Kennisdoelen Vaardigheidsdoelen Vormingsdoelen Procesdoelen &productdoelen De leerlingen leren tijdens elke Engelse les, gekoppeld aan meervoudige intelligentie, nieuwe Engelse woorden, behorend bij het thema/prentenboek, zodat leerlingen zich op langere termijn kunnen uiten in het Engels. De Engelse taal wordt in een zinvolle context aangeboden: spontane taalverwerving. De leerlingen verruimen tijdens de Engelse lessen, gekoppeld aan meervoudige intelligentie, hun Engelse woordenschat en uitdrukkingsvermogen. Hiermee verruimen zij ook op een speelse manier hun blik op de wereld. De leerlingen ontwikkelen een eigen relatie met de onderwerpen uit de lessen en verwerken de informatie op geheel eigen wijze in eigen werk. De leerlingen leren tijdens de Engelse lessen, gekoppeld aan meervoudige intelligentie, samenwerken met anderen, communiceren met anderen en reflecteren in hun eigen taal en in de doeltaal (Engels). De emotionele, creatieve, cognitieve en sociaal-communicatieve ontwikkeling van de leerlingen wordt gestimuleerd en de betrokkenheid van de leerlingen wordt tijdens de lessen vergroot. Leerlingen durven hun eigen gevoelens, emoties, interesses en attitudes te uiten (interesse tonen, initiatief durven nemen, vertellen gevoelens tonen etc.) Algemene handleiding voor leerkrachten 9

10 De materialen Prentenboek In elke les staat er een prentenboek centraal. Het prentenboek wordt ingezet naast de gebruikelijke methode. Voor elke bouw zijn er prentenboeken aanwezig. Story bag Dit is een documentkoffer met concrete materialen die je gebruikt als ondersteuning bij het aanbieden van het prentenboek. Alle materialen behorende bij het prentenboek zitten opgeborgen in de story bag. Op de zijkant van de story bag zijn de titel en de schrijver van het prentenboek te zien. Deze is omlijnd met een kleur. Deze kleuren zijn gekoppeld aan een bouw. = onderbouw (groep 1/2) = middenbouw (groep 3/4/5) = bovenbouw (groep 6/7/8) Handleiding Bij elk prentenboek is er een korte handleiding te vinden. Hierin is o.a. te lezen waar het verhaal over gaat, welke woorden er in een thema centraal staan, korte lessuggesties en wat de doelen zijn van het aan te bieden prentenboek. Algemene handleiding voor leerkrachten 10

11 Kopieerbladen De kopieerbladen zijn gebundeld in een kopieerboekje. Dit werkt als een soort ideeënboek; de volgorde van de activiteiten maakt niet uit. De leerkracht kan zelf uitkiezen welke kopieerbladen zij geschikt vinden voor de groep. De kopieerbladen zijn gekoppeld aan een meervoudige intelligentie van Howard Gardner. In het kopieerboekje is in een overzicht af te lezen bij welke intelligentie het kopieerblad hoort. De opdrachten kunnen zelfstandig of samen met de leerkracht gemaakt worden. Spelletjes In de story bag zitten ook spelletjes behorende bij het prentenboek. Dit zijn spelletjes als domino, memorie en drie op een rij. Er zit een korte beschrijving bij de spelletjes of de spelletjes spreken wel voor zich. De meeste spelletjes zijn zelfstandig na een korte uitleg door de leerlingen te spelen. Overige materialen Er zijn ook andere materialen aanwezig. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan kaartjes voor de dagen van de week, kaartjes voor de maanden van het jaar of plaatjes met de kleuren in het Engels. Deze kunnen in de klas gebruikt worden. Algemene handleiding voor leerkrachten 11

12 Zo werkt het Voor de opbouw van de lessen is er rekening gehouden met het vierfasenmodel van Engels in het basisonderwijs. Het vierfasenmodel is een didactisch leerfasenmodel voor Engels in het basisonderwijs. In vier fasen bereid je leerlingen voor op het gebruik van Engels binnen een bepaald thema. Het model is een leidraad voor de manier waarop je de componenten van de schijf van vijf in je lessen kunt verwerken in verschillende fasen. De schijf van vijf bestaat uit vijf componenten die in een Engelse les voor moeten komen. Dit zijn de componenten: 1. Blootstelling aan input Goed taalaanbod. Luisteren naar taal, lezen van teksten. Zonder input is ergeentaalverwervingmogelijk. 2. Verwerking op inhoud Leerlingen moeten er iets mee doen: ze moeten de input verwerken op inhoud. Bij de verwerking op inhoud vragen de leerlingen zich af: waar gaat het over? Het gaat om het wat. Gaat om het begrijpen van de betekenis van de tekst. 3. Verwerking op vorm De leerlingen moeten de input ook verwerken op vorm. De manier waarop iets wordt gezegd in de doeltaal. Daarbij gaat het om de taalvorm en elementen die worden gebruikt. Hierbij vragen de leerlingen zich af: hoe zeg ik het? Grammatica wordt in het basisonderwijs niet expliciet aangeboden, maar leerlingen leren de regels van het Engels door te oefenen met luisteren en lezen. 4. Productie van output Zelf taal produceren: (pushed) output. Lange termijngeheugen speelt een grote rol. 5. Strategisch handelen Bij het leren (en) gebruiken van een taal is het handig voor de leerlingen als zij ook vertrouwd zijn met strategieën om kennis en vaardigheden te compenseren. De schijf van vijf voor het vreemdetalenonderwijs Het doel van het vierfasenmodel is om leerlingen in beperkte tijd op een voor hen veilige manier goed voor te bereiden op het communiceren in het Engels. Algemene handleiding voor leerkrachten 12

13 Opbouw van de lessen Voorbereiding Het is belangrijk om Engels als voertaal aan te bieden, dus bereid je hierop voor. De meeste materialen zijn zo gemaakt dat ze direct ingezet kunnen worden. Kopieerbladen die je wilt gebruiken tijdens je lessen hoeven alleen gekopieerd te worden. De materialen zijn gemakkelijk naar eigen idee in te zetten. Je kunt zelf bepalen welke materialen je aan wilt bieden. Ook kun je zelf bepalen hoeveel tijd je per les wilt besteden. Introductiefase In deze fase bereid je leerlingen voor op het thema en de te leren taal. De voorkennis wordt geactiveerd en leerlingen worden gemotiveerd voor het onderwerp. Dit kun je doen door de story bag te laten zien. De leerlingen kunnen de materialen bekijken en hierover praten. Ook het herhalen van de leerstof uit eerdere lessen gebeurd in deze fase. Je kunt weer even vragen of de leerlingen nog weten wat er in de vorige les is gedaan. De woorden die centraal staan zou je ook kunnen herhalen. Lees ze hardop voor. Inputfase of presentatiefase In deze fase bied je nieuwe lesstof aan. De prentenboeken zijn het uitgangspunt bij de lessen Engels. De prenten in de prentenboeken ondersteunen het verhaal, zodat de leerlingen het goed kunnen volgen. Ze helpen kinderen om woord en beeld aan elkaar te koppelen. Zo hoeven ze niet alles letterlijk te vertalen; ze zien wat het woord betekent. Het gaat om receptieve woordenschat. Prentenboeken bieden daarom een betekenisvolle context voor nieuwe woorden. Je begint niet meteen met interactief voorlezen, maar leest het boek meerdere keren in zijn geheel voor. Zo horen de leerlingen dezelfde tekst een aantal keer en kunnen ze voorspellen wat er gaat gebeuren. In deze fase zou je leerlingen een luisteropdracht aan kunnen bieden. Leerlingen kunnen het boek zelf ook nog een keer lezen. Accent ligt van receptief naar productief. Oefenfase Nadat je de verschillende materialen hebt laten zien en horen kun je met de leerlingen allerlei activiteiten met de inhoud uitvoeren om de Engelse woorden die centraal staan te consolideren. Laat de leerlingen oefenen door ze lesstof aan te bieden. De materialen bestaan uit o.a. spelletjes, liedjes, film, rijmpjes en werkbladen. De materialen zijn gericht op de meervoudige intelligentie theorie van Howard Gardner. Hierdoor sluiten de materialen aan bij de manieren waarop een kind het beste leert, op het eigen tempo. Zorg er dus voor dat elke intelligentie een keer aan bod komt. In de handleiding behorende bij het prentenboek staat beschreven welke intelligentie bij welke activiteit hoort. Benader de leerlingen positief. Stimuleer ze en laat ze succeservaringen beleven. Fouten maken mag! Plezier maken moet! Accent ligt op productief. Algemene handleiding voor leerkrachten 13

14 Transferfase of overdrachtsfase Het geleerde toepassen door minder gesloten opdrachten aan te bieden. Leerlingen begeleiden en stimuleren om de nieuwe stof samen met de voorkennis in vrijere opdrachten toe te passen. In deze fase kunt u ook even terugblikken op de les(sen). Wat is er precies geleerd en gedaan? Ook kun je herhalende oefeningen aanbieden. Algemene handleiding voor leerkrachten 14

15 Interessante links Algemene handleiding voor leerkrachten 15