Verslag. namens de Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Onroerend Erfgoed uitgebracht door mevrouw Tine Eerlingen

Transcriptie

1 stuk ingediend op 499 ( ) Nr april 2010 ( ) Verslagmoment over de informele Europese Ministerraad Milieu van 16 januari 2010 en de voorbereiding van de Europese Ministerraad Milieu van 15 maart 2010 Verslag namens de Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Onroerend Erfgoed uitgebracht door mevrouw Tine Eerlingen verzendcode: LEE

2 2 Stuk 499 ( ) Nr. 1 Samenstelling van de commissie: Voorzitter: de heer Bart Martens. Vaste leden: de heer Lode Ceyssens, mevrouw Tinne Rombouts, de heer Johan Sauwens, mevrouw Valerie Taeldeman; mevrouw Agnes Bruyninckx-Vandenhoudt, de heer Pieter Huybrechts, mevrouw Marleen Van den Eynde; de dames Gwenny De Vroe, Mercedes Van Volcem; mevrouw Michèle Hostekint, de heer Bart Martens; mevrouw Liesbeth Homans, de heer Wilfried Vandaele; de heer Ivan Sabbe; de heer Hermes Sanctorum. Plaatsvervangers: de heer Robrecht Bothuyne, de dames Karin Brouwers, Veerle Heeren, de heer Jan Verfaillie; mevrouw Katleen Martens, de heren Stefaan Sintobin, Wim Wienen; de heren Karlos Callens, Dirk Van Mechelen; de heer Philippe De Coene, mevrouw Els Robeyns; de dames Sophie De Wit, Tine Eerlingen; de heer Boudewijn Bouckaert; de heer Dirk Peeters. V l a a m s Pa r l e m e n t 1011 B r u s s e l 0 2 / w w w. v l a a m s p a r l e m e n t. b e

3 Stuk 499 ( ) Nr. 1 3 De Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Onroerend Erfgoed besprak op 9 maart 2010 de resultaten van de informele Europese Ministerraad Milieu van 16 januari 2010 en de voorbereiding van de Europese Ministerraad Milieu van 15 maart Inleidende uiteenzetting De heer Rik De Baere, diensthoofd Europees Milieubeleid van het departement LNE, licht de actualiteit op het vlak van het Europese milieubeleid toe, met focus op de voorbije informele Europese Ministerraad Milieu van 16 januari 2010 en op de Europese Ministerraad Milieu van 15 maart Terugblik op het Zweedse voorzitterschap De heer De Baere herinnert eraan dat tijdens het Zweedse voorzitterschap weinig wetgevend werk is verricht, door de impasse in de overgang tussen twee Europese Commissies. Het Zweedse voorzitterschap heeft desondanks prioriteiten gelegd. Om te beginnen was er de voorbereiding van de klimaatconferentie in Kopenhagen. Wat de koppeling tussen leefmilieu en economie betreft, werd gefocust op eco-efficiënte economie. Een informele raad daarover mondde uit in raadsconclusies, die nuttig waren als basis voor het hoofdstuk leefmilieu in het proces post-lissabon, dat ondertussen EU 2020 heet, en voor de Europese strategie inzake duurzame ontwikkeling. Daarnaast vermeldt de heer De Baere nog de raadsconclusies over biodiversiteit en die over marien milieu. In dat laatste verband wijst hij op de sterke vervuiling in het grote binnenmeer dat de Baltische Zee vormt. Er werd wetgevend werk verricht over afgedankte elektronische en elektrische apparaten en de gevaarlijke producten die erin worden gebruikt. Deze dossiers zijn nog steeds in behandeling door raadswerkgroepen en blijven onder het Belgische voorzitterschap op de agenda. Ook het zeer technische dossier van niet-landbouwkundige pesticiden of biociden loopt nog steeds. Verder noemt de spreker het dossier over de CO 2 -uitstoot van lichte bedrijfsvoertuigen. Er werd niet-wetgevend werk verricht in verband met de ontmanteling van schepen, waarin een internationale doorbraak is bereikt, in de vorm van een nog verder uit te voeren conventie. Samen met Denemarken heeft Zweden ook veel nadruk gelegd op het gecombineerde effect van chemische stoffen op de volksgezondheid. Prioriteiten van het Spaanse voorzitterschap De prioriteiten van het Spaanse voorzitterschap, in de eerste helft van 2010, zijn opnieuw klimaat, biodiversiteit, water en marien milieu, maar ook de restcategorie milieukwaliteit. Het Spaanse voorzitterschap wil klimaat en energie als transversaal beleidsthema laten doorwerken. Verder wordt er gemikt op het interne en externe proces na de conferentie van Kopenhagen, op regionale samenwerking in de periferie van Europa, en op de beschikbaarheid van water en andere gevolgen van de klimaatverandering. Wat biodiversiteit betreft, wordt de doelstelling om de teruggang ervan in 2010 te stoppen, volop geëvalueerd. In oktober 2010 vindt daarover een belangrijke conferentie plaats in het Japanse Nagoya, de Convention on Biodiversity, die thans wordt voorbereid. Ook bosbescherming is een aandachtspunt, waarbij Spanje wordt geholpen door het recente groenboek van de Europese Commissie over integraal bosbeleid.

4 4 Stuk 499 ( ) Nr. 1 Met betrekking tot water en marien milieu, zijn de thema s: een waterstrategie voor de Middellandse Zee, waterschaarste en droogte, de steun aan het Ibero-American Water Programme, en de optimale uitvoering van de kaderrichtlijn Marien Milieu. In de restcategorie zitten vooral lopende dossiers. Het betreft de herziening van de richtlijn inzake geïntegreerde preventie en bestrijding van verontreiniging en industriële emissies (IPPC/IED), de eerder genoemde bedrijfsvoertuigen, de Bodemrichtlijn, internationale onderhandelingen over kwik, RoHS en WEEE, biociden, bioafval met de vraag of daar een specifieke richtlijn over moet komen ter aanvulling van de kaderrichtlijn Afval en de omzetting van het internationale akkoord over de ontmanteling van schepen. Op de komende formele raden van 15 maart en 21 juni 2010 zal Vlaams minister van Leefmilieu Joke Schauvliege optreden als Belgisch woordvoerder, terwijl de federale minister assessor is. Dat zal ook in de zes maanden tijdens en na het Belgische voorzitterschap het geval zijn. Informele Ministerraad Milieu van 16 januari 2010 Op de agenda van de informele raad van Sevilla stonden twee grote thema s: de pas afgelopen klimaatconferentie in Kopenhagen, en het thema governance en technologische samenwerking. Wat Kopenhagen betreft, vond een eerste analyse en een brainstorming over de opvolging plaats. De conclusie was dat het akkoord de basis moet vormen voor een verder proces, dat zo snel mogelijk moet leiden tot een juridisch bindende afspraak. Er vond een stevige discussie plaats over de Europese reductieambities en over de manier waarop het engagement van andere partijen in het klimaatverdrag moet worden ingeschat. Hierbij werd de traditionele breuklijn tussen progressieve en toetredingslanden bevestigd, waarbij die laatste de sociaaleconomische effecten van het optrekken van 20 naar 30 percent emissiereductie vrezen. Een andere vraag was of Europa de onderhandelingen wel goed heeft aangepakt en of er voldoende aandacht was voor de contacten ( outreach ) met de andere partijen zoals de groep van ontwikkelingslanden (G77), de Verenigde Staten, India, China enzovoort. Conclusie was dat bilaterale contacten in de aanloop naar de conferentie in Cancún in december 2010 een belangrijke rol moeten spelen. Het Lissabonverdrag legt in dat verband nieuwe spelregels op voor de externe vertegenwoordiging van Europa. Spanje wilde verder ook de rol van de stakeholders in de klimaatdiscussie onder de loep nemen. Het nodigde onder meer externe sprekers uit van ngo s (het Europees Milieubureau of EEB) en uit de industriële middens. In dat verband werd ook vrij open gedebatteerd over het maatschappelijke draagvlak, de verwachtingen en de druk, die in Kopenhagen heel zichtbaar waren in de mobilisatie voor het protest. Het tweede agendapunt betrof governance en technologische samenwerking. Met het oog op de ministeriële conferentie van UNEP eind februari, werd bekeken of Europa nog wel op één lijn zat over het thema internationale milieugovernance. Kopenhagen heeft immers het hele besluitvormingsproces van de Verenigde Naties over milieudossiers enorm onder druk gezet en in vraag gesteld, zowel wat de organisatie als wat de inhoudelijke strategie betreft. Onvermijdelijk komt dan weer de oude vraag boven of er iets nodig is als een United Nations Environmental Organisation (UNEO), een soort UNEP+. België zit in een groep van landen die, aangevoerd door Frankrijk, in die richting willen. Tijdens de informele raad heeft iedereen zich daar opnieuw achter geschaard.

5 ^ Stuk 499 ( ) Nr. 1 5 Verder is de Europese positie over kwik opgefrist met het oog op de conferentie van Bali. Opmerkelijk was de steun om het succes bij de afronding van het internationale akkoord, onder bepaalde voorwaarden en op termijn, uit te breiden naar andere persistente stoffen. Tot slot werd een kritische analyse gemaakt van het lopende Europese milieuactieprogramma MAP 6. Er werd algemeen gepleit voor de opname van het thema eco-innovatie, en voor de inschakeling van het MAP in horizontale planningsprocessen als EU 2020 en de duurzaamheidsstrategie. Minister Schauvliege kreeg steun voor haar voorstel om duurzaam materialenbeheer als thema te kiezen voor de informele raad onder het Belgische voorzitterschap. Ministerraad Milieu van 15 maart 2010 De heer De Baere licht verder toe dat er op de Europese Ministerraad Milieu van 15 maart 2010 twee wetgevende dossiers op de agenda staan. Het dossier van de CO 2 -uitstoot van lichte vrachtwagens sleept reeds een lange tijd aan. Uit het beleidsdebat zullen nog geen conclusies worden getrokken, maar er werden wel vragen gesteld aan de milieuministers over de ontwerpreglementering die heel vergelijkbaar is met de bestaande voor personenwagens. De eerste vraag betreft de ambitie om de uitstoot tegen 2016 te reduceren tot 175 gram CO 2 /km en tegen 2020 tot 135 gram. De andere vragen gaan over de flexibiliteit van de invoering door middel van overgangsfases en over de noodzaak van sancties. Het andere dossier betreft het voortgangsrapport van de Bodemrichtlijn. Spanje heeft geprobeerd dat dossier te deblokkeren en viel daarvoor terug op een eerdere versie van de ontwerprichtlijn, die onder Portugees voorzitterschap tot stand kwam. Meer bepaald via technische besprekingen en toegevingen werd gepoogd de blokkeringsminderheid van de grote lidstaten Duitsland, Frankrijk en Verenigd Koninkrijk te doorbreken, maar dat is manifest mislukt. De bal licht nu in het kamp van de nieuwe Europese Commissaris voor Milieu Janez Potocnik, die in zijn programma sterk heeft benadrukt dat hij een Bodemrichtlijn wil. Ook het Europees Parlement heeft het belang daarvan bevestigd. Daarnaast staan verschillende niet-wetgevende dossiers op de agenda. Het eerste betreft klimaat, meer bepaald de opvolging van de conferentie te Kopenhagen. De zeer uitgebreide conclusies die op de agenda staan, bevestigen in belangrijke mate eerdere EUposities. Zij stellen dat er in de plaats van de afronding van de Bali road map met twee sporen, het akkoord van Kopenhagen kwam. Dat moet de basis vormen van de voorbereiding van de volgende conferentie, onder Europees voorzitterschap, in december 2010 in Cancún in Mexico. Verder overlopen de conclusies de verschillende bouwstenen van het akkoord. De openstaande discussiepunten zijn de volgende. Hoe moet het toekomstige, juridisch bindende akkoord er uitzien? De heer De Baere herinnert aan de kritiek van ngo s en ontwikkelingslanden dat Europa zijn verbintenissen uit het Kyotoprotocol aan de kant wil schuiven. Dat is volgens de spreker echter niet de bedoeling, ook al wil Europa wel wijzigingen aanbrengen zoals de opheffing van de gratis emissierechten. Hij voorspelt dat het een uitdaging wordt om de conclusies zo genuanceerd te formuleren dat men uit het spanningsveld raakt tussen meer en minder progressieve landen. Met die laatste bedoelt de heer De Baere toetredingslanden als Polen, die de sociaaleconomische impact vrezen van bijkomende reductiedoelstellingen en de (lucratieve) flexibiliteitsmechanismen uit het Kyotoprotocol willen behouden. Tweede discussiepunt wordt gevormd door het Intergovernmental Panel on Climate Change. In een genuanceerde paragraaf krijgt het panel steun maar wordt het tegelijk aangespoord zijn werk op punt te stellen. Andere punten zijn de rol van de flexibele

6 6 Stuk 499 ( ) Nr. 1 mechanismen en de zogenaamde reductie van emissies door ontbossing en degradatie in ontwikkelingslanden (REDD). Verder moet fundamenteel worden gediscussieerd over de doelstelling van 30 percent emissiereductie. Een impactassessment is nodig om de inspanningen van verschillende partijen te kunnen vergelijken en om de unilaterale haalbaarheid te toetsen sinds de economische crisis. Een daarmee verbonden vraag is of de Europese industrie een onredelijke concurrentiedruk ondervindt. Doen de zogenaamde koolstoflekken zich voor of niet? Ook hier weer doet zich dezelfde spanning voor tussen landen die vooruit willen en toetredingslanden die het percentage aan de kant willen schuiven. Het volgende niet-wetgevende agendapunt is biodiversiteit. De heer De Baere herinnert eraan dat de doelstelling om de achteruitgang te stoppen tegen 2010, absoluut niet gehaald is, om zeer diverse redenen. De conclusies zijn onder te brengen in drie categorieën: het biodiversiteitsbeleid binnen de EU na 2010, de rol van de EU in het mondiaal biodiversiteitsbeleid na 2010, en de toegang tot genetische rijkdommen en de winstverdeling daarbij, de zogenaamde access and benefit sharing. Wat biodiversiteit binnen de EU betreft, heeft de Europese Commissie een mededeling gepubliceerd over het beleid na Zij presenteert een algemene visie met het oog op 2050, maar geeft ook de aanzet tot een vernieuwde doelstelling tegen 2020, gekoppeld aan de planningsprocessen EU 2020 en de strategie inzake duurzame ontwikkeling. De visie betreft zowel de prioritaire beschermde gebieden van Natura 2000 als daarbuiten. Er wordt opvallend gefocust op ecosysteemdiensten en bijkomende financiële instrumenten. Tot slot wordt uitvoerig ingegaan op operationele maatregelen, zoals subdoelstellingen en integratie in ander beleid. Een en ander moet na de conferentie van Nagoya dus tijdens het Belgische voorzitterschap resulteren in een Europese biodiversiteitstrategie. Het eerste discussiepunt is de opportuniteit van de langetermijndoelstelling zelf. Vooral Duitsland doet moeilijk over 2050, hamert op flexibiliteit, uitvoerbaarheid en betaalbaarheid, en maakt het onderscheid tussen herstel en de mogelijkheid van natuurlijke regeneratie. Een aantal landen wil meer aandacht voor de ongelijke verdeling van de waarden over de verschillende lidstaten, die een correcte verdeling van de financiële steun voor maatregelen nodig maakt. Ook het dure biodiversiteitbeleid buiten beschermde gebieden blijft een discussiepunt. Over de EU 2020-strategie voor groei en jobs beperkt de raad zich tot een gedachtewisseling. Van de sectorale raden worden geen conclusies verwacht, hooguit inspiratie voor de Europese Commissie en voor de staatshoofden onder leiding van Europees president Van Rompuy. Zij zullen op de lentetop van eind maart 2010 de algemene strategie vastleggen. De communicatie van de Europese Commissie over EU 2020 heeft aandacht voor leefmilieu. Er zijn immers drie prioriteiten: slimme, duurzame en inclusieve groei. Een van de vijf doelstellingen gaat over klimaat en energie, en herneemt de normen. Voor hun realisatie wordt gewerkt met zeven vlaggenschepen, waarvan het efficiënt gebruik van hulpbronnen in Europa er een is, en innovatie een ander. In beide komen thema s terug die relevant zijn voor het beleidsdomein Leefmilieu. Het betreft de ontkoppeling van groei en milieudruk, koolstofarme economie, hernieuwbare energie, een moderne transportsector en energie-efficiëntie. Ze sluiten ook goed aan bij het programma voor de informele raad onder Belgisch voorzitterschap. Tot slot overloopt de heer De Baere de variapunten op de agenda van 15 maart Inzake sloopschepen wordt informatie van de Europese Commissie verwacht over het internationale juridische kader, met het oog op de start van de uitvoering binnen de EU.

7 Stuk 499 ( ) Nr. 1 7 Verder zal verslag worden uitgebracht over de belangrijke conferentie over bioafval, die plaatsvond in februari 2010 in Barcelona. Meteen kan de Europese Commissie onder druk gezet worden om met een degelijk en duidelijk voorstel te komen. Ook over de actualisering van de Europese kwikstrategie wordt informatie van de Europese Commissie verwacht. Over waterschaarste en droogte zal verslag gedaan worden van de conferentie in Madrid in februari 2010 en wordt gehoopt op de conclusies die Spanje heeft voorbereid voor de raad in juni Wat de Euro V- en VI-normen betreft, is Nederland ongerust dat de reële uitstoot van vrachtwagens hoger licht dan waar die reglementering van uitgaat. Tot slot wordt door een aantal landen aandacht gevraagd voor productcertificering in het kader van de Drinkwaterrichtlijn, waarvan een herziening wordt verwacht onmiddellijk na de zomer van Men verwacht een reactie van de Europese Commissie over de opportuniteit van certificering van bijvoorbeeld bouwmaterialen die in aanraking komen met drinkwater. 2. Vragen en opmerkingen van de leden De heer Dirk Peeters wil weten of de Bodemrichtlijn, waarop Spanje de nadruk legt, sanering na vervuiling dan wel erosiebestrijding betreft. De heer Rik De Baere antwoordt dat het ontwerp van richtlijn inhoudelijk zeer ruim is. De benadering is integraal, alle bedreigingen voor de bodem komen aan bod. De heer Bart Martens informeert of de kwikstrategie ook bepalingen bevat over het hanteren van de beste beschikbare technieken om kwiklozingen te vermijden, en geeft daarbij membraanelektrolyse als voorbeeld. Vervolgens vraagt hij, naar aanleiding van de Nederlandse opmerkingen over de foutieve emissiegegevens die Europa aanreikte, wat de gevolgen zijn voor de berekening van het halen van de plafonds voor de NOx-uitstoot in het kader van de NEC-richtlijn. Hoe gaat Europa daarmee omgaan? Worden van de lidstaten additionele maatregelen verwacht om de te laag geschatte uitstoot van het wegverkeer te compenseren? Of mogen ze hun plafond met het verschil overschrijden? De heer Rik De Baere antwoordt dat er op dit moment nog helemaal geen zicht is op de manier waarop de kwikstrategie zal aangepast worden aan de internationale doelstellingen van het multilaterale kwikakkoord. Het punt staat onder varia op de raad van 15 maart Daarmee willen bepaalde lidstaten druk zetten op de Europese Commissie om de aanpassing van de strategie effectief door te voeren. Waarschijnlijk zal daarbij ook iets over inhoud, timing en procedure worden gezegd, verwacht de spreker. De lidstaten zelf zijn nog niet geconsulteerd. Het variapunt van Nederland over Euro V en VI is nog maar pas bekend en de Vlaamse experts bekijken nog of de analyse kan worden gevolgd en ook voor Vlaanderen een knelpunt vormt. De dienst Lucht van het Departement LNE is volop bezig met de vraag of Vlaanderen en België zich op dat punt bij Nederland kunnen aansluiten. Als blijkt dat de uitstoot van wagens inderdaad hoger is dan ingecalculeerd, kunnen de lidstaten immers in problemen komen met de aangegane doelstellingen. Het blijft echter zeer de vraag of, indien dat het geval is, Europa bereid zal zijn de plafonds af te zwakken.

8 8 Stuk 499 ( ) Nr. 1 De heer Michiel Van Peteghem, kabinetsmedewerker van mevrouw Joke Schauvliege, Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur, stelt voor om af te wachten hoe de Europese Commissie reageert wanneer Nederland aankaart dat het oorspronkelijke model niet voldoet. Allicht zal het antwoord van de Europese Commissie een van de elementen van de aanstaande herziening van de NEC-richtlijn vormen. De voorzitter, Bart MARTENS De verslaggever, Tine EERLINGEN

9 Stuk 499 ( ) Nr. 1 9 Gebruikte afkortingen EEB EU IPPC/IED LNE MAP NEC REDD RoHS UNEP WEEE European Environmental Bureau Europese Unie Integrated Pollution Prevention and Control/Industrial Emissions Directive Leefmilieu, Natuur en Energie Milieuactieprogramma National Emission Ceilings Reducing Emissions from Deforestation and Forest Degradation in Developing Countries Restriction of Hazardous Substances United Nations Environment Programme Waste of Electrical and Electronical Equipment