Samen Duurzaam Groen en Sociaal

Transcriptie

1 Samen Duurzaam Gren en Sciaal Ve rkie zin gsp r gram m a Gr e n Lin ks Lin ge waard 1 8 n vem be r 2013

2 Sam e n Du u rzaam Gr e n e n S ciaal In le id in g In leid in g Gr en Lin k s ga a t v r d u u r za a m h eid ; een b eleid d a t g ed is v r Plan et, Pe p le en Pr fit. Bele id d a t z r g d r a a gt v r een sch n en gez n d m ilieu, m en se n d ie zich g ed v elen in d e sa m en levin g en v ld en d e wer k en in k m st en v r ied er e en. O k v r d e k m en d e gen er a t ies. Sin d s h a a r d e eln a m e in d e r a a d va n Lin gewa a r d h eeft Gr en Lin k s zich in ge zet m d u u r za a m h eid p d e k a a r t t e k r ijgen. T en we in in d e c a lit ie k wa m en, is h et gelu k t m e en gr t a a n t a l sp e er p u n t e n u it h et p r gr a m m a va n Gr en Lin k s p t e n em en in h et c a lit ie a k k r d en (n a d e b r eu k ) in h et la t er e c a lit iep r gr a m m a. D r a a n d e c a lit ie m ee t e d en k r ege n we k d e m ge lijk h eid m in p er s n a a n h et c llege d eel t e n em en e n d u s d ir ect in vl ed t e h eb b en in h et d a gelijk s b est u u r va n d e gem e en t e. Da a r h eb b e n we geb r u ik va n gem a a k t in d e p er s n va n Ber t Fr in gs, d ie a l sn e l wer d p gev lgd d r Ba r t h va n Eeten. Met n a m e d e gr en e en s cia le d u u r za a m h e id zit in zijn t a k en p a k k et. Ba r t h h e eft d r zijn gr t e k en n is va n za k en, p en c m m u n ica t ie ver visie en p la n n en, ver t u igin gsk r a ch t en d r t a st en d h eid e en t r en d b r eu k ver r za a k t in d en k en en h a n d e le n m et b etr e k k in g t t d u u r za a m h e id in Lin gewa a r d. Gr en Lin k s h e eft in Lin gewa a r d a l v e el in ga n g gezet. Het p r gr a m m a v r m a a k t d u id elijk wa t n ze v r n em en s zijn m h et gr en e en s cia le Lin gewa a r d t e ver st er k en en d e fin a n ciën p r d e t e h u d en. Het p r gr a m m a is v a n ze lfsp r e k en d we er geb a se er d p d e d r ie u it ga n gsp u n t en Plan et, Pe p le en Pr f it, d ie z st er k m et e lk a a r sa m en h a n gen d a t e lk h fd st u k n iet l s ge zie n k a n w r d en va n d e a n d er e t wee. Gr en Lin k s ga a t v r e en d u u r za a m Lin gewa a r d. Wij willen d a t b er e ik en v r en sa m en m et j n g en u d ; d e in w n er s e n n d er n em er s, ver en igin gen e n m a a t sch a p p elijk e r ga n isa t ies, cr ea t ie ve lin gen e n vr ijwilliger s. K r t m a lle Lin gewa a r d e r s, wa n t ied er een d et m e e en ied er e en d et er t e! Lin gewa a r d, 1 8 n v em b er De p r gr a m m a c m m issie: J sé Br u ên s Lia n n e Du iv en Lisette H es f t m slag: Fran k A rb u w 1

3 INLEIDING 1 GROEN EN DUURZAAM LINGEWAARD 4 1 A Ee n sch n e e n g e z n d e m g e v in g 5 1. Sch n e lu ch t en b d em 2. Wa a r d ev l wa t er 3. Min d er gelu id s v er la st, lich t h in d er en zwer fa fva l 4. Afva l is gr n d st f 1 B De g r e n e le e f m g e v in g 6 1. Gr en in d e k er n en 2. De n a t u u r p wa a r d er e n 3. Een gez n d e en a a n t r e k k elijk e w n m ge vin g 1 C Die re n w e lz ijn 7 1. Dier en h eb b en h et g e d in Lin gewa a r d 1 D Du u rz aa m le v e n 7 1. Du u r za a m w n en en b u wen 2. Ied er e en een p a ssen d e w n in g 3. En er gie p wekken en b esp a r e n 4. Een d u u r za m e gem e en t e 1 E Du u rzam e e c n m ie e n w e rk 9 1. Mid d en - en k lein b ed r ijf en k lein e zelfst a n d ige n (MKB en ZZP) 2. In n va t ie ve b ed r ijv en 3. Wer k ge legen h e id 1 F Ve rke e r e n v e rv e r V r r a n g v r d e fiet s 2. Aa n t r ekkelijk p en b a a r ver v er 3. De a u t, z gr en m gelijk 2 SOCIAAL EN BETROKKEN LINGEWAARD 12 2 A Z rg e n w e lz ijn Pr even t ie 2. Zelfst a n d ig fu n ct i n er e n b ev r d er en 3. Z r g v r en m et elk a a r 4. Z r g d ie p a st 5. Z r g d ich t b ij 2 B Ru im te v r d e je u g d Een k in d vr ien d e lijk e p en b a r e r u im t e 2. Je u gd b etr ekken 3. Pr b le m e n v r k m en 2 C On d e rw ijs e n sp rt G ed n d er wijs in een g ed sch lgeb u w 2. Pa ssen d n d er wijs v r ied er e en 3. Me er m en se n in b ewegin g 2

4 2 D Ku n st e n cu ltu u r Wer k en a a n e en b r u ise n d e, cr e a t ieve g e m e en t e 2. Aa n d a ch t v r k u n st - e n cu lt u u r ed u ca t ie 3. Beh u d en p r m t ie v a n cu lt u r e el er fg ed 2 E Pa rtic ip a tie e n in k m e n Ied er e en d et m e e a a n d e sa m en levin g 2. De gem e en t e cr e ëer t een p a ssen d a a n b d 3. We z ek en cliën t e n a ct ie f p 3 OPEN EN EERLIJK LINGEWAARD 19 3 A Lin g e w aa rd in d e w e re ld Den k m n d ia a l, h a n d el l k a a l 3 B Div e rs ite it: a lle m aa l an d e rs Discr im in a t ie v r k m en ; r u im t e v r m in d er h ed en 3 C Ve ilig h e id We zet t en in p p r even t ie 3 D De g e m e e n te v r h a a r in w n e rs e n n d e rn e m e rs Ver t r u wen in b ew n e r s en n d er n em er s 2. Kla n t vr ien d elijk e d ien st ver len in g 3. Een t r a n sp a r a n t en in t eger b est u u r 3 E De g e m e e n te lijke rg a n is a tie e n fin a n c ië n Bed r ijfsv er in g en r ga n isa t ie 2. Gem e en t elijk e sa m en wer k in g 3. Een gez n d e en even wich t ige fin a n cie el-ec n m isch e b a la n s TERUGBLIK 3

5 1 Gr e n e n d u u rzaam Lin ge waard Gr en Lin k s k iest v r Gr en e Kwa lit eit. Da t b egin t m et een sch n e leef m gevin g en b i d iver sit eit. Sch n e lu ch t en sch n wa t er zijn v r wa a r d en v r gez n d leven, n iet a lleen v r m en sen, k v r d ier en. Bi d iv er sit eit k a n a lleen in st a n d b lijven d r d e n a t u u r d e r u im t e t e ge ven en er z we in ig m gelijk t e b u wen f we gen a a n t e le gge n. Min d er geb r u ik v a n b e st r ijd in gsm id d elen h r t d a a r b ij. Op in it ia t ie f va n Gr en Lin k s h eeft d e gem een t e een c n ven a n t get ek en d m d e b i d iv er sit e it t e b ev r d er en e n d e b ijen een h a n d je t e h elp en. We zu llen d a a r sa m en m et in w n er s a ct ies p n d er n e m en. Een gr en e m gevin g z r gt v r lich a m e lijk e en p sy ch isch e gez n d h eid. In gr en k u n je b ewegen f n t sp a n n e n, s cia le c n t a ct en p d en en t t r u st k m e n. Dit geld t k v r m en sen u it d e m gevin g en t er ist en d ie b ij n s p b ez ek k m en m t e ge n ieten v a n h et Lin gewa a r d se la n d sch a p en n s cu lt u r eel e r fg ed. De sn e lle b er eik b a a r h e id p er fie t s, e-b ik e f m et h et p en b a a r ver v er ver m in d e r t a u t geb r u ik en d a a r m e e r u im t e geb r u ik d r a sfa lt. O k ver gr t h et d e ver k e er sv e iligh eid. Fijn v r k in d er e n, ze lfst a n d ig p weg n a a r sch l. Dier en h eb b en h et g e d in Lin gewa a r d. Gr en Lin k s b etr ekt d a a r b ij n iet a lle en d e d ier e n in d e n a t u u r en d e h u is- f h b b y d ier en, m a a r k d e d ier en in d e ve e -in d u st r ie. Geen m ega st a llen p Ber ger d en d u s. We n d er z ek e n d e m ge lijk h eid m p Ber ger d e n sch n e en er gie p t e wekken. Da t is n g b et er v r d e m en sen k. Gr en e Kwa lit eit b et ek en t e en d u u r z a m e in r ich t in g va n d e r u im t e. Gr en Lin k s wil h et gr en in en m d e b eb u wd e k m b eh u d en en ver b et er en, liefst u it b r eid en. Bijv r b eeld d r d e b esch ik b a r e r u im t e b in n en d e k er n en slim m er t e b en u t t en. D r le egst a a n d e p a n d en - a l d a n n iet t ijd elijk - cr e a t ie f in zetten (Al y siu ssch l in Hu issen ) ; a n d er e geb u wen m gelijk m u lt ifu n ct i n e e l geb r u ik en (D n a t u sk er k in Bem m e l). La a t b u u r t b ew n er s t ijd elijk b r a a k liggen d e st u k k en gr n d zelf gr en in vu l len t t b ijv r b e eld een p lu k t u in v r b l e m en en fr u it. J n ger en b lijv en welk m in Lin gewa a r d. Zij m gen zich n iet ged w n gen v e le n m t e ver t r ekken a ls ze zelfst a n d ig willen w n en. Gr en Lin k s wil v r h en v ld en d e w n in gen r ea liser en in d e k er n en, b er e ik b a a r m et e en a a n gep a st e fin a n cier in g. D r st r m in g p d e w n in gm a r k t is geb a a t b ij sen i r en w n in gen e n a lt er n a t ief geb r u ik va n u d er e geb u wen. Gr en Lin k s wil k m e er r u im t e v r h et m id d en - en k le in b ed r ijf en ZZP-er s m zich t e ve st igen. De k er n en b lijv en leve n d ig d a n k zij d e ze v er m en gin g va n d iv er se w n- en wer k vr m en. Gr en e Kwa lit eit b et ek en t geb r u ik va n sch n e en er gie. De m sch a k e lin g n a a r e en d u u r za m e ec n m ie is d é u it d a gin g v r a lle n d er n e m er s en b ed r ijven. We b ied en gr en e en in n va t ieve k p l p er s gr a a g m eer k a n sen m z d eze v e r ga n g t e v er s ep elen. Da a r m is Gr en Lin k s k va n a f h et b egin b e t r k k en b ij Lin gewa a r d En er gie. L k a le sa m en wer k in gsver b a n d en va n d u u r za m e 'wij-d en -h e t -ze lver s' k r ijgen sn eller v eel m eer v r elk a a r. En er gieb esp a r in g ver gt flin k e in v est er in ge n, m a a r d it ver d ien t zich p ve el n ivea u s t er u g. Als w n in gb u wc ö p er a t ies in Lin gewa a r d k iezen v r r e n va t ie va n b est a a n d e b u w en d a a r b ij in zet t en p en er gieb esp a r in g en t ep a ssin g va n d u u r za m e en er gie, d a n lever t d a t k n ieu w wer k p in b u w e n a a n ver wa n t e sect r en. En la ger e en er gie la st en v r d e b ew n er s. De gem een t e d ien t d er gelijk e in it ia t ie ven m et r a a d en d a a d t e n d er st eu n en. Het ga a t im m er s m d e k wa lit eit va n leven en h et le efk lim a a t, m Gr en e Kwa lit eit! 4

6 1 Gr e n en d u u rzaam Lin ge waard 1 A Ee n sch n e e n ge z n d e m ge v in g W e z ijn z u in ig p n s m ilie u : lu ch t, b d em e n w at er Afv al is gr n d st f en w rd t z v e el m gelijk h e rgeb ru ik t 1. Sch n e lu ch t en b d em 2. Waard ev l water 3. Min d er gelu id s v erlast, lich th in d er en zwerfafval 4. Afval is gr n d st f Sch n e lu ch t en b d em De b d e m vr ij va n 'geva a r lijk e' in it ia t ieven. Du s ge en b r in ge n n a a r sch a lie - e n st e en k lga s en ge en v eld en m et gen etisch ge m d ifice er d e gewa sse n. H ge eisen st e llen a a n d e u it st t va n fijn st f en a m m n ia k b ij v er le n gin g va n ver gu n n in gen v r v eeh u d er ijen. Ge en v ee-in d u st r ie p Ber ger d en. Me er in h eem se b m en, b eh u d va n wa a r d ev lle b m en en een Gr en c m p en sa t ie f n d s m geka p t e b m en n a a r wa a r d e t e c m p en ser en. On k r u id b e st r ijd in g p ver h a r d in gen p d e m e est m ilie u vr ien d e lijk e m a n ier. Bl e m r ijk e b e r m en t er wille va n vlin d er s en b ijen en v er gr t in g va n b i d iver sit eit. Ver zet t egen e en d r getr k k en A1 5, wa n t d a t d et een gr t e a a n sla g p m ilie u en la n d sch a p. Gr en e in p a ssin g va n wegen, ge lu id ssch er m e n, k a ssen e n sch u r en ; k m d e lu ch t t e r ein ige n. Waard ev l water Afva lwa t er en h e m e lwa t er sch eid en b ij a a n leg va n r i ler in g. In p la a t s v a n wa t er a fv er via r i ler in g z ve el m ge lijk wa t er p va n gen, b u ffer en en in filt r er en p eigen ge b ied. Men sen st im u ler en m wa t er p t e va n gen d r een r ege n t n t e geb r u ik en, h u n t u in m in d er t e ver st en en, e n b ijv r b e eld e en vijv er a a n t e le ggen. Bewu st m ga a n m et d r in k wa t er m t ekr t e n in d e t ekm st t e v r k m en. V r lich t in g v er a lt er n a t ief geb r u ik va n gr ijs wa t er. La n gs wa t er p a r t ijen n a t u u r vr ien d elijk e ever s a a n le gge n. Bu r ger in it ia t ie ven n d er st eu n en v r h et n d er h u d va n r ecr e a t ieve b r u ggetjes, vl n d er s en a a n le gst eiger s. Min d er gelu id s v erlast, lich th in d er en zwerfafval Eer st k ijk en n a a r d e OV- en fiets n t slu it in g e n d a a r n a p a s n a a r h et a u t v er k e er b ij in r ich t en va n d e v er k e er sst r u ct u u r. Een t u n n e l n d er h et Pa n n er d en sch k a n a a l en g ed e in p a ssin g v a n d e weg in gr en, a ls v r wa a r d en v r e ven t u e le d r t r e k k in g va n d e A1 5. Min d er lich t h in d er e n en er giever b r u ik, d r 's n a ch t s r n d p en b a r e geb u wen en in h et b u it en geb ied n n d ige v er lich t in g t e d v en. Bij n ieu w - f h er b u w h ger e eisen t e st ellen m lich t h in d er d r k a ssen t er u g t e d r in gen. Be st a a n d e r egels h ier t e st r en g t ep a ssen. In w n er s, v er en igin gen, b ed r ijv en en sch len m ed e ver a n t w r d elijk h eid geven m d e e igen b u u r t vr ij va n zwer fa fva l t e h u d en. 5

7 Afval is gr n d st f De t t a le h eveelh eid a fva l b ep er k en ; d e ge m e en t elijk e r ga n isa t ie ge eft h et g ed e v r b eeld. In it ia t ieven n d er st e u n en v r h er geb r u ik va n geb r u ik t e g ed er en d r m id d el va n k r in gl p win k el, r ep a ir ca fé, r m m elm a r k t f r u ilb eu r s. Gr n d st ffen t er u gwin n en u it h u ish u d elijk e n in d u st r ie el a fva l d r een g ed ge r ga n ise er d e sch eid in g en in za m elin g. Een d ift a r -sy st e em ; z d a t wie m eer a fva l m a a k t, k m e er b eta a lt. 1 B De g r e n e le e f m ge v in g Gr en m aak t gez n d er en ge lu k k ig Ied ere en k an gen iet en v an e en gr en e m gev in g m in t e w n e n en t e n t sp an n en Gr en m et gr en b lijv en! 1. Gr en in d e kern en 2. De n atu u r p waard ere n 3. Een gez n d e en aan tre kkelijke w n m ge vin g Gr en in d e kern en Bew n er s in een z vr eg m gelijk st a d iu m b e t r e k k en b ij p la n n e n v r a a n p a ssin g f n d er h u d va n h et gr en in h u n m gevin g. Bu u r t b ew n er s en wijk p la t f r m s la t en p a r t icip er en b ij v er gr en en v a n h u n wijk. Zij k u n n en r est st r k en, b m sp iege ls en p er k en a d p t er en. Een b l em en weid e, p lu k t u in, n a t u u r, sp e elp le k f v lk st u in p t ijd elijk n b en u t t e geb ied en, p in it ia t ie f en m et in zet va n b ew n er s. Een gr en c m p en sa t ie f n d s wa a r in ge m e e n t e en n t wik k ela a r s geld st r t en, m geka p t e b m en e n st r u ik en t e ver va n gen en n ie u w gr en t e n t wik k e len. Ver wijd er d gr en b ij h er p la n t v er va n gen d r een gelijk wa a r d ig a lt e r n a t ief. C m m u n ica t ie v er k a p ver gu n n in gen ver b eter en en d e c n t r le p h er p la n t in zich t e lijk m a k e n. Keu ze v r in h e em se s r t en en v a r ia t ie. Bij h et b eh e er va n h et ge m e en t elijk e gr en r eken in g h u d en m et b i d iver sit eit, b esch er m in g va n d ier en en h u n leefgeb ied en. De n atu u r p waard ere n Gr en e geb ied en z v e e l m ge lijk p elk a a r a a n slu it en en z d e ec l gisch e h fd st r u ct u u r en n a t u u r lijk e b i d iv er sit eit v e r st er k en. Wa a r d ev lle la n d sch a p se le m en t en, z a ls h u t wa llen en p elen h er st ellen sa m en m et t er r e in b e h e er d er s, wa t er sch a p p en en p r vin cie. Agr a r iër s n d er st eu n e n d ie zich in zetten v r n a t u u r b esch er m in g, la n d sch a p sb eh e er en d ier en welzijn. Een g ed e la n d sch a p p e lijk e in p a ssin g a ls v r wa a r d e b ij b u wen in h et b u it en geb ied. Gr en e geb ied en t e ga n k elijk m a k en d r d e a a n leg va n st r u in r u t e s, fietsp a d en, k a n r u t es e n r lst elvr ien d elijk e p a d en. Hie r v r k a lt er n a t ieve m ilie u vr ien d e lijk e v er v er sm ge lijk h ed e n in zetten. Ku n st en a a r s u it n d ige n in it ia t ieven t e n t wik k elen m in sa m en wer k in g m et n d er n e m er s d e wa a r d e va n h e t r ivier en la n d sch a p p een lu d ieke m a n ier n d er d e a a n d a ch t t e b r en gen b ij een gr t er p u b liek. Pa r k Lin gezege n ver d er n t wik k elen m et v l p r u im t e v r l k a le in it ia t ieven ger ich t p e en d u u r za a m b e h e er m e t k le in sch a lige la n d b u w, n a t u u r en n a t u u r b e le vin g. Sa m en m et b ew n er s e n t ega n k elijk v r ied er e en. 6

8 Een gez n d e en aan tre kkelijke w n m ge vin g B u wen z ve el m ge lijk t u ssen en in d e b u u r t va n d e b est a a n d e b eb u win g, m h et gr en e b u it en geb ied t e b eh u d en. In Resse n ge en gr t sch a lig r eta ilp a r k. Een gr en e en n a t u u r v r ien d elijk e in r ich t in g v a n en r n d b ed r ijv en t e r r ein en. Pa r k en, b er m en en ever s ec l gisch b eh er en, m et m eer b l em en e n sch u ilp la a t se n v r d ier e n. In ver leg m et d e w n in gb u wv er en igin g e n v ge lwer k gr ep n est v r zien in gen a a n leggen. Uit d a gen d e p lekken in Pa r k Lin gezege n wa a r k in d er en k u n n en st r u in en, k lim m en en m et t a k k en sj u wen ; z n d er sp eelt est ellen m a a r m et sp eela a n le id in gen. Me er n a t u u r n d er wijs v r k in d er en. Hier v r Lin gewa a r d Na t u u r lijk en h a a r p r gr a m m a 's in en r n d h et Dijk m a ga zijn en d e Veld sch u u r n d er st eu n en. V ed sel d ich t er b ij d e in w n er s b r en gen d r ver k p v a n l k a le p r d u ct en t e st im u ler e n. 1 C Die re n we lz ijn Dieren k rijgen d e ru im t e en w rd en g ed v erz rgd 1. Dieren h ebben h et g e d in Lin gewaard Dieren h ebben h et g e d in Lin gewaard Du id elijk e gr en zen v r d e m a a t va n a gr a r isch e b ed r ijv en. Dit slu it m ega st a llen u it. Vlin d er - en b ijen p p u la t ie s d e k a n s geven zich t e h er st e llen, d r ge b r u ik va n gewa s - en in sect en b est r ijd in gsm id d elen t e b ep er k en. Reken in g h u d en m e t d e p va n g va n d ier en in h et (h gwa t er )r a m p en p la n. G ed e v r lich t in g v e r h et d ier en we lzijn sb eleid p d e gem een t e lijk e web sit e, m et lin k s n a a r a lle r eleva n t e r ga n isa t ie s. V ld en d e ge legen h eid v r h et u it la t en va n h n d en in en r n d e lk e k er n ; k in d e u it er wa a r d en zijn geb ied en a a n gewezen wa a r h n d en l s m gen l p en. 1 D Du u rzaam le v e n Een en ergie z u in ige w n in g v r j n g en u d St im u lan s v r b ew n e rs en b ed rijv en d ie sch n e en ergie w illen p w ekken 1. Du u rzaam w n en en b u wen 2. Ied ere en een p assen d e w n in g 3. En ergie p wekken en besp are n 4. Een d u u rzam e gem e en te Du u rzaam w n en en b u wen Pa r t icip a t ie va n b ew n er s, b ed r ijv en en in st ellin gen b ij h e t m a k e n v a n p la n n en v r een d u u r za m e in r ich t in g va n h u n m gevin g. In n va t ie f a a n b est ed en. Du u r za m e n ieu wb u wp r ject en k r ijgen v r r a n g. L k a le d u u r za m e in it ia t ieven st eu n en b ij v er gu n n in gv er len in g. Na a a n vr a a g v lgt d e ver gu n n in g sn e l en z n d er b st a k els. Du u r za m e h er in r ich t in g va n b est a a n d e b ed r ijfst er r e in e n m z ge sl t en gr n d st ffen k r in gl p e n en CO2 -n e u t r a lit eit t e r ea liser en. Ge en n t wik k e lin g v a n n ie u we b ed r ijve n t er r ein en. C n t r le p d e en er gie p r e st a t ies v a n geb u we n. 7

9 Du u r za a m h e id ch eck v r b est a a n d e en n ie u we b ed r ijv en m et b etr ek k in g t t ec n m isch e t ekm st b est en d igh eid (p r fit ), m ilie u en en er giever b r u ik (p la n et) en d e wer k gelegen h e id (p e p le). Een b ed r ijfsver v er sp la n v r vr a ch t v er v er en h et w n -wer k v er k e er va n wer k n e m er s; g er ich t p h et v r k m en va n ver la st, m et een k eu ze v r d e m e est m ilie u vr ien d e lijk e v er v er sv a r ia n t en. Ie d ere en een p assen d e w n in g On d er st eu n in g va n st a r t er s p d e w n in gm a r k t d r d e gem e en t e e n w n in gc r p r a t ies (z a ls Wa a r d w n en ). O k v r st a r t er s w r d t geb u wd. Leven sl p b est en d ige w n in gen d ie h e t u d e r e m e n sen m gelijk m a k en z la n g m ge lijk zelfst a n d ig t e b lijv en w n en. Op d a a r v r ge r eser v e er de gr n d k u n n en p a r t icu lier en ze lf f gr ep sgewijs h u n d u u r za m e w n in g b u wen, a l d a n n iet m et ge m e en sch a p p e lijk e v r zien in gen. Min im a le ver gu n n in gse isen en r m p sl m p v r h et r ea liser en va n k a n g er ew n in gen wa a r d r m en sen d ie z r g n d ig h eb b en t ch ze lfst a n d ig k u n n en w n en en d eel k u n n en u it m a k e n va n h et h u ish u d en va n een m a n t e lz r ger. Alt er n a t ieve v r m en va n w n en in u d er e f leegst a a n d e geb u wen, z a ls w n gr ep en m et m eer d er e gezin n en f b ege le id w n en. Afsp r a k e n m et d e w n in gc r p r a t ie s d a t zij, n d a n k s d e r ijk sb e zu in igin gen, b lijven z r gen v r gen eg b et a a lb a r e w n in gen. En er giezu in ig m a k en v a n ( u d e) h u u r w n in gen, wa a r d r s cia le h u u r d er s b esp a r en p d e w n la st en. En ergie p wekken en besp are n Eigen in it ia t ie ven v a n in w n er s en clu b s b ev r d er en p h et geb ied v a n d u u r za m e en er gie - p wekkin g e n b esp a r in g. C llect ieve a a n p a k a a n m ed igen, z a ls is ler en m et d e h ele st r a a t f p a lle d a k en z n n e p a n elen. On d er n e m er s d ie en er gie willen b e sp a r en n d er st eu n en m et k en n is, v r lich t in g ver b ven l k a le su b sid ies en b ij d e v er gu n n in gv e r len in g. Aa n elk a a r k p p e len va n b ed r ijv en en r ga n isa t ie s m sa m en en er gie t e b esp a r en. Win k e lier s st im u ler en m m e er en er gie t e b esp a r en d r k e ld e u r en slu it en, efficiën t er k elen, en le d -ver lich t in g t ep a ssen. En er gieb esp a r en d e m a a t r egelen in u d e wijk e n. Met w n in gc r p r a t ies a fsp r ek en m h u u r w n in gen v er sn eld t e r en v er en en t e v e r b eter en. V r lich t in g a a n b ew n er s ver wa t zij ze lf k u n n e n d en m en er gie t e b esp a r e n. Geb r u ik m a k en va n r est wa r m t e d r b ed r ijv en via wa r m t ekr a ch t k p p elin g. Z n n ep a n e len p gem e en t elijk e geb u wen. O k gr t e d a k en v a n sch len en sp r t h a llen p d e ze m a n ier a ls e n er gieb r n n e n b en u t t en. Een Lin gewa a r d s in it ia t ie f t t h et p la a t sen v a n win d m len s. Op le egst a a n d e (b ed r ijfs)t er r ein en m b iele z n n ep a n e len p la a t se n. Sa m en wer k in g m et d e r egi gem e en t en v r e en e ffect iever en g ed k p er k lim a a t b e le id. Bij p la n v r m in g en la n d sch a p sin r ich t in g v a n a f h et b egin r ek en in g h u d en m et d e v r wa a r d en m d u u r za a m en er gie p t e wek k en en t e geb r u ik en. Een d u u rzam e gem e en te In vest er e n in v r lich t in g, ed u ca t ieve p r gr a m m a s en a ct ivit e it en r n d d u u r za a m h eid m z h et d r a a gv la k d a a r v r t e ver gr t en. O k d e jeu gd b etr ekken b ij d u u r za a m h eid t h em a 's via sch len en ver e n igin gen. Bed r ijv en a a n t r ekken d ie m ilie u vr ien d e lijk e p r d u cer en en t egelijk d e wer k ge legen h e id ver st e r k en. Ru im t e b ied en a a n sch n en k lein sch a lig n d er n e m er sch a p. In wer k a t e lier s k m en n d er n e m er s, r ga n isa t ie s en b u r ger s t t d u u r za m e cu lt u r ele, t er ist isch e en r ecr ea t ieve p la n n e n. 8

10 De gem e en t e r ga n ise e r t sa m en m et d e Ver n v r lich t in gb ijeen k m st en en a d viezen ver d u u r za a m h e id a a n h et b ed r ijfsleven. Alle geb u wen va n d e gem e en t e z sn e l m g e lijk ze er en er giezu in ig m a k en : d e in ve st er in g b e t a a lt zich t er u g in la ger e en er gie k st en. Uit slu it en d gr en e elek t r icit eit geb r u ik en, in d e t ek m st m gelijk va n d e eigen Lin gewa a r d se en er giem a a t sch a p p ij. Du u r za a m in k p en en a a n b e st ed en : d it geeft d u u r za m e a a n b ied er s e n in n va t ieve k p l p er s e en fa ir e k a n s. Een r u im a ss r t im en t a a n b i l gisch e en v eget a r isch e p r d u ct en b ij fficiële gelegen h ed en va n d e gem een t e. L k a le e n r egi n a le in it ia t ieven p h e t geb ied va n d u u r za m e p r d u ct ie va n v ed sel st im u ler e n en n d er st e u n en. De l k a le c n su m en t k p p elen a a n h et a a n b d va n z d u u r za a m m gelijk l k a a l gep r d u ce er d v ed se l. 1E Du u rz am e e c n m ie e n w e rk Een d u u rz am e ec n m ie lev ert v e el n ieuw e w e rk gelegen h eid p De gem e en t e h elp t n d ern e m ers m et d e v erst ap n aar d u u rz am e b ed rijv igh eid 1. Mid d en - en klein b ed rijf en klein e zelfstan d ige n (MKB en ZZP) 2. In n vatie ve b ed rijv en 3. Werkge legen h e id Mid d en - en klein b ed rijf en klein e zelfstan d ige n (MKB en ZZP) G ed e gem e en t elijk e d ien st v er len in g a a n n d e r n em er s, z a ls st a r t er s n d er st eu n in g. Met é én (d igit a a l) l k et wa a r zij t er ech t k u n n e n v r a l h u n vr a gen ver ver gu n n in gen, b ela st in gen, p er s n e elsvr a a gst u k k en. Mid d en - en k lein b ed r ijf en ZZP-er s k r ijgen m e er r u im t e m zich t e ve st igen in w n b u u r t en en gr t e p a r t icu lier e geb u wen d ie vr ijk m en b in n en e n b u it en d e k er n en. On d er st eu n in g d r d e gem een t e va n k le in e zelfst a n d ige n d er n e m e r s d ie in fin a n ciële p r b lem en r a k en, v a n zelfsp r ek en d geb a se er d p e en ged e gen n d er n e m er sp la n en t ekm st p er sp ect ief. Ad v ie s b ij h et r ga n iser en va n e en a r b eid s n ge sch ik t h e id sv r zien in g ( b r d f n d s). De gem e en t e fa cilit e e r t p r ject en wa a r in n d e r n em er s, k u n st en a a r s e n va k sch len m et elk a a r m e ed en k en ver e lk a a r s r ga n isa t ie f p r d u ct en. Tem p m a k en m et cen t r u m p la n n en in Bem m el en Hu issen d ie sn el leid en t t e en leven d ige win k elfu n ct ie in d e cen t r a va n d e ze gr t er e k er n en. In it ia t ieven r n d m h et ce n t r u m v a n Ge n d t p sit ie f k r it isch n d er st e u n en. On d er n e m er s in d e k lein er e k er n en st im u ler en en fa cilit er en m d e k r a ch t en t e b u n d elen en de cen t r a leven d ig t e h u d en. Sa m en m et vr ijwilliger s, u d er en en m en sen m et een a fst a n d t t d e a r b eid sm a r k t in it ia t ie ven n em en m d e b in d in g t e ver st er k en. In n vatie ve b ed rijv en V r r a n g a a n in n va t ieve en cr ea t ieve bew n er s en n d er n em er s d ie e en b ijd r a ge lever en a a n v er d u u r za m in g va n d e ec n m ie. Ku n st en a a r s m e e in ze t t en b ij in n va t ie p r je ct en : ut-f-t h e -b x d en k en m t e k m en t t n ieu we in zich t en. Her wa a r d er en va n va k m a n sch a p e n a m b a ch t elijk h e id, k m e t h et g p j n ger en d ie k lein e b ed r ijfjes k u n n en v er n e m en. De gem e en t e b er ich t p r a ct ief v er su b sid ier in g va n in n va t ie d r d e p r vin cie, h et r ijk en Eu r p a en n d e r st e u n t a a n vr a gen. Kle in sch a lig t er ism e, a ls Bed en Br ea k fa st, a a n m ed igen en n d er n e m er s h ier m e e p weg h e lp en. 9

11 Bi l gisch e la n d b u w e n b er en b ed r ijv en d ie wer k m a k en va n m ilieu vr ien d elijk b eh e er en h er geb r u ik va n a fva l a ls gr n d st f f en er gieb r n. Mu lt ifu n ct i n ele b er e n b ed r ijv en : n a a st la n d b u wp r d u ct en lever e n zij k d ien st e n a ls t er ism e, ver k p l k a le p r d u ct en, ed u ca t ie, z r g, n a t u u r b eh e er f ver ga d er l ca t ie s. Een d u u r za m e p l ssin g, z a ls en er gie p a r k, v r h et b ed r ijv en t er r e in Ber ger d en. Werkge legen h e id Met h e t b ed r ijfsleven a fsp r a k en m a k e n ver h et in d ien st n em en v a n j n ger e n, u d er en, la a ggesch ld en en p er s n en m et e en b ep er k in g. De gem e en t e ge eft h et g ed e v r b eeld. Bij p d r a ch t en en a a n b est ed in gen e en s cia le b ijd r a ge eisen in d e v r m va n st a gep lekken, le er wer k t r a ject en f b ege le id in g va n m a a t sch a p p elijk k wetsb a r e gr ep en. Een eer lijk e k a n s v r l k a le en r e gi n a le b ed r ijven b ij a a n b e st ed in gen. Da a r b ij geb r u ik m a k en va n le er lin gb u wp la a t sen m j n ge va k lied en p t e le id en. Sa m en wer k in g t u ssen gem een t e, (r egi n a le) n d er wijsin st ellin gen en b ed r ijfsle ven, d ie d e in n va t ie p d e wer k vl er st im u le er t e n wer k er v a r in g en m a a t sch a p p elijk e st a ges b ied t v r sch lier en en st u d en t en. G ed e a r b eid sv r wa a r d en en w n m st a n d igh ed en v r (b u it en la n d se) se iz en a r b e id er s. Op t r ed en t egen wer k gever s, u it zen d b u r ea u s en h u isje sm elk e r s d ie d eze wer k n em er s u it b u it en. In w n er s en h r eca p er s n e el p leid en t t ' a m b a ssa d eu r s' va n Lin gewa a r d m d it geb ied v l t er ist isch e t r ekker s (F r t Pa n n er d en, Ka st e e l D r n en b u r g, Mea V t a, d e u d e k er n v a n Hu issen, n ze u it er wa a r d en ) v r h et v et lich t b r en ge n. Bed r ijv en st im u ler en m sa m en m et k u n st en a a r s d e u n icit eit v a n Lin gewa a r d te ver t a len n a a r e en t y p isch Lin gewa a r d s b eleven. Milie u vr ien d e lijk e st r e ekp r d u ct en p r m t en : d e gem e en t e geb r u ik t d eze p r d u ct en b ij a ct iv it e it en en even em en t en. 1 F Ve rke e r e n ve rv e r Met d e fiet s f d e b u s d e file v rb ij! Sch n v erv er en e en g ed e v erb in d in g t u sse n d e k ern en en m et d e m liggen d e gem e en t e s 1. V rran g v r d e fiets 2. Aan trekke lijk p en baar verv er 3. De au t, z gr en m gelijk V rran g v r d e fiets D r ga a n d e fiet sr u t es t u ssen d e k er n en, m et een sch eid in g v a n sn el en la n gza a m ver k eer. Op d e d ijk en v r r a n g v r la n gza a m ver k e er. G ed e a a n slu it in gen p h et Rijn -Wa a lp a d r ich t in g Nijm egen en Ar n h em, en p d e d r ga a n d e fiet sr u t e s n a a r Elst en d e Liem er s. V ld en d e fietsp a r k eer p la a t sen in d e k er n en wa a r fietsen ve ilig ge st a ld k u n n en w r d en. De ca p a cit eit w r d t n a a r b eh eft e v e r gr t. Veilige fiet sr u t es v r k in d er e n én u d er en ; b r ed e, vr ijligge n d e fiet sp a d en, ve ilige ver st e ekv r zie n in ge n en g ed n d er h u d. Sa m en m et e lk e sch l een p la n m a k e n v r h et ver b et er en v a n d e v er k e er sve iligh eid r n d d e sch l: d r v er k e er st ech n isch e m a a t r egelen en ged r a gsr egels v r d e u d er s. Bij gla d h eid k r ijgen d e h fd fietsr u t e s, n et a ls d e b u slijn en, p r i r it eit b ij h et st r ien. 10

12 Een a ct ief a n t ifiet sd ie fst a lb e le id d r d e gem e en t e. Bij even e m en t en m e ewer k en a a n d e p zet va n e en t ijd elijk e b ewa a k t e fietsen st a llin g. Bij b e z ek er sr ijk e l ca t ie s h u u r fietsen t er b esch ik k in g st e llen. Aan trekke lijk p en baar verv er Alle k er n en b lijven g e d b er eik b a a r m et h et p en b a a r ver v er. Nieu we wijk en k r ijgen va n a f h et b egin e en h gwa a r d ige OV- n t slu it in g. Een g ed e n a ch t b u sver b in d in g va n u it a lle k er n en m et Nijm egen en Ar n h em. Bu sh a lt es m et sch u ilge legen h e id, a d e q u a t e r eiziger sin f r m a t ie en een veilige in st a p v r m en sen m et e en lich a m elijk e b e p er k in g. Bij e lk e b u sh a lt e v eilige st a llin gm ge lijk h ed en m et a a n b in d m gelijk h eid v r d e fiet s. In d ien n d ig d e ca p a cit eit v er gr t en. Een ja a r lijk s k la n t t e vr e d en h e id n d er z ek, en p b a sis d a a r va n d e d ien st v er len in g ver b et er en. De au t, z gr en m gelijk Een gem e en t e lijk wa ge n p a r k p a a r d ga s f e lektr icit eit. De gem e en t e b ev r d er t geb r u ik va n fiet sen, e -b ik es f e -sc t er s, in d e e er st e p la a t s d r h et e ige n p er s n eel. In it ia t ieven v r d e ela u t 's en ca r p len st im u ler en. Elektr isch e p la a d p u n t en v r a u t ' s in a lle k er n e n en b ij b e z e k er sr ijk e l ca t ies. Ter u gh u d en d in v est er en in n ieu we wegen. Bij h et p la n n en en fin a n cier en v a n n d er h u d va n b e st a a n d e wegen h eb b en fiet sp a d en en b u sb a n en v r r a n g. Vr a ch t v er k e er z v e el m ge lijk u it d e k er n en wer en. Het slu ip v er k eer v er d e d ijk e n n t m ed ige n d r fy sie k e m a a t r ege len. 11

13 2 S ciaal e n betr kke n Lin ge waard Gr en Lin k s k iest v r S cia le Du u r za a m h eid. Aa n d e b a sis d a a r va n st a a n d e m en sen d ie sa m en leve n. Dr a a id e v r eger d e ver b in d in g r n d m d e fa m ilie, n u b est a a t d e sa m en levin g in Lin gewa a r d st e ed s m eer u it vr ien d en gr ep en, b u r en, en k en n issen u it h et ver en igin gsle ven. Ma a r d e sa m en h a n g en b etr k k en h eid zijn geb leven. Da t wil Gr en Lin k s gr a a g z h u d en en wa a r n d ig e en zetje geven. Z d a t ie d er e en p zijn f h a a r eigen m a n ier k a n d eeln e m en a a n d e sa m en levin g. Gr en Lin k s ga a t er va n u it d a t ied er m en s iet s k a n en wil, en d a t m en sen zich ver a n t w r d elijk v e le n v r elk a a r. Sa m en r e d za a m h eid in wijk en e n b u u r t en k a n ve el k le in e en gr t e z r gvr a gen p l ssen. De ge m e en t e ge eft, in d ien n d ig, ger ich t a d vies en n d er st eu n t vr ijwillige r s en m a n t e lz r ger s. S m s ga a t er ech t er iets m is in e en m en sen le ven en is er m e er n d ig. Da n ligt er een flin k e p ga ve v r d e gem een t e. De ze k r ijgt er in n g vele t a k en b ij: d e jeu gd z r g, e en d e el va n d e AWBZ en d e z r g v r m en sen m et e e n a fst a n d t t d e a r b eid sm a r k t, m et k r t in g p h e t geld d a t d a a r v r eer d er b esch ik b a a r wa s. Da t b et ek en t k e u zes m a k en : m a a t wer k. Gr en Lin k s k iest v r n d er st eu n in g va n m e n sen m et een k le in n et wer k, m et wie h et k r t e f la n ger e t ijd n iet z g ed ga a t. In e en k eu k en t a fe lgesp r ek z e k en a a n vr a ger en h u lp ver len er d a a r v r d a n sa m en n a a r m a a t wer k. Wa n t n iet ied er d ie slech t t er b e en is, h eeft b a a t b ij een sc t m b ie l. De e en is b lij m et e xt r a b e z ek, de a n d er wil er m et d e r lla t r p u it. V r wie n v ld en d e in k m st en h e eft, k a n e en v r zien in g f fin a n cië le b ijd r a ge gesch ik t zijn. De gem e en t e fu n ge er t a ls va n gn et. Elk k in d v er d ien t e en g ed e st a r t, in een gez n d e m ge vin g en m et n d er wijs d a t a ch t er st a n d en wegwer k t en t a len t en n t wik k elt. Kin d er en k r ijgen d e r u im t e, m et v ld en d e sp eel- en sp r t v r zien in gen. Aa n j n ger en ge eft Gr en Lin k s gr a a g m e er ver a n t w r d elijk h e id e n d a a gt h en u it zich in t e zetten v r h u n m gevin g. Sp r t en, cu lt u u r, k u n st, h et m a a k t n iet u it wa t je le u k v in d t : er is ge legen h eid v r in je b u u r t. V r d e b u it en sp r t er s zijn d e fa cilit eit en a l v eela l p r d e, n u zijn d e b in n en sp r t er s a a n d e b eu r t. Een b r u isen d e cu lt u r e le sect r is n d za a k m d e k er n en leven d ig t e h u d en. Gr en Lin k s is t r t s p n s cu lt u r e le er fg ed e n d a a r z r gen we g ed v r. Ku n st v er r ijk t h et leven en geeft gla n s a a n h et b est a a n. Ku n st en cu lt u u r d r a gen b ij a a n e en ge m e en t e wa a r ied er e en gr a a g w n t en b ed r ijv en zich gr a a g ve st igen. Gr en Lin k s ge eft k u n st en a a r s in Lin gewa a r d d a n k v l p k a n sen en we vr a gen m eer a a n d a ch t v r cu lt u u r n d er wijs. Ju ist in d eze t ijd va n cr isis is h et b e la n gr ijk m cr e a t ivit e it a lle r u im t e t e la t en. Men sen d ie in d e p r b lem en zit t en, p e ch h eb b en f v er k e er d e k eu ze s h eb b en gem a a k t, la a t Gr en Lin k s n ie t va llen. O k a ls je la n ger b en t a a n gewezen p h u lp va n d e ver h e id, m et je d e r egie v er je eigen leve n k u n n en h u d en. Wij willen d a t n iem a n d in Lin gewa a r d in a r m ed e le eft. De gem e en t e n d er st eu n t m en sen b ij h et vin d en va n b eta a ld wer k f e en a n d er e m a a t sch a p p e lijk e a ct iv it e it en z r gt d a t sp r t - en cu lt u r ele a ct iv it e it e n t ega n k e lijk zijn v r j n g en u d, k m et e en k lein e b e u r s. He la a s l p t d e geld k r a a n m in d er v er v l ed ig d a n in d e v r b ije ja r e n. Ma a r m et ze lfwer k za a m h eid en sa m en wer k in g is v eel t e win n en. Men sen v er en igen r n d e en t h e m a wer k t g ed, z a ls b ij d e t t st a n d k m in g va n d e Ve ld sch u u r in Bem m el en h et in it ia t ief va n d e Min k h f. De n t wik k e lin gen r n d d e m u lt icu lt u r ele cen t r a in Hu issen en Bem m e l la t e n zien d a t sa m en we r k in g va n gem t ive er d e m e n sen m e t n d er n e m er s en ver en igin gen ve el m gelijk m a a k t. O k d a t is S cia le Du u r za a m h eid! 12

14 2 S ciaal en be tr kke n Lin gewaard 2 A Z rg e n we lz ijn G ed e z rg in d e b u u rt, m et m e er aan d ach t v r elk aar Ied ere en k rijgt p assen d e n d erst e u n in g m z e lfst an d ig t e k u n n en (b lijv en ) w n en en aan de sam en lev in g d e el t e n em en 1. Preven tie 2. Zelfstan d ig fu n cti n ere n bev rd eren 3. Z rg v r en m et elkaar 4. Z rg d ie p ast 5. Z rg d ich tbij Preven tie In vest er e n in d e v r p r t a le n va n d e z r g, z a ls een za a m h e id sb e st r ijd in g en st im u ler e n t t sp r t en. Dit k a n e en gr t er b e r ep p z r g v r k m e n. On d er st eu n in g va n we lzijn swe r k e n d a gb est ed in g v r u d er en, h ier in h eb b en k vr ijwilliger s e en r l. Ee n g ed e d a g p va n g m d e m a n t e lz r ger t e n t la st en. Bu d get c a ch es d ie h e lp en b ij fin a n cië le p r b le m en. Een effect ieve ca m p a gn e t egen a lc h l- en d r u gsm isb r u ik, ger ich t p j n ger en en u d er en. Een z r gm eld p u n t m et een v a n gn etfu n ct ie v r z wel z r gvr a ger s a ls z r gm ed ewer k er s. Zelfstan d ig fu n cti n ere n bev rd eren Z r g en n d er st eu n in g v r m en sen m et e en b e p er k in g, f m et e en ch r n isch f e en p sy ch s cia a l p r b le e m, z d a t zij a a n d e sa m en levin g k u n n en b lijven m eed en f t h u is k u n n en b lijv en w n en. Een p l ssin gsger ich t e b en a d er in g d r d e ge m e en t e m et b eh u d va n ze lfr ed za a m h e id a ls d el. Nieu we w n v r m en t u ssen zelfst a n d ig w n e n en e en ver z r gin gs - f ver p leegh u is in, wa a r m e e u d er en en m en sen m et e en b e p er k in g la n g er ze lfst a n d ig k u n n en b lijv en w n en. Bij d e a fwegin g t u ssen a a n p a ssen va n d e w n in g f ver h u izen n a a r e en b et er p a ssen d e w n v r zie n in g n iet a lle en d e k st en b etr ekken, m a a r k h et zich t h u is k u n n en v elen in e en n ie u we m gevin g. T ega n k elijk h e id : ied er een m et een r lst el f r lla t r k a n in Lin gewa a r d ver a l g ed k m en. Ge m e en t elijk e geb u wen, b u sh a lt es, t r t t ir s, win k e ls en v e r ige v r zien in gen zijn fy siek t ega n k elijk. Dit ge ld t k v r even em en t en. In a lle k er n en d e v r zien in gen en p en b a a r ver v er p p eil h u d en. Z rg v r en m et elkaar 'Bu u r t gen ieten '. Me er m ge lijk h ed en in d e k e r n en en d e wijk en m e lk a a r t e n t m et en, elk a a r s t a le n t en t e b en u t t en en elk a a r t e h elp en. On t m et in gscen t r a f d r p sh u izen wa a r j n g en u d elk a a r t r e ffen. Op st r a a t en b ij win k e lcen t r a st a a n b a n k jes m u it t e r u st en en even a a n t e sch u iven. V r t zet t in g va n m a a t sch a p p elijk e st a ges. Act ie ve b etr k k en h e id va n b ew n er s en cliën t en r ga n isa t ies b ij a ct iv it e it en r n d z r g, we lzijn en w n en. Vr ijwilliger sin it ia t ieven n d er st eu n en. Op va n g e n p er sp ect ie f v r a sielz ek er s en n ieu wk m er s. 13

15 Z rg d ie p ast Z r g p m a a t. Op elk a a r lijk e n d e sit u a t ie s ge v en d a n m ge lijk ver sch illen d e p l ssin gen, a fh a n k elijk va n d e h u lp vr a a g en d e m ge lijk h ed en u it d e m gevin g v a n d e h u lp vr a ger. Na u we sa m en wer k in g gem een t e, cliën t en r ga n isa t ie s en a d v ie s r ga n e n. Exp er t ise va n z r g- en welzijn s r ga n isa t ies b en u t t en en a d m in ist r a t ieve r m p sl m p v r k m en. Z r g d ie is a fgest em d p d e r e ële b eh eft e va n d e z r gvr a ger : va n g e d n ivea u, d elt r effen d, d e lm a t ig, t ijd ig, v eilig en cliën t ger ich t. Regi n a le sa m en wer k in g d ie r u im t e b ied t v r b ijz n d er e sit u a t ie s za ls p a llia t ieve z r gver len in g, wa a r b ij z n d ig k d e m gevin g w r d t n d er st eu n d. Een p er s n sgeb n d en b u d get v r m en sen m et een in d ica t ie d ie h u n z r g zel f willen en k u n n e n r ga n iser en : eigen r egie m gelijk m a k en. Dit k a n d r m id d el va n 'v u ch er s' en a fsp r a k e n m et z r ga a n b ied er s. Een p a ssen d e e igen b ijd r a ge, h et v r -wa t -h r t -wa t p r in cip e, v r in d ivid u ele z r g en b ij w n in ga a n p a ssin g. Ad eq u a a t p r fe ssi n a liser en va n b etr k k en a m b t en a r en, d ch v er h ea d k st en t t een m in im u m b ep er k e n. Dit m a a k t d e gem een t elijk e ge ld en d a a d we r k elijk b esch ik b a a r v r d e z r g. Z rg d ich tbij S cia le wijk t ea m s d ie d e z r g p k le in sch a lige wijze in d e b u u r t r ga n iser en. Welzijn en z r g liggen z in elk a a r s v er len gd e. Sa m en wer k in g t u ssen h u isa r t sen, wijk v er p leegk u n d igen, a p t h e ek e n a n d er e z r gver len er s, m et d r ver wijzin g v r zwa a r d er e v r m en va n h u lp. In w n er s vin d en ge m a k k elijk in f r m a t ie v er z r g en lich t e h u lp en n d er st eu n in g zijn d ich t b ij v r h a n d e n. K r t e a a n r ijt ijd en va n h u lp d ien st e n. 2 B Ru im te v r d e je u gd Gr en Lin k s st aat v r p sit ie f je u gd b e le id : d r j n gere n u it t e d age n p w at z e k u n n en en w illen, w erk en z ij z e lf aan h u n w elz ijn 1. Een kin d vrien d e lijke p en bare ru im te 2. Je u gd betrekken 3. Pr ble m e n v rk m en Een kin d vrien d e lijke p en bare ru im te Een v eilige sch l m ge vin g en g ed h er k en b a r e veilige r u t e s n a a r a lle sch len. Sch lp lein en en ve ld e n d ie n a sch lt ijd t e ga n k e lijk zijn v r b u it e n sch lse p va n g, sp r t, sp el en n t m et in g. V ld en d e sp e elp lek k e n en t r a p v eld jes v r k in d er en, m et ve ilige l p - en fietsr u t e s. Reken in g h u d en m e t k in d er en m et e en b ep e r k in g b ij d e in r ich t in g va n sp eelp lek k en. Me er n a t u u r sp e elp la a t sen v r k in d er en, wa a r een k in d fa n t a siev l k a n sp elen en d e n a t u u r k a n n t d ekken. In elk e k er n e en h a n gp lek v r j n ger en. Je u gd betrekken Kin d er en en j n ger en d ie e en st em h eb b en. We n em en h u n wen sen ser ieu s en b etr ekken h en a ct ie f b ij a lles wa t v r h en w r d t ge r ga n ise er d. 14

16 Ied er e len t e een wijk -k ijk : sa m en m et d e b u u r t k in d er en in sp ect e er t d e ge m e en t e d e sp eelp lekken. Wa t k a p t is, w r d t ger ep a r e er d f ver va n gen en r m m el w r d t p ger u im d d r k in d er en, u d er s, sp eelt u in ve r en igin g e n vr ijwilliger s via d e SWL. J n ger en u it d a gen m m et p sit ieve in it ia t ie v en t e k m en, d ie k sn el t t u it v er in g geb r a ch t k u n n en w r d en. Zelfr ed za a m h eid va n j n ger en st im u ler en en h en n d er st e u n en m h u n t a len t en t e n t d ekken en n t wik k e len. Ma a t sch a p p e lijk e st a ge s d ie d e jeu gd b etr ekken b ij ver sch illen d e a sp ect en va n d e sa m en levin g. Pr ble m e n v rk m en S cia le wijk t ea m s m et een la a gd r em p e lig in l p p u n t m et in f r m a t ie en a d vies v r z wel j n ger en, u d er s a ls p r fe ssi n a ls. Beh eft en e n p r b lem e n va n j n ger en vr e gt ijd ig sign a ler en. Hier v r wer k en gem e en t e en b etr k k en p r fe ssi n a ls a ls le er k r a ch t en, h u i sa r t sen, we lzijn swer k er s en ver en igin gen n a u w sa m en. Pr b le m e n t u ssen b ew n er s, b ijv r b e eld t u ssen j n g en u d, sn el b esp r e ekb a a r m a k en en geza m en lijk p l ssen. Wa a r n d ig m et b u u r t b em id d elin g. Ma a t wer k in d e je u gd z r g: d e p er s n lijk e b e n a d er in g st a a t v r p. Me er h a n d elin gsvr ijh eid en m in d er b u r ea u cr a t ie v r d e b etr k k en p r fe ssi n a ls. Kin d er en en j n ger en in een p r b le em sit u a t ie en k h u n u d er s h e b b en ze lf een st e m in d e a a n p a k va n h u n p r b lem en. Er is e en cliën t en r a a d en n a fh a n k elijk e k la ch t en a fh a n d e lin g. Rege lm a t ige t er u gk p p elin g va n sp ecia list isch e h u lp b u it en d e gem een t e. Een g ed ver leg m et b etr k k en in st a n t ies v r k m t wa ch t lijst e n en z r gt v r een p a ssen d d r ga a n d t r a ject. 2 C On d e rw ijs e n s p rt G ed n d erw ijs is d e b est e st art v r d e t ek m st Sp rt en is ge z n d, n t sp an n en d en d raagt b ij aan s ciale c h e sie, in t egrat ie en t leran t ie 1. G ed n d erwijs in een g ed sch lgeb u w 2. Passen d n d erwijs v r ied ere en 3. Me er m en se n in bewegin g G ed n d erwijs in een g ed sch lgeb u w Sch lgeb u wen d ie p a ssen b ij d e e isen va n d eze t ijd, m et gez n d e lu ch t in e n m d e sch l. Ze zijn gr en in ger ich t m et v e el sp e ela a n le id in gen e n r u im t e m fietsen ve ilig t e st a llen. Sch len in d e b u u r t we r k en sa m en en d elen v r zien in gen a ls m ed ia t h e ek, sp r t ve ld f r u im t e v r b u it en sch lse a ct ivit eit en. Ru im t e v r b eta a lb a r e b u it en sch lse p va n g in f b ij d e sch lgeb u wen. Veilige l p - en fietsr u t e s n a a r sch l wa a r d r k in d er e n ze lfst a n d ig n a a r sch l k u n n en. Au t geb r u ik n t m ed igen en p en ige a fst a n d va n d e sch l a fwik k elen. Le er lin gv er v er n a a r sp ecia le sch len b u it en d e eigen k er n a lle en b e k st igen a ls ze lfst a n d ig r eizen f een a n d er e p l ssin g n iet m gelijk is. De d r l p en d e leer lijn in k a a r t b r en gen e n d a a r m e e d e n t wik k e lin g va n elk k in d va n v r sch lse ed u ca t ie n a a r b a sis n d er wijs en v r t gezet n d er wijs s ep el la t e n ver l p en. V r sch lse e d u ca t ie v r a lle k in d er en m et een r isic p e en t a a la ch t er st a n d in h et Ned er la n d s. Le ssen in vr eed za a m p l ssen v a n c n flict en. Pest en m et e en b eweze n g ed e m eth d e - za ls d e Fin se m eth d e Kiv a - a ct ie f en c n se q u en t b e st r ijd en. 15

17 Passen d n d erwijs v r ied ere en De m sla g va n sch len n a a r e en in t egr a a l k in d cen t r u m (IKC) wa a r n d er wijs, n d er st eu n in g en vr ije t ijd sa m en k m en. Sa m en m et h et n d er wijs p a ssen d e p v ed - e n p gr e i n d er st e u n in g b ied en a a n z r gleer lin gen, gezin e n d cen t en. Ied er e j n ger e zit p sch l f v lgt een le er wer k t r a ject : ge en en k ele le er p lich t i ge j n ger e zit t h u is. Bij p r b lem en sa m e n m et d e j n ger e n en h u n u d e r s a a n d e r za a k wer k en. La a gge letter d h eid z we l b ij k in d er en a ls b ij v lwa ssen en b e st r ijd en. Ed u ca t ieve p r ject en m d e jeu gd b ij k u n st e n k u n st p r ject en t e b et r ekken. Ku n st en a a r s m ee la t en d en k en b in n en sch l. Een z b r eed m gelijk a a n b d a a n st a gep lek k en in d e gem een t e. We r k p la a t sen in st ellen wa a r j n ger e n n d er b ege le id in g va n (gep en si n eer d e) va k m en sen een b er e p k u n n en ler en. J n g en u d p een p sit ieve m a n ier m et elk a a r in c n t a ct b r en gen, z a ls m et een cu r su s s cia l m ed ia v r sen i r en gegeven d r j n ger e n. Me er m en se n in bewegin g Sp r t en va n j n gs a f a a n. Alle leer lin gen in h e t b a sis - en v r t ge zet n d er wijs k r ijge n een k en n ism a k in gsp r gr a m m a b ij d e v er sch illen d e sp r t v er en igin ge n (Sj r s Sp r t ie f). Sa m en wer k in g t u ssen sp r t ver en igin gen n d e r lin g en m et h et n d er wijs, d e n a sch lse p va n g, fit n essce n t r a en z r gin st e llin gen. Me er sp r t a a n b ied en a ls n a sch lse a ct iv it eit. G ed e b in n en sp r t fa cilit e it en : p k r t e t er m ijn d a a r in n u e en in h a a lsla g mak en. Bin n en d e ge m e en t e e e n d iver s a a n b d a a n b in n en sp r t b eh u d en. C m b ifu n ct i n a r isse n m m e er m en sen a a n h et sp r t en t e k r ijgen Een geva r ie er d a a n b d a a n sp r t - en b ewegin gsa ct ivit eit en v r sen i r en en m en sen m et een b ep er k in g, a fgest em d p d e b eh e ft e n b in n en d e ze gr ep. Een m gevin g m et ve ilige wa n d e lr u t es en m m etjes, d ie u it n d igen t t l p e n f fietsen, m et v ld en d e r u st p le k k en. 2D Ku n st e n c u ltu u r Ku n st h elp t m e n sen m z ich creat ie f, buit en d e b est aan d e k ad ers t e n t w ik k elen W e b ev rd eren d e cu lt u re le d iv ersit eit e n h u d en h et cu lt u re el erfg ed lev en d 1. Werken aan e en bru ise n d e, cre atieve ge m e en te 2. Aan d ach t v r ku n st- e n cu ltu u red u catie 3. Beh u d en p r m tie v an cu ltu re el erfg ed Werken aan e en bru ise n d e, cre atieve ge m e en te L k a le k u n st en a a r s en cr ea t ieve in w n er s p t im a a l in zetten m Lin ge wa a r d b r u isen d er en leve n d iger t e m a k en en d e v er b in d in g in en t u sse n d e k er n en t e ver st er k en. In ven t ieve m a n ier en m m et b e p er k t e m id d elen z v eel m gelijk cr e a t ivit eit m ge lijk t e m a k en, st im u ler en. Me er cu lt u r e le u it wisse lin g t u ssen r e gi n a le t h ea t er - en m u ziekgr ep en wa a r d r zij zich ze lf e n h et p u b liek ver n ieu wen. Le egst a a n d e p a n d en b e sch ik b a a r st e llen a ls a t elier - f r ep etit ier u im t e. Cu lt u u r - en n a t u u r p r je ct en p p le k k en wa a r r u im t elijk e n t wik k e lin gen st il liggen. Sa m en m et b ew n er s k ie zen v r k u n st in d e p en b a r e r u im t e, b ij in gr ep en in d ie r u im t e. Als v r b er eid in g k r ijge n b etr k k en b ew n er s e en v r m va n k u n st ed u ca t ie f k ijk lessen. 16

18 Aan d ach t v r ku n st- e n cu ltu u red u catie Sch lp r ject e n d ie j n ger en en t h u sia st m a k en v r k u n st en cu lt u u r. Cu lt u u r v r ied er een ; via e en jeu gd cu lt u u r f n d s k in d er en u it m in im a ge zin n en in st a a t st ellen m b ijv r b eeld d a n s-, t h ea t er- f m u ziek le s t e n em en. Een g ed e a fst em m in g t u ssen k u n st ed u ca t ie, k u n st u it le en, a m a t e u r v e r en igin gen en p en b a r e b ib li t h e ek : z a ct ieve k u n st b e efe n in g, k en n is en cu lt u u r v r ied er e en t ega n k elijk m a k en. Sa m en wer k in g m et m r in gen d e ge m e en t en m h et k u n st - en cu lt u u r a a n b d f r s t e ver h gen. Beh u d en p r m tie v an cu ltu re el erfg ed Besch er m in g v a n wa a r d ev lle la n d sch a p sele m en t en, en sem b les, ge b u wen en in t er ie u r s. Ru im t elijk b eleid a fst e m m en p er fg ed b eleid. On t wik k e len en p r m t en va n h ist r isch e wa n d elin gen, k u n st r u t es en a r ch it ect u u r r u t es d ie b ew n er s en t er ist en t r ekken. Bu r ger in it ia t ie ven n d er st eu n en d ie d e h er in n er in g a a n h et ( r l gs)ver led en va n Lin gewa a r d leven d h u d en. Er fg ed ver h a len en a m b a ch t en b ewa r en d r ud er en d ie een a m b a ch t k en n en en sch lk in d er en m et e lk a a r in c n t a ct t e b r en gen. De p la a t selijk e h ist r isch e v er en igin gen a ct ief b etr ekken b ij n ieu we r u im t elijk e n t wik k e lin gen. De c m m issie er fg ed en r u im t e lijk e k wa lit e it h e eft een va st e p lek in (h et b e gin va n ) d e p r ced u r es. 2 E Partic ip atie e n in k m e n Ied ere en d et n aar e igen k u n n en m ee, p d e ar b eid sm ark t en in d e sam en lev in g. 1. Ied ere en d et m e e aan d e sam en levin g 2. De gem e en te cre ëert een p assen d aan b d 3. We z eken cliën te n actie f p Ied ere en d et m e e aan d e sam en levin g Sp r t - en cu lt u r e le a ct ivit e it en t ega n k e lijk v r m en sen m et we in ig geld e n h u n k in d er en. De r e ge lin ge n zijn p sch len en b ij ver en igin gen b eken d. Een a ct ieve a a n p a k va n d e sch u ld en p r b le m a t iek v ia g ed e p r ev e n t ie, sch u ld sa n er in g en n a z r g. Wa a r n d ig c m p en se e r t d e gem e en t e d e n even r ed ige gev lge n va n d e b ezu in igin gen, b ijv r b eeld a ls m en sen getr ffen w r d en d r st a p e lin g va n ver sch ille n d e b e zu in igin gen. Pa r t icip a t ie va n u d er e n b ev r d er en d r a a n vu llen d e su b sid ies p e d u ca t ieve en welzijn sb ev r d er en d e a ct iv it e it e n. De gem e en te cre ëert een p assen d aan b d Een p m a a t gem a a k t leer wer k t r a ject v r ied er e wer k z ek en d e: een c m b in a t ie va n p leid in g en wer k er va r in g. Z la n g m gelijk u it d e u it k er in g (en n iet z sn e l m ge lijk ). Het d el va n r e ïn t egr a t ie is d a t m e n sen d efin it ie f z n d er u it k er in g k u n n en r n d k m en. Sch lin g, p a r t icip a t ieb a n en, sen i r en b a n en, leer wer k p le k k en, st a gep la a t sen, vr ijwilliger swer k v r m en sen d ie - n g - ge e n k a n s p b eta a ld wer k m a k en. De gem e en t e n d er st eu n t h et z eken n a a r a lt er n a t ie ven. 17

19 Bij a a n b est ed in gen e en m in im a a l a a n t a l wer k p lekken eisen v r m e n sen u it d e r egi m et een b ep er k in g. Besch u t t e s cia le wer k p la a t sen v r m en se n d ie a lle en p d e ze m a n ier k u n n en wer k en. Z b lijv en k zij a ct ie f d e eln em en a a n d e sa m en levin g. We z eken cliën te n actie f p Een la a gd r em p elig, vr ien d e lijk l k et d a t m en sen, in d ien n d ig, p er s n lijk h elp t b ij h et a a n vr a ge n va n a lle r le i v r zien in gen, t e la ge s e n r e ge lin gen f d e weg wijst n a a r in st a n t ies. M gelijk m a k en m m in im a r egelin gen m et een en k e lv u d ige p r ced u r e a a n t e vr a gen en d eze b ij v r k eu r a u t m a t isch v er st r ek k e n : één a a n vr a a gf r m u lier v r a lle r egelin gen. On b eken d h eid m et m in im a r egelin gen t egen ga a n. Dit k a n z wel d r t h u isgesp r ekken en b u u r t ger ich t e a ct iv it eit en a ls d r ger ich t e c m m u n ica t ie n a a r d elgr ep en en m a a t sch a p p e lijk e in st e llin gen d ie sign a len k u n n en a fgeven. Eén a a n sp r e ekp u n t v r clië n t en b ij d e s cia le d ien st : e en eigen c a ch d ie z r gt v r d ien st ver len in g p m a a t. Eén v er a n t w r d elijk e h u lp ver len er a ls r egisseu r v r e en h u ish u d en m et m e er p r b le m en. Deze h e lp t h et leven we er p r d e t e b r en gen en r egelt d e sa m en wer k in g m et m a a t sch a p p e lijk wer k, w n in gc r p r a t ie en welzijn sin st ellin g. In vest er e n in d e p r fe ssi n a lit eit va n m ed ewe r k er s. De d ien st ver len in g, d e r ga n isa t ie en d e st r u ct u u r a a n p a sse n a a n d e - ver a n d er en d e - d elgr ep en. Ma a t wer k : m ed ewer k er s va n d e S cia le Dien st b e r d elen a a n vr a gen v r een u it k er in g n iet a lle en p b a sis va n d e wettelijk e r ich t lijn en, m a a r h u d en r ek en in g m e t d e sp ecifiek e sit u a t ie v a n d e cliën t. 18

20 3 Op e n e n e e rlijk Lin ge waard We h eb b en h et g ed in Lin gewa a r d. Da a r d r k a n n ze b lik ver d er r e ik en : n a a r a r m ed e en n d er n t wik k e lin g p a n d er e p la a t sen in d e wer e ld. Als m illen iu m ge m e en t e k m en we v r h en in a ct ie, sa m en m et sch le n, b ed r ijven en m a a t sch a p p elijk e r ga n isa t ie s. De gem e en t e ge eft h et g e d e v r b e eld m e t e en fa ir t r a d e in k p b eleid. Gr en Lin k s st a a t v r een p en sa m en levin g wa a r je k u n t zijn wie je b en t en zeggen wa t je vin d t. Je v elt je er t h u is. Da a r m ver wer p e n we d iscr im in a t ie en v r a gen a a n d a ch t v r m in d er h ed en. We zijn e en ga st vr ije gem een t e. Nie u wk m er s b ied en we a ct ief d e m ge lijk h eid m a a n slu it in g t e vin d en in d e l k a le sa m en levin g. We b ied en ied er e en k a n sen, m a a r v er wa ch t en k d a t ied er e en m e ed et a a n d e sa m en levin g. Lin gewa a r d k a n a lleen een p en gem e en t e zijn a ls h e t er v eilig is. Be w n er s h elp en zelf een v eilige sfe er t e m a k en en t e b eh u d en, sa m en m et wijk a gen t en e n t ezich t h u d er s: zij wet en wa t er sp eelt en gr ijp en in wa a r h et m isga a t. Gr en Lin k s le gt h et a ccen t p p r even t ie, h et v r k ó m en va n p r b lem en. Bu u r t b em id d elin g is d a a r b ij va n gr t b ela n g. De gem e en t e k r ijgt st e e d s m e er e en fa cilit er en d e r l. In w n er s en n d er n e m er s k u n n en er t er ech t m et h u n g e d e id e eën. De ge m e en t e d en k t m e e, m a a k t ge b r u ik va n d e k en n is d ie in Lin gewa a r d a a n wezig is en z r gt d a t r e gelgevin g en b u r ea u cr a t ie n iet in d e weg st a a n va n d u u r za m e - in it ia t iev en. In w n er s k u n n en t ijd ig m eep r a t en ver b ela n gr ijk e ver a n d er in gen e n h eb b en d a n d a a d wer k elijk in vl ed : b egin sp r a a k. De gem e en t e st a a t d e k m en d e ja r en v r zwa r e p ga v en : m e er t a k e n u it v er en, m et m in d er geld. V r b lijv en d e g ed e d ien st ver le n in g a a n d e b ew n er s, za l s m s sa m en wer k in g m et a n d er e gem e en t e n n d ig zijn. De in w n er s va n Lin gewa a r d m et en d a a r va n p r fit er en m et z m in m gelijk la st (en ). Gr e n Lin k s k iest h ier b ij v r d e m en se lijk e m a a t en z d ich t m ge lijk b ij h u is. Gr en Lin k s vin d t h et v a n ze lfsp r ek en d d a t h et gem een t eb est u u r t r a n sp a r a n t en in t eger wer k t m e t t ijd ige en h e ld er e c m m u n ica t ie v er a lle p la n n en en d e (fin a n cië le) v r t ga n g. Vr ij va n b e la n gen v er st r en ge lin g f d e sch ijn h ier v a n : d a t is zeer sch a d e lijk v r h et a a n zien va n d e p lit iek en v r h et v er t r u wen va n d e b u r ger s in d e ver h eid. Bin n en g ed e m ga n gsv r m en ga a t m en r esp ect v l m et elk a a r m in d e r a a d en d eb a t t e er t p in h u d e n n iet p p er s n. Regelm a t ige a a n d a ch t v r d e in t egr it eit va n h et b e st u u r wa a r b r gt d a t h et n iet alle en b ij g ed e v r n em en s b lijft. Gr en Lin k s st a a t v r een fin a n cieel ge z n d e en gr en e n t wik k e lin g va n d e ec n m ie in Lin gewa a r d. Da t is g e d v r d e wer k gelegen h eid, d e le efb a a r h e id e n d e fin a n ciële p sit ie v a n d e ge m e en t e zelf. Een k la n t ger ich t e en a d eq u a t e d ien st v e r len in g a a n b ed r ijv en st im u le er t n d er n e m er sch a p m et n a d r u k p wer k gelegen h eid en gr en e k lim a a t in n va t ie. De gem een t e geeft d a a r b ij h et g ed e v r b e eld. De fin a n ciële h u ish u d in g va n d e ge m e en t e is even wich t ig en t ek m st ger ich t. Z h eb b en we h et k in d e t ek m st g ed in Lin gewa a r d! 19