TOPSIDE. Methodologische Richtlijnen voor Trainers

Transcriptie

1 TOPSIDE TOPSIDE staat in het Engels voor Training Opportunities for Peer Supporters with Intellectual Disabilities in Europe Methodologische Richtlijnen voor Trainers Inclusion Europe

2 Inclusion Europe, Brussel, oktober 2013 Dit project werd gefinancierd met de steun van de Europese Commissie. De verantwoordelijkheid voor deze publicatie ligt uitsluitend bij de auteur; de Commissie kan niet aansprakelijk worden gesteld voor het gebruik van de informatie die erin is vervat.

3 Inhoudsopgave Introductie... 1 Hoe kun je het TOPSIDE materiaal gebruiken... 2 I. De Situatie: Peer support en training... 3 a.) de rol van de peer supporter... 3 b.) Manieren om Peer Support vorm te geven... 5 c.) De training: inclusief, inspirerend en praktisch... 7 II. Rollen in de training a.) De deelnemers b.) De trainer c.) De Co-trainer d.) De Mentor III. Voor de training begint a.) Vaardigheden en Onderwerpen b.) Methoden c.) Programma ontwikkeling, planning en volgorde van de training d.) Het curriculum: de TOPSIDE databank van oefeningen e.) Evalueren f.) Lessen uit de praktijk IV. Na de training a.) Portfolios b.) Certificaten c.) Volgende stappen Verder kijken Bijlage In deze richtlijnen vind je ook makkelijk te lezen tips en stukjes uit de portfolio's om te zorgen voor meer toegankelijkheid en om te laten zien dat mensen met verstandelijke beperkingen zelf bij TOPSIDE het allerbelangrijkst zijn!

4

5 Introductie Training Opportunities for Peer Supporters with Intellectual Disabilities in Europe (TOPSIDE) oftewel: trainingsmogelijkheden voor peer supporters met verstandelijke beperkingen in Europa. Deze richtlijnen kunnen je helpen om de TOPSIDE training te geven. TOPSIDE staat in het Engels voor Training Opportunities for Peer Supporters with Intellectual Disabilities in Europe. Deze training heeft als doel om mensen met verstandelijke beperkingen de vaardigheden te leren die zij nodig hebben om goede peer supporters te zijn. Het geeft mensen met verstandelijke beperkingen de kans om elkaar te ondersteunen naar een meer inclusieve levensstijl. De TOPSIDE training werd ontwikkeld door en voor mensen met een verstandelijke beperkingen. De training is gemaakt om mensen leren hoe zij anderen kunnen ondersteunen. Er zijn veel verschillende definities van peer support. Wie zijn Peer Supporters? Vind je het leuk om te helpen? Help je graag andere mensen? Vind je het leuk om nieuwe dingen te leren? Vind je het leuk om met andere mensen te praten? Begrijp je hoe andere mensen zich voelen? dan zou jij peer supporter kunnen zijn! Peer support gaat over een empathisch vermogen om je in te leven in de situatie van een ander. Dit gebeurd sneller als mensen de zelfde soort ervaringen delen, of gedeeld hebben. Wanneer mensen een verbintenis aangaan met anderen voelen zij zich verbonden door hun gedeelde ervaringen. Wanneer mensen zo'n verbintenis aan gaan kunnen zij elkaar ondersteunen op basis van hun eigen levenservaring. Iedereen heeft levenservaring. Iedereen heeft iets te bieden aan anderen. Samen kunnen mensen sterker zijn. TOPSIDE training helpt mensen met verstandelijke beperkingen zien wat zij voor anderen kunnen betekenen. (Foto: TOPSIDE peer supporters, deelnemers aan de training van ENABLE Schotland.) Peer support gaat over: deel uitmaken van je gemeenschap een gewaardeerde rol hebben in je gemeenschap Ondersteuning krijgen van mensen die je vertrouwd Ondersteuning krijgen van mensen die in een zelfde situatie zitten of zaten je verhaal delen met mensen die het begrijpen Delen met mensen die het begrijpen omdat zij ook ondersteuning krijgen. Delen met mensen die het begrijpen omdat zij ook een verstandelijke beperking hebben. 1

6 TOPSIDE training kan veel betekenen voor mensen met een verstandelijke beperking. Het kan hen in staat stellen om peer supporter te worden. Met deze training zellen ze ontdekken dat zij waardevolle en nuttige ervaringen en kennis hebben. Nu krijgen zij de kans om anderen ondersteuning te bieden, in plaats van zelf ondersteuning krijgen. Tegelijkertijd kunnen anderen voordeel halen uit de ervaringen en de vaardigheden van de peer supporters. Mensen in een zelfde soort levenssituatie kunnen inspiratie krijgen van peer supporters. De TOPSIDE training legt de focus op inclusie. Onderdeel uitmaken van de samenleving, voor jezelf en anderen opkomen, zeggenschap en persoonsgerichte ondersteuning maken allemaal deel uit van deze training. Deze onderwerpen worden constant versterkt met voorbeelden en ervaringen uit het echte leven. Ervaring met deze training is opgebouwd in het test traject van project TOPSIDE, waarin 6 organisaties, uit 6 verschillende landen deelnamen. In elk land deden andere trainers en deelnemers mee in deze testtraining. Alle trainers ontwikkelde een training langs deze richtlijnen, aangepast aan de situatie en omstandigheden in het eigen land. Alle testtrainingen toonden goede resultaten. In de bijlage kun je zien welke organisaties precies mee deden in dit project. In deze richtlijnen voor trainers zullen we alles uitleggen wat je moet weten op TOPSIDE training zelf vorm te geven in je eigen land of organisatie. We hopen dat deze richtlijnen mogelijkheden openen om zo veel mogelijk mensen met verstandelijke beperkingen te trainen zodat hun kennis en ervaringen in het leven echt op waarde geschat worden en productief ingezet worden om andere mensen te ondersteunen. Hoe kun je het TOPSIDE materiaal gebruiken Vier producten kunnen je helpen de TOPSIDE training voor te bereiden en te geven: De TOPSIDE methodologische richtlijnen voor trainers, dat je door het proces van planning en voorbereiding van het trainingsprogramma moet leiden. Het TOPSIDE curriculum, een databank waarin alle oefeningen staan die in de testfase gebruikt zijn om mensen met verstandelijke beperkingen te trainen om peer supporters te worden. De TOPSIDE materialen voor Peer Supporters, hierin staan voorbeelden van portfolio's en andere materialen die gemaakt zijn om de Peer Supporters te ondersteunen om te onthouden en te laten zien wat zij geleerd hebben. De TOPSIDE richtlijnen voor Mentoren, die advies geven over de rol en activiteiten van een mentor voor peer supporters, nadat deze de training hebben afgerond. Deze vier elementen zijn allemaal belangrijk om de TOPSIDE training volledig te begrijpen en te gebruiken. We raden aan dat je deze methodologische richtlijnen eerst leest om kennis te maken met de concepten van de training. De nationale rapporten van alle partners staan op de TOPSIDE website. Daarin staan ook nog veel nuttige informatie en voorbeelden van hoe de training er uit kan zien. 2

7 I. De Situatie: Peer support en training a.) de rol van de peer supporter Peer support gaat over luisteren en goed communiceren en er zijn voor andere mensen. We zijn er niet om advies te geven. We zijn er om keuzes te bieden. Peer supporter uit Schotland. De peer supporter bieden kansen op verandering voor andere mensen met een verstandelijke beperking. Een peer supporter relateert ervaringen uit zijn of haar eigen leven en anderen die zij kent om anderen in een zelfde situatie te ondersteunen om hun doel te bereiken. Dit doel is voor elke persoon anders, maar vaak gaat het over kansen creëren in het leven waarmee een betere kwaliteit van leven bereikt kan worden. Voor veel mensen betekent dit een onderdeel zijn van de samenleving, zo zelfstandig mogelijk zijn, zelf beslissingen nemen en keuzes maken, gewaardeerd worden voor wie je bent en gewaardeerde rollen hebben in de maatschappij. Peer supporters zijn bij voorkeur mensen met een verstandelijke beperking die zelf ervaringen hebben met inclusie. Het kan zijn dat zij betaald werk hebben, een eigen appartement in een gewone buurt, of simpelweg mooie persoonlijke levenssituaties hebben meegemaakt, met ervaringen en houdingen die als goed voorbeeld kunnen dienen voor anderen. De peer supporter: kan anderen laten zien hoe zij goede ondersteuning kunnen krijgen in een inclusieve omgeving. Kan een ander ondersteunen om te zien hoe zij een betere kwaliteit van leven kunnen krijgen kan anderen helpen meer in de maatschappij te staan kan mensen ondersteunen die zelf geen mogelijkheden zien tot en inclusief leven kan de ogen van mensen openen om nieuwe kansen te zien kan veel verschillende rollen hebben in het leven van iemand die ondersteuning zoekt. Daarnaast kan een peer supporter: geen oplossingen bieden, maar ervaring delen onafhankelijk zijn van organisaties die diensten leveren niet een maatschappelijk werker vervangen de rechten van mensen met verstandelijke beperkingen hoger op de kaart zetten bijdragen aan de maatschappij en de gemeenschap als vriend, vrijwilliger, of medewerker. Het is niet makkelijk om een goede peer supporter te zijn. Om mensen de vaardigheden te leren die zij nodig hebben blijven we dicht bij echte levens'- situaties, problemen, en mogelijkheden. Als trainer kun je verschillende oefeningen, onderwerpen of methoden kiezen nadat je deze richtlijnen gelezen hebt. Wat je ook doet, en welke keuzes je ook maakt, het is belangrijk om alles te relateren aan de bovenstaande rol van peer supporter. Zo niet, dan wordt de training een losse, ongerelateerde verzameling van oefeningen. TIPS: Hou de rol van de peer supporter altijd in je achterhoofd bij het creëren en geven van de training. Blijf hieraan refereren. Zo kunnen mensen begrijpen waarom wat zij leren zo belangrijk is. Schotland: Wat duidelijk werd was de noodzaak om constant te relateren aan de principes van peer support. Met deze informatie maakten we onze andere programma's en oefeningen. Deze principes werden al snel gereduceerd tot: luister goed, stel vragen zodat je zeker weet dat je het helemaal begrijpt, werk met de persoon om mogelijke oplossingen te zoeken, geef geen instructies of direct advies, maar ondersteun de persoon om zijn of haar eigen beslissing te maken. 3

8 Hallo, ik ben Kerry McInnes! En ik ben peer supporter. Ik heb een verstandelijke beperking. Ik heb veel geleerd over hoe je mensen met een verstandelijke beperking kan ondersteunen. Dit heet peer support. Mijn peers zijn mensen met een verstandelijke beperking. 4

9 b.) Manieren om Peer Support vorm te geven Peer Support kan op verschillende manieren geboden worden: Formeel of informeel Een op een of in een groep Door vrijwilligers of door betaalde krachten Geleid door de peer supporters zelf of gefaciliteerd door anderen Door middel van ontmoeting, telefoon of via internet Door workshops of sociale activiteiten Soms of op reguliere basis Je voelt je beter als je anderen kan helpen die meer ondersteuning nodig hebben. Wij kunnen hen helpen." Peer supporter uit Spanje Denk voor je de training gaat planning eerst goed na over wat je verwacht van de peer supporters als ze klaar zijn. Dit heeft namelijk invloed op wat je in de training doet. Het is goed om de activiteiten die na de training plaats gaan vinden voor de training al te plannen. Op die manier kunnen de deelnemers van de training meteen beginnen in hun rol als peer supporter. Hoe sneller ze kunnen beginnen hoe beter! Peer supporters kunnen in veel verschillende situaties aan de slag gaan: Als werknemer of als vrijwilligers. In een stichting die mensen met verstandelijke beperkingen ondersteund. In een organisatie die voor de rechten van mensen met verstandelijke beperkingen op komt. In diensten voor mensen met verstandelijke beperkingen. In organisaties voor mentoren en bewindvoerders In alle gevallen kunnen peer supporters de situatie verduidelijken vanuit perspectief, en ook hulp bieden vanuit hun eigen ervaring. Ook kunnen ze de kwaliteit van leven die iemand heeft evalueren, meedenken over beleid, de implementatie daarvan en de impact. Denk goed nog over hoe TOPSIDE peer support het meest kan bereiken in jouw context. Tip: Wees voor je begint met het plannen van je training duidelijk over wat je van mensen verwacht als ze de training doorlopen hebben. Hoe sneller men na de training kan beginnen hoe beter! Finland: Het is belangrijk dat je voor je deelnemers uitnodigt voor de training bedenkt in welke mogelijke plekken en situaties zij in de toekomst peer support kunnen bieden. Door moeilijkheden in de planning bedachten wij dit pas aan het eind van de test training en we kwamen hierdoor ook problemen tegen. Als we van te voren goed hadden nagedacht over de peer support die mensen konden bieden hadden we de training meer daarop kunnen focussen. Tsjechië: In maart 2013 hebben we twee nieuwe peer support groepen geopend met onze deelnemers. In deze groepen kunnen mensen vrienden worden, tijd met elkaar doorbrengen en natuurlijke ondersteuning bieden aan elkaar met de hulp van ondersteuners die de training ook gevolgd hebben als vrijwilligers. Daarnaast zitten drie van onze deelnemers in ondersteunings-cirkels van mensen met een verstandelijke beperking, een is in een groep mensen die voor rechten opkomen, en een werkt bij een advies centrum waar ze mensen helpen om met moeilijke ervaringen om te gaan. 5

10 Wie kan je vertrouwen? Ik leerde dat peer supporter zijn een belangrijke taak is. Ik leerde dat het belangrijk is om mensen niet te vertellen wat zij moeten doen. Ik leerde dat het mijn taak is om hen te helpen alle opties te bekijken. Opties zijn verschillende keuzes die je hebt als je een beslissing moet maken. Ik leerde dat wat mensen je vertellen privé is. 6

11 c.) De training: inclusief, inspirerend en praktisch De levensverhalen, die waren erg interessant. Die neem ik met me mee Peer supporter uit Nederland We hebben een curriculum ontwikkeld waarin iedereen mee kan doen. Het is flexibel voor de trainer en voor alle deelnemers aan te passen. Deze format is gebaseerd op ideeën uit de Index Voor Inclusie 1. Deze index beschrijft hoe leren toegankelijk gemaakt kan worden voor iedereen. De basis is dat mensen makkelijker kunnen leren vanuit echte levenssituaties. Toen we de training ontwikkelden hebben we een aantal vaardigheden opgeschreven die peer supporters volgens ons nodig hebben om hun rol uit te voeren. Om deze vaardigheden te trainen besloten we om als basis onderwerpen te kiezen die uit het leven gegrepen zijn, zoals vrije tijd, (t)huis en ondersteuning. Voorbeelden die op dat moment relevant zijn voor de deelnemers kunnen gekozen worden om het leren te versterken. Het curriculum is niet lineair. Er is niet 1 manier om deze training te geven. Voor de trainer betekent dit dat jullie moeten kiezen, samen met je co-trainer, wat je gaat doen. Je doet dit op basis van je kennis over je groep, je eigen cultuur en de kansen en mogelijkheden in je eigen omgeving. De onderliggende waarde van deze training is inclusie. Dit betekent dat: iedereen kan mee doen iedereen kan peer support bieden iedereen heeft kwaliteiten en ideeën die zij meenemen en willen delen iedereen heeft zijn eigen waarde als persoonlijke iedereen betekent iedereen! Tijdens de hele training is het goed om gebruik te maken van mensen die een voorbeeld kunnen zijn voor de deelnemers. Mensen met een verstandelijke beperking die al heel ver zijn wat betreft een inclusief leven. Mensen die ondanks hun beperking een sociaal gewaardeerde rol hebben in onze samenleving. Mensen die onafhankelijk, of met ondersteuning, in een eigen huis wonen. Mensen met een verstandelijke beperking die betaald werk of een eigen bedrijf hebben. Of gewoon mensen die een rijke levenservaring hebben en die een 'we kunnen het' houding hebben. Dat zijn enkele mogelijke goede voorbeelden. Deze voorbeelden zullen in elk land verschillend zijn. Het doel is om mensen te inspireren om na te denken over hun eigen situatie. Zo kunnen zij gaan dromen over hoe het leven ook zou kunnen zijn. De voorbeelden kunnen ook helpen om andere mogelijkheden te zien. Dit kan heel waardevol zijn in het ondersteunen van andere mensen die een betere kwaliteit van leven nastreven. Welke oefeningen of onderwerpen je ook kiest, het is belangrijk om dingen te DOEN in plaats van er alleen over te praten. Op die manier kun je ook mensen die meer ondersteuning nodig hebben betrekken. Maak de training zo actief mogelijk. Ga er op uit als dat kan. Gebruik de mogelijkheden die je om je heen hebt. We hebben veel oefeningen gecreëerd die je kan gebruiken. We hebben een kader ontwikkeld om de training te geven. De uiteindelijke inhoud is aan jou. Tip: bij de voorbereiding van deze training is het goed om na te denken over: Welke onderwerpen van belang zijn voor de deelnemers? Welke mensen kunnen dienen als relevante voorbeelden tijdens de training? 1Index for Inclusion, Tony Booth and Mel Ainscow, CSIE Ld, Bristol, Revised edition, 2002 ISBN: Nederlandse versie verkrijgbaar via Stichting Perspectief: 7

12 Hoe je de training zo kan maken dat je rekening houdt met de behoeften en mogelijkheden van de deelnemers? Hoe je dingen doet rondom peer support, in plaats van er alleen over te praten? Spanje: We hebben grote discussies gehad over welk onderwerp nu het meest relevant was voor onze deelnemers (werk, (t)huis, gezondheid, sociale relaties...). We dachten dat de focus op 1 onderwerp tijdens de gehele training het makkelijker zou maken voor de deelnemers om te begrijpen en te leren. Het onderwerp wat wij gekozen hebben was vrije tijd en sociale netwerken, omdat veel van onze deelnemers de behoefte hadden geuit om hun sociale netwerk te verbreden en om mee te doen aan waardevolle vrije tijdsactiviteiten. Nederland: We kozen er voor om elke sessie een ander onderwerp aan te snijden. Dit gaf ons de kans om elke keer relevante, goede voorbeelden van inclusie met de groep te delen. Onder het onderwerp Werk bijvoorbeeld, ontmoetten we een persoon met een hoge ondersteuningsbehoefte die wel haar eigen catering bedrijf heeft. Dit inspireerde veel van de deelnemers om met meer creativiteit te denken over wat mensen kunnen doen, zelfs als anderen denken dat het onmogelijk is. Detail van een oefening over inclusie, San Tomas, Spanje Peer supporters tijdens een training over diversiteit, San Tomas, Spanje 8

13 Ik leerde dat mensen ondersteuning moeten krijgen om dezelde rechten te hebben als iedereen. Ik leerde dat mensen met een verstandelijke beperking ook andere mensen kunnen helpen in de samenleving. Ik leerde dat mensen met een verstandelijke beperking veel te bieden hebben. Ik leerde dat mensen met een verstandelijke beperking hun eigen leven beter kunnen maken, en dat van anderen ook. Ik leerde dat iedereen onderdeel zou moeten uitmaken van de samenleving. Ik leerde dat ondersteuners zouden moeten weten hoe je iemand helpt om onderdeel te worden van de samenleving. 9

14 II. Rollen in de training a.) De deelnemers Iedereen kan mee doen aan deze training. Je kan het programma zo aanpassen dat het voor iedereen te volgen is. Denk over wat je wil dat mensen na de training gaan doen. Deze vraag helpt je om criteria op te stellen voor de deelnemers. "Anderen helpen betekent voor mij mezelf helpen om elke dag wat beter te worden." Peer supporter uit Spanje Er zijn in onze ervaring een aantal algemene criteria voor de deelnemers: Mensen die gemotiveerd zijn om de training te volgen Mensen met een interesse om anderen te ondersteunen Mensen die de moed hebben om nieuwe dingen te leren Mensen die met hun eigen levenservaring een voorbeeld kunnen zijn voor anderen Mensen wiens persoonlijke situatie zo is dat zij tijd en emotionele ruimte hebben om anderen te kunnen helpen Andere criteria, vooral voor de meer formele peer support, kunnen zijn: Goede communicatie vaardigheden Het lef om te spreken waar anderen bij zijn De vaardigheid om te reflecteren op eigen acties De mogelijkheid hebben om te luisteren en te focussen Empathisch vermogen De kwaliteit hebben om eigen problemen los te kunnen laten om naar de ander te luisteren Cognitieve kwaliteiten, zoals de vaardigheid om concepten zoals inclusie, rechten en peer support te kunnen uitleggen of laten zien. (veel mensen zullen dit laten zien in hun waarden en gedrag. Het is niet nodig om concepten te kunnen beschrijven) Inmiddels hebben heel veel verschillende deelnemers deze training doorlopen. Ze hebben er allemaal wat van geleerd en ze hebben er allemaal profijt van gehad. Ze zullen niet allemaal formele peer supporters worden, maar ze kunnen allemaal anderen informeel ondersteunen. Het is niet altijd mogelijk om alle deelnemers goed genoeg te leren kennen voor je begint. Enige vorm van selectie is soms wel handig. Het is vooral belangrijk te kijken wat de motivatie is van mensen om peer supporter te worden. Ook kun je je training dan aanpassen aan hun behoeften. Tip: Denk er over na hoe je de deelnemers wilt selecteren, op basis van wat je wil dat zij gaan doen na de training. Roemenië: Het was voor ons belangrijk om de juiste mensen te kiezen. De selectie bestond uit twee fasen: 1. verschillende oefeningen om bepaalde vaardigheden te controleren, zoals communicatie, respect voor anderen en een open houding. 2. een interview om te bepalen waarom de persoon peer supporter wilde worden. Tsjechië: We denken dat iedereen deze training kan doen. We wilden echter ook dat mensen na de training actief werden als peer supporters in onze groepen. Om dit te kunnen doen hebben we toch bepaalde kwaliteiten gezocht in de deelnemers. Deze kwaliteiten waren vooral: motivatie, communicatieve vaardigheden, moed om in bijzijn van anderen te spreken en nieuwe dingen te leren, zelfreflectie, aandacht hebben voor anderen, luister vaardigheden, empathische vaardigheden, persoonlijke ervaringen in de samenleving. 10

15 b.) De trainer De trainer leidt en ontwikkelt het trainingsprogramma, waarbij hij/zij gebruik kan maken van deze materialen en eigen materialen en ervaring. Ze werken samen met een co-trainer met een verstandelijke beperking. De trainer evalueert ook elke sessie met deze co-trainer waarbij zij elkaar feedback geven over hoe het ging. De trainer kan ervaringen delen met andere trainers, door middel van bijvoorbeeld supervisie of coaching, als zij problemen ervaren. trainer en co-trainer uit San Tomas, Spanje, tijdens een radio interview Co-trainer spreekt over zijn rol, Inclusie Tsjechië. 11

16 c.) De Co-trainer Wij geloven dat het extreem belangrijk is om een persoon met een verstandelijke beperking te betrekken als trainer. Deze 'co-training' moet betrokken zijn bij de volledige voorbereiding van de training. Goede voorbereiding is de sleutel naar de waarde van de co-trainer. Het helpt hem of haar de inhoud en methodieken van de training goed te begrijpen. Ook biedt het de kans om afspraken te maken over wie wat doet, en te wennen aan ieders rol. Een goed voorbereidde co-trainer met een verstandelijke beperking heeft veel voordelen. Hier noemen we er slechts een paar. Hij of zij: Brengt op natuurlijke wijze voorbeelden mee uit zijn/haar eigen levenservaring kan de trainer helpen om meningen of zienswijzen van de deelnemers beter te begrijpen kan helpen om de training op een begrijpbaar niveau te houden kan oefeningen van te voren proberen om te kijken wat het effect is kan er voor waken dat alle teksten makkelijk te lezen zijn kan een voorbeeld zijn voor de deelnemers Respect voor de co-trainer en zijn/haar rol is erg belangrijk. Hij of zij is een trainer, en geen deelnemer. Zo moet je ze ook behandelen. Hen betrekken bij de voorbereidingen en de beslissingen vooraf is een goede manier om elkaar te leren kennen en om uit te zoeken wie er wat kan doen. Zoals met alle mensen zijn sommige mensen met verstandelijke beperkingen van nature betere trainers dan anderen. Probeer iemand te vinden die: niet bang is om voor publiek te spreken, iemand die assertief is op de juiste tijden over de eigen ervaringen kan spreken kan begrijpen wat inclusie is en waarom het zo belangrijk is kan begrijpen wat peer support is en waarom het zo belangrijk is kan de eigen levenservaringen aan die van anderen relateren zonder het gesprek over te nemen voldoet ook aan alle vaardigheden voor deelnemers die in a.) beschreven staan. Trouwens, deze criteria zijn belangrijk voor ALLE trainers, niet alleen trainers met een verstandelijke beperking! Als je iemand kiest die nog nooit een training gegeven heeft hebben ze meer voorbereiding nodig en zullen ze tijd nodig hebben om te wennen aan hun nieuwe rol. Deze rol moet duidelijk uitgelegd worden. In sommige landen zijn ook mensen met verstandelijke beperkingen te vinden die al wel veel trainingservaring hebben. Het is duidelijk dat sommige mensen meer voorbereiding nodig zullen hebben dan anderen. Met de juiste voorbereiding en ondersteuning kunnen mensen met verstandelijke beperkingen hele goede trainers zijn. Er zijn verschillende redenen waarom een co-trainer zou kunnen gaan handelen alsof hij of zij een deelnemer is. Bijvoorbeeld, als er geen gebruik wordt gemaakt van zijn/haar kwaliteiten, als het niet duidelijk is wat hun rol inhoud, als er geen duidelijke rolverdeling is, of als ze simpelweg als deelnemers gebruikt worden wanneer dat zo uitkomt. Als de trainer de beamer, tafels en andere zaken voor de training klaarzet doet de co-trainer daaraan mee. Als de trainer aan het hoofd van de tafel zit, moet de co-trainer daar ook zitten. Als er iets besloten moet worden, maakt de co-trainer daar deel van uit. 12

17 Net als de trainer, presenteerd de co-trainer een aantal oefeningen onafhankelijk, geeft hij/zij uitleg aan deelnemers, en leidt hij/zij discussies terwijl de trainer zich op de achtergrond houdt. Deze dingen zorgen er voor dat het duidelijk is dat de co-trainer een trainer is. Niet een deelnemer. Tegelijkertijd is het belangrijk voor de co-trainer (en de trainer) om te begrijpen dat hij/zij geen 'expert' is, dat hij/zij niet altijd gelijk is en dat hij/zij niet boven de deelnemers staan. Het is goed om als trainers de sessies samen voor te bereiden en na elke sessie samen te evalueren. Het programma oefenen helpt om het op de dag zelf goed te doen, met zelfvertrouwen. In een ideale situatie zouden de trainers alle delen van de training met elkaar testen samen met andere mensen voordat de echte training plaatsvindt. Het is ook mogelijk om meer dan een co-trainer te hebben. In dat geval is meer voorbereiding nodig. Vanwege de nadruk op persoonlijke verhalen en elkaar leren kennen tijdens deze training is het verstandig als alle trainers alle sessies aanwezig zijn. Tip: Er zou een trainer moeten zijn met een verstandelijke beperking. Deze persoon moet gewaardeerd worden as trainer. Hij/zij moet betrokken zijn bij de voorbereidingen voor het programma, voor elke sessie en bij de evaluaties. Schotland: John Feehan, Enable Scotland's Participatie medewerker en een man met een verstandelijke beperkingen heeft ondersteuning gekregen om een deel van de sessie te leiden. Hij kon dit doen omdat we goed voorbereid waren. Tegelijkertijd vond hij het wel moeilijk om met de reacties van de deelnemers om te gaan. Het was alsof hij dacht dat hij een standaard antwoord moest weten, in plaats vanop natuurlijke wijze gewoon reageren als een individu met eigen ervaringen. We hebben dit na de sessie besproken. We spraken af om hier samen aan te werken. Tsjechië: We hebben goede ervaringen met herhalende taken voor co-trainers. Zo werd bijvoorbeeld elke sessie geopend door de co-trainer die iedereen welkom heette en hen vroeg om zaken uit de vorige sessie op te noemen. Hij vroeg de deelnemers wat zij zich konden herinneren, mogelijk ook over hun huiswerk. De training zo beginnen hielp hem om in de juiste rol te starten. Het ging steeds beter. Met elke co-trainer zijn we langzaam gestart. In het begin had hij of zij maar een taak. Als het kon kwamen daar meer en meer taken bij. In het begin bijvoorbeeld is het best moeilijk om de tijden van het programma aan te houden of om te zorgen dat alle deelnemers betrokken waren. 13

18 d.) De Mentor De rol van de mentor wordt uitgebreid beschreven in het document: 'Richtlijnen voor mentoren'. Na de periode van training zullen de deelnemers peer support kunnen bieden aan andere mensen met een verstandelijke beperking. Net als iedereen, kunnen peer supporters problemen of dilemma's tegenkomen waarover ze niet van te voren hebben nagedacht. Het zal belangrijk zijn om hen dan te kunnen helpen, als er iemand is naar wie zij zich kunnen richten. De mentor is iemand die een ondersteunende rol kan hebben voor peer supporters, op momenten dat zij zelf aangeven dat zij dat prettig vinden. Dit kan zijn om iets te doen, maar ook om gewoon erkenning te vragen voor de ondersteuning die de peer supporter geboden heeft. De mentor moet iemand zijn die gerespecteerd en vertrouwd wordt door de peer supporter. Het is belangrijk om iemand te hebben die als praatpaal kan dienen. Een mentor kan reageren en helpen waar nodig. (zie TOPSIDE document: Richtlijnen voor Mentoren) Het is daarom belangrijk om na te denken over wie deze rol op zich kan nemen, wanneer je de training nog aan het plannen bent. Ondersteuningsgroep geleid door peer supporters, inclusie Tsjechië. 14

19 Dat is alles! Maar niet heus! Ik leerde dat mensen contact met mij op kunnen nemen als ze hulp nodig hebben. Ik leerde dat ik ondersteuning kan krijgen van een coach of mentor als ik niet zeker weet wat ik moet doen. Ik leerde dat deze coach mij alleen zal helpen nadenken over hoe ik ondersteuning kan bieden. Ik leerde dat de coach mij niet zal zeggen wat ik moet doen. Ik leerde dat de coach mij alleen zal helpen met het maken van mijn eigen keuzes. Ik leerde dat dit er voor zal zorgen dat ik niet tegen mijn peer vertel wat die moet doen. Ik leerde dat dit mij zal helpen mijn peer te ondersteunen om over hun eigen keuze na te denken. 15

20 III. Voor de training begint Nogmaals, een van de belangrijkste dingen om van te voren te doen is goed nadenken over de rol die mensen na de training zullen hebben. Wil je dat zij hun vaardigheden informeel in het dagelijks leven gebruiken? Of wil je een formeel peer support systeem opzetten? In dat geval moet je goed nadenken over hoe dit gaat werken, hoe het ondersteund gaat worden en door wie. Timing De timing van de training is belangrijk. Het kan op verschillende manieren vormgegeven worden. In onze testfase hielden sommige trainers elke week een korte trainingssessie. Anderen hadden langere sessies, soms zelfs een heel weekend. Beide hebben voor en nadelen: Voordelen Nadelen Wekelijkse sessies -Deelnemers beter geconcentreerd - meer tijd om na te denken en te praten over wat men geleerd heeft - meer tijd voor reflectie - laat toe dat men het over een lange tijd over veel verschillende onderwerpen heeft - Past vaak in het rythme van de deelnemers - laat toe dat je verschillende lokaties gebruikt om bij mekaar te komen - Mensen die van ver moeten komen, komen waarschijnlijk niet - sommige lessen zijn te kort voor bepaalde oefeningen - mensen vergeten wat ze de vorige keer gedaan hebben en hebben tijd nodig om dit weer op te halen - Over het algemeen meer tijd nodig voor herhalen en evalueren Weekends or full day meetings - Laat toe dat mensen van heinde en verren komen. - mensen kunnen hun dagelijkse routine verder behouden - makkelijker te evalueren - lunch of avonden die men samen doorbrengt geeft een kans om elkaar beter te leren kennen - vriendschappen ontstaan makkelijker - volle dagen zijn voor sommige deelnemers erg lang - is kostbaar als eten en hotelkosten meegerekend worden. Locatie De locatie(s) zoeken is ook onderdeel van de voorbereidingen. De locatie moet natuurlijk volledig toegankelijk zijn. Ook zou er genoeg ruimte moeten zijn voor de oefeningen. Er zijn bijvoorbeeld oefeningen waarbij je rond moet lopen. Idealiter moet de ruimte comfortabel zijn met weinig afleiding. Probeer locaties te vinden waar mensen kunnen oefenen. Mensen leren het makkelijkst door hun vaardigheden meteen te gebruiken in een echte situatie. Waar mogelijk kunnen hele lessen, of delen daarvan, buiten de trainingsruimte plaatsvinden. Het effect op de deelnemers is goed om te zien. Mensen leren zo veer door te doen. Het is belangrijk om te kijken of elke deelnemer zelf zijn/haar transport kan organiseren zodat ze veilig kunnen komen en gaan. 16

21 Pauzes Het is belangrijk dat mensen genoeg pauzes en informele tijd hebben tijdens de training. We adviseren dat er minstens elke 90 minuten een pauze moet zijn, maar dit moet vooral afgestemd zijn op de deelnemers in je groep. Vrije tijd geeft in elk geval de kans om elkaar beter te leren kennen, door meer informele gesprekken, reflectie en vragen. Tips: Als je wilt weren naar een formeel peer support systeem, denk goed na over hoe je wil dat dit werkt, en hoe het ondersteund zal worden voordat je de training gaat doen. Denk na over welke timing het best werkt voor deze deelnemers. Zorg ervoor dat je een ruimtelijke, toegankelijke ruimte hebt Geef mensen genoeg tijd om elkaar te leren kennen, om te reflecteren en om elkaar informele vragen te stellen. Nederland: we werkten met mensen die elkaar nooit eerder ontmoet hadden. Tijdens deze training wordt soms hele persoonlijke informatie gedeeld (nooit geforceerd!). Het was heel belangrijk dat de deelnemers zich comfortabel voelden bij elkaar. Omdat wij hele weekenden bij elkaar kwamen hadden we de kans om in de avonden soms hele leuke dingen te doen. Daardoor leerden de deelnemers elkaar ook snel kennen. Toen er mensen van buitenaf binnen kwamen de tweede keer dat we bij mekaar waren dachten zij dat de mensen in de groep elkaar al heel lang kenden! Roemenië: het grootste deel van onze sessies vonden plaats in een trainingsruimte. Deze ruimte moest comfortabel zijn, en zonder afleiding. Op die manier konden de deelnemers zich focussen. We hadden ook een bijeenkomst aan zee, een in een winkelcentrum, een in een park en een op een manege. Daar konden deelnemers hun geleerde vaardigheden oefenen. 17

22 Problemen Dit is wat ik hier geleerd heb. Ik leerde anders te kijken naar problemen die mensen kunnen hebben. Ik leerde na te denken over hoe ik iemand kan ondersteunen als peer supporter. Ik leerde altijd te onthouden dat ik goed moet luisteren. Ik leerde altijd de onthouden dat ik vragen moet stellen. Ik leerde dat dit mij zou helpen te begrijpen wat de ander echt bedoelt. Ik leerde om de persoon te helpen na te denken over alle mogelijke keuzes die zij hadden. Ik leerde om zeker te weten dat ik niet de persoon vertelde wat ze moesten doen. Ik leerde dat de persoon zijn eigen keuzes moet maken. 18

23 IV. Het trainingsprogramma a.) Vaardigheden en Onderwerpen De mensen die betrokken waren met de testfase van TOPSIDE bedachten samen wat voor vaardigheden een peer supporter zou moeten hebben of ontwikkelen. Wanneer deelnemers de training doen kunnen ze zich bewust worden van de volgende houdingen naar andere mensen: Ik vond het belangrijk te leren hoe ik met een persoon moest communiceren, en hoe ik met die persoon moest omgaan. Het is belangrijk om goed te luisteren en iemand te respecteren. Hoe begrijp je het probleem wat iemand heeft, en hoe geef je iemand genoeg zelfvertrouwen om hier mee om te gaan Co-trainer, Tsjechië Respect voor de persoon en zijn/haar situatie Open, zonder vooroordelen Respecteer de beslissingen van anderen, zonder hen te manipuleren naar een bepaalde keuze Gelijkwaardige relatie, zonder boven iemand te staan of de eigen ideeën op te dringen Handelen als een gast in iemands leven De ervaringen van een ander kunnen relateren aan de eigen ervaringen Betrouwbaar, respecteert privacy Een inclusieve houdingen De TOPSIDE training is gebaseerd op vaardigheden. Deze vaardigheden kunnen peer supporters gebruiken om de mensen om hen heen te ondersteunen. Om de training toegankelijk te maken is de training opgebouwd rondom onderwerpen die gegrepen zijn uit het dagelijkse leven van de deelnemers. Onderwerpen De training is zo vormgegeven dat peer supporters hun vaardigheden kunnen leren en oefenen aan de hand van levenssituaties. De onderwerpen die wij tijdens de testfase geïdentificeerd hebben als het meest belangrijk zijn: ondersteuning/netwerk werk vrije tijd (t)huis relaties gezondheid en welzijn onderwijs en leren burgerschap In elk onderwerp kunnen thema's terugkomen die algeheel belangrijk zijn, zoals 'mijn rechten', 'hoe kan ik bijdragen aan de maatschappij', het voorkomen van misbruik' en 'hoe voel je je veilig'. Vaardigheden en kennis De vaardigheden kunnen aangeleerd of versterkt worden rondom verschillende onderwerpen. Herhaling is ook een goede manier om geleerde vaardigheden te laten bezinken. Vaardigheden moeten gekoppeld worden aan peer support situaties. Op die manier kunnen mensen sneller begrijpen waarom die vaardigheid belangrijk is, en hoe dit te gebruiken in hun rol als peer supporter. 19

24 De vaardigheden die wij tijdens de test fase geïdentificeerd hebben kunnen onderverdeeld worden in 3 categorieën: 1. Omgangsvaardigheden: Deze gaan over communicatie, reactie en emphatie in een een op een situatie of in groepssituaties 2. Inclusieve vaardigheden: Deze gaan over inclusie, persoonsgericht denken, gewaardeerde sociale rollen en burgerschap 3. Pragmatische Vaardigheden: Deze gaan over het relateren van ervaringen uit verschillende levenssituaties aan de ervaringen van anderen aan inclusie en kwaliteit van leven. Het gaat er over om echte levenservaringen te gebruiken om anderen te ondersteunen. Omgangsvaardigheden Inclusieve vaardigheden Pragmatische vaardigheden De rol van peer supporter als een gelijke begrijpen Begrijpen dat dit een veranderende rol is Betekenis geven aan levensverhalen Empathy, emoties herkennen, vertellen, identificeren en begrijpen Communiceren: Begrijpen, herhalen, luisteren, reageren, praten, verduidelijken, vragen stellen en beantwoorden. Je identificeren in de situatie van amderen Positief herformuleren Vertrouwelijke informatie, publiek vs. privé Ondersteuning identificeren Open houding naar diversiteit Begrijpen dat iedereen op een andere manier leert Begrijpen dat iedereen een eigen rythme heeft Machtsinbalans begrijpen Je rechten en plichten kennen Het belang van gewaardeerde sociale rollen begrijpen Het belang van mee doen begrijpen Inclusie in verschillende situaties begrijpen Persoonsgerichte methoden gebruiken, zoals passie audit, relatiecirkel, etc. De waarden achter persoonsgericht werken begrijpen Verschillende vormen van ondersteuing begrijpen Het belang van geinformeerde keuzes maken begrijpen en hoe je mensen kan ondersteunen om te kiezen Het belang van zeggenschap over eigen beslissingen begrijpen Begrijpen dat je goede en foute beslissingen kan maken, en dat je van beide soorten beslissingen kan leren. Weten waar je om hulp kan vragen bij het maken van keuzes Weten waar je iemand mee naar toe kan nemen om mogelijkheden te laten zien Weten waar je inclusieve situaties kan vinden Weten hoe je iemand kan ondersteunen Weten hoe en waar je hulp kunt halen 20

25 Tip: Peer supporters hebben vaardigheden nodig om met anderen te werken (omgangsvaardigheden) ze moeten weten over inclusieve waarden om anderen te ondersteunen om een goede kwaliteit van leven te bereiken (inclusieve vaardigheden), en ze moeten weten hoe ze hun eigen leven en dat van anderen kunnen relateren aan verschillende manieren van ondersteunen (pragmatische vaardigheden) De onderwerpen uit het dagelijks leven geven de vaardigheden een fundering. Het zorgt er voor dat de training toegankelijk is. Om alles samen te brengen is het belangrijk om mensen er aan te herinneren waarom de geleerde vaardigheid belangrijk is als peer supporter. Nederland: Er zijn zo veel vaardigheden die belangrijk zijn, en we hadden maar 40 uur! We hebben alles gerelateerd aan onderwerpen, om het leren makkelijker te maken. Een onderwerp was relatie en netwerk. We maakten oefeningen, waarvan de meeste verschillende vaardigheden tegelijkertijd aanpakte. We maakten bijvoorbeeld een relatiekaart en we lieten die zien aan anderen. Door dat te doen oefenden we persoonsgericht denken, methoden, communicatie en hoe iemand zijn netwerk zou kunnen vergroten. 21

26 Ik leerde dat andere mensen kunnen leren van de verkeerde keuzes die ik zelf gemaakt heb. Ik leerde dat peer support gaat over elkaar helpen. Ik leerde dat ik mensen kan vertellen wat ik weet, en dat dit hen kan helpen een keuze te maken. Ik leerde dat alleen mensen met een verstandelijke beperking weten hoe het is om een verstandelijke beperking te hebben. Ik leerde dat anderen mensen met een verstandelijke beperking ondersteunen is waar peer support om gaat. 22

27 b.) Methoden Een goede peer supporter heeft ervaring nodig." Peer supporter uit Spanje Hier hebben we een opsomming gemaakt met beschrijvingen van de methoden die we in de test sessies gebruikt hebben in de verschillende landen. Tijdens de training werkt het het best om van alles wat te gebruiken. Niet elke methode zal bij elke deelnemer passen. Door te variëren maak je de training aantrekkelijk en betekenisvol voor alle deelnemers. Open discussie Dit is een makkelijke en natuurlijke manier voor mensen om hun mening te geven en om een onderwerp te begrijpen. Daarnaast oefent men met communicatievaardigheden. Het is belangrijk dat deelnemers zich kunnen inleven in het onderwerp van de discussie. Dit bereik je door echte levensvragen en situaties te bespreken. De (co-)trainer kan vragen stellen om de discussie op gang te krijgen. Laat de deelnemers vrij praten. Val zo min mogelijk in. Video opnames Het maken van video kan gebruikt worden als feedback over bijvoorbeeld communicatievaardigheden. Het is het makkelijkst om de camera gewoon op een statief te zetten zodat mensen hem kunnen vergeten en zich relaxed voelen. Op die manier kunnen deelnemers zich natuurlijk gedragen. De video kan best lang worden zo, dus is het belangrijk om feedback goed voor te bereiden voor de volgende sessie. Laat dan alleen de relevante momenten zien. Brainstorm Dit kan een goede manier zijn om woorden of concepten te onderzoeken. De (co-)trainer stelt vragen aan de deelnemers en de deelnemers zeggen wat in ze opkomt als ze daaraan denken. Voor sommige mensen kan dit lastig zijn in het begin. Het kan helpen om: wat voorbeelden voorbereid te hebben te beginnen met een simpel voorbeeld, zoals associëren op het woord 'vakantie' wat iedereen kent zodat mensen weten wat er van ze verwacht wordt. foto's te gebruiken die uit een echte levenssituatie komen. Dit geeft mensen dingen om te zien en te herkennen. Rollenspel Als je rollenspellen gebruikt is het belangrijk goed uit te leggen dat de rollen veranderen, bijvoorbeeld door een hoed op te zetten of je kleding te veranderen. Vooral als de scene gaat over problematische communicatie of een van de spelers in het rollenspel wordt naar behandeld. Het is leuk om de deelnemers te vragen hoe deze situatie verbeterd kan worden. Hou in je achterhoofd dat in de meeste groepen niet iedereen wil mee spelen, maar vaak zijn er wel een paar die daar meer interesse in hebben. Deze methode kan wel helpen mo situaties die deelnemers als peer supporters tegen kunnen komen alvast te oefenen in een veilige omgeving. Voorbeelden van de co-trainer De co-trainer kan zijn/haar eigen levenservaring gebruiken om de connectie naar het echte leven te gebruiken. Deze voorbeelden kunnen informatie die ingewikkeld is duidelijker maken. Het helpt ook als beide trainers hun eigen levenservaringen en voorbeelden gebruiken om oefeningen uit te leggen, zoals de relatie map of het levenspad. Dit kan vooraf voorbereid worden. Voorbeelden van externe mensen Concrete voorbeelden van mensen met wie het heel goed gaat op bepaalde onderwerpen maakt de mogelijkheden die we zien duidelijk voor de deelenemers. Voorbeelden van andere mensen met een verstandelijke beperking kunnen heel inspirerend zijn. Als iemand je iemand niet in het echt kunt 23

28 ontmoeten helpen foto's of video's om het voorbeeld meer kracht bij te zetten. Dromen Dromen helpt de deelnemers om zich hun wensen voor de toekomst voor te stellen. Dit in combinatie met de levenservaringen van anderen opent nieuwe mogelijkheden waar ze eerder misschien niet aan gedacht hebben. Het gebruik van beeldmateriaal Veel mensen kijken televisie. Veel bekeken soap series kunnen een mogelijkheid bieden om te praten over ingewikkelde situaties. Foto's uit tijdschriften en advertenties kunnen creatief gebruikt worden en het begrip van bijvoorbeeld emoties, rolmodellen, en zo vergroten. Het gebruik van grote vellen papier Zo veel mogelijk visualiseren kan begrip vergroten en deelname aan discussie verbeteren. Uitgaan Waar mogelijk is het fantastisch om met de deelnemers naar andere locaties toe te gaan die hen kunnen inspireren, of waar zij hun vaardigheden kunnen oefenen. Informele gesprekken Wanneer de deelnemers genoeg tijd krijgen om gewoon met elkaar te praten kunnen natuurlijke discussies ontstaan waarbij deelnemers veel hebben aan hun eigen levenservaring en hun communicatievaardigheden. Dit kan tijdens de lunch plaatsvinden of bijvoorbeeld aan het begin van de bijeenkomsten. Soms kan een trainer onderwerpen in de discussie brengen waar deelnemers zelf misschien minder snel over zouden gaan praten, zoals wanneer hun rechten niet gerespecteerd worden. Informele gesprekken bieden ook een kans om elkaar peer support te bieden op onderwerpen die om dat moment spelen in het leven van een van de deelnemers. Ice-Breakers Het is belangrijk om te beginnen met een paar simpele ice-breakers om elkaar beter te leren kennen. Tijdens de eerste training kan het zijn dat de deelnemers veel met elkaar willen praten over persoonlijke ervaringen en wat zij geleerd hebben in het leven. Komt het gesprek niet zo makkelijk op gang kunnen ice-breakers helpen om iedereen zich op zijn gemak te laten voelen. Persoonlijke Ervaring Bij tijd en wijlen is het tijdens deze training heel belangrijk dat de trainers ook persoonlijk ervaringen delen. Dit creeert een meer vertrouwelijke situatie binnen de groep. Iedereen krijgt meer vertrouwen dat alles wat gezegd wordt ook door de trainers niet doorverteld wordt. Natuurlijk moet hier wel over nagedacht worden. De training moet toch vooral gaan over de ervaringen van de deelnemers. Energizers Energizers zijn oefeningen die je tussendoor kunt doen om er voor te zorgen dat iedereen weer bij de les is. Het is goed om energizers achter de hand te hebben om te doen op momenten dat jullie als trainers merken dat de energie weg zakt. Tips: Gebruik zo veel mogelijk variatie. Elke persoon leert anders. Het is niet mogelijk om steeds alle oefeningen voor iedereen perfect te laten zijn. Variëteit zorgt voor zo veel mogelijk betrokkenheid bij de deelnemers. 24

29 Tsjechië: Samen met de co-trainer ontwikkelde en testte we de oefeningen die we tijdens de training wilden gebruiken. Dit was heel inspirerend. Het hielp om te beschrijven wat een peer supporter nodig had en welke vaardigheden moeilijk zijn om aan te leren. We keken naar de vaardigheden die volgens ons het meest belangrijk waren. Het was interessant om de ideeën uit de andere TOPSIDE projectlanden te horen. Zo veel mogelijkheden! Spanje: Tijdens de training maakten we gebruik van actieve methodologieën. Het uitgangspunt was het idee dat de deelnemers zelf hun leren aansturen en dat de trainers dit faciliteren. De activiteiten waren gebaseerd op de principes van Persoonlijke Toekomst Planning, wat betekent dat de persoon, met zijn of haar eigen voorkeuren en waarden, in het centrum van een proces moet staan om een betere kwaliteit van leven te bereiken. Roemenië: Abinel houdt van korte activiteiten, zoals vraag-antwoord oefeningen. Hij doet niet mee in rollenspellen. Alexandra en Laurentiu houden juist meer van rollenspellen. Loanda snapt de regels van rollenspellen niet. en voorbeeld van het gebruik van Persoonlijke Toekomst Planning (relatiekaart), St Tomas, Spanje 25

30 c.) Programma ontwikkeling, planning en volgorde van de training Om het programma te ontwikkelen raden wij aan om samen te werken met alle trainers die mee gaan werken, ook trainers met een verstandelijke beperking. Het is goed om van te voren een beetje te weten over de deelnemers. Dan kun je onderwerpen kiezen die relevant zijn voor hen. Ook kun je uitzoeken wat hun interesses en sterke punten zijn. En hun behoeften wat betreft de toegankelijkheid van de oefeningen, de ruimte en ondersteuning. Ja kan dan een programma creëren waardoor de deelnemers de vaardigheden leren die zij nodig hebben, gebaseerd op onderwerpen die voor hen relevant zijn. Je kan oefeningen uit de TOPSIDE databank gebruiken of oefeningen die je zelf kent. Je kan altijd de link leggen tussen de onderwerpen die je gekozen hebt. Houdt hierbij de volgende punten in je achterhoofd: Afwisseling: Het helpt iedereen in de training als er veel verschillende dingen gebeuren. Probeer in elke sessie om geen oefeningen te doen die op elkaar lijken: bv. Een case studie, een actieve oefening, een discussie, een rollenspel, etc. Niet te lang: een oefening kan beperkt de aandacht behouden. Post-lunch dip: probeer altijd iets actiefs te doen na de lunch. Actief: Actieve dingen doen is voor iedereen belangrijk. Het helpt om de aandacht er bij te houden. Voorbeelden: Gebruik voorbeelden van echte mensen in echt situaties om de deelnemers te inspireren. Hoe gaat het met jou? Dit is een goede manier om sessies te beginnen, met een kort rondje waarin iedereen kan vertellen hoe het met hen gaat, en bijvoorbeeld wat het meest bijgebleven is van de vorige keer. Evaluatie: Het is goed om af te sluiten met een evaluatie. Aan het eind van elke sessie kan ook tijd vrijgehouden worden voor de portfolio's. Bij het plannen van de training kan het handig zijn om post-its te gebruiken met de mogelijke oefeningen. Je kan hier het type activiteit opschrijven, en de mogelijke onderwerpen waar de oefening goed bij past. Nu kun je de post-its op de sessies plakken om zo makkelijk te kunnen schuiven en uiteindelijk een interessant programma te maken. Deze manier van werken is een kans om ook de co-trainer(s) te betrekken bij het process. Tijdens de pilotsessies waren alle programma's gebaseerd op een training van in totaal 40 uur. De beste plannen gaan echter soms mis. Dit is een flexibel doel, en je moet je soms aanpassen aan de groep waar je mee werkt. Bijvoorbeeld, een oefening die bij ons 1,5 uur in beslag nam, kan bij jullie na 15 minuten afgelopen zijn. Het is altijd handig om een aantal oefeningen achter de hand te hebben zodat je flexibel kunt zijn. Je kan een schema maken wat er voor elke sessie ongeveer zo uit ziet: Sessie 1: Onderwerp werk Tijd Oefening Nodig Wie 10:00 10:15 Rondje hoe zit je er bij Open vragen Co-trainer 10:15 11:15 Wat zou jij graag doen Posters, pennen, flap over Co-trainer (trainer vult aan waar nodig) 11:15 11:30 Voorbeeld van Jan PowerPoint foto's Trainer Etc. 26