Opdrachtgever. Vlaams ministerie van Mobiliteit en Openbare Werken

Transcriptie

1 Opdrachtgever Vlaams ministerie van Mobiliteit en Openbare Werken Departement Mobiliteit en Openbare Werken Afdeling Beleid Mobiliteit en Verkeersveiligheid Koning Albert II laan 20 bus Brussel Businessplan voor een gebiedsdekkend, complementair en geïntegreerd Vlaams toegankelijk vervoersysteem in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Lijst figuren Lijst tabellen Lijst met gebruikte afkortingen DEEL I/ CONTEXT EN OPDRACHT TOEGANKELIJK VERVOERSYSTEEM Context Probleemstelling Vanuit perspectief van de persoon met een mobiliteitsbeperking Casestudies Participatie en kansen Vanuit maatschappelijk perspectief Vergrijzing en verwitting Personen met een beperking Vanuit perspectief van de overheid Typische kenmerken vervoersystemen Vlaanderen en Brussels Hoofdstedelijk Gewest Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Versnipperd vervoersaanbod Versnipperde initiatieven diverse overheden Federaal niveau Tegemoetkoming voor het vervoer in kader van een medische behandeling Dienstencheques De dienstencheque Dienstencheques voor het vervoer van personen met een beperkte mobiliteit Hoe werkt het? Voor de gebruiker Voor de ondernemer Enkele opmerkingen bij het gebruik van dienstencheques voor aangepast vervoer Aantal erkende ondernemingen Bedenkingen inzake het gebruik van dienstencheques voor vervoer van personen met beperkte mobiliteit Conclusie Vlaanderen Tegemoetkoming voor wagenaanpassing Compensatie van diensten die aangepast vervoer aanbieden Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 2

3 Historiek Het decreet tot compensatie van de openbaredienstverplichting tot het vervoer van personen met een handicap of een ernstig beperkte mobiliteit Provinciaal niveau Provinciale initiatieven Interne staatshervorming Algemeen Verschuiving provinciale bevoegdheden Overheveling financiering Gevolgen voor de provinciale financiering van aangepast vervoer Conclusie Lokaal niveau Taxicheques Stad Antwerpen: taxicheques voor minder mobiele 65-plussers Stad Gent: taxicheques voor personen met een beperkte mobiliteit en een beperkt inkomen Stad Hasselt: gratis taxicheques voor minder mobiele inwoners Gemeente Steenokkerzeel: taxicheques Andere initiatieven Belanghebbendenanalyse Inleiding Gebruikers en gebruikersorganisaties Voorzieningen Beleid Op Vlaams niveau Op provinciaal niveau Op lokaal niveau Vervoersaanbieders Openbaar vervoer De Lijn en de Belbus NMBS-Groep NMBS-Holding Exploitant NMBS Infrastructuurbeheerder Infrabel Hervorming NMBS-Groep Aangepast vervoer Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 3

4 Niet-commercieel vervoer Aangepast vervoer Vervoer door vrijwilligers Commercieel vervoer Ziekenfondsen Proefprojecten MAV-proefproject Vlaams-Brabant Mobiliteitspunt Kempen Limburgse Mobiliteitscentrale Wetgeving en beleid Internationaal Europa Bindende regelgeving Niet-bindende regelgeving België Vlaanderen Gelijke Kansen in Vlaanderen Opencoördinatiemethode Beleidsnota Gelijke Kansen in Vlaanderen Welzijn Perspectief 2020: nieuw ondersteuningsbeleid voor Personen met een Handicap Beleidsnota Welzijn Volksgezondheid en Gezin Mobiliteit Decreet mobiliteitsbeleid en Mobiliteitsplan Vlaanderen Decreet tot compensatie van de openbaredienstverplichting tot het vervoer van personen met een handicap of een ernstig beperkte mobiliteit Beleidsnota en beleidsbrieven Beleidsnota Mobiliteit en Openbare Werken Beleidsbrief Mobiliteit en Openbare Werken Beleidsbrief Mobiliteit en Openbare Werken- Beleidsprioriteiten Beleidsbrief Mobiliteit en Openbare Werken Voorafgaand onderzoek in het kader van de uitbouw van een Vlaams toegankelijk vervoersysteem Databank aangepast vervoer en MeerMobiel De opdracht Databank Aangepast Vervoer - inventarisatie van het aanbod Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 4

5 MeerMobiel - Iedereen op weg ontsluiting van de informatie over het aanbod Informatieplatform Volgen van evoluties op vlak van toegankelijk en aangepast vervoer Monitor van toegankelijkheid van vervoer Onderzoek naar de hefbomen voor het uittekenen van een geïntegreerd, complementair en gebiedsbedekkend toegankelijk vervoersysteem voor Vlaanderen De opdracht Probleemstelling Aanpak en resultaten Organisatiemodel Stroomschema Mobiliteitscentrale aangepast vervoer het concept En verder? Actieonderzoek naar de optimalisatie van het vervoer van voorzieningen voor ouderen en personen met een handicap De opdracht en probleemstelling Resultaten Opdracht businessplan Opdrachtomschrijving Marktstudie Actieonderzoek Bestuurlijke en financiële analyse Uitvoerder - Consortium Enter vzw, Vlaams Expertisecentrum Toegankelijkheid, hoofdaannemer en consortiumcoördinator Missie Enter vzw: Integrale toegankelijkheid Structurele partner van Gelijke Kansen in Vlaanderen Toegankelijkheid inbedden in alle Vlaamse beleidsdomeinen Belang van sectoroverschrijdende aanpak Onderzoek, innovatie en netwerking Informatie en sensibilisatie Ernst & Young Instituut voor Mobiliteit, UHasselt Objectieven Vlaams toegankelijk vervoersysteem Gebiedsdekkend Complementair Geïntegreerd Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 5

6 2.4 Concept en stappenplan Aanpak onderzoek Identificatie Kennismaking en verfijning van projectplan en structuur Organisatie belanghebbendenparticipatie Marktstudie Financiële en bestuurlijke analyse Identificatie van de financiële variabelen Financieel plan en opmaken simulaties Juridische bestuursvorm Actieonderzoek Schaalgrootte MAV Uitvoering actieonderzoek Operationeel takenpakket MAV DEEL II / VOORBEREIDING IMPLEMENTATIE: CIJFERS EN FINANCIËLE ASPECTEN MAV EN AANGEPAST VERVOER Marktstudie Gebruikers Doelgroep Begrippenkader van Wereldgezondheidsorganisatie Verschillende typen van beperkingen Stated preference Socio-demografische gegevens De meeste respondenten bevinden zich in de beroepsactieve leeftijdsklasse Meer dan één derde van de respondenten woont alleen Een groot aandeel van de respondenten heeft een beperkt inkomen Bijna de helft van de respondenten woont in een landelijke omgeving Beperkingen tijdens het verplaatsen Veel respondenten zijn beperkt voor het afleggen van korte afstanden of trappen Het merendeel respondenten is frequent tot voortdurend rolstoelgebonden Gebruik van vervoerswijzen Respondenten maken opvallend minder gebruik van de auto als autobestuurder De vervoerswijze is afhankelijk van het type activiteit Fysieke problemen zorgen voor problemen hij het gebruik van het openbaar vervoer Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 6

7 Problemen bij het uitvoeren van activiteiten De halteafstanden tot openbaar vervoer zijn vaak onmogelijk om af te leggen De meeste respondenten willen graag meer verplaatsingen afleggen Sociale netwerken Het sociaal netwerk wenst te helpen, maar dit is niet altijd mogelijk Wensen en verwachtingen op vlak van aangepast vervoer Een gemiddelde kostprijs van 0,40 tot 0,60 per km is het maximum dat respondenten willen betalen voor aangepast vervoer Bijna 60% van de respondenten wil maximaal 2 uur op voorhand hun verplaatsing reserveren Respondenten aanvaarden een gemiddelde tijdsmarge van 20 min voor verplaatsingen met een vast begintijdstip en 65 min voor verplaatsingen met een variabel begintijdstip Bijna de helft van de respondenten aanvaardt een omrijtijd van 20 minuten Het merendeel van de respondenten aanvaardt geen bredere tijdsmarge Er is bereidheid tot verplaatsen tijdens de daluren Gebruikerstypologie Wie zijn gebruikers van aangepast vervoer en hoeveel gebruikers? Aantal personen met een beperking in Vlaanderen volgens gemeente, leeftijd en geslacht Type van beperking Ernst van beperking Inkomensklasse Inschatten van toekomstige aantal personen met een beperking Overzicht: huidige en toekomstige aantal personen met een beperking Verplaatsingspotentieel Hoeveel ritten worden uitgevoerd met aangepast vervoer? Aantal en type van uitgevoerde activiteiten en ritten volgens tijdstip Vervoerswijzekeuze (modal split) Bestemmingskeuze Overzicht: aantal uitgevoerde ritten van personen met een beperking Vervoersaanbod Schematische voorstelling toegankelijk en aangepast vervoer in Vlaanderen Openbaar vervoer De Lijn Rollend materieel Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 7

8 Toegankelijke bus en tram Belbus Toegankelijke haltes Toegankelijke informatie Andere doelgroepspecifieke initiatieven Kortingen en tegemoetkomingen Kaart kosteloze begeleider Nationale verminderingskaart Gratis abonnement voor personen met een beperking Gratis abonnement voor 65-plussers WIGW + Omnio netabonnement NMBS Toegankelijke stationsgebouwen Toegankelijke perrons Assistentie voor personen met een mobiliteitsbeperking Toegankelijk rollend materieel Toegankelijke informatie Kortingen en tegemoetkomingen Kaart gratis begeleider Nationale verminderingskaart Kortingskaart verhoogde tegemoetkoming Seniorenbiljet Voorrangskaart voor een zitplaats Deur-deurvervoer en gang-gangvervoer Commercieel deur-deurvervoer en gang-gangvervoer Taximaatschappijen Diensten voor verhuur van voertuigen met bestuurder Niet-dringend zittend ziekenvervoer Niet-commercieel deur-deurvervoer en gang-gangvervoer Vervoer door vrijwilligers Diensten voor aangepast vervoer (DAV s, Handicars ) Niet-dringend zittend ziekenvervoer: tegemoetkomingen en vervoersaanbod Andere initiatieven Besluit Rittenplanningsmodel Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 8

9 3.3.1 Geografisch verspreide gebruikers (= vraaggegevens) Vloot van voertuigen van vervoersaanbieders (= aanbodgegevens) Algemene veronderstellingen van het model Financiële analyse Doelstellingen Beschrijving model Input MAV Input vervoersaanbieders Input gebruiker Input financiering Werkwijze Assumpties en bronnen Loonkost per VTE Normtijden voor variabele taken MAV Overheadkosten Kost per gereden kilometer (vervoerskosten) Kost chauffeur per uur (vervoerskosten) Scenario s en financiële impact in functie van de huidige en toekomstige markt Inleiding Overzicht scenario s Basisscenario op basis van nulmeting van aangepast vervoer Resultaten van het rittenplanningsmodel Resultaten van het financieel model Gebiedsdekking met 50% compensatie Resultaten van het rittenplanningsmodel Resultaten van het financieel model Meer toegankelijk OV Resultaten van het rittenplanningsmodel Resultaten van het financieel model Meer flexibiliteit Resultaten van het rittenplanningsmodel Resultaten van het financieel model Gebiedsdekking met 100% compensatie (2030) Resultaten van het rittenplanningsmodel Resultaten van het financieel model Vergelijking scenario s Vergelijking vereiste financiering Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 9

10 DEEL III / VOORBEREIDING IMPLEMENTATIE: UITGEZETTE LIJNEN Actieonderzoek Inleiding Proefprojecten Algemeen Begeleiding van de proefprojecten Proefproject Antwerpen Inleiding Organisatie Doelgroep en werkingsgebied Praktisch Vervoersvragen Procedure voor de behandeling van vervoersvragen Bespreking van de vervoersvragen Algemeen Profiel vraagstellers Contactpersoon Leeftijd Mobiliteitsbeperking Gebruikt hulpmiddel Doorverwijzingen Overleg en werkafspraken met vervoersaanbieders rond doorverwijzing Procedure voor de behandeling van doorverwijzing Bespreking van de doorverwijzingen Ritten aangepast vervoer Doelgroep en werkingsgebied Aanbod, voorwaarden en kostprijs Samenwerking met vervoerders Procedure voor de behandeling van de ritaanvragen Bespreking van de ritaanvragen Gebruikers Rittenaandeel per dag Ritafstand Inzichten in verband met de vervoersproblematiek in de proefprojectregio SWOT-analyse werking Mobiliteitspunt Kempen Sterktes Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 10

11 Zwaktes Kansen Bedreigingen Bijkomende opmerkingen Proefproject Vlaams-Brabant Inleiding Organisatie Doelgroep en werkingsgebied Praktisch Vervoersvragen Procedure voor de behandeling van vervoersvragen Bespreking van de vervoersvragen Algemeen Profiel vraagstellers Contactpersoon Leeftijd Mobiliteitsbeperking Gebruikt hulpmiddel Doorverwijzingen Overleg en werkafspraken met vervoersaanbieders rond doorverwijzing Procedure voor de behandeling van doorverwijzing Bespreking van de doorverwijzingen Ritten aangepast vervoer Doelgroep en werkingsgebied Aanbod, voorwaarden en kostprijs Samenwerking met vervoerders Procedure voor de behandeling van de ritaanvragen Bespreking van de ritaanvragen Inzichten in verband met de vervoersproblematiek in de proefprojectregio SWOT-analyse werking MAV proefregio Vlaams-Brabant Sterktes Zwaktes Kansen Bedreigingen Bijkomende opmerkingen Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 11

12 6.2.5 Proefproject Limburg Inleiding Werking van de Limburgse Mobiliteitscentrale Doelgroep en werkingsgebied Praktisch Aanbod, voorwaarden en kostprijs Samenwerking met vervoerders Procedure voor de behandeling van de ritaanvragen Bespreking van de werking van de Limburgse Mobiliteitscentrale Algemeen Gebruikers Inzichten in verband met de vervoersproblematiek in de proefprojectregio SWOT-analyse werking MAV proefregio Limburg Afsluitende opmerkingen met betrekking tot de proefprojecten Communicatie en bekendmaking Aanbod aan toegankelijk en aangepast vervoer Profiel van de vraagsteller Belang van MAV als kennispunt Complexe vervoersproblemen Belang van doorverwijzingen MAV als vervoersregisseur Nabijheid en bereikbaarheid Lokale verankering Takenpakket Het concept van de Mobiliteitscentrale Aangepast Vervoer De Mobiliteitscentrale Aangepast Vervoer Operationele functies op bovenlokaal niveau Contactcenter vervoer personen met een beperkte mobiliteit Doelgroep Contactpunt voor concrete vervoersvragen Hoofdtaken behandeling concrete vervoersvragen Dossierbeheer gebruikers contactcenter Informatieverstrekking Hoofdtaken Inventarisatie knelpunten en noden aangepast en toegankelijk vervoer Hoofdtaken Operationele taken facultatief en gegarandeerd vervoer Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 12

13 Dossierbeheer gebruikers en mobiliteitsindicatiestelling Omschrijving gebruikers Dossierbeheer gebruikers facultatief en gegarandeerd vervoer Mobiliteitsindicatiestelling Facultatief vervoer Omschrijving facultatief vervoer Hoofdtaken Gegarandeerd vervoer Omschrijving gegarandeerd vervoer Hoofdtaken Vervoersregisseur op bovenlokaal niveau De Mobiliteitscentrale Aangepast Vervoer Coördinerende functies op centraal niveau Algemeen Centrale coördinatie bovenlokale contactcenters Centrale coördinatie facultatief en gegarandeerd vervoer Vervoersregisseur op Vlaams niveau Schaalgrootte Bestuurlijke analyse Inleiding Voorstel structuur - optie Beschrijving Voordelen Nadelen Voorstel structuur - optie Beschrijving Voordelen Nadelen Voorstel structuur - optie Beschrijving Voordelen Nadelen Vergelijking opties Gegevensbeheer en uitwisseling Te bewaren gegevens Door de centrale zelf beheerd Informatievragen Registratie knelpunten en noden Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 13

14 Vervoersvragen Gegevens met betrekking tot de vraagsteller Gegevens met betrekking tot de te vervoeren persoon Gegevens met betrekking tot de vervoersvraag Gegevens met betrekking tot de ritaanvraag Gegevens met betrekking tot de behandeling van de ritaanvraag Gegevens met betrekking tot de opvolging van de ritaanvraag Gegevensuitwisseling Privacy Inleiding Verwerking van persoonsgegevens door de MAV Persoonsgegevens, persoonsgegevensverwerking en gevoelige gegevens Verantwoordelijke voor de verwerking Betrokken persoon Privacybescherming binnen MAV Algemene voorwaarden voor de verwerking van persoonsgegevens Doel van de verwerking Welbepaald doel Gerechtvaardigd doel Proportionaliteit van de gegevensverwerking Finaliteit van de gegevensverwerking Bijkomende voorwaarde: grondslag voor de verwerking De machtigingsaanvraag Machtiging voor de mededeling van gezondheidsgegevens De Vlaamse Toezichtcommissie voor het elektronische bestuurlijke gegevensverkeer De voorafgaande aangifte In principe verplicht Vrijstelling van aangifte? Kwaliteit en bewaartermijn van de persoonsgegevens Kwaliteit van de gegevens Bewaartermijn van de persoonsgegevens Eerlijke en rechtmatige verwerking Het informeren van de betrokken persoon Het verkrijgen van de schriftelijke toestemming van de betrokken persoon Informatie- en toestemmingsformulier Vertrouwelijkheid en beveiliging van de verwerking van persoonsgegevens 241 Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 14

15 Vertrouwelijkheid van de persoonsgegevens Beveiliging van de persoonsgegevens Informatiebeveiligingsbeleid Veiligheidsconsulent Uitwisseling van persoonsgegevens met derden Meedelen van gegevens aan derden waarmee een contractuele band bestaat Meedelen van gegevens aan derden waarmee geen contractuele band bestaat Gegevensverzameling via een derde Rechten van de betrokken personen Conclusie ICT Objectieven Technische behoeften Aanpak Bestaand pakket Pakket op maat DEEL IV / UITBREIDING BUSINESSPLAN: HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST Context Situering en probleemstelling Situering Probleemstelling Brusselse bestuurlijke complexiteit Federale overheid Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (BHG) De Vlaamse Gemeenschap (VG) De Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) De Franse Gemeenschap (FG) De Franse Gemeenschapscommissie (COCOF) Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (GGC) Conclusie Grootstedelijk karakter: congestie, parkeermoeilijkheden en veiligheidsgevoel Ontoereikend en versnipperd vervoersaanbod Organisatorische moeilijkheden voor aanbieders van aangepast vervoer Conclusie Belanghebbendenanalyse Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 15

16 Inleiding Gebruikers en gebruikersorganisaties Voorzieningen Beleid Vervoersaanbieders Openbaar vervoer Aangepast vervoer Niet-commercieel vervoer Commercieel vervoer Wetgeving, beleid en diverse initiatieven van Brusselse overheden Inleiding Internationale, Europese en federale regelgeving Vlaanderen Vlaamse Gemeenschap Vlaamse Gemeenschapscommissie Bevoegdheden Beleid Regeerakkoord van de Vlaamse Gemeenschapscommissie Beleidsnota Welzijn, Gezondheid en Gezin Stedenfonds De Brusselse Welzijns- en gezondheidsraad (BWR) Beleid gericht op ouderen Beleid gericht op personen met een handicap Gemeenschappelijke gemeenschapscommissie Brussels Hoofdstedelijk Gewest Mobiliteitsplan Iris 2 en het Voetgangersplan Beleidsplan Openbare Werken Gewestelijke Mobiliteitscommissie Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening Conclusie Opdracht uitbreiding businessplan Opdrachtomschrijving en objectieven uitbreiding businessplan Concept en stappenplan Schematisch Basisonderzoek Stap 1: Analyse actoren/werkingsgebied + opname in databank Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 16

17 Stap 2: Organisatie belanghebbendenparticipatie Stap 3: Actieonderzoek Stap 4: Klantentypologie en beschrijving van de huidige markt in Brussels Hoofdstedelijk Gewest Stap 5: Evaluatie mogelijke implementatie Vlaams model in Brussels Hoofdstedelijk Gewest Bestuurlijke en financiële analyse Stap 6: Identificatie verschillen in financiële variabelen voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Stap 7: Evalueren van de impact van een aangepast financieel plan voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Basisonderzoek Gebruikers van toegankelijk en aangepast vervoer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Stated preference Socio-demografische gegevens Beperkingen tijdens het verplaatsen (Problemen bij) uitvoeren van activiteiten Sociale netwerken Wensen en verwachtingen op vlak van aangepast vervoer Gebruikerstypologie Vervoersaanbod Schematische voorstelling toegankelijk en aangepast vervoer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Openbaar vervoer MIVB Rollend materieel Bus Tram Metro De dienst Minibussen Werking Hervorming Haltes en metrostations Algemeen Bus Tram Metro Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 17

18 Toegankelijke informatie Accessibus Opleiding van chauffeurs Kortingen en tegemoetkomingen Kaart Kosteloze begeleider Nationale verminderingskaart Gratis vervoersbewijs voor begeleiders van blindengeleidehonden tijdens de training abonnement RVV/OMNIO-abonnement Conclusie NMBS Deur- deurvervoer en gang-gangvervoer Commercieel deur-deurvervoer en gang-gangvervoer Taximaatschappijen Niet-dringend zittend ziekenvervoer Niet-commercieel deur-deurvervoer en gang-gangvervoer Vervoer door vrijwilligers Diensten voor aangepast vervoer Sociaal Vervoer Brussel Algemeen Werking Andere initiatieven Samenwerkingsverbanden Vervoer georganiseerd door gemeenten en OCMW s Lokale dienstencentra Niet-dringend zittend ziekenvervoer Andere initiatieven Multijobs vzw Bernavette Stichting tegen Kanker Besluit Rittenplanningsmodel Vervoersaanbod Vervoersvraag Verstedelijkingsgraad: kortere afstanden Invloed van congestie Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 18

19 Parkeerbeleid Aanvaardbare marges door gebruikers Actieonderzoek Inleiding Sociaal Vervoer Brussel Organisatie, doelgroep en werkingsgebied Vervoersvragen Bespreking van de vervoersvragen Algemeen Profiel vraagstellers Mobiliteitsbeperking Bespreking van de ritaanvragen Inzichten in verband met de vervoersproblematiek in de regio Inzichten MAV-proefprojecten bekeken vanuit Brussels perspectief Communicatie en bekendmaking Aanbod aan toegankelijk en aangepast vervoer Profiel van de vraagsteller Belang van MAV als kennis- en doorverwijspunt MAV als vervoersregisseur Schaalgrootte Financiële analyse Groepering van vervoersaanbieders Aan te passen financieel variabelen Dataverzameling Evaluatie impact van een aangepast financieel plan voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Inleiding Aanpassingen aan vervoersaanbieders Aanpassingen aan mogelijke tijdstippen van vervoer Toevoegen van vaste duur voor parkeren en dergelijke Bestuurlijke analyse Inleiding Voorstel structuur - optie Voorstel structuur - optie Voorstel structuur - optie DEEL V / BOUWSTENEN VOOR DE IMPLEMENTATIE VAN DE MAV EN BELEIDSAANBEVELINGEN VOOR DE UITBOUW VAN EEN GEBIEDSDEKKEND, COMPLEMENTAIR EN GEÏNTEGREERD VLAAMS TOEGANKELIJK VERVOERSYSTEEM Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 19

20 18. De nood aan een gebiedsdekkend, complementair en geïntegreerd toegankelijk vervoersysteem Probleemstelling Regelgeving en beleidsvisies Conclusie Beleidsaanbevelingen Bouwstenen voor de implementatie van de MAV Beleidskeuzes voor de organisatie van de MAV Welke juridische bestuursvorm wordt gekozen? De schaalgrootte: voor welk gebied werkt welke operationele MAV-eenheid? MAV: nog uit te werken elementen Budget noodzakelijk voor MAV en compensatieregeling Beleidsaanbevelingen De uitbouw van een gebiedsdekkend, complementair en geïntegreerd Vlaams toegankelijk vervoersysteem Mobiliteitsindicatiestelling: de som van de inschaling van de persoon en van de toegankelijkheid van omgeving en aanbod Toelichting Beleidsaanbevelingen MAV: coördinatie en samenwerking Toelichting Beleidsaanbevelingen Financiële impact van een efficiënt, complementair, geïntegreerd toegankelijk vervoersysteem Mogelijke scenario s en hun financiële impact Vergelijking van de scenario s Beleidsaanbevelingen Beleidsaanbevelingen vanuit de Brusselse context en eigenheid Brusselse bestuurlijke complexiteit Toelichting Beleidsaanbevelingen Brusselse grootstedelijke eigenheid Toelichting Beleidsaanbevelingen Integratie Brussel in het Vlaams toegankelijk vervoersysteem Toelichting Beleidsaanbevelingen Andere essentiële elementen voor de realisatie van een gebiedsdekkend toegankelijk vervoersysteem Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 20

21 21.1 Toegankelijk openbaar vervoer Toelichting Beleidsaanbevelingen Versterking van het vervoer door vrijwilligers Toelichting Beleidsaanbevelingen Integratie van het vervoer van en naar voorzieningen in het toegankelijk vervoersysteem Toelichting Beleidsaanbevelingen Vervoer van chronisch zieken Toelichting Beleidsaanbevelingen Voorzien in begeleiders en assistentie Toelichting Beleidsaanbevelingen Organisatieproblemen van vervoersaanbieders Toelichting Beleidsaanbevelingen Kwaliteitsmanagement Toelichting Beleidsaanbevelingen Betere afbakening van de doelgroep Toelichting Beleidsaanbevelingen Budgetvinding Toelichting Beleidsaanbevelingen Conclusie Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 21

22 Lijst figuren Figuur 1: Organisatiemodel toegankelijk vervoersysteem Vlaanderen (Hefbomenonderzoek) Figuur 2: Stroomschema Hefbomenonderzoek Figuur 3: Onderdelen onderzoek Figuur 4: Concepttekening en stappenplan Figuur 5: Begrippenkader van Wereldgezondheidsorganisatie Figuur 6: Leeftijd en geslacht van respondenten Figuur 7: Huishoudgrootte van respondenten Figuur 8: Inkomensklasse van respondenten Figuur 9: Woonplaats van respondenten Figuur 10: Mate van beperking tijdens het verplaatsen bij respondenten Figuur 11: Latente behoefte aan verplaatsingen bij respondenten Figuur 12: Vervoer door sociale netwerk bij respondenten Figuur 13: Betalingsbereidheid voor aangepast vervoer door respondenten Figuur 14: Acceptabele minimale reserveringstermijn van respondenten Figuur 15: Acceptabele tijdsmarge bij activiteiten met een vast begintijdstip bij respondenten Figuur 16: Acceptabele tijdsmarge bij activiteiten met een variabel begintijdstip bij respondenten 107 Figuur 17: Bereidheid tot langere reistijd door respondenten Figuur 18: Bereidheid tot reizen in de daluren door respondenten Figuur 19: Verdeling van personen met een beperking in Vlaanderen volgens leeftijd Figuur 20: Verdeling van personen met een beperking in Vlaanderen volgens geslacht Figuur 21: Verdeling van personen met een beperking in Vlaanderen volgens type beperking Figuur 22: Verdeling van personen met een beperking in Vlaanderen volgens graad van zelfredzaamheid Figuur 23: Verdeling van hulpmiddelen volgens graad van zelfredzaamheid Figuur 24: Kans op een begeleider tijdens het verplaatsen volgens graad van zelfredzaamheid Figuur 25: Verdeling van personen met een beperking in Vlaanderen volgens inkomensklasse Figuur 26: Activiteitfrequentie van personen met een beperking in Vlaanderen in vergelijking met OVG Figuur 27: Verdeling van verplaatsingen volgens vertrektijdstip Figuur 28: Vervoerswijzekeuze van personen met een beperking in Vlaanderen Figuur 29: Vervoerswijzekeuze van personen met een beperking in Vlaanderen in vergelijking met OVG Figuur 30: Schematische voorstelling toegankelijk en aangepast vervoer in Vlaanderen Figuur 31: Overzicht van scenario s Figuur 32: Mogelijke verdeling van gecompenseerde niet-commerciële en commerciële vervoersaanbieders Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 22

23 Figuur 33: Mobiliteitspunt Kempen - Aantal vervoersvragen per subregio Figuur 34: Mobiliteitspunt Kempen - Contactpersonen Figuur 35: Mobiliteitspunt Kempen - Leeftijd vraagstellers Figuur 36: Mobiliteitspunt Kempen - Mobiliteitsbeperking vraagstellers Figuur 37: Mobiliteitspunt Kempen Door vraagstellers gebruikte hulpmiddelen Figuur 38: Mobiliteitspunt Kempen Doorverwijzingen type vervoerder Figuur 39: Mobiliteitspunt Kempen - Rittenaandeel per dag Figuur 40: Mobiliteitspunt Kempen - Rittenafstand individuele ritten Figuur 41: Schematisch overzicht van de functie van de MAV binnen het concept Figuur 42: Operationele functies MAV op bovenlokaal niveau Figuur 43: Coördinerende functies MAV op centraal niveau Figuur 44: Voorstel structuur MAV optie 1 EVA Gemeenschapsniveau Figuur 45: Voorstel structuur MAV optie 2 VZW / CVBA Figuur 46: Voorstel structuur MAV optie 3 Joint-venture Figuur 47: Bevoegdheidsverdeling Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Bron: Observatorium Gezondheid en Welzijn, Figuur 48: Leeftijd en geslacht van respondenten Figuur 49: Type van beperking(en) Figuur 50: Huishoudgrootte van respondenten Figuur 51: Inkomensklasse van respondenten Figuur 52: Mate van beperking tijdens het verplaatsen bij respondenten Figuur 53: Moeilijkheden bij gebruik van openbaar vervoer Figuur 54: Belangrijkste mobiliteitsproblemen volgens respondenten Figuur 55: Belangrijkste activiteiten volgens respondenten Figuur 56: Redenen voor annuleren van activiteiten Figuur 57: Betalingsbereidheid voor aangepast vervoer door respondenten Figuur 58: Acceptabele minimale reserveringstermijn van respondenten Figuur 59: Acceptabele tijdsmarge bij activiteiten met een vast begintijdstip door respondenten Figuur 60: Acceptabele tijdsmarge bij activiteiten met een variabel begintijdstip door respondenten Figuur 61: Bereidheid tot reizen in de daluren door respondenten Figuur 62: Bereidheid tot langere reistijd door respondenten Figuur 63: Verdeling van personen met een beperking in BHG volgens type beperking Figuur 64: Verdeling van personen met een beperking in BHG volgens graad van zelfredzaamheid 292 Figuur 65: Verdeling van personen met een beperking in BHG volgens inkomensklasse Figuur 66: Schematische voorstelling toegankelijk en aangepast vervoer in Brussels Hoofdstedelijk Gewest Figuur 67: Evolutie aantal leden SVB Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 23

24 Figuur 68: Ritaanvragen SVB Figuur 69: Mobiliteitsbeperking vraagstellers SVB Figuur 70: Voorstel structuur MAV optie 1 EVA Gemeenschapsniveau Brussel Figuur 71: Voorstel structuur MAV optie 2 VZW / CVBA Brussel Figuur 72: Voorstel structuur MAV optie 3 Joint-venture Brussel Figuur 73: Aanbevelingen voor verdere implementatie Figuur 74: Mobiliteitsindicatiestelling Figuur 75: Iteratieve groei budget Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 24

25 Lijst tabellen Tabel 1: Aantal personen met een beperking in Vlaanderen volgens hulpmiddel Tabel 2: Aantal verplaatsingen van personen met een beperking in Vlaanderen Tabel 3: Groeipaden toegankelijkheid De Lijn Tabel 4: Gebruikerstype versus vervoertype Tabel 5: Aandeel recurrente toers ten opzichte van totaal Tabel 6: Modal split van scenario nulmeting Tabel 7: Aantal toers, ritten en km s per weekdag volgens scenario nulmeting Tabel 8: Aantal toers, ritten en km s per weekenddag volgens scenario nulmeting Tabel 9: Aantal ritten, toers en km s op jaarbasis volgens scenario nulmeting Tabel 10: Overzicht aantal toers en kilometers volgens scenario nulmeting Tabel 11: Resultaten financieel model volgens scenario nulmeting Tabel 12: Modal split volgens scenario gebiedsdekking met 50% compensatie Tabel 13: Aantal toers, ritten en km s per weekdag volgens scenario gebiedsdekking met 50% compensatie Tabel 14: Aantal toers, ritten en km s per weekenddag volgens scenario gebiedsdekking met 50% compensatie Tabel 15: Aantal toers, ritten en km s op jaarbasis volgens scenario gebiedsdekking met 50% compensatie Tabel 16: Overzicht aantal toers en kilometers volgens scenario gebiedsdekking met 50% compensatie Tabel 17: Resultaten financieel model volgens scenario gebiedsdekking met 50% compensatie Tabel 18: Wijziging in modal split door een meer toegankelijk OV Tabel 19: Modal split volgens scenario meer toegankelijk OV Tabel 20: Aantal toers, ritten en km s per weekdag volgens scenario meer toegankelijk OV Tabel 21: Aantal toers, ritten en km s per weekenddag volgens scenario meer toegankelijk OV Tabel 22: Aantal toers, ritten en km s op jaarbasis volgens scenario meer toegankelijk OV Tabel 23: Overzicht aantal toers en kilometers volgens scenario meer toegankelijk OV Tabel 24: Resultaten van het financieel model volgens scenario meer toegankelijk OV Tabel 25: Modal split volgens scenario meer flexibiliteit Tabel 26: Aantal toers, ritten en km s per weekdag volgens scenario meer flexibiliteit Tabel 27: Aantal toers, ritten en km s per weekenddag volgens scenario meer flexibiliteit Tabel 28: Aantal toers, ritten en km s op jaarbasis volgens scenario meer flexibiliteit Tabel 29: Overzicht aantal toers en kilometers volgens scenario meer flexibiliteit Tabel 30: Resultaten financieel model volgens scenario meer flexibiliteit Tabel 31: Modal split volgens scenario gebiedsdekking met 100% compensatie Tabel 32: Aantal toers, ritten en km s per weekdag volgens scenario gebiedsdekking met 100% Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 25

26 compensatie Tabel 33: Aantal toers, ritten en km s per weekenddag volgens scenario gebiedsdekking met 100% compensatie Tabel 34: Aantal toers, ritten en km s op jaarbasis volgens scenario gebiedsdekking met 100% compensatie Tabel 35: Overzicht aantal toers en kilometers volgens scenario gebiedsdekking met 100% compensatie Tabel 36: Resultaten financieel model volgens scenario gebiedsdekking en 100% compensatie (2030) Tabel 37: Vergelijking toers en kilometers van verschillende scenario s Tabel 38: Vergelijking financiële modellen verschillende scenario s opstartjaar Tabel 39: Vergelijking vervoerskost per toer verschillende scenario s Tabel 40: Vergelijking financiële modellen verschillende scenario s Tabel 41: Vergelijking financiële modellen verschillende scenario s Tabel 42: Vergelijking opties structuren MAV Tabel 43: Aantal personen met een beperking in BHG volgens hulpmiddel Tabel 44: Aantal verplaatsingen van personen met een beperking in BHG volgens hulpmiddel Tabel 45: Gemiddelde reistijden op het regionaal wegennet. Bron: Analyse van de verkeerscongestie in België Tabel 46: Gemiddelde reistijden op het stedelijk wegennet. Bron: Analyse van de verkeerscongestie in België Tabel 47: Groepering vervoersaanbieders Tabel 48: Reistijden in het Vlaams Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 26

27 Lijst met gebruikte afkortingen AML APE ASTA BHG BIVV BOD BOT BROG B.S. BWR CAO CARA Cf. CMPA COCOF CRZ CVBA DAV e.a. e.d. EU EVA Fevlado FG FOD GGC GESCO GTL GRIP KB KVG IBO ICF i.e. Anders Mobiel Limburg Aide à la Promotion de l Emploi Association des Services de Transport Adapté Brussels Hoofdstedelijk Gewest Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid Brussels Ondersteuning Dienstencentra Brussels Overleg Thuiszorg Brussels Regionaal Overleg Gehandicaptenzorg Belgisch Staatsblad Brusselse Welzijns- en gezondheidsraad Collectieve Arbeidsovereenkomst Centrum voor Rijgeschiktheid en voertuig Aanpassing Conform Cost Management and Profitability Analysis Commission Communautaire Française (Franse Gemeenschapscommissie) Centrale Registratie van Zorgvragen Coöperatieve Vennootschap met Beperkte Aansprakelijkheid Diensten Aangepast Vervoer en andere en dergelijke Europese Unie Extern Verzelfstandigd Agentschap Federatie van Vlaamse Doven Organisaties Franse Gemeenschap Federale Overheidsdienst Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie Gesubsidieerde Contractueel Nationale Groepering van ondernemingen met Taxi en Locatievoertuigen met chauffeur Gelijke Rechten voor iedere persoon met een handicap Koninklijk Besluit Katholieke Vereniging Gehandicapten Individuele Beroepsopleiding in een Onderneming Internationale Classificatie van het menselijk Functioneren id est, dat is, dat wil zeggen Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 27

28 IMB-MDT IMOB i.s.m. ISV ICT IT km LDC LiMoCe MAV m.b.t. MIVB MMC MPK NMBS Nr. Nrs. NV OCM OCMW ODAV ONT OV OVG PBM RIZIV RVA SBPV s.d. SWOT SVB TABAT TEC UN VAPH VFG VFSIPH Individuele Materiële Bijstand Instituut voor Mobiliteit, Universiteit Hasselt In samenwerking met Intergemeentelijke Samenwerkingsverbanden Informatie- en Communicatie Technologie Informatie Technologie kilometer Lokaal Diensten Centrum Limburgse Mobiliteitscentrale Mobiliteitscentrale Aangepast Vervoer met betrekking tot Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te Brussel Minder Mobielen Centrale Mobiliteitspunt Kempen Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen Nummer Nummers Naamloze Vennootschap Open Coördinatie Methode Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijnswerk Overleg van Diensten voor Aangepast Vervoer Onze Nieuwe Toekomst Openbaar vervoer Onderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen Personen met een beperkte mobiliteit Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening Slechtzienden en Blinden Platform Vlaanderen sine date Strengths, Weaknesses, Opportunities and Threats, Sterkte-Zwakte analyse Sociaal Vervoer Brussel Transport Adapté Bruxelles - Brussels Aangepast Transport Transport en Commun - Société Régionale Wallonne du Transport United Nations (Verenigde Naties) Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap Vereniging van personen met een handicap Vlaams Fonds voor Sociale Integratie van Personen met een Handicap Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 28

29 VG VGC VN VREG VTE VVB VVP VVSG VZW CAV Vlaamse Gemeenschap Vlaamse Gemeenschapscommissie Verenigde Naties Vlaamse regulator van de elektriciteits- en gasmarkt Voltijds Equivalent Verhuur van Voertuigen met Bestuurder Vereniging Vlaamse Provincies Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten Vereniging Zonder Winstoogmerk Centrale Aangepast Vervoer Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 29

30 DEEL I/ CONTEXT EN OPDRACHT TOEGANKELIJK VERVOERSYSTEEM Het Vlaams Ministerie voor Mobiliteit en Openbare Werken, Departement Mobiliteit en Openbare Werken, Afdeling Beleid Mobiliteit en Verkeersveiligheid wees aan het onderzoeksconsortium bestaande uit de drie partners Enter vzw, IMOB (UHasselt) en Ernst & Young, de opdracht toe om een businessplan uit te werken voor een gebiedsdekkend, complementair en geïntegreerd Vlaams toegankelijk vervoersysteem in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. 1. Context 1.1 Probleemstelling Samengevat Deelname aan het maatschappelijk leven is een basisrecht voor iedereen. Een toegankelijk vervoersaanbod vormt daarbij een belangrijke randvoorwaarde. Mobiliteit is de schakel tot integratie en participatie. Voor personen met een beperkte mobiliteit is het echter allesbehalve voor de hand liggend om zich vlot te verplaatsen. Een mobiliteitsbeperking leidt dikwijls tot een vermindering van kansen op het vlak van huisvesting, opleiding, tewerkstelling, deelname aan het sociale en culturele leven... Mobiliteit is van onmiskenbaar belang voor een goede levenskwaliteit. Een verbeterde mobiliteit voor personen met een beperking en ouderen is niet enkel belangrijk voor de persoon zelf. Het draagt ook bij tot het aanpakken van maatschappelijke fenomenen en problemen, zoals de gevolgen van vergrijzing, de stijgende kosten van de gezondheidszorg en de vermaatschappelijking van de zorg. Welzijn, mobiliteit, toegankelijkheid en gelijke kansen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Door de vergrijzing en verwitting neemt de behoefte aan opvang- en zorgcapaciteit voor ouderen toe. Om deze nood aan opvangcapaciteit het hoofd te kunnen bieden, zijn alternatieve oplossingen nodig die zich richten op het faciliteren van het langer thuis wonen. Dit zal de nood aan toegankelijk en aangepast vervoer doen toenemen. Met een beter behoud van mobiliteit bij ouderen is er bovendien minder nood aan permanente opvang, wat ook financiële voordelen oplevert omdat minder residentiële opvangplaatsen voorzien moeten worden en de kosten van de zorg bijgevolg dalen. Mobiliteit van ouderen is niet alleen belangrijk in het kader van de toenemende opvang- en zorgvraag, maar zorgt ook voor meer zelfstandigheid en een hogere levenskwaliteit. Dit zorgt er dan weer voor dat de oudere minder snel hulpbehoevend wordt. Meer mobiliteit heeft ook tot gevolg dat de oudere meer beweegt, waardoor de kans op vallen en bijhorende kwetsuren afneemt en er opnieuw minder nood aan zorg is. Meer mobiele ouderen kunnen zich bovendien langer actief inzetten in de maatschappij Naast een toegankelijk vervoersaanbod voor ouderen is het ook belangrijk voldoende vervoersmogelijkheden te voorzien voor personen met een beperking. Zij worden regelmatig geconfronteerd met een mobiliteitsprobleem. Het is voor hen vaak moeilijk om zich actief in te zetten, waardoor de waarde van hun capaciteiten voor de maatschappij verloren gaat. Heel wat personen met een beperking hebben slechts een beperkt inkomen. Een mobiliteitsprobleem vormt een drempel om deel uit te maken van het maatschappelijk leven (opleiding, werk ) en maakt het dus ook moeilijk het inkomen te verhogen. Een verbeterde en betaalbare mobiliteit kan helpen de vicieuze cirkel van armoede, een belangrijk maatschappelijk probleem, te doorbreken. Net zoals voor ouderen is er ook voor personen met een beperking een verband tussen mobiliteit en de grote vraag naar opvang- en zorg. Alternatieven zoals semiresidentiële opvang, waarbij men de nodige zorg in een dagcentrum krijgt, of thuiszorg kunnen een oplossing zijn. Het verbeteren van de mobiliteit van personen met een beperking kan de druk op de opvangcapaciteit doen afnemen. Businessplan Vlaams Toegankelijk Vervoersysteem 30