CONTROLEDIENST VOOR DE VERZEKERINGEN

Transcriptie

1 CONTROLEDIENST VOOR DE VERZEKERINGEN JAARVERSLAG

2 CONTROLEDIENST VOOR DE VERZEKERINGEN

3 Verslag van de Controledienst voor de Verzekeringen

4 Inhoudstafel I N H O U D S T A F E L Inhoudstafel... 5 Lijst van de grafieken... 8 Lijst van de tabellen Verslag van de Controledienst voor de Verzekeringen De Raad van de Dienst De Administratie van de Dienst Woord vooraf Hoofdstuk I: De verzekeringen A. De Belgische verzekeringsmarkt in De ondernemingen De internationalisering van de Belgische verzekeringsmarkt a. De geografische verdeling van de in België gevestigde ondernemingen b. De bijkantoren en de ondernemingen die aan vrije dienstverrichting doen c. Activiteiten van ondernemingen naar Belgisch recht in het buitenland B. De financiële aspecten De jaarrekening a. De balans b. Het eigen vermogen c. De resultatenrekening Het globaal resultaat Het resultaat van de activiteiten niet-leven Het resultaat van de activiteiten leven Personeelskosten en commissielonen aan tussenpersonen De solvabiliteit a. De solvabiliteitsmarge b. De dekkingswaarden De technische voorzieningen a. Enkele kerngegevens b. De technische voorzieningen van de rechtstreekse verzekeringsverrichtingen B.O.A.R. in België Het geheel van de technische voorzieningen Voorziening voor te betalen schaden Voorziening voor egalisatie en catastrofen Het incasso van de gevestigde ondernemingen in a. Het incasso van de ondernemingen per groep van activiteiten b. Het incasso van de verzekeraars arbeidsongevallen (wet van 10 april 1971) c. Rangschikking van de twintig grootste ondernemingen in en De rendabiliteit a. De verzekeringen B.O.A.R. : Grafieken Ongevallen Ziekte Voertuigcasco

5 Verslag van de Controledienst voor de Verzekeringen Transport (casco, burgerrechtelijke aansprakelijkheid en goederen) Brand en andere schade aan goederen Burgerrechtelijke aansprakelijkheid motorrijtuigen Algemene burgerrechtelijke aansprakelijkheid Krediet en borgtocht Diverse geldelijke verliezen Rechtsbijstand Hulpverlening Algemeen overzicht van de B.O.A.R. - verzekeringen b. De verzekeringen B.O.A.R. : Synthese c. De levensverzekering De rendabiliteit van de rechtstreekse levensverzekeringsactiviteit in België a) De levensverzekeringsactiviteit niet verbonden met beleggingsfondsen (takken 21, 22 en 26) b) De levensverzekeringen verbonden met beleggingsfondsen (tak 23) De winstverdeling bij de levensverzekeringen die niet verbonden zijn met beleggingsfondsen Evolutie van de maximale rentevoeten De vastgestelde sterfte bij de verzekerden De financiële controle a. De solvabiliteitsmarge b. De technische voorzieningen en rendabiliteit c. De dekkingswaarden d. De organisatie e. Erkende commissarissen C. De juridische aspecten De Belgische wetgeving a. Aanvullend toezicht op Belgische verzekeringsondernemingen in een verzekeringsgroep b. Arbeidsongevallenverzekering c. Doorlopende inventaris van de dekkingswaarden De Europese wetgeving De juridische controle a. De overdrachten b. De arbeidsongevallenverzekeraars c. Omzetting van onderlinge verzekeringsverenigingen De klachten a. Definities b. Commentaar Oorsprong van de klachten Partijen in het geding Betrokken verzekeringstakken Motieven van de klachten Gevonden oplossingen De tussenpersonen a. De klachten b. Controle Statistieken Inschrijvingsrechten Registratiedossiers Gespecialiseerde cursussen in verzekeringen

6 Inhoudstafel Hoofdstuk II: De pensioenfondsen en de pensioenkassen A. Het aantal pensioeninstellingen B. De financiële aspecten De jaarrekening De technische resultaten a. De technische voorzieningen b. Dotaties c. De uitkeringen De samenstelling van de portefeuille C. De juridische aspecten Voorzorgsinstellingen van publiekrechtelijke rechtspersonen Hoofdstuk III: Pensioeninstellingen en groepsverzekering: het aantal deelnemers Hoofdstuk IV: Het hypothecair krediet A. De structuur van de markt en de rentevoeten B. De referte-indexen C. De technische aspecten en de controle De controles De klachten De inschrijvingen, registraties en afstand D. Juridische aspecten Het koninklijk besluit van 5 februari 1993 houdende diverse bepalingen tot uitvoering van de wet van 4 augustus 1992 op het hypothecair krediet, zoals gewijzigd door het koninklijk besluit van 4 juli 2001 (Belgisch Staatsblad van 26 juli 2001) Verstrijken overgangsperiode euro Hoofdstuk V: De arbeidsongevallenverzekering (Wet van 10 april 1971) A. Inleiding B. Activiteiten op wetgevend en reglementair vlak C. De controle op de arbeidsongevallenverzekering D. De controle door het Fonds voor Arbeidsongevallen

7 Verslag van de Controledienst voor de Verzekeringen L I J S T V A N D E G R A F I E K E N Hoofdstuk I. De verzekeringen 1. Aantal ondernemingen naar maatschappelijke zetel Aantal gevestigde ondernemingen volgens specialisering Aantal ondernemingen per verzekeringstak Aantal Belgische ondernemingen volgens vennootschapsvorm Geografische spreiding van de ondernemingen naar land van de maatschappelijke zetel Balans van de verzekeringsondernemingen : balanstotaal en groeivoet Technische voorzieningen : totaal en groeivoet Eigen vermogen : totaal en groeivoet Rendement van het eigen vermogen Winst, verlies en globaal resultaat Verzekeringssaldo en saldo buiten verzekering (ratio s in functie van de verdiende premies) Personeelskosten (ratio s in functie van de verdiende premies) Commissielonen aan tussenpersonen (ratio s in functie van de verdiende premies) Verhouding tussen de samengestelde en de vereiste marge : activiteiten niet-leven Verhouding tussen de samengestelde en de vereiste marge : activiteiten leven Dekking van de technische voorzieningen (uitgezonderd tak 23) Dekkingswaarden van de technische voorzieningen van tak 23 (bedragen in duizend euro) Dekkingswaarden van de technische voorzieningen (alle beheren uitgezonderd tak 23) (bedragen in miljoen euro) Ongevallenverzekering Ziekteverzekering Verzekering voertuigcasco Transportverzekering Verzekering brand en andere schade aan goederen Verzekering burgerrechtelijke aansprakelijkheid Verzekering algemene burgerrechtelijke aansprakelijkheid Verzekeringen krediet en borgtocht Verzekering diverse geldelijke verliezen Verzekering rechtsbijstand Verzekering hulpverlening Verdeling van het incasso B.O.A.R (in miljoen euro) Verdeling van het bruto technisch-financieel saldo B.O.A.R. (in miljoen euro) Vergelijking v/d rentabiliteit v/d Belgische verzekeraars in boekjaren 1996 en Vergelijking tussen interestvoeten op 8 jaar Commissielonen en netto-bedrijfskosten in functie van de som Uitkeringen en afgestane, overgedragen technische voorzieningen in functie van de som Opsplitsing van de klachten ingediend in 2001 volgens de hoedanigheid van de klager

8 Lijst van de grafieken 37. Opsplitsing van de klachten ingediend in 2001 volgens de hoedanigheid van de partij in het geding Opsplitsing van de klachten ingediend in 2001 volgens de verzekeringstak Opsplitsing van de klachten ingediend in 2001 volgens het motief Opsplitsing volgens gevonden oplossing van de klachtendossiers afgesloten in Verdeling klachtendossiers tussenpersonen naar hoedanigheid van de indiener Spreiding van het aantal verzekeringstussenpersonen over de categorieën voorzien in de wet van 27 maart In 2001 geregistreerde bewegingen in de registratiedossiers Hoofdstuk II. De pensioenfondsen en de pensioenkassen 44. Aantal pensioeninstellingen Evolutie van het totaal actief van de balans Evolutie van de aanschaffingswaarde en van de niet-gerealiseerde meer- of minderwaarden op de beleggingen Saldi met bepalende invloed op het resultaat Evolutie van de minimum technische voorzieningen en de totale technische voorzieningen Voorzieningen voor samengestelde prestaties, voorzieningen voor samen te stellen prestaties en totale technische voorzieningen in het boekjaar Theoretisch bedrag van de technische voorzieningen en vrijstelling van technische voorzieningen in het boekjaar Verhouding niet-rentegenieters / rentegenieters voor grootheden van technische voorzieningen in het boekjaar Categorieën van dekkingswaarden Samenstelling van de portefeuille Hoofdstuk III. Pensioeninstellingen en groepsverzekering : het aantal deelnemers 54. Spreiding van het aantal actieve deelnemers aan groepsverzekering leven in het boekjaar Spreiding van het aantal actieve deelnemers aan pensioenfondsen en pensioenkassen in het boekjaar Verdeling actieven leven / rentegenieters groepsverzekering in het boekjaar Verdeling actieven / rentegenieters pensioenfondsen en pensioenkassen in het boekjaar Hoofdstuk IV. Het hypothecair krediet 58. De totale omloop meegedeeld aan de Controledienst inzake hypothecair krediet Rentevoeten 2001 (per trimester) Rentevoeten (per trimester) Hoofdstuk V. De arbeidsongevallenverzekering 61. Evolutie van de schadelast in functie van de verworven premies

9 Verslag van de Controledienst voor de Verzekeringen L i J S T V A N D E T A B E L L E N Hoofdstuk I. De verzekeringen 1. Verzekeringsgroepen Geografische spreiding van de bijkantoren en de ondernemingen die aan vrije dienstverrichting doen naar het land van de maatschappelijke zetel Verzekeringsactiviteiten van ondernemingen uit een land van de E.E.R. in België (in euro) Activiteiten van ondernemingen naar Belgisch recht in het buitenland B.O.A.R. (in euro) Activiteiten van ondernemingen naar Belgisch recht in het buitenland Leven (in euro) Activiteiten van ondernemingen naar Belgisch recht in het buitenland B.O.A.R. + Leven (in euro) Eigen vermogen en winst Rendement van het eigen vermogen Aantal ondernemingen met winst en met verlies : geheel van de activiteiten (resultaten in duizend euro) Analyse van de saldi : geheel van de activiteiten Analyse van de saldi : activiteiten BOAR Aantal ondernemingen met winst en met verlies : activiteiten BOAR (resultaten in duizend euro) Analyse van de saldi : activiteiten leven Aantal ondernemingen met winst en met verlies : activiteiten leven (resultaten in duizend euro) Dekkingswaarden alle beheren Dekkingswaarden tak Dekkingswaarden alle beheren uitgezonderd tak Kerngegevens inzake incasso en technische voorzieningen (in euro) Evolutie van de ratio totale technische voorzieningen op uitgegeven premies Evolutie van de ratio voorziening / uitgegeven premies voor de voornaamste categorieën van voorzieningen Rangschikking van de technische voorzieningen (takken en categorieën van producten) Samenstelling van de technische voorzieningen B.A. Auto : evolutie van de voorziening samengesteld in eerste observatie (terugwinning niet afgetrokken vanaf het boekjaar 1993) Algemene B.A. : evolutie van de voorziening samengesteld in eerste observatie (terugwinning niet afgetrokken vanaf het boekjaar 1993) B.A. beroepen : evolutie van de voorziening samengesteld in eerste observatie voor de voorvalsjaren 1993 tot en met en van de voorziening samengesteld eind 1993 voor de voorvalsjaren voorafgaand aan 1993 (terugwinning niet afgetrokken) Rechtsbijstand : evolutie van de voorziening samengesteld in eerste observatie (terugwinning niet afgetrokken vanaf het boekjaar 1993) Gewaarborgd inkomen : evolutie van de voorziening samengesteld in eerste observatie (terugwinning niet afgetrokken vanaf het boekjaar 1993) Belangrijkheid van de voorziening IBNR en van de voorziening voor interne beheerskosten van de schade Voorziening voor egalisatie en catastrofen (in euro) Niveau van de voorziening voor egalisatie en catastrofen voor de onderworpen risico s (in euro)

10 Lijst van de tabellen 31. Incasso van de ondernemingen in en Rangschikking van de verzekeraars arbeidsongevallen (Bron : Ministerie van Sociale Zaken) Rangschikking van de twintig grootste ondernemingen : levensverzekering, rechtstreekse verrichtingen in België Rangschikking van de twintig grootste ondernemingen : B.O.A.R., rechtstreekse verrichtingen in België Rangschikking van de twintig grootste ondernemingen : geheel van de activiteiten Statistieken voor de rendabiliteit van de takken 21, 22 en 26 (in duizend euro) Productie van levensverzekeringspremies (met inbegrip van groepsverzekeringen) (bedragen in duizend euro) Premie-incasso en de voorziening voor verzekering leven (bedragen in duizend euro) Evolutie van het technisch financieel saldo S4 (in duizend euro en in functie van Σ 1 ) Vergelijking v/d rentabiliteit in de boekjaren 1996 en Vergelijking tussen actuariële rendementen en spotrates Commissielonen en netto bedrijfskosten in functie van de som Uitkeringen en afgestane overgedragen technische voorzieningen in functie v/d som Overzicht van de belangrijkste posten voor de verrichtingen bedoeld door het K.B. van 14 mei 1969 (in euro) Levensverzekeringen verbonden met beleggingsfondsen (in duizend euro) Detail van de winstdeling in de takken 21, 22 en 26 (in duizend euro) De winstverdeling voor de boekjaren Maximaal toegelaten rentevoeten (art. 22, 3 K.B. van 17 december 1992) Analyse v/d sterftestatistieken 1996 : Individueel Type Overlijden (ondersterfte) Analyse v/d sterftestatistieken 1996 : Individueel Type Leven (oversterfte) Analyse v/d sterftestatistieken 1996 : Groep Overlijden (ondersterfte) Analyse v/d sterftestatistieken 1996 : Groep Leven (oversterfte) Tekort aan marge : aantal ondernemingen (situatie op 31 december ) Klachten onderverdeeld naar de hoedanigheid van de klager Klachten onderverdeeld naar verzekeringstak Klachten onderverdeeld naar motief Klachten onderverdeeld naar oplossing Hoofdstuk II. De pensioenfondsen en de pensioenkassen 58. Evolutie van de balanstotalen Rangschikking van de pensioeninstellingen volgens de grootte van het balanstotaal in het boekjaar Variatie van de technische voorzieningen in het boekjaar ten opzichte van het boekjaar Toelagen van de werkgevers en bijdragen van de werknemers in het boekjaar

11 Verslag van de Controledienst voor de Verzekeringen Hoofdstuk III. Pensioeninstellingen en groepsverzekering : het aantal deelnemers 62. Aantal deelnemers aan groepsverzekeringen, pensioenfondsen en pensioenkassen in het boekjaar Aantal deelnemers aan groepsverzekeringen en pensioenfondsen zonder wettelijke pensioenen voor het boekjaar Rangschikking van de pensioeninstellingen volgens het aantal deelnemers in het boekjaar Hoofdstuk IV. Het hypothecair krediet 65. Evolutie van de indexen (jaarbasis) Analyse van de reclame Hoofdstuk V. De arbeidsongevallenverzekering 67. Resultatenrekening wet van 10 april Sleutelelementen van de arbeidsongevallenverzekering - verdeling van de verzekeraars per kwartiel Verdeling van het aantal verzekeraars naar incasso Evolutie van de samengestelde provisie in eerste observatie Ventilatie van de opmerkingen

12 VERSLAG VAN DE CONTROLEDIENST VOOR DE VERZEKERINGEN 13

13 Verslag van de Controledienst voor de Verzekeringen

14 De raad van de dienst D E R A A D V A N D E D I E N S T (1 januari 2002) VOORZITTER W.-P. LENAERTS LEDEN R. DE GROOT J.-M. DELPORTE R. DE PAUW J. LE BRUN J. VILAIN REGERINGSCOMMISSARIS E. SMIT (plaatsvervanger : H. D HONDT) AFGEVAARDIGDE VAN DE MINISTER VAN FINANCIËN H. NICOLAS AFGEVAARDIGDE VAN DE MINISTER VAN SOCIALE ZAKEN J. DE BAETS SECRETARIS P. ZAINA 15

15 Verslag van de Controledienst voor de Verzekeringen

16 De Administratie van de Controledienst D E A D M I N I S T R A T I E V A N D E C O N T R O L E D I E N S T (1 januari 2002) Algemene directie Vernaillen G. NF Directeur-generaal Beaufay Ph. F Adviseur-generaal De Pauw R. NF Sociaal inspecteur-directeur De Rouck A. N Eerst aanwezend directiesecretaris Directie pensioenfondsen, studiedienst en reglementering Delvaux M. F Afdelingsdirecteur Vertaling, Studies en Reglementering Minnaert J. N Eerste attaché Vandevelde C. N Eerste attaché Baeteman N. N Attaché Lequain Ch. FN Attaché Vandendriessche D. N Attaché Pensioenfondsen Declerck P. N Eerste attaché De Vos P. N Eerste actuaris Meganck M. F Eerste attaché De Mont P. N Attaché Di Romana M. F Attaché Secq J. N Actuaris Teichmann P. F Attaché Tombeur M. N Actuaris D Hert N. N Controle-assistent 17

17 Verslag van de Controledienst voor de Verzekeringen Directie informatica en human resources Verbiest P. N Afdelingsdirecteur Delwiche G. F Adjunct-directeur Informatica De Haes E. F Informaticus Gallée P. N Programmeur Grégoire Ph. F Programmeur Van den Haute F. N Programmeur Administratieve diensten Coenegrachts G. N Eerste attaché Jacquemin J.-M. F Attaché Alderweireld B. F Controle-assistent Hypothecaire kredieten Delwiche G. F Adjunct-directeur Janssens Chr. F Attaché Mettepenningen A. N Attaché Thiébaut N. F Controle-assistent Juridische directie Messinne - Henderickx V. F Afdelingsdirecteur Toelatingen en overdrachten Bouquillon J. N Adjunct-directeur Dubuisson Cl. F Attaché Volckaert R. N Attaché Tussenpersonen Bouquillon J. N Adjunct-directeur Peeters N. N Attaché Rosseels M.- A. F Attaché Vandermassen L. N Attaché Albert E. F Controle-assistent Evrard A. F Controle-assistent Fooij C. F Directiesecretaris 18

18 De Administratie van de Controledienst Klachten en Controle Van der Mensbrugghe M. N Adjunct-directeur Boogaerts H. N Eerste attaché De Pagie J. N Eerste attaché Despontin Ph. F Eerste attaché Vynckier L. N Eerste actuaris Bardiaux E. F Attaché Bas B. N Attaché Coulon P. F Attaché Dewulf A. N Attaché Maudoux F. F Attaché Financiele directie Leën F. NF Afdelingsdirecteur de Launois Ph. F Adjunct-directeur Authom Ph. F Eerste attaché Degadt E. N Eerste actuaris De Paepe D. N Eerste attaché Desmet A. F Eerste attaché Goeman D. N Eerste attaché Hardy J.-M. F Eerste attaché Van Horenbeeck E. N Eerste attaché Zaina P. F Eerste attaché De Pelsemaeker G. N Attaché Fache O. N Attaché Kaiser L. F Actuaris Kaiser P. F Attaché Keymeulen P.-A. F Attaché Lemoine P. F Attaché Lorea V. F Attaché Van Herzele V. N Attaché Vindevogel D. F Actuaris Hastir M. F Sociaal inspecteur Luyckx C. N Sociaal inspecteur Verbeke C. N Sociaal inspecteur Wathy G. F Sociaal inspecteur Parys Ph. F Boekhouder Selleslagh P. N Controle-assistent Smeets Chr. N Boekhouder 19

19 Verslag van de Controledienst voor de Verzekeringen

20 Woord vooraf W O O R D V O O R A F De lezer zal het me allicht niet euvel duiden wanneer ik dit voorwoord hoofdzakelijk wijd aan de opmerkelijke gebeurtenissen van de afgelopen maanden en pas op de tweede plaats de resultaten van het jaar aan bod laat komen. Aangezien deze reeds werden gepubliceerd in het voorlopige jaarverslag van de Controledienst, zijn ze overigens al ruimschoots bekend en een echt opvallende tendens tekent zich in deze cijfers niet af. Niettemin is het een spijtige zaak dat de gegevens in het tijdperk van de informatica en van de informatiesnelweg ons niet kunnen worden toegestuurd binnen drie maanden na het afsluiten van het boekjaar, al moet ik toegeven dat deze gegevens veel verder gaan dan de mededeling van enkele trendindicatoren. 11 september 2001 Het is uiteraard onmogelijk om aan de schokkende gebeurtenissen van 11 september 2001 voorbij te gaan. Afgezien van de tragische gevolgen ervan voor de slachtoffers en alle mensen die erbij betrokken waren, hebben deze aanslagen een klimaat van onrust geschapen op de verzekerings- en de herverzekeringsmarkt. Ook al bleek meteen dat de weerslag van deze terroristische daden op de Belgische ondernemingen slechts gering zou zijn, werd toch gevreesd voor de waarde van de activa die de verzekeringsondernemingen in portefeuille hadden enerzijds en voor de mogelijkheid voor de verzekeraars om nog een herverzekering te vinden tegen een redelijke prijs anderzijds. Hoe ziet het er nu in werkelijkheid uit? De Controledienst heeft over beide aspecten een enquête uitgevoerd. De eerste enquête ging over de gevolgen die de val van de beurskoersen hadden. Op het eerste gezicht bleek de toestand van de sector op 30 september 2001 vrij tevredenstellend te zijn. Over het geheel genomen was de dekking van de technische voorzieningen nog steeds gewaarborgd, ook al was het overschot afgenomen met zo n slordige 1,5 miljard euro ten opzichte van de situatie op het einde van het boekjaar daarvoor. De enquête heeft aangetoond dat de dekkingstekorten die bij sommige ondernemingen werden vastgesteld, niet specifiek te wijten waren aan de verslechtering van de markten in september Aan de andere kant worden de gegevens die via de enquête over de herverzekering werden verzameld, momenteel nog onderzocht. Toch valt nu reeds hierin een eerste tendens te bespeuren. Algemeen gezien ziet het er naar uit dat de ondernemingen erin geslaagd zijn een herverzekeringsdekking te handhaven die afgestemd is op de door de verzekeringnemers afgesloten waarborgen. Hier moet echter enig voorbehoud worden gemaakt : sommige ondernemingen zouden in moeilijkheden kunnen raken wanneer er zich herhaalde natuurrampen of natuurrampen van grote omvang zouden voordoen, doordat er almaar meer nieuwe beperkingen worden ingevoerd in de herverzekeringsovereenkomsten (bijvoorbeeld : vermindering van het aantal toegelaten wedersamenstellingen in de verzekering brand of arbeidsongevallen, een strenger aggregaat -verdrag, invoering van een jaarlijkse maximumgrens in technische verzekeringen...). Bovendien duiken nieuwe, specifieke bepalingen op in de nieuwe herverzekeringsovereenkomsten of in die, welke begin 2002 werden hernieuwd, bijvoorbeeld de uitsluiting van stations en grote gebouwen in de verzekering objectieve aansprakelijkheid van gebouwen die toegankelijk zijn voor het publiek, de niet-verzekering van evenementen waarbij zich grote mensenmassa s vormen, en de uitsluiting van landen zoals de Verenigde Staten of Groot- Brittannië. Aan de andere kant heeft de Controledienst deelgenomen aan onderhandelingen tussen het kabinet van de Minister van Economie en de Beroepsvereniging van Verzekeringsondernemingen in verband met de consequenties van de aanslagen van 11 september voor de (niet-) verzekerbaarheid van de risico s van terrorisme. 21

21 Verslag van de Controledienst voor de Verzekeringen Op het ogenblik wordt met deze kwestie alleen rekening gehouden in de reglementering inzake de verzekering tegen brand wat de eenvoudige risico s betreft, door de verzekeraars namelijk te verplichten in hun overeenkomsten de dekking op te nemen van schade die voortvloeit uit een - uitdrukkelijk gedefinieerde - daad van terrorisme. Indien de wet op de landverzekeringsovereenkomst algemeen en behoudens strijdige bepalingen in de uitsluiting voorziet van de schadegevallen die veroorzaakt worden door feiten van dezelfde aard als de oorlog, rijst overigens de vraag of sommige terroristische daden zoals die van 11 september tot deze categorie schadegevallen behoren. Deze gebeurtenissen tonen eens te meer aan dat een redelijke aanpak van de problematiek van de technische voorzieningen vanuit prudentieel, boekhoudkundig en fiscaal oogpunt noodzakelijk is. Of het nu gaat om volkomen onvoorziene schadegevallen zoals deze aanslagen of om feiten die invloed uitoefenen op de overeenkomsten in portefeuille zoals de verlaging van de rentevoeten, de verlenging van de menselijke levensduur of de herziening van de barema s van de magistraten voor de lichamelijke letsels leggen alleszins de samenstelling van egalisatievoorzieningen en een ruime schatting van de technische voorzieningen op. Een zekere manoeuvreerruimte is onontbeerlijk op het gebied van de verzekering, waaraan nu eenmaal een element van onzekerheid tot op zekere hoogte inherent blijft. De tweede pijler De tweede gebeurtenis is het wetsontwerp betreffende de aanvullende pensioenen waarvan de afronding verwacht wordt in het eerste semester van De Controledienst heeft een actieve rol gespeeld bij het opstellen van dit wetsontwerp. Tevens heeft hij bijgedragen tot een beter begrip van de implicaties van deze nieuwe wet via diverse verklarende nota s die beschikbaar zijn op zijn website, wat ten zeerste werd geapprecieerd. Een eerste stap werd gezet naar een uniformering van het wettelijk kader tot regeling van de verschillende sociale aspecten van de aanvullende pensioenstelsels in Bij de inwerkingtreding van de wet van 6 april 1995 betreffende de aanvullende pensioenen, de wet-colla genoemd, werd het jaar 2001 dat van de voortgezette hervorming van de tweede pijler op sociaal én op fiscaal vlak. Maar de wet-colla werd niet alleen herzien om sommige bepalingen ervan te verbeteren. Het wetsontwerp ging nog een stap verder : het breidde zijn toepassingsgebied zowel uit tot de sectorale plannen beheerd in de fondsen voor bestaanszekerheid, die tot dusver aan de prudentiële controle ontsnapten, als tot de individuele pensioentoezeggingen. De belangrijkste doelstellingen van deze belangrijke hervorming waren enerzijds alle aanvullende pensioenplannen een level playing field te garanderen en anderzijds de toegang tot de tweede pijler te verruimen tot een groter aantal werknemers, met het accent op het solidariteitsaspect. Uiteraard behelst dit nieuwe ontwerp een volledig herziening van de diverse koninklijke besluiten die thans van kracht zijn en in het bijzonder van het uitvoeringsbesluit van de wet-colla. Eén verzekeringscontrole Het derde markante feit heeft betrekking op de arbeidsongevallen. Een nieuwe wet heeft uitvoering gegeven aan een arrest van het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen dat België had veroordeeld voor het niet toepassen van de bepalingen van de derde richtlijn niet-leven op de arbeidsongevallenverzekering. Deze wet en haar verschillende uitvoeringsbesluiten vertrouwen voortaan aan de Controledienst het volledige prudentiële toezicht toe op deze verzekeringen en op de Belgische ondernemingen en derde landen die ze uitoefenen. 22

22 Woord vooraf De verzekeringsverrichtingen inzake arbeidsongevallen zullen dus geleidelijk worden opgenomen in de controleprocessen die voor de andere niet-levensverzekeringen gelden. De statistische schema s zullen eveneens worden aangepast in de komende maanden. De koepels Ten slotte werd het begin van het jaar 2002 gekenmerkt door de voorstelling van een wetsontwerp over de hervorming van het financieel toezicht. Hiervoor zouden twee nieuwe overkoepelende toezichtsorganen worden gevormd : een eerste orgaan, Raad van toezicht genoemd, zou de raden van de Nationale Bank, van de Commissie voor het Bank- en Financiewezen en van de Controledienst groeperen ; het tweede, het Comité voor financiële stabiliteit, zou de directiecomités van deze drie instellingen bundelen. Dit wetsontwerp, dat werd goedgekeurd door de Ministerraad op 8 maart 2002, bevat positieve aspecten. Met het koepelsysteem, dat de Controledienst zelf had aangekondigd, bewaren de verschillende betrokken sectoren immers hun autonomie en blijven met name de methodes van toezicht op de verzekeringsverrichtingen behouden, die veiliggesteld moeten worden wegens hun eigenheid ten opzichte van de andere financiële transacties. Het systeem institutionaliseert ook de samenwerking tussen de verschillende controle-instanties in de gemeenschappelijke domeinen, en dan vooral de controle op de conglomeraten, het ondernemingsbestuur van de financiële sector, de verkoop van soortgelijke producten, Een toon in mineur was enkel de nogal mistige sfeer die er hing rond het opstellen van dit ontwerp en het gebrek aan reëel overleg met de betrokken organen. Een grotere dosis vertrouwen in deze actoren zou het functionele aspect van de nieuwe architectuur ruimschoots ten goede zijn gekomen, had de coherentie van de tekst ongetwijfeld bevorderd en de voorwaarden gecreëerd voor een echte synergie tussen de drie instellingen. De verzekeringsmarkt in het jaar Een paar woorden over het jaar : dit kan beschouwd worden als een overgangsjaar door de ongunstige evolutie van een aantal indicatoren en dus als een keerpunt in het verzekeringsbedrijf. Allereerst blijft de verhouding tussen de samengestelde solvabiliteitsmarge en de samen te stellen marge verslechteren, vooral wat de activiteit niet-leven aangaat. Daarnaast zakt het resultaat van de activiteiten leven van 11,37% naar 7,70% van de verdiende premies en dat van de activiteiten niet-leven van 9,33 naar 6,66%. Hierbij baren vooral de autoverzekeringen steeds meer zorgen en in het bijzonder de verzekering materiële schade waarvan de rendabiliteit er verder op achteruitgaat. Hierdoor dreigen de saneringsinspanningen die onder druk van de Controledienst sinds de jaren 90 worden geleverd, verloren te gaan. De evolutie van de schadelast lijkt dan weer opbeurend. Achter deze bemoedigende cijfers zou echter wel eens een minder voorzichtig beleid inzake de raming van de technische voorzieningen kunnen schuilgaan. De Belgische verzekeringsmarkt heeft haar interne concentratiebeweging traag maar zeker verdergezet. De ondernemingen naar Belgisch recht en de bijkantoren van ondernemingen van de Europese Economische Ruimte zijn er in het jaar 2001 respectievelijk met drie en twee eenheden op achteruitgegaan. Het aantal ondernemingen dat in het kader van de vrije dienstverrichting op de Belgische markt aanwezig is, steeg verder tot 613. Het incasso van de bijkantoren en de ondernemingen in vrije dienstverrichting is lichtjes toegenomen. Voor de eerste maal vermelden we ook de activiteiten van ondernemingen naar Belgisch recht in het buitenland. Hiervan zijn er 96,74% activiteiten BOAR tegenover 3,26% activiteiten leven. 23

23 Verslag van de Controledienst voor de Verzekeringen Hoewel het incasso van de Belgische ondernemingen buiten onze grenzen dat van de buitenlandse ondernemingen in België niet kan evenaren, stemt het toch tot tevredenheid. Tussenpersonen Het aantal ingeschreven tussenpersonen blijft schommelen rond de , terwijl dat van de verantwoordelijken voor de distributie ongeveer bedraagt. Pensioenfondsen De pensioeninstellingen hebben in het jaar hun investeringen in de collectieve beleggingsfondsen verder verhoogd. Daartegenover staat dat aan de jarenlange groei van de beleggingen in aandelen een abrupt einde is gekomen, in hoofdzaak door de stevige daling van hun koers. De pensioeninstellingen hebben trouwens de weerslag ondergaan van de depressie van de aandelenmarkt, aangezien ze een rendement hebben behaald dat nauwelijks positief was, namelijk 0,95%. Het aantal aangeslotenen neemt gestaag toe. De pensioeninstellingen blijven in elk geval tot nog toe het voorrecht van de bedienden en van de kaderleden die meer dan 80% van de aangeslotenen uitmaken. Wat het aantal rentegenieters betreft, wordt de dalende beweging verdergezet. Hypothecaire kredieten In vergelijking met het jaar daarvoor werd in de groei van de totale omloop inzake hypothecair krediet merkelijk afgeremd wegens de daling van de intrestvoeten en de verslechtering van de economie. Aan de andere kant werd de reglementering aangepast als gevolg van de wijziging van de wet van 4 augustus 1992, met name wat de registratie van de ondernemingen van de Europese Economische Ruimte en de afschaffing van de ristorno s betreft. Tot slot wens ik nog te vermelden dat de Controledienst besloten heeft om het gedeelte Statistieken en Bijlagen niet meer op te nemen in het jaarverslag dat in drukvorm verschijnt. Uiteraard kan u dit onderdeel van het verslag zoals in de vorige jaren op de website van de Controledienst raadplegen. Willy P. LENAERTS, Voorzitter april

24 Hoofdstuk I De verzekeringen 25

25 Verslag van de Controledienst voor de Verzekeringen

26 De Belgische verzekeringsmarkt in 2001 A. De Belgische verzekeringsmarkt in De ondernemingen Belgisch recht E.E.R. Buiten E.E.R. VDV Grafiek 1. Aantal ondernemingen naar maatschappelijke zetel Leven Niet-leven Gemengde Grafiek 2. Aantal gevestigde ondernemingen volgens specialisering 27

27 Verslag van de Controledienst voor de Verzekeringen Tak 1 Tak 2 Tak 3 Tak 4 Tak 5 Tak 6 Tak 7 Tak 8 Tak 9 Tak 10 Tak 11 Tak 12 Tak 13 Tak 14 Tak 15 Tak 16 Tak 17 Tak 18 Tak 21 Tak 22 Tak 23 Tak 27 Grafiek 3. Aantal gevestigde ondernemingen per verzekeringstak Naamloze Samenwerkende Onderlinge Allerlei Grafiek 4. Aantal Belgische ondernemingen volgens vennootschapsvorm 28

28 De Belgische verzekeringsmarkt in 2001 Tabel 1 toont het cumulatief marktaandeel van de top 10 van de verzekeringsgroepen. Gelijklopend met het dalende aantal gecontroleerde verzekeringsondernemingen in België (onder meer tengevolge van fusies) zien we dat de concentratiegraad op basis van het incasso verder is toegenomen. Rang Totaal incasso Tabel 1. Verzekeringsgroepen Premies Leven Premies Niet leven 1 12,02% 14,65% 14,93% 23,93% 15,17% 14,57% 2 21,76% 25,82% 26,74% 37,25% 28,08% 27,96% 3 31,41% 36,41% 38,09% 47,83% 37,33% 35,74% 4 41,00% 45,84% 48,25% 56,59% 45,03% 43,09% 5 49,71% 53,21% 57,53% 64,96% 52,08% 50,33% 6 55,72% 59,05% 65,51% 72,43% 58,33% 57,10% 7 61,04% 64,61% 73,04% 76,75% 62,56% 61,37% 8 65,07% 68,23% 76,61% 79,92% 66,32% 65,18% 9 68,94% 71,28% 80,15% 82,94% 70,07% 68,79% 10 71,88% 73,99% 83,56% 85,86% 72,47% 71,20% 2. De internationalisering van de Belgische verzekeringsmarkt a. De geografische verdeling van de in België gevestigde ondernemingen Eind 2001 waren er in België 202 ondernemingen gevestigd. Hun geografische verdeling naar land van de zetel wordt in grafiek 5 weergegeven. Frankrijk 4% Duitsland 5% België 63% Nederland 8% Verenigd Koninkrijk 14% Andere 6% Grafiek 5. Geografische spreiding van de ondernemingen naar land van de maatschappelijke zetel 29

29 Verslag van de Controledienst voor de Verzekeringen b. De bijkantoren en de ondernemingen die aan vrije dienstverrichting doen In 2001 daalde het aantal bijkantoren van ondernemingen naar het recht van een E.E.R. lidstaat van 73 naar 71. Het aantal ondernemingen die in vrije dienstverrichting in België mogen actief zijn, blijft echter stijgen. Land van de zetel Aantal Bijkantoren Percentage Vrije dienstverrichting Aantal Percentage Denemarken 0 0,00% 12 1,96% Duitsland 11 15,49% 50 8,16% Finland 0 0,00% 11 1,79% Frankrijk 9 12,68% 61 9,95% Griekenland 1 1,41% 1 0,16% Ierland 1 1,41% 60 9,79% Italië 3 4,23% 39 6,36% Lichtenstein 0 0,00% 7 1,14% Luxemburg 0 0,00% 66 10,77% Nederland 16 22,54% 75 12,23% Noorwegen 0 0,00% 7 1,14% Oostenrijk 0 0,00% 13 2,12% Portugal 0 0,00% 4 0,65% Spanje 1 1,41% 9 1,47% Verenigd Koninkrijk 29 40,85% ,69% Zweden 0 0,00% 16 2,61% Totaal ,00% ,00% Tabel 2. Geografische spreiding van de bijkantoren en de ondernemingen die aan vrije dienstverrichting doen naar het land van de maatschappeljke zetel Land van de zetel n.m. : niet meegedeeld Bijkantoren Vrije dienstverrichting Denemarken Duitsland Finland 0 0 n.m. n.m. Frankrijk Griekenland 0 n.m. 0 n.m. Ierland Italië Liechtenstein 0 0 n.m. n.m. Luxemburg Nederland Noorwegen Oostenrijk Portugal Spanje V erenigd Koninkrijk n.m n.m Zweden Totaal Tabel 3. Verzekeringsactiviteiten van ondernemingen uit een land van de E.E.R. in België (in euro) 30

30 De Belgische verzekeringsmarkt in 2001 c. Activiteiten van ondernemingen naar Belgisch recht in het buitenland Land van acitiveit Bijkantoor Vrij Verrichten van Diensten Totaal Denemarken Duitsland Finland Frankrijk Griekenland Ierland IJsland Italië Luxemburg Nederland Noorwegen Oostenrijk Portugal Spanje Verenigd Koninkrijk Zweden Totaal Tabel 4. Activiteiten van ondernemingen naar Belgisch recht in het buitenland B.O.A.R. (in euro) Land van acitiveit Bijkantoor Vrij Verrichten van Diensten Totaal Denemarken Duitsland Finland Frankrijk Griekenland Ierland IJsland Italië Luxemburg Nederland Noorwegen Oostenrijk Portugal Spanje Verenigd Koninkrijk Zweden Totaal Tabel 5. Activiteiten van ondernemingen naar Belgisch recht in het buitenland Leven (in euro) 31

31 Verslag van de Controledienst voor de Verzekeringen Land van acitiveit Bijkantoor Vrij Verrichten van Diensten Totaal Denemarken Duitsland Finland Frankrijk Griekenland Ierland IJsland Italië Luxemburg Nederland Noorwegen Oostenrijk Portugal Spanje Verenigd Koninkrijk Zweden Totaal Tabel 6. Activiteiten van ondernemingen naar Belgisch recht in het buitenland B.O.A.R. + Leven (in euro) 32

32 De financiële aspecten B. De financiële aspecten 1. De jaarrekening a. De balans Sinds 1996 verliep de stijging van het balanstotaal in een steeds sneller tempo. Deze trend sloeg om in het jaar en de verhoging van het balanstotaal bereikt opnieuw het gemiddelde peil van het midden van het vorig decennium. Deze groei werd in vooral op peil gehouden door de tak 23, waarvan de activiteit weerspiegeld wordt in de posten D van het actief en het passief. Deze posten zijn goed voor meer dan 56% van de totale verhoging van de balansposten. Hieruit blijkt dat de groei sterk afhankelijk is van één enkele factor hetgeen een teken van broosheid is en de sector afhankelijk maakt van een beperkt aantal producten die van hun aantrekkelijkheid ten dele verliezen wegens hun rechtstreekse band met de evolutie van de financiële markten. Dit risico is bovendien ongelijk verdeeld over de sector omdat de verspreiding van de producten van de tak 23 overwegend gebeurt via één distributiekanaal dat specifiek is voor een beperkt aantal ondernemingen. Grafiek 6. Balans van de verzekeringsondernemingen: balanstotaal en groeivoet (x euro) (x euro) Grafiek 7. Technische voorzieningen : totaal en groeivoet 33

33 Verslag van de Controledienst voor de Verzekeringen b. Het eigen vermogen De val van het eigen vermogen van de sector in werd afgeremd. Het niveau van 1997 wordt nog nauwelijks gehaald wegens een daling van de resultaten en de nog steeds royale uitkering van de dividenden aan de aandeelhouders. De rendabiliteit van de sector gaat voor het tweede opeenvolgende jaar naar beneden maar blijft met een rendement van 25,37% meer dan behoorlijk. Bovendien wordt het rendement van het eigen vermogen, zonder meerwaarden en afschrijvingen, voor het eerst sedert 1997 opnieuw positief hetgeen bemoedigend is voor de toekomst. (x euro) Grafiek 8. Eigen vermogen : totaal en groeivoet Met meerwaarden en netto-afschrijvingen Zonder meerwaarden en netto-afschrijvingen Grafiek 9. Rendement van het eigen vermogen 34

34 De financiële aspecten ( miljoen euro) Eigen vermogen Winst voor belastingen Id zonder meerwaarden en afschrijvingen Tabel 7. Eigen vermogen en winst Winst / Eigen vermogen (%) Met netto meerwaarden en a fschrijvingen 6,10% 10,18% 10,67% 13,08% 16,21% 23,41% 39,23% 32,67% 25,37% Zonder netto meerwaarden e n afschrijvingen 3,39% 3,21% 6,91% 6,69% 4,95% 6,21% - 8,96% - 13,30% 12,12% Tabel 8. Rendement van het eigen vermogen c. De resultatenrekening 1. Het globaal resultaat Het totale resultaat van de sector in bevestigt de daling van de winst die aan het eind van het afgelopen boekjaar is ingezet. Dit jaar is de toestand echter minder gelijkmatig gespreid over de ondernemingen : er zijn namelijk 76,43% ondernemingen die winst boeken tegenover 23,53% verlieslatende ondernemingen. De jaren daarvoor was deze verhouding nog 80/20. Met winst Met verlies Totaal Aantal Pctage Resultaat Aantal Pctage Resultaat Aantal Resultaat ,57% ,43% ,11% ,90% ,43% ,57% ,95% ,05% ,82% ,18% ,42% ,58% ,43% ,57% Tabel 9. Aantal ondernemingen met winst en verlies : geheel van de activiteiten (resultaten in duizend euro) Winst Verlies resultaat Grafiek 10. Winst,verlies en globaal resultaat 35

35 Verslag van de Controledienst voor de Verzekeringen ( In % van de verdiende premies) Technische rekeningen "niet-leven en leven" Bruto saldo van de verzekeringsactiviteit S 1-15,92% - 18,98% - 18,90% -8,24% B edrijfskosten - 6,82% - 6,09% - 5,67% -4,99% Bruto saldo voor netto beleggingsopbrengsten S 2-22,74% - 25,07% - 24,57% -13,24% S aldo "Beleggingen" 32,77% 38,96% 35,67% 21,18% Bruto technisch financieel saldo S 3 10,03% 13,89% 11,10% 7,94% S aldo "Herverzekering" - 2,12% - 2,10% - 0,68% -0,67% Netto technisch financieel saldo S 4 7,91% 11,79% 10,42% 7,27% Niet technische rekening S aldo "Beleggingen" 3,86% 11,04% 3,15% 2,08% S aldo "Overige" - 0,34% - 0,21% - 0,18% -0,13% U itzonderlijk saldo 1,43% - 2,68% - 0,39% -0,14% S aldo "Belastingen" - 1,75% - 2,88% - 2,38% -1,40% N etto niet technisch saldo 3,20% 5,27% 0,20% 0,40% R esultaat van het boekjaar 11,10% 17,06% 10,62% 7,67% O verboeking van en naar de belastingvrije reserves(*) - 0,05% 0,31% 0,10% 0,12% T e bestemmen resultaat van het boekjaar 11,05% 17,37% 10,72% 7,80% Verdiende premies (in euro) : * negatief = overdracht naar de reserves positief = overdracht van de reserves Tabel 10. Analyse van de saldi : geheel van de activiteiten 1997 De verdeling van de resultaten over de verschillende rekeningen is drastisch gewijzigd in het jaar. Het tekort van het saldo van de verzekeringsactiviteit voor netto beleggingsopbrengsten (saldo S2) is bijna met de helft gedaald ten opzichte van het vorige jaar. Hierbij speelden zowel een verbetering van de ratio S/P (S1) als een nieuwe daling van de bedrijfskosten een rol. Deze uitstekende prestatie werd echter in ruime mate gecompenseerd door een forse daling van het rendement van de activa, wat tot een vermindering leidde van het resultaat van het boekjaar. Het netto technisch-financieel saldo (S4) zakte op die wijze van 10,42% tot 7,27%. 36

36 De financiële aspecten Saldo van de verzekeringsactiviteit Saldo buiten verzekering Grafiek 11. Verzekeringssaldo en saldo buiten verzekering (ratio s in functie van de verdiende premies 2. Het resultaat van de activiteiten niet-leven Het verschil tussen de evolutie van het brutosaldo van de verzekeringsactiviteit en van het saldo Beleggingen is minder flagrant voor de activiteiten niet-leven. Dit is grotendeels toe te schrijven aan het feit dat de dekkingsactiva van de activiteiten niet-leven op kortere termijn worden beheerd en bijgevolg een rendement geven dat lager maar ook minder onderhevig is aan de fluctuaties van de financiële markten. ( In % van de verdiende premies) Technische rekening "Niet leven" Bruto saldo van de verzekeringsactiviteit S 1-1,17% 2,68% - 1,95% 0,80% B edrijfskosten - 9,44% - 9,22% - 9,19% -8,87% Bruto saldo voor netto beleggingsopbrengsten S 2-10,60% - 6,54% - 11,14% -8,07% S aldo "Beleggingen" 19,79% 21,26% 21,61% 16,43% Bruto technisch financieel saldo S 3 9,19% 14,72% 10,47% 8,37% S aldo "Herverzekering" - 3,34% - 4,14% - 1,15% -1,70% Netto technisch financieel saldo S 4 5,85% 10,59% 9,33% 6,66% Verdiende premies (in euro) : Tabel 11. Analyse van de saldi : activiteiten niet-leven 1997 Voor de activiteit niet-leven is de verdeling van het resultaat van de sector tussen de verlieslatende en de winstgevende ondernemingen het meest ongelijkmatig. Meer dan een derde van de actoren op de markt hebben een negatief resultaat geboekt, wat neerkomt op meer dan 130 miljoen euro. 37