Opleiding Duurzaam Gebouw:

Transcriptie

1 Opleiding Duurzaam Gebouw: Energiebeheer (Energieverantwoordelijke) ( Leefmilieu Brussel Aandachtspunten m.b.t. verlichting Fiorenzo NAMECHE, ontwerper verlichting Lighting design & engineering

2 onafhankelijk studiebureau voor verlichting Specialisaties: Relighting: van audit tot projectopvolging Verlichting van binnenen buitenruimten Verlichtingsplan voor openbare ruimten 2

3 Plan van de uiteenzetting Aandachtspunten m.b.t. verlichting Inleiding Basis van een performante verlichting Actieplan Praktijkgeval Andere voorbeelden Vragen - antwoorden 3

4 Inleiding: aandeel van de verlichting in het verbruik Gemiddeld 46% van de elektriciteitsfactuur in de tertiaire sector! 68,5% in de dienstensector! Steeds belangrijker, vooral in passiefgebouwen! Opgenomen in de berekening van de EPB voor kantoor- en schoolgebouwen (standaardwaarde: 20 W/m² voor 500 lux) 4

5 Inleiding: enkele cijfers over binnenverlichting 90% van de energie voor verlichting wordt overdag verbruikt 80% van de installaties in de tertiaire sector is energieverslindend en verouderd 40% tot 80% energiebesparingspotentieel, of zelfs nog meer! 7,5/m²/jaar besparing na renovatie in een tertiair gebouw 5/m²/jaar besparing na renovatie van de gemeenschappelijke ruimten Bron: brochures van de ADEME,

6 Basis van een performante verlichting 3 basisprincipes: Efficiënt verlichtingsontwerp Performante lampen en verlichtingstoestellen Beheer van de verlichting (eerst natuurlijk licht) light to light,

7 Efficiënt verlichtingsontwerp Voor beklemmend Na uitnodigend light to light,

8 Efficiënt verlichtingsontwerp Typologie Inplanting Fotometrie Afhankelijk van de te verlichten ruimte en oppervlakten Voor beklemmend Na uitnodigend Het ontwerp komt op de eerste plaats, en daarna pas de keuze van verlichtingsmateriaal light to light, 2013 Economies: 48% 8

9 Efficiënt verlichtingsontwerp /2 Correcte dimensionering (naargelang van de behoeften) Naleving van de normen (EN12464) Voor onvoldoende Na - evenwichtig Het ontwerp komt op de eerste plaats, en daarna pas de keuze van verlichtingsmateriaal light to light, 2013 Economies: 56% 9

10 Efficiënt verlichtingsontwerp /3 Zorgen voor visueel comfort, zonder verblinding of te sterke contrasten Voor verblindend Na comfortabel Het ontwerp komt op de eerste plaats, en daarna pas de keuze van verlichtingsmateriaal light to light,

11 Luminous efficacy [lm/w] Gebruik van efficiënte bronnen De verlichting (van de toekomst) is LED Cool White LED Metaaliodidelamp Tegen 2016 zouden vrijwel alle halogeenbronnen uit de wereld moeten zijn! Gloeilamp Fluorescentielamp Time [Year] Halogeenlamp Warm White LED Bron : DOE USA 2008/LABORELEC 11

12 Gebruik van efficiënte en aangepaste bronnen Lichtefficiëntie (lm/w) Kleurtemperatuur Levensduur Grafiek van de kleurtemperaturen Kaars Kleurweergaveindex Zons- opgang/- ondergang Maneschijn Natuurlijk daglicht Volle zon Betrokken hemel Zomerdag met weinig schaduw Mistige hemel Voor-/ namiddag Schaduwrijke zomerdag Hemellicht Opstarttijd Gemiddelde efficiëntie bij gebruik Vermogensbereik Beschenen oppervlakte Onzekere zone van de ledlamp Gloeilamp Hallogeenlamp Trifosforf luorescentielamp Fluocompact Kwik Prijs per lumen Metaalhalegonide Hoge druk natrium Led Werkingsduur (*1.000 u) 12

13 Efficiënte verlichtingstoestellen Efficiëntie van een systeem = de nuttige lumen / W! Efficiëntie van de lichtbron X doeltreffendheid van de optiek X doeltreffendheid van de hulpuitrustingen X onderhoudscoëfficiënt Lichtuitstraling van de leds (>110 lm/w) rendement van de lichtkamer rendement van de reflector Bij leds is de notie lichtuitstraling van het verlichtingstoestel doorslaggevend! Lichtuitstraling van het verlichtingstoestel 13

14 Efficiënte verlichtingstoestellen die zijn aangepast aan de situatie Efficiëntie (lichtuitstraling van het verlichtingstoestel / W) Fotometrie (lichtdistributie) Uitzicht, afmetingen, montage Beschermingsindex IP Mechanische weerstand IK Prijs 14

15 Beheer van de verlichting Het efficiëntste licht is licht dat niet wordt verspild Beoordeel de rendabiliteit van de voorzieningen voor verlichtingsbeheer, zoals: Automatische uitschakeling of regeling van verlichting volgens daglichtinval en/of aanwezigheidsdetectie Bediening met schemercel, klok, 15

16 Actieplan: mogelijke maatregelen Eenvoudige maatregelen Gebruikers bewustmaken Installaties onderhouden Relamping (indien aangepast) Maatregelen die werken inhouden Bediening automatiseren Gedeeltelijke of volledige relighting DOE HET LICHT UIT WANNEER U DE KAMER VERLAAT Beter verlichten en tegelijk minder verbruiken 16

17 Actieplan: naar een performante verlichting Stappen 1. De situatie beoordelen (nagaan of relighting aangewezen is) 2. Een relightingstudie uitvoeren (voorhaalbaarheidsstudie) 3. De documenten opstellen voor raadpleging van ondernemingen 4. De werken opvolgen en opleveren 17

18 Actieplan: de situatie beoordelen /1 Onaangepaste verlichting (zie normen) Niet genoeg licht! 18

19 Actieplan: de situatie beoordelen /2 Onaangepaste verlichting (zie normen) Te veel licht! 19

20 Actieplan: de situatie beoordelen /3 Onaangepaste verlichting (zie normen) Te veel verblinding! 20

21 Actieplan: de situatie beoordelen /4 Ondoeltreffend gebruik (geen beheer) Permanent gebruik in garages en archieven,, 21

22 Actieplan: de situatie beoordelen /5 Ondoeltreffend gebruik (geen beheer) Permanent gebruik in gangen, sanitaire ruimten, 22

23 Actieplan: de situatie beoordelen /6 Ondoeltreffend gebruik (geen beheer) Permanent gebruik in gangen, traphallen, Zelfs als er daglicht is! 23

24 Actieplan: de situatie beoordelen /7 Ondoeltreffende productie Oude systemen met fluorescentielampen, halogeenlampen, fluocompactlampen, 24

25 Actieplan: de situatie beoordelen /8 Ondoeltreffende productie Oude fluorescentiesystemen, kwiklampen, 25

26 Actieplan: de situatie beoordelen /9 Aanleiding gevende factoren: Onaangepaste verlichting (zie normen) Ondoeltreffend gebruik (geen beheer) Ondoeltreffende productie (fluorescentielampen met ballast en starter, halogeenlampen, kwiklampen, ) Andere indicatoren: Geïnstalleerd vermogen voor verlichting boven de >2,5 W/ m 2 / 100 lux Specifiek verbruik van primaire energie (kwh/m 2 ) >> gemiddeld Fase 2: relightingstudie (voorhaalbaarheidsstudie) 26

27 Actieplan: fasen van een relightingproject 1. De situatie beoordelen 2. Een relightingstudie uitvoeren (voorhaalbaarheidsstudie van de renovatie) 3. De documenten opstellen voor raadpleging van ondernemingen 4. De werken opvolgen en opleveren Samenwerken met een studiebureau De beschikbare premies aanvragen: 50% voor haalbaarheidsstudie Tot 30% van de investering en maximum EUR per gebouw 27

28 Praktijkgeval kantoorgebouw (fasen 2 tot 4) Situatie Gebouw op 3 verdiepingen Oppervlakte +/ m² Totaal verbruik +/ kwh/jaar Elektriciteitsfactuur van +/ EUR/jaar Verlichtingsinstallatie uit 1978, behalve in de gangen die werden gerenoveerd in

29 Praktijkgeval kantoorgebouw Situatie typische verdieping Oké (recent) 190 lx 29

30 Praktijkgeval kantoorgebouw Situatie parkeerverdieping Oude hermetische verlichtingstoestellen met TL-lampen Geen beheer 30

31 Praktijkgeval kantoorgebouw Situatie kantoren Oude fluorescentieverlichtingstoestellen 2 x 58 W met wit rooster en ferromagnetische ballasten 800 lx in kantoor met 2 rijen 1000 lx in kantoor met 3 rijen Aparte inschakeling voor de rij langs de vensters 31

32 Praktijkgeval kantoorgebouw Situatie andere lokalen Oude fluorescentieverlichtingstoestellen met omhulsel (met laag rendement) Wandlampen met gloeilamp in de toiletten Te zwakke verlichting Geen beheer 32

33 Praktijkgeval kantoorgebouw Situatie inventaris 63,6% van het totaal 33

34 Praktijkgeval kantoorgebouw Voorstellen - kantoren Bureau van het type cel 4 verlichtingstoestellen 1xT5 van 35 W Optiek met hoog rendement en lage luminantie >500 lux sur la surface de travail Specifiek vermogen van 1,55 W/m²/100 lux 34

35 Praktijkgeval kantoorgebouw Voorstellen andere lokalen Verlichtingstoestellen met T5-lamp met omhulsel met hoog rendement Wandlicht met spaarlamp Detectoren Verlichtingstoestel met T5-lamp met omhulsel met hoog rendement Detectoren 35

36 Praktijkgeval kantoorgebouw Voorstellen andere lokalen Hermetisch verlichtingstoestel 1 x T5-lamp 49 W extra lange levensduur Detectoren (circuit NP) Hermetisch verlichtingstoestel 1 (of 2) T5- lamp(en) 28 W Detectoren 36

37 Praktijkgeval kantoorgebouw Voorstellen Voorheen: kwh 71,6% besparing! 37

38 Praktijkgeval kantoorgebouw Resultaten 38

39 Praktijkgeval kantoorgebouw Resultaten (einde fase 2: haalbaarheidsstudie) Beslissing: opstelling van het bestek (fase 3) 39

40 Praktijkgeval kantoorgebouw Opstelling van het bestek (fase 3) Analyse van de offertes, follow-up van de uitvoering (fase 4) 40

41 Praktijkgeval kantoorgebouw Oplevering van de werken (einde fase 4) Besparing + betere lichtkwaliteit! 41

42 Praktijkgeval kantoorgebouw Oplevering van de werken (einde fase 4) Besparing + betere lichtkwaliteit! 42

43 Praktijkgeval kantoorgebouw Oplevering van de werken (einde fase 4) Besparing + betere lichtkwaliteit! 43

44 Praktijkgeval relighting van een gang Situatie Lamp life of 6,500 hours (10% of failures) E moy = 143 lux (with 28 downlighters) Gang met 28 downlighters CFL Fotometrische performantie 45% CFL26W (1800 lm / 35 W per systeem = 51 lumen / W) u / jaar 44

45 Praktijkgeval relighting van een gang Voorstel Service life of 50,000 hours at 70 % luminous flux E moy = 155 lux (with 14 downlighters dimmed at 85%) Corridor with 14 downlighters LED Photometric performance 89% LED27W (2047 lm / 27W per system = 76 lumens / W) Presence detectors & scene control h / year 45

46 Praktijkgeval relighting van een gang Resultaten Actual : 28x 35W x 3720 h = 3646 kwh New: 14x 23W x 1860 h = 599 kwh Energy economy of 83,6% : kwh or 457 EUR / year (15 cents per kwh) Lamp economy : +/- 153 EUR / year Total economy : 610 EUR / year Total investment : EUR Payback / temps de retour : 6,5 ans! 46

47 Voorbeelden van uitvoeringen Wall lamps halogen 300W 47

48 Voorbeelden van uitvoeringen 48

49 Voorbeelden van uitvoeringen Wall lamps halogen 300W & concrete high ceiling 49

50 Voorbeelden van uitvoeringen 50

51 Voorbeelden van uitvoeringen Halogen downlight 50W 51

52 Voorbeelden van uitvoeringen Now: economy of 80% with LED lighting, only 10W! 52

53 Voorbeelden van uitvoeringen Full halogen lighting 53

54 Voorbeelden van uitvoeringen Now: economy of 80% with LED lighting! 54

55 Voorbeelden van uitvoeringen Old fluo luminaires Too high glare 55

56 Voorbeelden van uitvoeringen Too high glare 56

57 Voorbeelden van uitvoeringen Voor TL s luminaires (on HF ballast) 25 lux 57

58 Voorbeelden van uitvoeringen Voor Na 25 lux 100 lux Economy of 31% with LED lighting 58

59 Voorbeelden van uitvoeringen Avant Old fluo luminaires (4x18W) 60 lux 59

60 Voorbeelden van uitvoeringen Avant Après 60 lux 160 lux Economy of 84% with LED lighting 60

61 Voorbeelden van uitvoeringen Avant Avant Old luminaires with HPI lamp 100 lux 60 lux 61

62 Voorbeelden van uitvoeringen Avant Avant Après 100 lux 500 lux 60 lux Economy of 12% 62

63 Andere realisaties / sportzaal Voor: 40 verlichtingstoestellen 3 x 58 W + verliezen = W 63

64 Andere realisaties / sportzaal Na: 26 ledlampen van 151 W = W (54,6% besparing) 64

65 Andere realisaties / fitnesszaal Na: 15 verlichtingstoestellen 2 x 58 W + verliezen = W 65

66 Andere realisaties / fitnesszaal Na: 12 verlichtingstoestellen 2 x 28 W + 2 verlichtingstoestellen 2 x 35 W = 924 W (besparing 33%) 66

67 Andere realisaties / gang Oude TL-lampen Te weinig verlichting 67

68 Andere realisaties / gang Led-downlighter + detector 68

69 Andere realisaties / kantoor Ingebouwde leds 69

70 Te onthouden uit deze uiteenzetting De verlichting vormt een belangrijk aandeel van het elektriciteitsverbruik van een tertiair gebouw Verlichtingsinstallaties van meer dan 20 jaar oud verbruiken vaak veel energie (vandaag 1 tot 1,5 W/m²/100 lux) Het loont verspillingen op te sporen (3 grondslagen voor een performante verlichting) Een renovatie zorgt doorgaans voor 40% tot 80% energiebesparing, een beter comfort en minder onderhoudskosten Er zijn premies voor verbetering van de energieefficiëntie van de verlichting 70

71 Nuttige links Link Energie + op de website van het Waals Gewest Belgisch Instituut voor Verlichtingskunde Code van goede praktijk (alleen in het Nederlands)

72 Zijn er nog vragen? Voor meer informatie: Fiorenzo Namèche - Tel f.nameche@light-to-light.coma 72