ANTI-P E S T P R O T O C O L VO

Transcriptie

1 ANTI-P E S T P R O T O C O L VO Juli

2 ANTI-PESTPROTOCOL VO Inhoud 1. Inleiding 2. Pesten Wat is pesten? Hoe wordt er gepest? 3. Betrokkenen bij pesten De gepeste leerling De pester De meelopers en de zwijgende middengroep 4. Anti-pestprotocol Waar staat GroeneWelle voor? Waar moeten wij als school aan voldoen? Voorwaarden van GroeneWelle om pesten zoveel mogelijk te voorkomen De vijf sporenaanpak Preventieve maatregelen 5. Stappenplan na een melding van pesten De mentor De coördinator leerlingenzaken/anti-pestcoördinator VO Schorsing of verwijdering De taak van de docent De taak van het interne zorgteam 6. Digitaal pesten 2

3 1. Inleiding Dit is het anti-pestprotocol, een document dat moet worden gezien als een leidraad bij de aanpak van pesten in de school. Aan de ene kant bevat het richtlijnen die ons helpen bij het omgaan met geconstateerd pestgedrag, aan de andere kant staan er voorwaarden en activiteiten in die pesten kunnen voorkomen. Pesten is niet nieuw, het is van alle tijden. Veel punten uit dit protocol worden al toegepast op onze school. Dit protocol is samengesteld om alle medewerkers, leerlingen en ouders te informeren over wat de school wil doen om een veilig schoolklimaat te creëren en te behouden. Het dient als algemene leidraad om preventief en curatief op te treden bij diverse pestsituaties. Dit document is een werkdocument en de acties die hierin worden genoemd zijn niet statisch. Ontwikkelingen in de samenleving en in de school zullen zienswijzen op pesten en de aanpak daarvan doen veranderen. Mocht het noodzakelijk zijn, dan zal het protocol in dergelijke gevallen worden aangepast. Pestprotocollen van andere scholen en het Nationaal Onderwijsprotocol tegen het pesten zijn mede de basis geweest voor het pestprotocol van GroeneWelle. Zwolle, juni 2016 Wim Roosken Coördinator leerlingenzaken/anti-pestcoördinator VO 3

4 2. Pesten Wat is pesten? Van pesten zijn meerdere definities te vinden. Volgens de Van Dale is pesten: kwellen, treiteren. In Pesten op school (Krowatschek, D. & G uitg. Phanta Rhei) wordt pesten beschreven als: pesten is gedrag dat min of meer bewust is gericht op één of meer kinderen en dat tot doel en gevolg heeft dat degene die gepest wordt, zich gekwetst, geraakt, vernederd, afgewezen en/of buitengesloten voelt. Kenmerken van pesten zijn: pesten gebeurt opzettelijk; pesten is bedoeld om een ander te beschadigen (fysiek, materieel of mentaal); bij pesten is er altijd sprake van ongelijke machtsverhoudingen (fysiek of verbaal sterkere personen kiezen minder weerbare personen als slachtoffer); pesten gebeurt regelmatig en systematisch; pesten houdt niet vanzelf op, maar wordt eerder erger als er niet wordt ingegrepen; pesten is van alle tijden en komt in alle groepen en culturen voor. Het is een typisch menselijke ondeugd die altijd verborgen aanwezig is en steeds weer de kop kan opsteken. Helaas is pesten niet altijd direct zichtbaar. Dit maakt het vaak lastig om greep te krijgen op pestgedrag. Het is daarom van groot belang dat het zo gauw mogelijk bespreekbaar en daarmee zichtbaar wordt gemaakt. Hierbij speelt de school samen met de ouders een belangrijke rol. Hoe dan ook, het doel is altijd de gepeste persoon te beschadigen, een situatie die wij als GroeneWelle onder alle omstandigheden niet acceptabel vinden. Vaak wordt plagen aangeduid als pestgedrag. Er zijn echter duidelijke verschillen tussen plagen en pesten. Plagen is vooral een spel en daardoor van een andere orde. Kenmerken van plagen zijn: er is geen machtsverschil. Plagen vindt plaats tussen leerlingen die gelijk zijn aan elkaar en beiden beleven er plezier aan; er is geen winnaar of verliezer; plagen gebeurt niet systematisch; plagen gebeurt vaak over en weer; niemand loopt schade op. Daarnaast heeft plagen een waarde. Door deel te nemen aan plaagspelletjes leren leerlingen met elkaar om te gaan. Ze leren spelenderwijs grenzen te ontdekken (bij zichzelf en bij de ander) en met conflicten om te gaan. Dit is een vaardigheid die hen goed van pas komt in hun verdere leven. Het verschil tussen plagen en pesten is meestal heel duidelijk. Soms is dit echter niet het geval. Iedereen heeft het recht aan te geven wat voor hem of haar persoonlijk acceptabel is. Plagen kan gemakkelijk uitmonden in pesten. Het gaat hierom een flexibele grens, waarbij het verschil tussen pesten en plagen niet altijd helder is. Hierin is de beleving van de gepeste leerling leidend. Er wordt met alle partijen, die betrokken zijn bij een pestincident, het gesprek gevoerd. Regelmatig zien we dat de pester niet in de gaten heeft dat zijn gedrag als pesten wordt ervaren. Door gesprekken te voeren met de gepeste en de pester (en mogelijke andere betrokkenen) proberen we de beleving van beiden inzichtelijk te maken. 4

5 Hoewel het voeren van dergelijke gesprekken niet voor iedereen even gemakkelijk is, mogen leerlingen verwachten dat medewerkers van de school in een voorkomend geval adequaat optreden. Ze moeten zich er van bewust zijn dat ze hulp krijgen en dat ze hierom kunnen vragen. Alleen op deze wijze kunnen we samen zorgen voor een veilig schoolklimaat. Hoe wordt er gepest? Hieronder probeer ik vormen van pesten op te sommen. Daarbij wil ik opmerken dat het onmogelijk is om hier helemaal volledig te zijn. Het is meestal ook nooit één wijze waarop een leerling wordt gepest. Vaak is het een combinatie van onderstaande vormen van pesten. Verbaal vernederen: schelden, bedreigen, belachelijk maken, negatieve wijze van aanspreken met bijnamen. Via sociale media uitschelden. Lichamelijk: duwen en trekken aan iemand of aan zijn kleding, schoppen en/of slaan, krabben, aan haren trekken. Achtervolgen: opwachten, hinderlijk achterna lopen of fietsen, klemrijden, opsluiten. Uitsluiten: doodzwijgen, negeren, niet uitnodigen voor feestjes, niet kiezen bij groepswerk. Stelen en vernielen: kleding afpakken of verstoppen, schooltas verstoppen, krassen op schoolspullen, banden lekprikken, fiets opzettelijk beschadigen. Afpersen: onder bedreiging geld of eigendommen laten afgeven. Digitaal: via sociale media zonder toestemming foto s of (vaak negatieve) informatie verspreiden. 5

6 3. Betrokkenen bij pesten De gepeste leerling Sommige leerlingen lopen meer kans gepest te worden dan anderen. Dat kan bijvoorbeeld zijn vanwege hun uiterlijk, gedrag, gevoelens of de manier waarop zij zich in de sociale omgang met anderen uiten. Bovendien worden kinderen gepest in situaties, waarin pesters de kans krijgen om een slachtoffer te pakken te nemen, dus in onveilige situaties. Veel leerlingen die worden gepest zijn minder weerbaar dan anderen. Zij zijn niet in staat zich te verweren tegen de pester en vaak stralen ze dat ook uit. Meestal zijn ze wat onzeker of teruggetrokken en durven ze niet veel te zeggen vanwege de angst te worden uitgelachen. Het pestgedrag van anderen versterkt dit gedrag. Hierdoor komt de leerling in een vicieuze cirkel, waar hij zonder hulp niet uit komt. Een kind dat wordt gepest, praat er thuis en op school niet altijd over. Redenen hiervoor kunnen zijn: - schaamte - angst dat de ouders met de school of met de pester gaan praten, waardoor het pesten nog erger wordt - het gevoel dat het probleem onoplosbaar lijkt - het idee dat je niet mag klikken De pester Pesters zijn vaak de sterkeren in hun groep. Zij zijn verbaal en/of fysiek sterker. Zij lijken populair maar zijn dat uiteindelijk niet. Ze dwingen populariteit af door dominant en schijnbaar onkwetsbaar gedrag. Pesters krijgen vaak andere leerlingen mee. Wie meedoet, loopt zelf de minste kans om slachtoffer te worden. Ze kunnen het zich hierdoor permitteren om zich zo dominant en agressief op te stellen. Doorgaans voelen pesters zich niet schuldig, want het slachtoffer vraagt er toch om om gepest te worden. Daarnaast hebben pesters vaak ook een positieve blik op het gebruik van geweld. Het pestgedrag van een pester kan een aantal oorzaken hebben: een vaak gevoelde anonimiteit (ik besta niet); als een pester zich verloren voelt binnen een grote groep, kan hij zich ten koste van een zwakkere leerling belangrijker maken door die leerling omlaag te drukken. Daarnaast zal hij proberen een achterban te mobiliseren die hem in zijn positie versterkt een voortdurende strijd om de macht in de klas. In een dergelijke instabiele leeromgeving ziet de pester zijn kans om de macht te grijpen een gevoel van incompetentie op school. Slechte cijfers of schaamte voor een laag niveau worden gecamoufleerd door dominant gedrag naar andere ( betere ) leerlingen een sterke drang om te laten zien dat hij zelf kan bepalen op welke manier hij met anderen omgaat een weinig realistisch zelfbeeld. Dit zelfbeeld wordt in de ogen van de pester beter of positiever door de baas te spelen over andere leerlingen een problematische thuissituatie, negatief voorbeeldgedrag van ouders/verzorgers. De meelopers en de zwijgende middengroep Meelopers zijn leerlingen rondom de pester die (soms incidenteel) actief of passief meedoen met het pesten. In dit opzicht helpen zij de pester aan zijn macht. Dit gebeurt meestal uit angst om zelf in de slachtofferrol terecht te komen. Het kan ook zo zijn dat meelopers stoer gedrag wel interessant vinden en denken dat ze in populariteit meeliften op het aanzien van de pester. Verder kunnen leerlingen meedoen uit angst vrienden of vriendinnen te verliezen uit de groep leerlingen rondom de pester. 6

7 De meeste andere leerlingen vormen een zg. zwijgende middengroep en houden zich afzijdig als er wordt gepest. Vaak doen ze net of ze niets zien, of volgen op een afstand een pestincident. Ze voelen zich wel vaak schuldig over het feit dat ze niet in de bres springen voor het slachtoffer of hulp halen. Het is belangrijk deze leerlingen in te schakelen om pesten te voorkomen of tegen te gaan. 7

8 4. Anti-Pest protocol Waar staat GroeneWelle voor? Bij het aanmelden van een leerling op onze school wordt geen onderscheid gemaakt in geloof of afkomst. Wij respecteren ieder mens in al zijn eigenheid. Wij verwachten van hen ook dat zij onze normen en waarden zullen respecteren. In het Strategisch uitvoeringsplan van GroeneWelle staat: Respect is de kernwaarde van de Groene Welle. Alles wat we doen, doen we met respect voor onszelf, voor elkaar, voor elkaars mogelijkheden en met respect voor onze groene omgeving. Wij willen leerlingen, studenten en deelnemers passie meegeven voor alles wat leeft en hen laten zien dat iedereen verantwoordelijkheid draagt voor de wereld om ons heen. Elke vorm van pesterij keuren wij af. Pesten is onacceptabel en vraagt om een duidelijke en krachtige reactie vanuit de school. Pesten kan grote gevolgen hebben voor de gepeste (bijvoorbeeld: onzekerheid, faalangst, depressie, zelfdoding) en de pester (zoals: problemen met sociale relaties, positieve houding tegenover het gebruik van geweld, vergrote kans in het criminele circuit terecht te komen). Waar moeten wij als school aan voldoen? Pesten is te bestrijden als het serieus wordt genomen. Dat betekent dat de leerlingen, medewerkers en ouders moeten weten waar hulp te krijgen is en wat de grenzen zijn. Voor medewerkers van GroeneWelle betekent het, dat ze aandacht moeten hebben voor de signalen van deze leerlingen. Ze moeten luisteren naar wat de leerlingen te vertellen hebben en pesten bespreekbaar maken. Voor docenten mentoren en begeleiders van klassen betekent het dat ze groepsgesprekken moeten voeren, regels moeten afspreken en zorgen dat die regels ook werken. Er is een aantal voorwaarden voor een duidelijke aanpak t.a.v. pesten opgesteld. Hierdoor kan pesten zoveel mogelijk tot een minimum worden beperkt dan wel worden voorkomen. Daarbij moet in het achterhoofd worden gehouden dat iedere betrokkene bij pesten hierin een keuze heeft. Iedereen.. behalve de gepeste leerling. Voorwaarden om pesten zoveel mogelijk te voorkomen zijn: Pesten moet worden onderkend als probleem door alle betrokkenen: gepeste leerlingen, pesters, meelopers, de zwijgende middengroep, medewerkers en ouders moeten zich ervan bewust zijn dat pesten een gemeenschappelijke aanpak nodig heeft. Daartoe zijn voorlichtings- en studiebijeenkomsten nodig voor medewerkers en ouders. De school probeert pesten te voorkomen: docenten proberen een veilige sfeer te scheppen in hun klas. Een goed klassenmanagement met een doortastende docent werkt bewezen preventief tegen pesten. Er worden projecten uitgevoerd over pesten en omgaan met elkaar. Er worden tijdens mentorlessen afspraken in de klas gemaakt om pesten te voorkomen. Het fenomeen pesten en sociale veiligheid komt tijdens alle leerjaren regelmatig terug als onderwerp tijdens de mentorlessen. Voorbeeldgedrag van de docent en van andere medewerkers in de school is belangrijk. Er wordt minder gepest in scholen waar respect voor elkaar duidelijk wordt uitgedragen door medewerkers. Een school waarin respectvol met elkaar wordt omgegaan. 8

9 Leerkrachten zijn in staat om pesten te signaleren als het toch voorkomt: zij kunnen hierin worden geschoold. Ook zijn er enkele boeken en brochures die aangeven op welke signalen gelet moet worden. Medewerkers nemen duidelijk stelling als ze merken dat leerlingen worden gepest: pesten is onacceptabel bij GroeneWelle. De school voelt zich verantwoordelijk voor het scheppen van een veilige leer- en werkomgeving waar pesten not done is. Docenten zijn op de hoogte van preventieve maatregelen. Heel belangrijk is hierbij het invoelend vermogen van medewerkers. Leraren weten bij wie ze terecht kunnen voor hulp en ondersteuning bij de aanpak van pestgedrag. De school beschikt over een heldere aanpak als er gepest wordt: leerkrachten kunnen worden geschoold om pestproblemen aan te pakken. Daarnaast kunnen ze ook hulp van anderen inschakelen. De aanpak is gericht op het pestende kind, het gepeste kind en op de klas als geheel. Lessen Rots en Water in klas 1 maken de leerlingen weerbaarder en geven leerlingen inzicht in hun eigen rol bij (pest) incidenten. Respect posters in de school geven aan dat GroeneWelle een school is waarin met respect voor elkaar en elkaars spullen wordt geleerd en gewerkt. Er is een anti-pestcoördinator aangesteld: de anti-pestcoördinator is (bij)geschoold en weet hoe pestproblematiek aan te pakken. Leerlingen en docenten weten wie de anti-pest coördinator is en wanneer ze die om hulp kunnen vragen. Vijf sporenaanpak Wanneer pesten wordt gesignaleerd, dan werkt GroeneWelle volgens de werkwijze van de vijf sporenaanpak. Deze aanpak is gericht op de verschillende partijen die betrokken zijn bij pesten: de gepeste leerling, de pester, de ouders, de klasgenoten en de school. Bij deze aanpak staat het volgende centraal (niet noodzakelijk in de beschreven volgorde): Steun bieden aan de gepeste leerling: naar de leerling luisteren en zijn probleem serieus nemen. met de leerling overleggen over mogelijke oplossingen. samen met de leerling werken aan oplossingen. zo nodig zorgen dat de leerling deskundige hulp krijgt, bijvoorbeeld een sociale vaardigheidstraining om weerbaar te worden. zorgen voor follow-up gesprekken. Steun bieden aan de pester: met de leerling bespreken wat pesten voor een ander betekent. de leerling helpen om op een positieve manier relaties te onderhouden met andere leerlingen. de leerling helpen om zich aan regels en afspraken te houden. zorgen dat de leerling zich veilig voelt; uitleggen wat jij als leerkracht gaat doen om het pesten te stoppen. stel grenzen en verbind daar consequenties aan. zorgen voor follow-up gesprekken. De ouders van de gepeste leerling en de pester steunen: ouders die zich zorgen maken over pesten serieus nemen. ouders op de hoogte houden van pestsituaties. informatie en advies geven over pesten en de manieren waarop pesten kan worden aangepakt. in samenwerking tussen school en ouders het pestprobleem aanpakken. Zowel op school als vanuit de thuissituatie. zo nodig ouders doorverwijzen naar deskundige ondersteuning. 9

10 De meelopers en de zwijgende middengroep betrekken bij de oplossingen van het pestprobleem: met de leerlingen praten over pesten en over hun eigen rol daarin. met de leerlingen overleggen over mogelijke oplossingen en over wat ze zelf kunnen bijdragen aan die oplossingen. samen met de leerlingen werken aan oplossingen, waarbij ze zelf een actieve rol spelen. Algemene verantwoordelijkheid van de school GroeneWelle zorgt dat de directie, de mentoren en de docenten voldoende informatie hebben over pesten in het algemeen en het aanpakken van pesten in de eigen groep en de eigen school. De school neemt stelling tegen het pesten. De school brengt huidige situatie rond pestbeleid in kaart. De school werkt aan een goed beleid rond pesten en (sociale) veiligheid van leerlingen en medewerkers waarbij de hele school betrokken is. 10

11 5. Het stappenplan na een melding van pesten De mentor 1. Wanneer het pesten plaatsvindt in zijn klas, praat de mentor eerst apart met de gepeste en later met de pester. 2. Vervolgens organiseert de mentor een gesprek tussen beide leerlingen en probeert tot goede afspraken te komen. 3. De mentor neemt contact op met de ouders van de pester en de gepeste en informeert hen over de gekozen aanpak. 4. Hij maakt van het pesten melding in het leerlingvolgsysteem van de school. 5. De mentor bespreekt direct het vervolgtraject indien het pesten zich herhaalt. 6. De mentor praat met de klas. Dit is belangrijk in verband met het herstellen van de groepssfeer en om te benadrukken welke verantwoordelijkheid iedere leerling heeft. 7. Indien het probleem escaleert, meldt de mentor het gedrag aan de coördinator leerlingenzaken/anti-pest coördinator VO. Deze bespreekt het dossier in het intern zorgteam. 8. Indien het probleem escaleert, worden de ouders/verzorgers op de hoogte gesteld en zo nodig betrokken bij het vinden van een oplossing. De coördinator leerlingenzaken VO De coördinator leerlingenzaken VO is ook de anti-pest coördinator in het VO. 1. De coördinator leerlingenzaken kan in onderling overleg, de rol van de mentor overnemen bij escalatie van het pestgedrag en wanneer het pesten het klassenverband overstijgt. 2. Hij heeft zo nodig een gesprek met de gepeste en de pester of organiseert direct een gesprek tussen beiden. 3. In het contact met de pester is het doel drieledig, namelijk: - confronteren - mogelijke achterliggende problematiek op tafel krijgen - helderheid geven over de grenzen/kaders en het vervolgtraject bij herhaling of voortzetting van pesten. 4. In het contact met de gepeste leerling wordt gekeken of hij specifiek gedrag vertoont, waardoor hij een gemakkelijk doelwit vormt voor pesters. 5. Hij adviseert zo nodig, zowel aan de pester als de gepeste leerling, hulp op vrijwillige basis door de counselor. 6. Hij stelt alle betrokken ouders op de hoogte wanneer er sprake is van recidief gedrag, verzoekt hen om met hun kind te praten en stelt hen op de hoogte van het vervolgtraject. 7. Hij bespreekt i.o.m. het interne zorgteam de mogelijkheden tot hulp met de ouders. 8. Hij koppelt alle informatie weer terug naar de mentor. 9. Hij zorgt ervoor dat het incident wordt geregistreerd in het leerlingvolgsysteem (magister) 10. Hij informeert het MT/directie indien nodig. Schorsing of verwijdering Wanneer de pester in zijn gedrag geen verbetering laat zien, dan kan de school overgaan tot een interne of externe schorsing van een dag. Als er ook daarna geen verbetering in het pestgedrag wordt geconstateerd, kan een leerling meerdere dagen worden geschorst of worden verwijderd van school. Verwijdering van school vindt pas plaats wanneer GroeneWelle geen verantwoordelijkheid meer kan dragen voor de veiligheid van de overige leerlingen of medewerkers als gevolg van het gedrag van de pester. In overleg met ouders, leerplicht en intern zorgteam wordt dan een leerplaats buiten GroeneWelle gezocht. Een dergelijke maatregel wordt volgens het schorsingsprotocol opgelegd en gemeld aan de Inspecteur voor het Onderwijs. 11

12 De taak van docenten en andere medewerkers De docenten en bijvoorbeeld conciërges hebben vooral een signalerende rol. Wanneer zij pesten waarnemen of pestgedrag vermoeden, wordt er van hen verwacht dat zij hierop adequaat reageren. Dit kan bijvoorbeeld bestaan uit het aanspreken van de pester. Daarnaast melden zij pestgedrag bij de mentor. Deze kan dan een start maken met de aanpak van het pestincident. De rol van het interne zorgteam Het interne zorgteam VO bestaat uit de coördinator leerlingenzaken, coördinator leerlingbegeleiding en de zorgcoördinator. Het biedt waar nodig ondersteuning aan mentoren tijdens de verschillende fasen in het proces. Het biedt individuele begeleiding (op vrijwillige basis) aan de pester en de gepeste leerling. Het biedt een sociaal-emotionele training (SoVa) aan voor het eerste en tweede leerjaar. Het biedt een begeleidingstraject in de Groen+ voorziening, door leerlingbegeleiders of SMW. 6. Digitaal pesten Hoewel er in de basis geen verschil is tussen echt pesten en digitaal pesten, is de aanpak hiervan ingewikkelder. Dit komt onder andere omdat er bij digitaal pesten geen onderscheid is te maken tussen schooltijd en vrije tijd. Hierdoor is het voor een pester mogelijk om zijn slachtoffer 24/7 lastig te vallen. Een gepeste leerling heeft dan ook het idee dat er geen ontsnappen mogelijk is aan de acties van zijn pester. Hierdoor kunnen de gevolgen voor een gepeste leerling veel groter zijn dan bij normaal pesten. Ook delen leerlingen heel gemakkelijk persoonlijke informatie via diverse sociale media. Daarbij hebben leerlingen het idee dat de informatie die gedeeld wordt via sociale media veilig is. Vervolgens ligt de informatie letterlijk op de digitale straat. Om deze reden is het belangrijk dat rondom het gebruik van mobiele telefoon en sociale media ouders en school op dezelfde lijn zitten. Bij digitaal pesten kan dit niet alleen worden opgelost door het op school aan te pakken. Ouders zullen hier ook tijd en aandacht aan moeten geven. Op GroeneWelle geven mentoren leerlingen in de mentorlessen tips en gedragsadviezen voor communicatie via digitale media. Voor leerlingen in klas 1 en 2 wordt er ieder jaar een project georganiseerd. In klas 1 is het thema Pestgedrag. In klas 2 is het thema Gebruik en misbruik van sociale media. 12