AFZET: voorbereiding ZWEEFFASE: het bezoek aan de voorstelling LANDING: samen napraten

Transcriptie

1

2 s-hertogenbosch, oktober 2017 Beste docent, Binnenkort ga je met een groep leerlingen naar Kruistocht, een voorstelling gebaseerd op dat dikke boek van Thea Beckman over die kinderen die heel ver moeten lopen en die ene jongen in die moderne broek. Je bent kunstvakdocent of docent maatschappijleer, geschiedenis of misschien wel Nederlands. Je geeft les op een witte of een zwarte school, of een grijze. Je koos voor deze voorstelling omdat je het boek Kruistocht in spijkerbroek een van je eigen favorieten is/was. Of omdat je leerlingen het moeten (of mogen) lezen. Je koos ervoor omdat je een van de makers, Marjolijn van Heemstra, Sadettin Kirmiziyüz of Jetse Batelaan interessant vindt. Je koos er misschien wel voor, omdat je las over de thema s van de voorstelling: vijanddenken, kuddegedrag, fake news of de grote strijd tussen Oost en West. Omdat die thema s een belangrijk gespreksonderwerp zijn in je lessen of om dat je ze juist bespreekbaar wilt maken op je school. Je bent misschien op zoek naar nuance of naar een helder verhaal of allebei. Kortom, je hebt je eigen redenen om met leerlingen naar deze voorstelling te gaan. Je hebt je verwachtingen over wat de voorstelling zal brengen. Je hebt je eigen verhaal. Leerlingen hebben hun eigen verhalen en voorkennis. We willen daaraan rond de voorstelling graag de ruimte geven. We gebruiken daarvoor de metafoor van een sprong. Want we denken dat het kijken naar een voorstelling actief is, dat je ervoor moet werken. Dat je ook als publiek een beweging moet maken. AFZET: voorbereiding ZWEEFFASE: het bezoek aan de voorstelling LANDING: samen napraten We hopen dat je met deze lesbrief voldoende in handen hebt om met leerlingen in gesprek te gaan. We komen ook graag zelf naar school toe om een inleiding te geven, of verzorgen een nagesprek met de makers na afloop van de voorstelling. Als je dat wilt, neem dan vooral contact op! Alvast een fijne voorstelling gewenst! met een hartelijke groet, Erica van de Kerkhof educatie erica@artemis.nl /

3 AFZET: een voorbereiding op de voorstelling Voor een voorbereiding op het bezoek zijn er verschillende routes mogelijk. Het is fijn als leerlingen weten wat ze te wachten staat. Wellicht de belangrijkste vraag: Wat heeft deze voorstelling met hen, met nu te maken? Waarom wordt er nu een voorstelling over kruistochten gemaakt? Verschillende onderwerpen kunnen in deze voorbereiding al even langs komen. HET BOEK Kruistocht in spijkerbroek KRUISTOCHTEN (in de Middeleeuwen en nu) STRIJD TUSSEN OOST EN WEST FAKE NEWS VIJANDDENKEN de jaren 1970/80/90 - THEATER OVER EEN BOEK In de bijlage bij deze brief worden deze verschillende onderwerpen aangestipt met link naar de voorstelling. Steeds worden vragen geformuleerd ter bespreking in de klas. Zo wordt de link met de voorkennis en ervaringen van leerlingen gemaakt. Dat helpt hen om de connecties in de voorstelling te maken. Als afsluiting is het fijn om even naar de trailer van de voorstelling te kijken. Daarin vertellen Marjolijn en Sadettin heel kort over de voorstelling en zien de leerlingen hen dus al even aan het woord. Mocht je verder geen tijd hebben, kan het ook iets zijn om enkel deze even te laten zien. Zie ZWEEFFASE: het bezoek aan de voorstelling Het is geen gemakkelijke, hapklare, voorstelling. Hij vraagt concentratie. Sadettin en Marjolijn hebben veel te vertellen. Het is een persoonlijk verhaal, maar vooral een verhaal over ons, mensen in Nederland, België, Europa, de wereld. Het is een soort geschiedenisles. Het is een verhaal over een vakantie naar Frankrijk, maar vooral over vijanddenken en fake news, over een strijd tussen Oost en West, toen en nu. Zeker actueel, ook voor de leerlingen. Marjolijn en Sadettin spelen zichzelf, maar het is een uitvergrote versie van zichzelf. Ze vergroten hun verschillen uit, ze zijn meer Saraceen Turk versus afstammeling van een kruisvaarder witte Nederlander dan ze ooit zijn. Ze willen het grote verhaal scherp krijgen, ze verduidelijken én nuanceren. Overigens: Achter het verhaal van Marjolijn en Sadettin is er ook een beeld: een leger van jongeren loopt voortdurend van links naar rechts, een constante stroom. Eerst zien we enkel hun schaduw, later worden ze steeds zichtbaarder. Af en toe laten ze van zich horen op een bijzondere manier. Dat zul je wel zien. Het is ook fijn om af en toe te focussen op dat lopende leger, geeft niets LANDING: samen napraten over de voorstelling We hopen vooral dat de voorstelling stof tot nadenken geeft. Dat er gesprekken ontstaan over je eigen beleving bij de verschillende thema s. Dat jongeren aan het denken worden gezet over hun eigen verhouding ertoe en over hun mogelijkheden om er iets mee (aan) te doen. Het gesprek na afloop kan draaien om dezelfde thema s. Hoe hebben de leerlingen de voorstelling ervaren? Voelden zij zich aangesproken? Waren ze het eens met Marjolijn, met Sadettin, met alles, of met sommige dingen juist niet? Wat zouden zij doen als zij, net als Dolf, werden teruggeflitst naar de Middeleeuwen en in een kinderkruistocht terecht kwamen? Maar meer nog : zien zij een rol voor Dolf in deze tijd? En welke dan? NOGMAAL een inleiding of nagesprek met of door ons kan ook. Neem contact op met erica@artemis.nl /

4 HET BOEK Kruistocht in spijkerbroek van Thea Beckman WIE VAN JULLIE HEEFT KRUISTOCHT IN SPIJKERBROEK GELEZEN? (OF DE FILM GEZIEN?) WIE KAN ER IETS VERTELLEN OVER HET BOEK? Heb je het boek zelf gelezen? Hebben de leerlingen het gelezen? Of de film gezien? Dat is het fijnste startpunt. Samen het verhaal van het boek weer even terughalen. (Er zijn wat verschillen met de film, maar die zijn niet heel inhoudelijk. Wellicht ontdekken jullie die samen.) In het heel kort, om je geheugen even op te frissen: De 16-jarige Dolf wordt door een teletijdmachine teruggeflitst naar de Middeleeuwen. Hij komt terecht in een Kinderkruistocht. De kinderen zijn vanuit Duitsland op weg naar Jeruzalem, het Heilige Land, om het te bevrijden van de Saracenen. De kinderen zijn aangespoord door Stefaan, een herdersjongen die een visioen kreeg: hij moest op weg gaan naar Jeruzalem, de Middellandse zee zou voor hem wijken en God zou hem daarna helpen om het Heilige land te bevrijden. Dolf gelooft het verhaal niet. Hij heeft er immers in de 20e eeuw niets gehoord over dat wijken van de zee. Hij is wel benieuwd hoe het verder zal gaan, hij wil de kinderen beschermen en besluit om met de kinderen mee te gaan. Onderweg beschermt hij de kinderen tegen allerlei gevaren, o.a. met inzet van zijn 20e eeuwse kennis over geografie en ziektes. Ze komen aan bij de Middellandse Zee en die blijkt niet te wijken. De kinderen verspreiden zich en Dolf wordt uiteindelijk weer naar zijn eigen tijd geflitst. WAT WEET JE OVER DE MIDDELEEUWEN? WAT WEET JE OVER KRUISTOCHTEN? IS HET BOEK ECHT? IS HET VERHAAL ECHT? ZIJN DE KINDERKRUISTOCHTEN ECHT? HOE WEET JE DAT OF HOE KUN JE DAT WETEN? (mooie aanleiding voor gesprek over FAKE NEWS) DE JAREN WAT WEET JE OVER HET EIND VAN DE 20e EEUW? ( ) Het boek Kruistocht in spijkerbroek is geschreven in De makers van de voorstelling lazen het boek in de jaren 90. De wereld zag er toen echt anders uit dan nu. Onderwerpen als: koude oorlog (met name tussen Rusland en de VS), muur in Berlijn, Afghanistan was communistisch

5 KRUISTOCHTEN WAT WAREN KRUISTOCHTEN IN DE MIDDELEEUWEN? WAAROM WAREN ER KRUISTOCHTEN? Twee aandachtspunten: Saracenen: werd al door klassieke schrijvers in de 1e eeuw gebruikt voor een Noord-Arabisch volk dat zich lange tijd verzette tegen de Oost-Romeinse keizers en zich al vroeg (8e eeuw) bekeerde tot de islam. In de loop van de middeleeuwen werd de term uitgebreid naar alle moslims en later alle tegenstanders van de christenen, of ze nu Arabisch, Perzisch of Turks waren. Het is onzeker of de in de middeleeuwen gebruikte benaming verband houdt met het volk waaraan gerefereerd werd in de klassieke oudheid. De Saracenen waren in de middeleeuwen berucht in Europa als piraten en plunderaars. Van kinderkruistochten weten we niet helemaal of het echt is. Er wordt in vroege Latijnse bronnen geschreven over kruistochten in 1212 door pueri, hetgeen jongen of slaaf kan betekenen. Er zijn twee van deze tochten bekend: een in Duitsland en een in Frankrijk. Op de Duitse kruistocht baseerde Thea Beckman haar verhaal. De Franse tocht is basis in de voorstelling. In beide gevallen is er sprake van een herdersjongen die een visioen krijgt dat hij met een legioen van kinderen naar het Oosten moet trekken en dat de Middellandse zee voor hen zal wijken. Denk ook nog aan begrippen als: heilige oorlog, het heilige land, Jeruzalem, (evt. paus Urbanus II, de aanstichter van de kruistochten) en evt. Jihad. WAAROM ZOU JE NU EEN VOORSTELLING OVER KRUISTOCHT IN SPIJKERBROEK WILLEN MAKEN? Een associatie met vluchtelingenstromen ligt voor de hand en speelt zeker ook een rol in de voorstelling. Al is het wel goed te benoemen dat vluchtelingen nu niet op kruistocht zijn, ze voeren geen heilige oorlog, ze vluchten weg van een oorlog. Hieronder een stukje uit het script van de voorstelling. Marjolijn en Sadettin sommen momenten waarop zij terugdachten aan het boek. Een duiding van waarom het voor hen actueel is. Zijn al deze gebeurtenissen voor leerlingen bekend? Het is overigens echt niet noodzakelijk voor het begrip van de voorstelling om ze allemaal te kennen. HOE VER IS HET VERSTE DAT JE OOIT GELOPEN HEBT? WAARVOOR ZOU JIJ BEREID ZIJN HEEL VER (1500 KM) TE LOPEN? Voor welk hoger doel een doel dat verder gaat dan jouw persoonlijke gewin? (want voor 1 miljoen euro willen we misschien allemaal wel) En is er dan een specifieke plek waar je naar toe zou moeten/willen lopen? Mensen die je mee zou willen nemen? Het is interessant om in dit verband een van de columns van Sadettin Kirmiziyüz voor de Groene te lezen. Hij schrijft over een van de jongeren die zich aanmeldde voor het jongerenleger, maar uiteindelijk toch niet kon meedoen.

6 Tekst uit de voorstelling Kruistocht, een voorstelling gebaseerd op dat dikke boek van Thea Beckman over die kinderen die heel ver moeten lopen en die ene jongen in die moderne broek. Ik moest weer denken aan kruistocht in spijkerbroek op 16 september 2001, vijf dagen na de aanslagen op de Twin Towers: George Bush. We re gonna smoke them out of their holes. This new crusade will take a long time. En de beelden die herhaald werden van hoe hij in een spijkerbroek op de wrakstukken van de Twin Towers staat. M: Ik dacht eraan in november 2004 toen na de moord op Theo van Gogh de brief van Mohammed B in het nieuws kwam. U bent niet de eerste en ook niet de laatste die zich aansloot bij een Westerse kruistocht tegen de islam. Ik moest eraan denken toen ik in de Dabiq, een glossy van IS, zag, met foto s van slachtoffers van de aanslag in Manchester, een foto van een concertzaal vol dode kinderen, huilende agenten, wanhoop en dan daaronder: bij een schaamteloos concert in Manchester werden dertig kruisvaarders gedood. Kruisvaarders. De jongste was acht. M: Ik dacht eraan in april 2006, toen dat bandje van Bin Laden naar buiten kwam, waarin hij het Westen verweet een nieuwe kruistocht te voeren. En toen verscheen er een foto in de krant, de hele familie Bin Laden in de jaren zeventig op vakantie in Zweden. Soort Arabische von Trapps- Allemaal in spijkerbroek. Wijde pijpen, hippe kapsels, en dan de zesde van links is Osama. En vlakbij die foto de kop: Bin Laden op kruistocht. Ik dacht er aan bij het manifest van Anders Breivik in 2011, die extreemrechtse terrorist die 69 linkse jongeren dood schoot en het Westen opriep tot een kruistocht tegen de multiculturele samenleving. M: Ik dacht er aan toen in 2014 de eerste Jihadi s in het nieuws kwamen die vanuit hier het vliegtuig namen naar het kalifaat om tegen de Westerse kruisvaarders te gaan vechten. Ik dacht eraan toen begin dit jaar Wilders zei dat 50 miljoen moslims bereid zijn geweld te gebruiken tegen het Westen omdat ze geloven dat er een kruistocht wordt gevoerd tegen de islam. M: Ik dacht eraan toen vorige week mijn boze witte buurman zei dat het tijd wordt voor een nieuwe kruistocht als we Europa willen behouden. De comeback van de kruistochten. Bizar.

7 VIJANDDENKEN (zeker ook bij de LANDING interessant) WIE IS JOUW GROOTSTE VIJAND? WIE ZIJN ONZE GROOTSTE VIJAND? WIE ZIJN ONS DAN? WAAROM ZIJN ZIJ ONZE VIJAND? Bestaat vijanddenken voor de leerlingen, dichtbij ver weg? Vijanddenken klinkt heel groot, dichtbij gaat het eerder over vooroordelen en generaliserende uitspraken. IS ER VOLGENS JOU SPRAKE VAN EEN STRIJD TUSSEN OOST EN WEST NU? VAN VIJANDDENKEN OVER EN WEER? Waar merk je dat aan? Het is fijn om het hier dan te hebben over de grote en de kleine verhalen. Over dichtbij en veraf. Een lijstje dat je misschien nog kan helpen in het denken over vijanddenken TIEN PRINCIPES OORLOGSPROPAGANDA (professor Anne Morelli-ULB, 2001) 1. Wij willen geen oorlog 2. Het andere kamp is de enige verantwoordelijke voor de oorlog 3. De vijandelijke leider lijkt op de duivel 4. Wij verdedigen een nobele zaak, geen particuliere belangen 5. De vijand begaat bewust wreedheden; wij onopzettelijke blunders 6. De vijand gebruikt illegale wapens 7. Wij lijden zeer weinig verliezen, de verliezen van de vijand zijn enorm 8. Kunstenaars en intellectuelen steunen onze zaak 9. Onze zaak is heilig 10. Wie aan onze propaganda twijfelt, is een verrader Haar belangrijkste advies: twijfel aan alles...stel vragen!

8 FAKE NEWS HOE WEET JE OF NIEUWS ECHT IS? Of het klopt. FEITEN en feitjes, meningen Er zijn wel wat handige bronnen te vinden die je kunnen helpen hierbij: In dit filmpje laten 2 meiden zien hoe je met dezelde opnames twee volledig verschillende nieuwsberichten kunt maken. In dit filmpje van 24 november 2016 toont fotograaf Jimmy Kets hoe hij met zijn foto s kan manipuleren. Die dag ontwaakte Brussel onder dreigingsniveau 4. Scholen en andere openbare gebouwen bleven dicht, militairen en politieagenten domineerden het straatbeeld, de pleinen waren verlaten. Of toch niet? Hoe lang duurt het voordat de Europese bevolking echt in de minderheid is? THEATER OVER EEN BOEK WAT VERWACHT JE VAN KRUISTOCHT, EEN VOORSTELLING GEBASEERD OP DAT DIKKE BOEK VAN THEA BECKMAN OVER DIE KINDEREN DIE HEEL VER MOETEN LOPEN EN DIE ENE JONGEN IN DIE MODERNE BROEK? Het is niet het boek nagespeeld! Het boek is het startpunt van een nieuw verhaal. Makers Marjolijn van Heemstra (soms vervangen door Lizzy Timmers) en Sadettin Kirmiziyüz spelen zichzelf in deze voorstelling. Ze verhouden zich tot het boek, tot de geschiedenis en tot het nu. Over de voorstelling zijn al verschillende stukken in de kranten en online verschenen. Er zijn interviews met de makers en recensies. Via de website van Theater Artemis kun je deze terugvinden: Mooi is ook de serie columns in de Groene Amsterdammer, die Sadettin gewijd heeft aan zijn tocht naar Frankrijk en het maken van de voorstelling. Een fijn kijkje achter de schermen.

9