Hoe bereidt Noord-Holland zich voor op calamiteiten in het sociaal domein? Inspiratie en informatie voor Noord-Hollandse gemeenten

Transcriptie

1 Hoe bereidt Noord-Holland zich voor op calamiteiten in het sociaal domein? Inspiratie en informatie voor Noord-Hollandse gemeenten

2 Inleiding Vanaf 1 januari 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor de uitvoering van de Jeugdwet, de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de Participatiewet. Hierbij hoort ook dat gemeenten duidelijk weten hoe te handelen als het misgaat. Bijvoorbeeld bij mishandeling of overlijden van een cliënt, bij agressie naar medewerkers en bij klachten. Wat is de rol van de gemeente bij een calamiteit in het sociaal domein? En hoe bereiden gemeenten in Noord-Holland zich voor op calamiteiten? Voorbeelden uit de regio Op donderdag 8 oktober 2015 organiseerde het Kenniscentrum Wmo en Wonen met de gemeente Zaanstad een kennisbijeenkomst over de vraag: Hoe bereiden gemeenten zich voor op calamiteiten in het sociaal domein? In deze factsheet bundelen wij actuele informatie over dit thema: Afsluiting Provinciale Sociale Agenda Dit document is de derde in een reeks van vijf. Eerder verschenen Communicatie in transformatie en Zicht op beschermd wonen in Noord- Holland. Met de afsluiting van de Provinciale Sociale Agenda bundelt het Kenniscentrum tot eind 2015 relevante opgedane kennis met ondersteuning van de Provincie uit Noord-Hollandse gemeenten en regio s. Landelijke definities en publicaties; drie interviews met professionals over de rol die zij spelen; en tien tips die op de bijeenkomst werden gegeven. Conferentie Tijdens de provinciale conferentie Tot hier en nu verder op 3 december staan we in de Philharmonie in Haarlem samen stil bij opbrengsten van de regionale samenwerking en de opgaven voor de verdere transformatie van het sociaal domein. Het programma is bekend. Kijk voor meer informatie op de website van het Kenniscentrum Wmo Wonen en meld je aan! 2

3 Het gaat om de mensen die de telefoon opnemen. Remco van der Tol 3

4 Remco van der Tol Casemanager team Vangnet, gemeente Zaanstad In mei 2014 is binnen de gemeente Zaanstad het team Vangnet opgericht. Remco van der Tol is één van de casemanagers. Hij is zes jaar in dienst van de gemeente Zaanstad. Hiervoor werkte hij bij de GGD (crisisdienst) en Bureau Jeugdzorg in Amsterdam. Wij bemensen de piketdienst en zijn de eersten die gebeld worden in het geval van een calamiteit. Daarnaast voorkomt het team Vangnet calamiteiten. In ons team werken mensen met vakinhoudelijke kennis, kennis van het gemeentelijk apparaat en analytisch vermogen. Naast meedenken en sturen hebben wij het mandaat om bepaalde voorzieningen toe te kennen, ook als regelgeving dit niet toestaat. Het team Vangnet werkt niet met definities en contra-indicaties. Daarmee zou je situaties en casuïstiek uitsluiten en ben je geen vangnet meer. In eerste instantie werden wij wel eens lastig ervaren. Inmiddels is het draagvlak sterk vergroot. Daar ben ik trots op. trends zien we? Dit jaar hebben wij bijvoorbeeld meegewerkt aan een calamiteitenprocedure voor het maatschappelijk domein. Het is ons gelukt om het hele stappenplan op twee A4 te krijgen (zie volgende pagina, red.). Het belangrijkste inzicht voor het stappenplan? Het gaat uiteindelijk om de mensen die de telefoon opnemen. Op het stappenplan staan zes telefoonnummers van professionals die snel een analyse kunnen en durven te maken. Deze professionals kunnen inschatten wat de eerste paar uur nodig is en wat daarna. Hun competenties zijn belangrijker dan het protocol. Iedere calamiteit vraagt om een eigen aanpak, met daarin korte lijnen met de bestuurders. Onze werkzaamheden bestaan voor vijftig procent uit casuïstiek; het ondersteunen of sturen van professionals in vastgelopen of stagnerende casuistiek. De andere vijftig procent gaat over het leren van die vastlopers. Welke aanpassingen in beleid kunnen worden aangebracht? Welke 4

5 Calamiteitenprocedure Zaanstad Gemeente Zaanstad Stappenplan bij calamiteiten binnen het Maatschappelijk Domein Versie: 0.4 Datum: 22 september 2015 Justine Schlatmann, procesadviseur gemeente Zaanstad Stappenplan bij calamiteiten binnen het Maatschappelijk Domein Inwoner van Zaanstad is betrokken bij calamiteit 1.1 Instelling / gemeente signaleert FASE 1 (organisatie) binnen 3 uur Inspectie is geïnformeerd door instelling 1.2 Piket MD Piket MD Piket MD Piket MD Piket MD Beoordeelt melding calamiteit Type en zwaarte (triage) Organiseert direct een overleg Belt Wethouder Zorg of Burgemeester en de Ondersteuner / Secretaris en de Woordvoerder / Voorlichter Wethouder Zorg. Is het een beperkte calamiteit? Dan is overleg per telefoon of voldoende Stelt maatwerk actieteam samen Actieteam bestaat uit: 1. Wethouder Zorg / Burgemeester 2. Ondersteuner / Secretaris 3. Woordvoerder / Voorlichter Weth. Jeugd 4. Betrokken instelling / lokaal team 5. Specifieke teamleden (case-afhankelijk, bijv. casemanager Vangnet) Overlegt met actieteam Tijdens bijeenkomsten wordt de BOB vergaderstructuur gevolgd Beeldvorming Oordeelsvorming Besluitvorming Verdeelt acties in overleg met actieteam Checklist perscommunicatie Keuze passief of actief persbeleid Communicatieadviseur adviseert wethouder over perscontacten Vangnet levert inhoudsinformatie verkeer bewaren 5

6 Calamiteitenprocedure Zaanstad FASE 2 (organisatie) binnen 48 uur Vangnet Informeert naar zorg voor gezin van slachtoffer en/of dader Is opvang van het gezin geregeld? Zijn de andere kinderen veilig? Afstemmen met familierechercheur Politie Casusregisseur gezin blijft contactpersoon Actiehouder Informeert naar zorg voor direct betrokken personeel Vangnet Bespreekt met instelling zwaarte en spoedeisend Afdeling communicatie Kiest omgang met media feitenrelaas Checklist perscommunicatie Zo nodig meteen een eerste feitenoverzicht Keuze passief of actief persbeleid Communicatieadviseur adviseert Instelling maakt eventueel formeel feitenrelaas voor Inspectie, met afschrift aan gemeente wethouder over perscontacten Vangnet levert inhoudsinformatie Bestuurder (college) Informeert gemeenteraad Stuur persberichten cc. ook naar raad Eventueel raadsbrief opstellen (kan vertrouwelijk) Wethouder of burgemeester Bezoekt plaats delict (eventueel) Persconferentie(s) of persberichten FASE 3 (nazorg) binnen 2 maanden 3.1 Gemeente (vangnet) Ontvangt feitenrelaas van instelling (zie 2.3) Binnen 2 weken dient betrokken instelling een compleet overzicht te bieden Voor de mediastrategie is het soms wenselijk al eerder een verslag op hoofdpunten te krijgen 3.2 Vangnet Vraagt na bij inspectie of nader onderzoek is gewenst Bij instelling sprake van ernstige of herhaaldelijke calamiteit? Dan kan gemeente een onafhankelijkonderzoek laten uitvoeren Vangnet Evalueert calamiteit Directeur, vangnet en actieteam evalueren de calamiteit Korte lijn met directeur Afhandeling calamiteit adresseren Leereffect! Vangnet Informeert bestuurder 3.5 Bestuurder (college) Informeert Gemeente Raad Terugkoppelen van bevindingen naar gemeenteraad (en eventueel de Bestuurscommissie Veilig Thuis) als er een noodzaak is tot systeemaanpassingen Bevindingen ook terugkoppelen naar de directies van betrokken instellingen en wijkteams 3.6 Vangnet Werkt dossier bij en registreert Calamiteit is opgelost of onder controle 6

7 Wat zijn calamiteiten en incidenten? Wat zijn gangbare definities van calamiteiten en incidenten? Hieronder enkele definities, voorbeelden en relevante publicaties. Definities van calamiteit Nieuwe Jeugdwet 1 : Een onverwachte of niet-beoogde gebeurtenis die betrekking heeft op de kwaliteit van de jeugdhulp en die leidt tot ernstige schade of zelfs de dood van een jeugdige of ouder. Wmo 2015: Niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis, die betrekking heeft op de kwaliteit van een voorziening en die tot een ernstig schadelijk gevolg voor of de dood van een cliënt heeft geleid. Kanttekeningen Gemeenten kennen ook calamiteiten die niet strict binnen deze definities vallen. Bijvoorbeeld het overlijden van een persoon bij een brand die niet bekend is bij een hulporganisatie of de niet-natuurlijke dood van een kind over wie geen veiligheidsrisico s bekend zijn bij instanties. Deze calamiteiten vragen vaak wel om actie vanuit de gemeente, bijvoorbeeld voor publieke communicatie en/of onderzoek naar de oorzaken. Hoe komt het bijvoorbeeld dat het kind niet bekend was bij de instanties, zijn signalen goed bijeengekomen en geduid? Wat kunnen de gemeente/betrokken partijen hiervan leren? Noot 1 De samenwerkende inspecties verbreden op dit moment hun werkveld van jeugd naar het bredere sociale domein. Dit biedt inspecties en gemeenten de mogelijkheid om ook wanneer geen jeugdhulp betrokken is, maar wel andere zorg en ondersteuning in het volwassenendomein dan wel dat van werk en inkomen, toezicht uit te voeren. 7

8 Voorbeelden calamiteiten Ernstig huiselijk geweld/kinder- of oudere mishandeling Niet-natuurlijke dood cliënt Ernstige mishandeling van een hulpverlener (Vermoeden) ernstig seksueel misbruik Definitie Incident Incidenten zijn (in vergelijking met calamiteiten) relatief lichte verstoringen van de dagelijkse gang van zaken bij een instelling. Soms is het onderscheid tussen een calamiteit en een incident onduidelijk. Een incident kan afhankelijk van de kenmerken van een situatie overgaan in een calamiteit. Het is aan de primair betrokkenen (bijvoorbeeld zorgaanbieders) om daaromtrent de inschatting en afwegingen te maken en overeenkomstig te handelen. Bij twijfel is het raadzaam afstemming te zoeken. Incidenten hoeven de zorgaanbieders niet te melden, maar moeten door de zorgaanbieders zelf geregistreerd en geanalyseerd worden en tot verbeteracties leiden. Voorbeelden incident Verkeerde medicatie zonder ernstige gevolgen Weglopen uit een instelling van een jongere Verbaal geweld tegen hulpverlener Publicaties Handvatten voor gemeenten - Communicatie en afstemming bij een calamiteit Risico-regelreflex in de Jeugdzorg? Veiligheid en verantwoordelijkheid in het sociale domein 8

9 In West-Friesland heeft elke gemeente een eigen Toezichthouder Wmo. Mariska El Ouni-Huijser 9

10 Mariska El Ouni-Huijser Afdelingshoofd Welzijn en Toezichthouder Wmo, gemeente Opmeer Mariska is vanaf april 2015 Toezichthouder Wmo in de gemeente Opmeer. Op grond van deze functie neemt zij deel in de regionale werkgroep Wmo toezicht. Mijn functie heeft een preventieve en een representatieve kant. De wet schrijft voor dat de toezichthouder Wmo preventieve taken heeft op het gebied van maatwerkvoorzieningen, PGB s, kwaliteit en fraude. In oktober hadden we een kick-off van de ambtelijke regionale werkgroep Wmo toezicht. Alle zeven gemeenten nemen deel in de regionale werkgroep en elke gemeente heeft een eigen Toezichthouder Wmo. De audits gericht op kwaliteit van de zorgaanbieders pakken we regionaal op. We bepalen samen bij welke tien zorgaanbieders wij een audit willen laten uitvoeren in Dit kunnen zowel partijen zijn waar het mogelijk minder goed gaat, als partijen die het goed lijken te doen. Naast de preventieve taken heb ik een representatieve taak. Ik ben aan zet als zich in Opmeer, in het sociaal domein een calamiteit of incident aandient. Het afgelopen jaar hebben we in Opmeer gewerkt aan het opstellen van een Sociaal calamiteiten protocol. Dit is vastgesteld door het college van Burgemeester en Wethouders. Wij zullen met diverse interne- en externe partijen met het protocol oefenen. Door te oefenen krijgen we de processen steeds beter in de vingers, ontstaat een soort chemie en kent een ieder elkaar niet alleen van een visitekaartje. De ervaringen van deze oefeningen kunnen wij gebruiken om, waar nodig, één en ander aan te scherpen. Tot slot heb ik contacten gelegd met de Inspectie Gezondheidszorg, de Inspectie Jeugdzorg en de Nederlandse Zorg Autoriteit. Het is belangrijk dat zij mij kunnen vinden als er vragen zijn of als er sprake is van een incident of calamiteit. Waar ik mij wel zorgen over maak is de vervangbaarheid. Als ik mijn been breek, wie pakt mijn rol dan op? Dit thema zal ik binnenkort bespreken. 10

11 Praktijk in Noord-Holland: 10 tips Het Kenniscentrum Wmo en Wonen inventariseerde onder acht Noord-Hollandse gemeenten hoe zij omgaan met calamiteiten in het sociaal domein en organiseerde op basis hiervan op 8 oktober een bijeenkomst over dit onderwerp. Dit leidt tot de volgende 10 tips voor gemeenten. 1. Neem de regie Meldingen over calamiteiten in het sociaal domein kunnen via verschillende partijen bij gemeenten binnenkomen. Politie, brandweer, onderwijs, burgers, (zorg)instellingen en de media zijn onder meer partijen die een melding kunnen doen. Ook bij de afhandeling van calamiteiten in het sociaal domein kunnen veel partijen betrokken zijn, waaronder uit andere domeinen als Openbare Orde en Veiligheid. De gemeente is, vanuit haar systeemverantwoordelijkheid, de aangewezen partij om de regie te nemen door de calamiteit te duiden (triage) en informatie en eventuele acties te coördineren, ook in relatie tot de andere domeinen. Dit vraagt om een sterk calamiteitenteam en goede afspraken; een team dat helder voor ogen heeft wat te doen bij diverse soorten calamiteiten en dat beschikt over juiste vaardigheden; afspraken met betrokkenen en mandaten om te mogen handelen. Onderstaande figuur van het COT (Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement, red.) kan gemeenten helpen overzicht te houden. De figuur biedt inzicht in alle thema s die van belang zijn tijdens een calamiteit. Bij een calamiteit gaat de eerste zorg uit naar het slachtoffer en directe omgeving. De instellingen en lokale teams spelen daarin een belangrijke rol. Daarnaast is een zorgvuldige afstemming en communicatie van betrokken instanties van belang om het leed van slachtoffer(s) en betrokkenen niet onnodig te vergroten en om de veiligheid van hen en eventuele anderen te waarborgen. De gemeente is vanuit haar regierol de aangewezen partij om na te gaan of aan alle relevante thema s aandacht is besteed. Betrokken instellingen zorgen vanuit hun eigenstandige verantwoordelijkheid voor de afhandeling van een calamiteit, ook richting de Inspectie. 11

12 Afbeelding: COT, met dank aan Marco Meesters 12

13 2. Zoek inspiratie bij OOV en GRIP-structuur Diverse gemeenten zoeken bij de ontwikkeling van hun protocol aansluiting bij de bestaande protocollen en afspraken die al gelden rondom Openbare Orde en Veiligheid (GRIP-structuur). Dit leidt bij een aantal gemeenten tot de vraag of deze protocollen en bijbehorende structuren goed toepasbaar zijn op calamiteiten in het sociale domein. Bij veiligheidscalamiteiten gaat het vaak om eenmalige, fysieke gebeurtenissen, zoals een brand of vechtpartij. Calamiteiten in het sociale domein zijn anders van aard en niet altijd even eenduidig. Daarnaast is de dynamiek bij fysieke calamiteiten over het algemeen anders dan bij een sociale calamiteit. Als de brand geblust is, kan daarna afgeschaald worden. Bij sociale calamiteiten is de eerste urgentie vaak relatief minder hoog, maar is de nasleep langer en de impact anders. Tip: Zoek afstemming met de afdeling Openbare Orde en Veiligheid en kijk samen welke elementen uit de GRIP op welk moment van toepassing zijn voor een protocol in het sociaal domein. wie vervolgens op welke wijze aan zet is. Het is goed dit onder te brengen in een compact, handelingsgericht protocol. In sommige gemeenten worden bestaande protocollen samengevoegd tot een uitgebreid document dat als naslagwerk bruikbaar kan zijn, maar in crisis situaties minder toepasbaar. Zorg daarom voor een duidelijk, handelingsgericht protocol en daarnaast ook voor een heldere instructie voor ketenpartners in geval zich een calamiteit voordoet. Zoals eerder vermeld, heeft Het Vangnet in Zaanstad het calamiteiten stappenplan op twee A4 samengevat (zie pagina 5 en 6). Daarnaast heeft Vangnet nog een korte instructie gemaakt voor zorgaanbieders over wat van hen wordt verwacht bij een calamiteit. Oefenen aan de hand van het protocol en fictieve casussen is een must. Oefenen kan onbekendheid tussen partijen verminderen, onduidelijkheden in het protocol of de instructie voor ketenpartners aan het licht brengen en de verantwoordelijkheden van verschillende partijen bespreekbaar maken. Ook dit draagt bij een het ontwikkelen van crisisvermogen. 3. Ontwikkel crisisvermogen Verschillende calamiteiten vragen om een eigen aanpak en niet alles kan gevangen worden in een protocol. Wel kan een protocol helpen crisisvermogen te ontwikkelen, door vooraf goed na te denken over wat er op de gemeente en betrokken partijen kan afkomen bij een calamiteit en 4. Stem regionale protocollen en lokale afspraken op elkaar af Veel calamiteitenprotocollen zijn in regionaal verband opgesteld. Er wordt regionaal ingekocht, maar gemeenten blijven zelf eindverantwoordelijk voor het maken van de afspraken met de aanbieders. Het is daarom nodig om protocollen lokaal uit te werken, bijvoorbeeld door gemeentelijke 13

14 partijen op te nemen en gemeentelijke telefoonnummers toe te voegen. De afstemming wat regionaal en wat lokaal gebeurt is niet altijd scherp. Taken, rollen verantwoordelijkheidsverdeling zijn niet altijd helder en expliciet. Het hierboven gepresenteerde schema van het COT kan ook hier behulpzaam zijn bij het maken van goede onderlinge afspraken en het over en weer afstemmen van verwachtingen. Daarbij is het noodzakelijk de lijnen met de bij de gemeente betrokken zorgaanbieders en andere mogelijke melders kort te houden om zo nodig snel te kunnen overleggen. 5. Zorg ervoor dat de juiste mensen de telefoon opnemen Met alleen een goed protocol ben je er niet; competenties zijn belangrijker dan protocollen. Zo hebben in Zaanstad zes mensen piketdienst en is 24/7 één van deze mensen te bereiken. Alle mensen die piketdienst draaien, zijn in staat om snel een analyse van de situatie te maken en durven dit ook te doen. Zij kunnen inschatten wat de eerste paar uur nodig is en wat daarna. Ruimte om te handelen en korte lijnen met bestuurders zijn andere voorwaarden voor de professionals met piketdienst. Een laatste advies: kies professionals die plezier hebben in deze activiteiten. het woord neemt, zal afhangen van de calamiteit. De burgemeester is verantwoordelijk voor Openbare Orde en Veiligheid, maar de wethouder sociaal domein heeft verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de zorg. Daarnaast zijn vaak nog andere partijen betrokken, zoals politie en/of zorgaanbieders. Coördineren en afstemmen met de media is een belangrijke taak van de gemeente. Langs elkaar heen communiceren van betrokkenen of foutieve informatie delen valt hiermee te voorkomen. Daarnaast is het belangrijk dat de gemeente zicht houdt op de geluiden via de sociale media en hier op reageert. 7. Wees zorgvuldig met privacygevoelige informatie In het geval van een sociale calamiteit is privacy een belangrijk thema. Privacy is vastgelegd in verschillende wetten (Jeugdwet, Wmo, WPB). Een calamiteit biedt ruimte om informatie te delen, maar dan dient goed afgestemd en vastgelegd te zijn wie welke informatie mag ontvangen, hoe informatie veilig wordt gedeeld en waar en hoe lang informatie wordt opgeslagen. Voor meer informatie hierover verwijzen we naar: 6. Zorg voor snelle en gecoördineerde communicatie bij maatschappelijk onrust Wanneer verwacht wordt dat een calamiteit maatschappelijke onrust veroorzaakt, is het belangrijk om de media snel te woord te staan. Wie 8. Voorkom de risicoregelreflex Onder druk vaak van de media worden maatregelen bedacht en beloofd die vaak niet realistisch of zelfs onwenselijk zijn; een overreactie. 14

15 De bestuurder moet het vermogen hebben om zijn betrokkenheid op een andere manier tot uitdrukking te brengen dan door daadkrachtig nieuwe regels aan te kondigen. Belangrijk daarbij zijn een goede mix tussen empathie en betrokkenheid bij een calamiteit. Lees ook: Risico-regel reflex in de jeugdzorg van het Ministerie BZK over dit onderwerp. 9. Leer van calamiteiten Door te leren van calamiteiten verklein je als gemeente de kans dat iets weer gebeurt. De gemeente kan vanuit haar verantwoordelijk op zoek gaan naar verbeteringen in het systeem: hebben we de zorg zodanig georganiseerd dat signalen voldoende bij elkaar komen, zijn er sluitende afspraken in bijvoorbeeld wijkteams, is er voldoende aanbod, is er een zorgaanbieder bij wie vaak incidenten/calamiteiten plaatsvinden? Onderzoek doen naar aanleiding van een calamiteit, maar bijvoorbeeld ook het uitvoeren van een jaarlijkse meta-analyse doen op alle incidenten en calamiteiten en uitkomsten van onderzoeken op casuïstiek niveau (bijvoorbeeld vanuit de Inspecties), kunnen daarvoor waardevolle informatie opleveren. Het is daarom belangrijk om evalueren en leren van calamiteiten een terugkerend, vast onderdeel te laten zijn van het gemeentelijk beleid. 10. Herzie het protocol geregeld Het sociaal domein is voortdurend in beweging. Daarom is het herzien van het protocol essentieel. Dit betekent onder andere: Houd alle namen en contactgegevens actueel; Informeer nieuwe instellingen over afspraken en routes; Pas het protocol aan de hand van nieuwe inzichten aan, onder meer na een calamiteit (zie tip 9) of nieuwe landelijke eisen. 15

16 Communicatieadviseurs worden nog vaak als de laatste schakel gezien, terwijl zij beleidsadviseurs veel werk uit handen kunnen nemen. Jara Hof 16

17 Jara Hof Communicatie adviseur in SED-gemeente en piketfunctie in de Veiligheidsregio Noord-Holland Noord Wat mij opvalt op deze bijeenkomst is dat de meeste aanwezigen de communicatieadviseur een vanzelfsprekende partner in het calamiteitenverhaal vinden. Dat vind ik erg fijn om te horen! Wellicht kan de samenwerking in de voorbereiding op calamiteiten en incidenten dienen als een voorbeeld voor de verdere samenwerking in het sociaal domein. Daar worden de communicatieadviseurs nog vaak als de laatste schakel gezien, terwijl zij de drukke beleidsadviseurs veel werk uit handen kunnen nemen. Sinds mei 2014 heb ik vanuit mijn werk als communicatieadviseur ook een piketfunctie in de veiligheidsregio Noord-Holland Noord. Eén keer in de acht weken draai ik piket. Dit houdt in dat ik die week vierentwintig uur per dag bereikbaar ben om mee te denken over incidenten en calamiteiten die bij de veiligheidsregio gemeld worden. Hier gaat het over fysieke calamiteiten, zoals brand, maar vanuit mijn ervaring met deze structuur denk ik natuurlijk graag mee over crisisteams en calamiteitenprotocollen voor het sociale domein. Ik zit in de werkgroep Toezichthouder Wmo en Calamiteiten protocol. Op die overleggen breng ik relevante onderdelen van de veiligheidsregio in en leer ik zelf meer over de inhoud van het sociaal domein. 17

18 18

19 Colofon Dit document is uitgegeven door het Kenniscentrum Wmo en Wonen Noord-Holland in samenwerking met de provincie Noord-Holland. Het Kenniscentrum biedt gemeenten in Noord-Holland een platform voor laagdrempelige kennisuitwisseling. Via de website wmowonen-nh.nl, een wekelijkse nieuwsbrief en gerichte kennisbijeenkomsten, stimuleert het Kenniscentrum het leren en kennisdelen rondom de Regionale Sociale Agenda s. Uitgave Kenniscentrum Wmo en Wonen in opdracht van Provincie Noord-Holland, november2015 Ontwerp Paul Bergman Fotografie Robert Lagendijk Uitvoering DSP-groep 19

20 Het Kenniscentrum verbindt Noord-Hollandse regio s in het sociaal domein