Studie benchmarking van de kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders - Extract /01/2012 -

Transcriptie

1 Studie benchmarking van de kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders - Extract /01/2012 -

2 Studie benchmarking kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders Doel Het doel van de studie benchmarking kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders is de kostenefficiëntie van de verschillende gemeentelijke rioolbeheerders te onderzoeken, te evalueren, te positioneren en terug te koppelen. Het einddoel is het voorstellen van een leertraject aan de gemeentelijke rioolbeheerders. Dit leertraject is tweeledig en omvat voor individuele rioolbeheerders zowel het verwerven van een diepgaand inzicht in de eigen werking (accenten, leemten) en een positionering ten opzichte van andere entiteiten (specialiteiten, pijnpunten). Opzet Een activiteiten- en indicatorinventaris werd opgesteld aan de hand van proceswadendelingen bij verschillende typologieën rioolbeheerders. Om de bevragingslast bij rioolbeheerders te minimaliseren werd gewerkt volgens twee parallelle sporen: het data light-benchmarkmodel (DL - gebaseerd op het VMM- Rapporteringsinstrument 2010) en het data heavybenchmarkmodel (DH - pilootstudie bij vijf pilootentiteiten - bevraging van additionele informatie buiten het VMM-Rapporteringsinstrument om). De resultaten van beide modellen werden teruggekoppeld naar de rioolbeheerders om de analyse te verfijnen. Het DL-benchmarkmodel laat een gedetailleerd inzicht in de eigen werking en een snelle positionering van de volledige populatie gemeentelijke rioolbeheerders die participeren aan het VMM-Rapporteringsinstrument toe. Het DH-benchmarkmodel breidt het DLbenchmarkmodel uit door middel van meer activiteiten, een groter detailniveau en adequatere indicatoren. Bevindingen Uit de studie blijkt dat werkelijke kostenefficiëntieverschillen zich meestal op een diep activiteitenniveau bevinden. Diepgaande activiteiten en indicatoranalyse is dus noodzakelijk om kostenefficiëntieverschillen te verklaren. De cascadestructuur van activiteiten en indicatoren laat een stapsgewijze verklaring van deze efficiëntieverschillen toe. Het DL-benchmarkmodel analyseert activiteiten en verklaart kostenefficiëntie tot op onderhouds en interventieniveau, het DH-benchmarkmodel tot op uitbestedingsniveau en eigen beheersniveau. De benchmarkstudie analyseert twee geaggregeerde activiteiten (exploitatie en uitbouw en vervanging van de rioleringsinfrastructuur) tussen drie benchmarkgroepen (gemeenten met rioolbeheer in eigen beheer, intercommunale rioolbeheerders en drinkwatermaatschappijen). Op exploitatieniveau leggen de verschillende typologieën rioolbeheerders de grootste nadruk op de exploitatie van het leidingennet (52% (van de totale exploitatiekost)), de straatkolken (21%) en de buffer- en infiltratievoorzieningen (17%). Individuele rioolbeheerders kunnen echter totaal verschillende accenten leggen in de exploitatieactiviteiten. Op uitbouw- en vervangingsniveau ligt de grootste nadruk op de aanleg en vervanging van het leidingennet (94%). De exploitatiekost per meter riool beschrijft de kostenefficiëntie van de geaggregeerde activiteit exploitatie (gemiddelde Vlaamse rioolbeheerder: 1,53 per meter riool). Deze indicator verschilt niet significant tussen gemeenten met rioolbeheer in eigen beheer en externe rioolbeheerders in De grootste drijver van deze indicator is de exploitatiekost leidingennet per meter riool (gemiddelde Vlaamse rioolbeheerder: 0,78 per meter riool). Gemeenten met rioolbeheer in eigen beheer hebben in 2010 een significant lagere exploitatiekost leidingennet per meter riool ( 0,65) dan externe rioolbeheerders. De exploitatiekost hydraulische structuren per pompstation (gemiddelde Vlaamse rioolbeheerder: per pompstation) en de exploitatiekost straatkolken per kolkreinigingsbeurt (gemiddelde Vlaamse rioolbeheerder: 3,00 per kolkreinigingsbeurt) verschillen niet significant tussen de verschillende typologieën rioolbeheerders. Aandachtspunten Een blind streven naar de laagste indicatorenwaarde is mogelijks nefast voor de effectiviteit. Een benchmark is een momentopname. Het herhaaldelijk uitvoeren leidt tot een grotere vergelijkbaarheid en betere conclusievorming. Communicatie en terugkoppeling naar participerende rioolbeheerders is van groot belang. Datakwaliteit, -beschikbaarheid en - betrouwbaarheid is cruciaal. Leertraject Het DL- en DH-benchmarkmodel laten beiden een diepgaand inzicht in de eigen werking en een gedetailleerde positionering ten opzichte van vergelijkbare entiteiten toe. Het identificeren van kostenefficiëntieverschillen moet een overdracht van best practices toelaten.

3 INHOUDSTAFEL 1. Inleiding Doelstellingen Benchmarkanalyse Eindbeschouwingen Het benchmarkmodel Leertraject gemeentelijke rioolbeheerders Bijlage A: Overzicht indicatoren data light-benchmarkmodel Bijlage B: Data heavy-benchmarkmodel - Resultatenfiche /01/2012 Studie benchmarking van de kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders Pagina 3 / 24

4 23/01/2012 Studie benchmarking van de kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders Pagina 4 / 24

5 1. INLEIDING In opdracht van de VMM ontwikkelde MÖBIUS een methodologie voor het uitvoeren van een benchmarkanalyse om de kostenefficiëntie van de verschillende gemeentelijke rioolbeheerders te onderzoeken, te evalueren, te positioneren en terug te koppelen. Het einddoel van deze benchmarkanalyse is het voorstellen van een leertraject aan de gemeentelijke rioolbeheerders. Dit leertraject is tweeledig en omvat voor de individuele rioolbeheerders: de mogelijkheid tot het verwerven van diepgaand inzicht in de eigen werking inzake rioolbeheer (accenten, leemten, specialiteiten, pijnpunten, ); een positionering met hieraan gekoppeld een leertraject met betrekking tot kostenefficiënte praktijken van andere rioolbeheerders. De benchmarkanalyse bestaat uit een evaluatie van de verschillende gemeentelijke rioolbeheerders op basis van indicatoren. Deze indicatoren werden afgeleid uit de analyse van de activiteiten inzake gemeentelijk rioolbeheer en vertegenwoordigen de belangrijkste / vaakst uitgevoerde activiteiten. Observatie van de indicatoren laat toe om de kostenefficiëntieverschillen bij het uitvoeren van rioolbeheerstaken te identificeren en te verklaren. De benchmarkanalyse wordt in eerste instantie uitgevoerd aan de hand van een data lightbenchmarkmodel dat opgesteld werd op basis van het huidige VMM-Rapporteringsinstrument Dit benchmarkmodel laat een snelle, eenvoudige basisvergelijking van alle gemeentelijke rioolbeheerders in Vlaanderen (die deelnemen aan het VMM-Rapporteringsinstrument) toe. Om tot de kernoorzaken van kostenefficiëntieverschillen te komen is echter i) een meer diepgaande activiteitenanalyse, ii) meer gedetailleerde informatie en iii) een meer gesofisticeerd indicatorenbestand noodzakelijk. Daarom wordt, als extensie op het data light-benchmarkmodel, een uitgebreidere pilootstudie uitgevoerd bij verschillende gemeentelijke rioolbeheerders 2 aan de hand van een data heavy-benchmarkmodel. In het heavy-model daalt de analyse af tot op het niveau van het uitbestedingsgedrag van de rioolbeheerders. Dit rapport vat de doelstellingen, resultaten en conclusies van de studie samen. Waar nodig wordt de opdeling tussen data light- en data heavy-benchmarkmodel gemaakt. Voor meer achterliggende informatie, wordt verwezen naar het volledige rapport. 1 Deze benchmarkanalyse gebeurt volledig anoniem aangezien geen expliciete vergelijking met betrekking tot pure indicatoren, maar het voorstellen van een leertraject, de overkoepelende doelstelling is van deze benchmarkstudie. 2 Een andere reden voor de pilootstudie is het minimaliseren van de bevragingslast bij de gemeentelijke rioolbeheerders. De mate van detail waar het data heavy-benchmarkmodel naar peilt, is tot op heden moeilijk te bevragen of niet aanwezig bij een aantal gemeentelijke rioolbeheerders. 23/01/2012 Studie benchmarking van de kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders Pagina 5 / 24

6 2. DOELSTELLINGEN De concrete, overkoepelende doelstelling van deze studie bestaat erin om de kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders in Vlaanderen in kaart te brengen en hieraan een leertraject te koppelen. Om deze overkoepelende doelstelling te bereiken worden een aantal mijlpalen gedefinieerd. Deze mijlpalen komen overeen met de belangrijkste projectfasen. Data light-benchmarkmodel Het uitwerken van een onderbouwde en transparante methodologie. Het formuleren van indicatoren die toelaten om de kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders in Vlaanderen doelmatig te onderzoeken. Deze indicatoren worden geformuleerd op basis van proceswandelingen bij gemeentelijke rioolbeheerders en zijn duidelijk en eenduidig, reproduceerbaar, meetbaar, specifiek en onderbouwd. De output van de benchmarkanalyse en het benchmarkmodel dient teruggekoppeld te worden met de gemeentelijke rioolbeheerders met als doel de methodologie en het benchmarkmodel verder te verfijnen. Om de concrete studie inzake kostenefficiëntie van het gemeentelijke rioolbeheer in Vlaanderen af te ronden is een duidelijke eindrapportering met betrekking tot de methodologie, indicatoren en benchmarkresultaten vereist. Dat a heavyrkmod benchma el Bovenstaande doelstellingen gelden eveneens voor het data heavy-benchmarkmodel. Het data heavy-benchmarkmodel dient een waardevolle en nuttige extensie te zijn voor het data light-benchmarkmodel door het verklaren van kostenefficiëntieverschillen op dieper niveau, het verschaffen van een beter inzicht in de eigen werking inzake rioolbeheer en het toelaten van een meer gedetailleerde positionering. De resultaten van de pilootstudie dienen teruggekoppeld te worden met de participerende pilootentiteiten om achtereenvolgens het data heavy-benchmarkmodel en de (eind)rapportering verder te verfijnen. Een overzicht van de indicatoren opgenomen in het data light-benchmarkmodel wordt gegeven in bijlage (bijlage B). 23/01/2012 Studie benchmarking van de kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders Pagina 6 / 24

7 3. BENCHMARKANALYSE In deze benchmarkanalyse werd omwille van methodologische redenen, een opdeling gemaakt tussen de verschillende typologieën van rioolbeheerders 3. Onderstaande figuur geeft een schematisch overzicht van de gehanteerde benchmarkgroepen 4. (n = aantal deelnemers per benchmarkgroep) Binnen elke benchmarkgroep kunnen individuele entiteiten worden vergeleken, zoals individuele gemeenten, intercommunales of drinkwatermaatschappijen. Het al of niet opnemen van een gemeente of entiteit in de benchmarkanalyse is afhankelijk van de participatie van de betrokken gemeente of entiteit aan het VMM-Rapporteringsinstrument 2010 en de validatie van deze gegevens door de VMM en MÖBIUS. LEESWIJZER In deze samenvatting ligt de focus op de resultaten van het data light-benchmarkmodel. De belangrijkste pluspunten van het data heavy-model worden bij de eindbeschouwingen weergegeven, tevens is er een voorbeeld fiche van één van de deelnemende gemeenten als bijlage (bijlage B)toegevoegd. Voor de volledige resultaten wordt echter verwezen naar het eindrapport. 3 In dit rapport wordt de term intercommunale gebruikt voor onafhankelijke intergemeentelijke samenwerkingsverbanden: Infrax West, Interaqua, Riobra, en IVEG (situatie anno 2010). In dit rapport wordt de term drinkwatermaatschappij gebruikt voor de rioolbeheerders die eveneens exploitant zijn van een openbaar waterdistributienetwerk: HidroRio (PIDPA), HidroGem (PIDPA), HidroSan (PIDPA), AquaRio (TMVW), RioP (VMW), Ri-Ant (AWW), VIVAQUA en IWVA (situatie anno 2010) (19% van de) Vlaamse gemeenten doen rioolbeheer in eigen beheer, hiervan worden 44 (36%) opgenomen in de basisset van de benchmark. 80 (26% van de) Vlaamse gemeenten behoren tot een intercommunale, hiervan wordt 100% opgenomen in de basisset van de benchmark. 108 (35% van de) Vlaamse gemeenten behoren tot een drinkwatermaatschappij, hiervan wordt 100% opgenomen in de basisset van de benchmark. 23/01/2012 Studie benchmarking van de kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders Pagina 7 / 24

8 ANALYSE VAN DE EXPLOITATIEACTIVITEIT De activiteit exploitatie omvat alle activiteiten met betrekking tot het onderhoud van het collectieve rioleringsnet en eventuele individuele zuivering. De exploitatieactiviteit wordt in het data lightbenchmarkmodel beschreven door de indicator exploitatiekost per meter riool 5. Deze indicator kan vergeleken en uitgedrukt worden voor de verschillende typologieën rioolbeheerders. 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1,0 1,53 1,54 rioolbeheerder n = 52 σ = 0,77 Exploitatiekost per meter riool gemeente (eigen beheer) n = 40 σ = 0,84 1,59 IC n = 4 σ = 0,44 1,41 DWM n = 8 σ = 0,42 riool. Binnen deze benchmarkgroepen is de spreiding opvallend lager. Vaststellingen: De gemiddelde rioolbeheerder in Vlaanderen spendeerde in ,53 per meter riool aan de exploitatie van het rioleringsnetwerk en andere infrastructuurelementen. Gemeenten die het rioolbeheer zelf doen, hebben gemiddeld een exploitatiekost per meter riool van 1,54. De spreiding is echter het hoogst in deze groep. Intercommunales en drinkwatermaatschappijen spendeerden in 2010 respectievelijk gemiddeld 1,59 en 1,41 per meter * Gemeenten met rioolbeheer in eigen beheer en externe rioolbeheerders verschillen niet significant op gebied van exploitatiekost per meter riool in Gemeenten met rioolbeheer in eigen beheer hebben een opvallend grotere spreiding in exploitatiekost per meter riool dan intercommunales en drinkwatermaatschappijen, wat kan wijzen op een grotere variatie in uitgevoerde (sub)activiteiten + 5 Enkele indicatoren worden uitgedrukt met als kostenbasis het aantal meter riool. Deze indicatoren worden berekend uitgaande van het aantal meter weg berioleerd (komende uit het VMM Financieringsmodel) aangepast naar boven toe door middel van een correctiefactor van 15% om te corrigeren voor aanwezige dubbele leidingen (RWA, DWA, ). Dit geeft uiteindelijk het aantal meter riool. 23/01/2012 Studie benchmarking van de kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders Pagina 8 / 24

9 Samenstellende componenten van de exploitatiekost per meter riool De exploitatiekost wordt verder geanalyseerd door deze op te splitsen in de onderliggende activiteiten. Onderstaande grafiek vergelijkt de verschillende benchmarkgroepen met elkaar in functie van het kostenaandeel van deze onderliggende exploitatieactiviteiten. 27% 16% 42% 20% 68% 26% 52% 6% 6% 4% gemeente (eigen beheer) Exploitatie leidingennet: gemiddeld 52% Breakdown totale exploitatiekost 7% IC Exploitatie straatkolken: gemiddeld 21% 18% DWM worden andere accenten gelegd. Exploitatie bufferen infiltratievoorzieni ngen: gemiddeld 17% Exploitatie buffer- en infiltratievoorzieningen Exploitatie KWZI's Exploitatie IBA's Exploitatie straatkolken Exploitatie leidingennet Exploitatie hydraulische structuren Vaststellingen: De drie grootste kostencomponenten binnen exploitatie zijn de kosten voor het leidingennet (gemiddeld 52%), de kosten voor de straatkolken (gemiddeld 21%) en de kosten voor buffer- en infiltratievoorzieningen (gemiddeld 17%). De verschillende types van rioolbeheerders verschillen niet significant qua opbouw van de kostenstructuur, wel In een volgende sectie worden deze (sub)activiteiten verder onderzocht en vergeleken voor de verschillende types rioolbeheerders. 23/01/2012 Studie benchmarking van de kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders Pagina 9 / 24

10 Exploitatie leidingennet Deze activiteit wordt beschreven door de indicator exploitatiekost leidingennet per meter riool. 1,6 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 0,78 rioolbeheerder n = 45 σ = 0,45 Exploitatiekost leidingennet per meter riool 0,65 gemeente (eigen beheer) n = 34 σ = 0,32 1,37 IC n = 4 σ = 0,33 1,10 DWM n = 7 σ = 0,48 Vaststellingen: Gemeenten die het rioolbeheer in eigen beheer doen hebben gemiddeld een exploitatiekost leidingennet per meter riool van 0,65. Externe rioolbeheerders, intercommunales en drinkwatermaatschappijen, hebben respectievelijk een gemiddelde exploitatiekost leidingennet per meter riool van 1,37 en 1,10. Gemeenten met rioolbeheer in eigen beheer hebben een significant lagere exploitatiekost leidingennet per meter riool in vergelijking met de intercommunales en de drinkwatermaatschappijen. Exploitatie straatkolken De indicator exploitatiekost straatkolken per kolkreinigingsbeurt beschrijft de activiteit exploitatie straatkolken. 3,4 3,2 3,0 2,8 2,6 2,4 2,2 2,0 3,00 2,97 2,97 rioolbeheerder n = 45 σ = 0,45 Exploitatiekost straatkolken per kolkreinigingsbeurt gemeente (eigen beheer) n = 34 IC n = 4 σ = 0,33 σ = 0,32 23/01/2012 Studie benchmarking van de kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders Pagina 10 / 24 3,20 DWM n = 7 σ = 0,48 Vaststellingen: Gemiddeld bedraagt de reinigingskost per kolkreinigingsbeurt 3. Geen van de benchmarkgroepen hebben een significant hogere of lagere exploitatiekost per kolkenreinigingsbeurt.

11 Exploitatiekost hydraulische structuren De kostenefficiëntie van deze activiteit kan beoordeeld worden door de observatie van de indicator exploitatiekost hydraulische structuren per Exploitatiekost hydraulische structuren per pompstation pompstation , ,29 rioolbeheerder n = 21 σ = 2514 gemeente (eigen beheer) n = 17 σ = ,00 IC n = 4 σ = 1233 Vaststellingen: De exploitatiekost hydraulische structuren per pompstation van gemeenten die het rioolbeheer zelf doen en intercommunales is vrij vergelijkbaar, zeker gezien de spreiding. Bij de gemeenten met rioolbeheer in eigen beheer is de spreiding echter aanzienlijk. Bij de intercommunales is dit minder. Exploitatie buffer- en infiltratievoorzieningen De activiteit buffer- en infiltratievoorzieningen omvat de exploitatie van infrastructuurelementen zoals grachten, waterlopen, Wadi s en wachtbekkens. Het VMM-Rapporteringsinstrument 2010 bevat geen additionele informatie omtrent deze activiteit buiten de absolute kost, vandaar dat het data light-benchmarkmodel geen verder inzicht kan verschaffen in de opbouw van deze activiteit. Het data heavy-benchmarkmodel deelt deze activiteit op in verschillende subactiviteiten en definieert gepaste indicatoren om kostenefficiëntieverschillen in beeld te brengen. Deze informatie is terug te vinden in het uitgebreide rapport. Exploitatie IBA s en KWZI s Activiteiten met betrekking tot de exploitatie van IBA s en KWZI s omvatten het preventieve onderhoud en de ad-hocinterventies. Tot op heden zijn er echter relatief weinig IBA s of KWZI gebouwd of beheerd door de gemeentelijke rioolbeheerders. Dit maakt dat gemeentelijke rioolbeheerders weinig rechtstreekse kosten met betrekking tot deze infrastructuurelementen dragen. Een tendens is wel dat gemeentelijke rioolbeheerders in de toekomst deze elementen meer in eigen beheer zullen beheren. 6 Drinkwatermaatschappijen worden voor dit onderdeel van de benchmark niet opgenomen wegens onbeschikbare data. 23/01/2012 Studie benchmarking van de kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders Pagina 11 / 24

12 * De exploitatiekost leidingennet (per meter riool) is een sterke determinant van de totale exploitatiekost (per meter riool). Gemeenten met rioolbeheer in eigen beheer hebben een significant lagere exploitatiekost leidingennet per meter riool dan externe rioolbeheerders in Voor de reiniging van straatkolken is er geen significant onderscheid tussen de besteding per reinigingsbeurt door de verschillende types rioolbeheerders. + ANALYSE VAN DE UITBOUW- EN VERVANGINGSACTIVITEIT De activiteit uitbouw en vervanging omvat alle investeringsactiviteiten met betrekking tot het uitbouwen en vervangen van infrastructuurelementen en wordt beschreven door de indicator uitbouw- en vervangingsuitgave per lopende meter weg Uitbouw -en vervangingsuitgave per lopende meter weg 1.222,05 rioolbeheerder n = 51 σ = ,97 gemeente (eigen beheer) n = 40 σ = ,26 IC n = 4 σ = ,90 DWM n = 7 σ = 457 Vaststellingen: Een gemiddelde Vlaamse rioolbeheerder spendeert ongeveer per lopende meter weg aan uitbouw- en vervanging van de rioleringsinfrastructuur. Een gemeente met rioolbeheer in eigen beheer spendeert gemiddeld meer per lopende meter weg dan intercommunales en drinkwatermaatschappij en. Intercommunales 7 Met de uitbouw- en vervangingsuitgaven worden de uitgaven gerapporteerd in de vorderingsstaten voor investeringsprojecten uitgevoerd tussen 2007 en 2010 bedoeld. De rapportering en hoogte van deze indicator is in belangrijke mate afhankelijk van de beschikbaarheid van de basis van deze indicator; het aantal lopende meters weg per project. Deze kwantiteit is niet voor elk investeringsproject beschikbaar. 23/01/2012 Studie benchmarking van de kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders Pagina 12 / 24

13 spenderen het minst. Deze conclusies dienen in het licht geplaatst te worden van de data beschikbaarheid in verband met deze indicator. Samenstellende componenten van de uitbouw- en vervangingsuitgave De uitbouw en investeringsuitgaven worden verder geanalyseerd door deze op te splitsen in de onderliggende activiteiten. Breakdown uitbouw- en vervangingsuitgave 85,47% gemeente (eigen beheer) 99,82% 98,86% IC het leidingennet. DWM Plaatsing afkoppelingen Uitbouw buffer- en infiltratievoorzieningen Plaatsing IBA's Plaatsing KWZI's Aanleg en vervanging leidingennet Vaststellingen: In tegenstelling tot de exploitatieactiviteit, waarbij verschillende significante activiteiten onderscheiden worden, is het beeld bij uitbouw en vervanging meer eenzijdig gericht naar het leidingennet. Bij de verschillende types rioolbeheerders ligt de grootste nadruk op de aanleg en vervanging van [ Elke typologie rioolbeheerder in Vlaanderen legt zeer nadrukkelijk het accent op de aanleg en vervanging van het leidingennet in hun investeringsbeleid tussen 2007 en ANALYSE VAN DE ONDERSTEUNINGSACTIVITEIT Het data light-benchmarkmodel bevat geen analyse van de ondersteuningsactiviteit aangezien het VMM- Rapporteringsinstrument dit gegeven niet bevraagt. In het data light-benchmarkmodel wordt deze ondersteuningskost vastgesteld als 1% van de exploitatiekost (1 jaar) en van de uitbouw- en vervangingsuitgave (3 jaar). Bijgevolg is deze kost enkel als absolute kost beschikbaar in het data lightbenchmarkmodel en wordt deze hier niet actief aan de benchmark onderworpen. Het data heavybenchmarkmodel bevraagt deze activiteit wel expliciet, deelt deze op in subactiviteiten en doet vervolgens een uitspraak in verband met de kostenefficiëntie. Deze informatie is terug te vinden in het volledige rapport. 23/01/2012 Studie benchmarking van de kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders Pagina 13 / 24

14 4. EINDBESCHOUWINGEN 4.1 HET BENCHMARKMODEL In deze sectie worden een aantal conclusies getrokken met betrekking tot het nut, de werking en het verdere gebruik van het data light- en heavy-benchmarkmodel: Zowel het data light- als data heavy-benchmarkmodel geeft een diepgaand inzicht in de eigen werking van individuele rioolbeheerders. Deze rioolbeheerders kunnen zich op deze manier een beeld vormen van waar zich de grootste accenten en leemten bevinden in hun rioleringsbeleid. Zowel het data light- als data heavy-benchmarkmodel kan kostenefficiëntieverschillen verklaren tussen individuele gemeentelijke rioolbeheerders en tussen verschillende typologieën gemeentelijke rioolbeheerders aan de hand van diepgaande activiteiten- en indicatoranalyse. Eenmaal kostenefficiëntieverschillen werden geïdentificeerd kan een doelmatig proces worden opgestart om de grondoorzaak van deze verschillen te achterhalen en een leertraject op te starten. Kostenefficiëntie wordt in beide benchmarkmodellen verklaard door middel van adequate indicatoren gelinkt aan werkelijke kostendrijvers. Het louter vergelijken van kosteninformatie leidt immers tot incomplete conclusievorming. Kostenefficiëntie kan enkel verklaard worden aan de hand van diepgaande analyse van indicatorinformatie aangezien werkelijke kostenefficiëntieverschillen zich meestal op een diep detailniveau bevinden. Het data heavy-benchmarkmodel is een waardevolle extensie voor het data light-model. Door het grotere detailniveau en de meer verfijnde indicatoren laat het data heavy-benchmarkmodel accurate conclusievorming toe tot op het onderhouds- en interventieniveau. Deze activiteiten kunnen op hun beurt telkens geanalyseerd worden tot op uitbestedings- of eigen beheerniveau. Dit laat toe kostenefficiëntieverschillen die zich op dit diepe activiteitsniveau bevinden toch te identificeren en te verklaren. Het data heavy-benchmarkmodel laat eveneens toe belangrijke activiteiten zoals de ondersteuningsactiviteit en de exploitatie van buffer- en infiltratievoorzieningen verder te analyseren. Een belangrijk aandachtspunt is dat elke benchmarkanalyse is uitermate gevoelig voor kwaliteit, betrouwbaarheid en beschikbaarheid van de inputdata. Het is ook belangrijk te stellen dat effectiviteit niet uit het oog verloren mag worden omwille van een blinde focus op efficiëntie. Een blind streven naar hoge kostenefficiëntie en, bijgevolg, de laagste indicatorenwaarden, mag niet ten koste gaan van effectiviteit. 23/01/2012 Studie benchmarking van de kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders Pagina 14 / 24

15 4.2 LEERTRAJECT GEMEENTELIJKE RIOOLBEHEERDERS Het uiteindelijke doel van het data light- en data heavy-benchmarkmodel is een hulpmiddel aanreiken in het opstarten van een leertraject voor gemeentelijke rioolbeheerders. Dit leertraject bestaat uit verschillende dimensies en kan op verschillende manieren worden geïnitieerd, afhankelijk van de voorkeur van de gemeentelijke rioolbeheerder. De data light- en data heavy-benchmarkmodellen verschaffen de gemeentelijke rioolbeheerder een uitgebreid inzicht in de eigen werking inzake rioolbeheer. De rioolbeheerder kan zich onder meer een beeld vormen van de huidige activiteiteninventaris. Het data heavy-benchmarkmodel is eveneens in staat het uitbestedingsgedrag van de rioolbeheerder in kaart te brengen. Op vlak van efficiëntie geeft het benchmarkmodel inzicht in de taken waarop de rioolbeheerder nadruk legt en in meer of mindere mate gespecialiseerd is. Ook de leemten en verbeterpunten kunnen op deze manier worden aangeduid Zowel het data light- als het data heavy-benchmarkmodel slaagt erin de gemeentelijke rioolbeheerder te positioneren ten opzichte van vergelijkbare entiteiten. In dit benchmarkmodel kunnen individuele rioolbeheerders zich vergelijken ten opzichte van elke andere entiteit op vlak van elke indicator. Op deze manier kan een entiteit zich een beeld vormen van zijn positie in het rioolbeheerderslandschap. Gerichte feedback omtrent best practices kan uitgewisseld worden binnen of tussen zogenaamde peer groups, zo kan elke entiteit leren van de anderen. Een benchmarkanalyse is in essentie een continu proces dat dient herhaald te worden in de tijd. Op deze manier kunnen een aantal belangrijk evoluties (zowel voor individuele rioolbeheerders als voor het volledige rioolbeheerderslandschap) geïdentificeerd worden. Elke gemeentelijke rioolbeheerder kan voor zichzelf een aantal doelstellingen voorop stellen (bijvoorbeeld in de vorm van een meerjarenplan) op vlak van exploitatie of uitbouw- en vervangingsindicatoren en opvolgen in welke mate deze doelstellingen worden bereikt. Gerichte bijsturing en positionering op dit verbeterplan is op elk moment van het jaar mogelijk. 23/01/2012 Studie benchmarking van de kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders Pagina 15 / 24

16 23/01/2012 Studie benchmarking van de kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders Pagina 16 / 24

17 BIJLAGE A: OVERZICHT INDICATOREN DATA LIGHT-BENCHMARKMODEL Indicatoren data light-benchmarkmodel Indicator N Indicator N-1 Indicator N-2 Exploitatiekost per meter riool Exploitatiekost hydraulische structuren per pompstation Onderhoudskost hydraulische structuren per pompstation Uitbouw -en vervangingsuitgave per lopende meter Exploitatiekost leidingennet per meter riool Interventiekost hydraulische structuren per pompstation Uitbouw -en vervangingskost per meter riool Exploitatiekost straatkolken per kolkreiniging Algemene kosten hydraulische structuren per pompstation Ondersteuningskost (absolute kost) Exploitatiekost IBA's per IBA Onderhoudskost leidingennet per meter riool Exploitatiekost KWZI's per IE Interventiekost leidingennet per meter riool Exploitatiekost buffer -en infiltratievoorzieningen (absolute kost) Algemene kosten leidingennet per meter riool Aanleg -en vervangingsuitgave leidingennet per lopende meter Reinigingskost straatkolken per kolkreiniging Plaatsingsuitgave KWZI's per IE Onderhoudskost IBA's per IBA Plaatsingsuitgave IBA's (absolute kost) Interventiekost IBA's per IBA Uitbouwuitgave buffer -en infiltratievoorzieningen per lopende meter Algemene kosten IBA's per IBA Plaatsinguitgave afkoppelingen per lopende meter Onderhoudskost KWZI's per IE Interventiekost KWZI's per IE Algemene kosten KWZI's per IE Aanleguitgave leidingennet per lopende meter Vervangingsuitgave leidingennet per lopende meter 23/01/2012 Studie benchmarking van de kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders Pagina 17 / 24

18 BIJLAGE B: DATA HEAVY-BENCHMARKMODEL - RESULTATENFICHE 23/01/2012 Studie benchmarking van de kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders Pagina 18 / 24

19 Studie benchmark kostenefficiëntie gemeentelijk rioolbeheer Resultatenfiche Gemeente X Rioolbeheer in eigen beheer? Het doel van de studie benchmarking kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders, uitgevoerd door de VMM in samenwerking met MÖBIUS, is de kostenefficiëntie van de verschillende gemeentelijke rioolbeheerders te onderzoeken, te evalueren, te positioneren en terug te koppelen. Het einddoel is het voorstellen van een leertraject aan de gemeentelijke rioolbeheerders. Dit leertraject is tweeledig en omvat voor individuele rioolbeheerders zowel het verwerven van een diepgaand inzicht in de eigen werking (accenten, leemten) en een positionering ten opzichte van andere entiteiten (specialiteiten, pijnpunten). Deze resultatenfiche is erop gericht enkele belangrijke kengetallen en conclusies omtrent de werking inzake rioolbeheer door de gemeente X mee te geven ten einde dit leertraject doelmatig op te starten. HET DATA HEAVY-BENCHMARKMODEL In het data heavy-benchmarkmodel wordt de kostenefficiëntie van het rioolbeheer beoordeeld aan de hand van relevante indicatoren die een diepgaand inzicht in de werking verschaffen. Voor het becijferen van deze indicatoren worden de gegevens uit het VMM-Rapporteringsinstrument 2010 (zowel de financiële als ecologische bevraging) aangevuld met financiële en ecologische informatie die in een interview met de betrokken gemeenten opgevraagd werd. Onderstaande figuur geeft een globaal overzicht van de via het data heavy-model onderzochte activiteiten. De activiteiten waaromtrent extra informatie werd bevraagd in een interview zijn aangeduid in het groen. Exploitatie Uitbouw en vervanging Ondersteuning Hydraulische structuren Aanleg leidingennet Premies uitbetalen Leidingennet Vervanging leidingennet Inventarisatie en modellering Aanbesteding projecten Straatkolken Plaatsing KWZI s Budgetteren IBA s KWZI s Buffer- en infiltratievoorzieningen Inspecties Plaatsing IBA s Uitbouw buffer en infiltratievoorzieningen Plaatsing van afkoppelingen Coördinatie projecten Databeheer Klantenbeheer Controle van aannemers en werftoezicht Subsidiebehandeling Andere operationele ondersteuning 8 8 De exploitatieactiviteiten worden verder opgesplitst, met name in preventief onderhoud, ad-hocinterventies en algemene kosten (zo ver gaat het VMM-Rapporteringsinstrument / Data light-benchmarkmodel niet). Op dit activiteitsniveau wordt eveneens het onderscheid tussen eigen beheer en uitbesteding bevraagd. Indien de activiteit wordt uitbesteed betreft de kost een uitbestedingskost, indien de activiteit in eigen beheer gebeurt werd zowel de personeels- als materiaalkost bevraagd. Ook voor de ondersteuningsactiviteiten wordt het uitbestedingsgedrag op eenzelfde manier bevraagd. Het nut van deze informatie komt later in deze resultatenfiche aan bod.

20 LEESWIJZER Deze resultatenfiche geeft achtereenvolgens een globaal overzicht, een diepteanalyse van de exploitatieactiviteit en een diepteanalyse van de ondersteuningsactiviteit weer. De observatie van kosten is zinvol om activiteiten waaraan de meeste middelen gespendeerd worden te identificeren. Bijhorende indicatoren geven zicht op de kostenefficiëntie van deze activiteiten. Vergelijking van de indicatorwaarden met de voorziene gemiddelden (gemeente in eigen beheer, intercommunale en drinkwatermaatschappij) laat rioolbeheerders toe zich te positioneren. GLOBAAL OVERZICHT: TOTALE KOST RIOOLBEHEER In de totale rioolbeheerkost wordt de activiteit uitbouw en vervanging benaderd vanuit het uitgaveperspectief. De totale investeringsuitgave ( ) maken 95% van de totale rioolbeheerkost uit. De exploitatie- en ondersteuningsuitgaven (2010) vertegenwoordigen 5% van de totale rioolbeheerkost ,36 ; 1% Gemeente X - uitsplitsing totale rioolbeheerkost ,23 ; 4% Exploitatie (2010) Uitbouw en vervanging Ondersteuning ( ) ,05 ; 95% Activiteit N Kost Indicator n Beschrijving Resultaat Gemeente (eigen beheer) Intercommunale Drinkwatermaatschappij 1. Exploitatie: ,00 Exploitatiekost per meter riool 1,63 1,54 1,59 1,41 2. Uitbouw en Vervanging (kosten): ,63 Uitbouw- en vervangingskost per met er riool 4,69 5,33 2,52 1,86 2bis. Uitbouw en Vervanging (uitgaven): ,05 Uitbouw- en vervangingsuitgave per lopende meter weg 1.515, ,00 738, ,00 3. Ondersteuning: ,36 / 1,15% / / / 23/01/2012 Studie benchmarking van de kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders Pagina 20 / 24

21 DIEPTEANALYSE: EXPLOITATIE Exploitatieactiviteiten: - Exploitatie hydraulische structuren - Exploitatie leidingennet - Exploitatie straatkolken - Exploitatie IBA s - Exploitatie KWZI s - Exploitatie buffer- en infiltratievoorzieningen - Uitvoeren van inspecties Gemeente X Entiteit B Entiteit C Entiteit D Entiteit E HS Onderhoud hydraulische structuren V V V V Interventies hydraulische structuren V G G V V Onderhoud leidingennet - Ruimen leidingennet V V V V L Onderhoud leidingennet - Slibtransport -en verwerking V V V V Interventies leidingennet V G EB G V K Reinigen straatkolken V V V EB V IBA KWZI Onderhoud KWZI's Interventies KWZI's Onderhoud IBA's V Interventies IBA's V Onderhoud grachten en waterlopen G EB V V V B&IV Interventies grachten en waterlopen V EB V V Onderhoud infiltratievoorzieningen Onderhoud bufferbekkens Controle rioolaansluitingen en afkoppelingen INSP Uitvoeren putcamera-inspecties Uitvoeren van mobiele inspecties V Volledig uitbesteed Eigen beheer Gedeeltelijk uitbesteed Niet uitgevoerd Gemeente X voert 47% van de geïnventariseerde taken uit (7 van de 17). Geen enkele taak wordt volledig in eigen beheer uitgevoerd. Het overgrote deel van de exploitatietaken worden uitbesteed. Gemeente X - Uitsplitsing exploitatiekost ; 3% Exploitatiekost hydraulische structuren Exploitatiekost leidingennet ; 41% 0 ; 0% 0 ; 0% ; 47% ; 9% Exploitatiekost straatkolken Exploitatiekost IBA's Exploitatiekost KWZI's Exploitatiekost buffer- en infiltratievoorzieningen (alle data uit 2010) Activiteit N-1 Kost Indicator n Beschrijving Resultaat Gemeente (eigen beheer) Intercommunale Drinkwatermaatschappij 1.A Exploitatie hydraulische structuren 5.892,20 Exploitatiekost hydraulische structuren per pompstation 1.178, , ,00 / 1.B Exploitatie leidingennet ,72 Exploitatiekost leidingennet per meter riool 0,77 0,65 1,37 1,10 1.C Exploitatie straatkolken 1.D Exploitatie IBA's 1.E Exploitatie KWZI's 1.F Exploitatie buffer- en infiltratievoorzieningen 1.G Uitvoeren van inspecties ,08 Exploitatiekost straatkolken/kolkreiniging 1,39 2,97 2,97 3,20 - Exploitatiekost IBA's per IBA Exploitatiekost KWZI's per IE ,23 / / / / / - / / / / / 23/01/2012 Studie benchmarking van de kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders Pagina 21 / 24

22 Binnen het exploitatiebeleid van de gemeente Gemeente X wordt het meeste gespendeerd aan de exploitatie van het leidingennet ( 47%) en de exploitatie van buffer- en infiltratievoorzieningen (41%). Beide activiteiten worden in dieper detail geanalyseerd Exploitatie leidingennet ,34 ; 64% - ; 0% Onderhoud leidingennet - ruimen ,93 ; 26% 9.283,45 ; 10% Onderhoud leidingennet - slibtransport -en verwerking Interventies leidingennet Algemene kosten (alle data uit 2010) Gemeente X spendeert het meest aan de interventies van het leidingennet (64%). Alle interventies worden uitbesteed. Interventiekost leidingennet ) Gemeente X Interventiekost leidingennet per interventie (uitbesteed) 307,69 per interventie (eigen beheer - In vergelijking met de volledig pilootstudie: Interventiekost leidingennet per interventie (uitbesteed) Interventiekost leidingennet per interventie (eigen beheer) Gemeente X Entiteit B Entiteit C Entiteit D Entiteit E 307, ,96-580, ,13-133,33 213,35 798,00 - Exploitatie buffer en infiltratievoorzieningen - ; 0% - ; 0% Gemeente X Onderhoud ,00 ; 12% ,23 ; 88% grachten en waterlopen Interventies grachten en waterlopen Onderhoud infiltratievoorzienin gen Onderhoud bufferbekkens (alle data uit 2010) Gemeente X spendeert het meest aan het onderhoud van grachten en waterlopen (88%). Deze activiteit gebeurt gedeeltelijk uitbesteed. De onderhoudskost per geruimde meter in uitbesteding of eigen beheer verschilt amper. Gemeente X Onderhoudskost grachten en waterlopen per onderhouden meter (uitbesteed) 0,99 Onderhoudskost grachten en waterlopen per onderhouden meter (eigen beheer) 1,01 Onderhoudskost grachten en waterlopen per onderhouden meter (uitbesteed) Onderhoudskost grachten en waterlopen per onderhouden meter (eigen beheer) Gemeente X Entiteit B Entiteit C Entiteit D Entiteit E 0,99 0,92 3, , ,33-23/01/2012 Studie benchmarking van de kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders Pagina 22 / 24

23 DIEPTEANALYSE: ONDERSTEUNING Gemeente X voert 90% van de geïnventariseerde ondersteuningstaken uit. Hiervan wordt 78% in eigen beheer uitgevoerd. Ondersteuningsactiviteiten: - Premies uitbetalen - Inventarisatie en modellering - Financiële ondersteuning - Operationele Ondersteuning FO OO Gemeente X Entiteit B Entiteit C Entiteit D Entiteit E Premies uitbetalen EB G V EB Inventarisatie en modellering V Aanbesteding projecten V G EB G G Budgetteren EB EB EB G EB Coördinatie projecten EB EB V V EB Databeheer EB G EB EB Klantenbeheer EB EB EB EB EB Controle van aannemers en werftoezicht G G G G G Subsidiebehandeling EB EB EB EB EB Andere operationele ondersteuning EB EB De grootste activiteit is hier de controle van aannemers en werftoezicht, deze gebeurt gedeeltelijk uitbesteed (+- 50/50). Gemeente X - Uitsplitsing ondersteuningskost Premies uitbetalen Inventarisatie en modellering Aanbesteding projecten Budgetteren Coördinatie projecten Databeheer Klantenbeheer Controle van aannemers en werftoezicht Subsidiebehandeling (alle data uit 2010) Andere operationele ondersteuning Gemeente X Entiteit B Entiteit C Entiteit D Entiteit E Premies uitbetalen Inventarisatie en modellering Aanbesteding projecten Budgetteren Coördinatie projecten Databeheer Klantenbeheer Controle van aannemers en werftoezicht Subsidiebehandeling Andere operationele ondersteuning Totaal /01/2012 Studie benchmarking van de kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders Pagina 23 / 24

24 CONCLUSIES Gemeente X Gemeente X spendeerde in aan exploitatie en gaf tussen 2007 en uit aan uitbouw en vervanging. Gemeente X besteedt alle exploitatieactiviteiten volledig of gedeeltelijk uit. De exploitatiekost per meter riool van 1,64 is licht hoger dan het gemiddelde van gemeenten met rioolbeheer in eigen beheer ( 1,54). De belangrijkste bepalende factoren van deze kost zijn de exploitatiekost van het leidingennet (47%) en de exploitatiekost van buffer- en infiltratievoorzieningen (41%). De grootste kostencomponent binnen de exploitatie van het leidingennet is het uitvoeren van adhocinterventies. Alle interventies in 2010 werden volledig uitbesteed ( 300 per interventie). De grootste kostencomponent binnen de exploitatie van buffer- en infiltratievoorzieningen is het uitvoeren preventief onderhoud aan grachten en waterlopen. Deze activiteit wordt gedeeltelijk uitbesteed. Er is geen significant verschil tussen de kost per onderhouden meter in eigen beheer en uitbesteding ( 1,01 vs. 0,99). Gemeente X voert de meest ondersteuningsactiviteiten in eigen beheer uit. De grootste activiteit is hier de controle van aannemers en werftoezicht (gedeeltelijk uitbesteed). 23/01/2012 Studie benchmarking van de kostenefficiëntie van de gemeentelijke rioolbeheerders Pagina 24 / 24